علوم قرآنى

آيت الله محمد هادي معرفت (ره)

- فهرست -


علوم قرآنى

مقدمه
پيشينه علوم قرآنى
التمهيد فى علوم القرآن

فصل اول

پديده وحى
وحى در لغت
وحى در قرآن
اقسام وحى رسالى
امكان وحى
روحانيت انسان
كيفيت نزول وحى
داستان ورقة بن نوفل
افسانه غرانيق(آيات شيطانى)
كاتبان وحى
زبان وحى
حياتى بودن ساختار قرآن

فصل دوم

نزول قرآن
آغاز نزول
سه سال تاخير نزول
مدت نزول
اولين آيه و سوره
آخرين آيه و سوره
سوره‏هاى مكى و مدنى و فوايد شناخت آن‏ها
معيار و ملاك تشخيص سوره‏هاى مكى و مدنى
شبهات وارده درباره مكى و مدنى بودن سوره‏ها
ترتيب نزول
سوره‏هاى مورد اختلاف
آيات استثنايى
اسباب نزول
سبب نزول يا شان نزول
تنزيل و تاويل
استفاده فقهى از شان نزول و تنزيل و تاويل
راه يافتن به اسباب نزول
حضور ناقل سبب
اسامى و اوصاف قرآن
مفهوم سوره و آيه
اسامى سوره‏ها
تعدد نام برخى سوره‏ها
نام‏هاى گروهى سوره‏هاى قرآن
اعراب نام سوره‏ها
عدد سوره‏ها و آيات قرآن
عدد آيات سوره‏ها طبق روايت كوفيين

فصل سوم

جمع و تاليف قرآن
وصف مصحف على عليه السلام
سرانجام مصحف على عليه السلام
جمع زيد بن ثابت
روش زيد در جمع قرآن
مصاحف صحابه
مصحف ابن مسعود
مصحف ابى بن كعب
مصاحف غير معروف
يك‏سان شدن مصاحف
اختلاف مصحف‏ها
ورود حذيفه به مدينه
مشورت عثمان با صحابه
كميته يك‏سان كردن مصاحف
موضع صحابه درباره يك‏سان شدن مصحف‏ها
موضع امامان در حفظ مصحف مرسوم
سال آغاز يك‏سان شدن مصحف‏ها
مراحل انجام برنامه
تعداد مصحف‏هاى عثمانى
مشخصات كلى مصحف‏هاى عثمانى
ديدگاهى غلو آميز
پيدايش خط عربى
اول كسى كه نقطه را در مصحف به كار برد
شكل حركات و نشانه گذارى
آخرين تغييرات تكميلى
قرآن در مراحل تكاملى خود

فصل چهارم

قراء و قرائات سبع
تعريف قرائت
عوامل اختلاف قرائات
1.ابتدايى بودن خط
2.بى‏نقطه بودن حروف
3.خالى بودن از علايم و حركات
4.نبودن الف در كلمات
قراء سبعه و راويان آن‏ها
قراء عشرة
قراء اربعة عشر
تواتر قرائات سبع
اصطلاح تواتر
اخبار آحاد نه متواتر
مخالفت‏بزرگان با قراء
حديث احرف سبعه
حديث‏سبعة احرف در رابطه با قرائات سبع
خلاصه بحث
ضابطه تشخيص قرائت صحيح
ضابطه مورد قبول
تدوين قرائت‏هاى معروف
انحصار قرائت‏ها به هفت قرائت
اعتراض به موضع ابن مجاهد
ويژگى قرائت‏حفص
آيا حفص مخالفتى با عاصم دارد؟
رابطه ناگسستنى شيعه با قرآن
حجيت قرائات سبع

فصل پنجم

نسخ در قرآن
اهميت‏بحث از نسخ
حكمت نسخ
تعريف نسخ
شرايط نسخ
حقيقت نسخ
تشابه نسخ و بدا
انواع متصوره نسخ در قرآن
1.نسخ لفظ و محتوا
2.نسخ لفظ و بقاى محتوا
3.نسخ حكم و بقاى آيه
4.نسخ مشروط
تعداد آيات منسوخه
شبهات پيرامون نسخ

فصل ششم

محكم و متشابه
متشابهات در قرآن
احكام و تشابه
تفسير و تاويل
تشابه شانى(نوعى)
تشابه اصلى و عرضى
تشابه در تفسير ديگران
دو فرضيه ديگر
چرا در قرآن تشابه وجود دارد؟
تاويل متشابهات را چه كسى مى‏داند؟
نمونه‏هايى از آيات متشابهه
صفات جمال و جلال
نفى تحيز
مساله رؤيت
اعضاء و جوارح
اراده و اختيار
فرضيه كسب
نقد فرضيه كسب
افعال اختيارى
اضلال يا خذلان
ختم و طبع

فصل هفتم

وجوه و نظائر در قرآن
تعريف وجوه و نظائر
اقسام وجوه و نظائر
لغات غريبه
واژه‏هاى غير عربى
حروف مقطعه
نظريه‏هاى مختلف درباره حروف مقطعه
استفاده از رايانه درباره حروف مقطعه

فصل هشتم

اعجاز قرآن
پيشينه بحث
معجزه يك ضرورت دفاعى
تشخيص اعجاز
وجوه اعجاز قرآن
تحدى قرآن
مراحل تحدى
نكته جالب
دامنه تحدى
تحدى در برترى سخن
ابعاد اعجاز
1.اعجاز بيانى
الف- گزينش كلمات
ب- سبك و شيوه بيان
ج- نظمآهنگ قرآن
نظمآهنگ درونى قرآن
خواندن قرآن با آواز خوش
غنا و موسيقى از ديدگاه شرع
نگاهى به آراى فقيهان
د- وحدت موضوعى يا تناسب معنوى آيات
و- نكته‏ها و ظرافت‏ها
2.اعجاز علمى
نمونه‏هايى از اشارات علمى
رتق و فتق آسمان‏ها و زمين
نقش كوه‏ها در استوارى زمين
دشوارى تنفس با افزايش ارتفاع
آب منشا حيات
پوشش هوايى حافظ زمين
3.اعجاز تشريعى
معارف و احكام
صفات جمال و جلال الهى
قداست مقام انبيا
جامعيت احكام اسلامى

فصل نهم

دفع شبهه تحريف
تحريف در لغت
تحريف در اصطلاح
دلايل نفى تحريف
1.گواهى تاريخ
2.ضرورت تواتر قرآن
3.مساله اعجاز قرآن
4.ضمانت الهى
5.عرضه روايات بر قرآن
6.نصوص اهل بيت
7.نظر علماى بزرگ شيعه
رد اتهام
منشا قول به تحريف
روايات اهل سنت
فاجعه كتاب الفرقان
روايات اماميه
گزارشى از كتاب‏«فصل الخطاب‏»