شرح چـهـل حديث
امام خمينى رحمه الله عليه
- فهرست مطالب -
مقدمه ناشر مقدمه الحديث الاول حديث اول مقام اول : نشئه ملك و ظاهر فصل ، اشاره به مقام اول نفس فصل ، در تفكر است فصل ، در عزم است فصل ، اهميت عزم در ترك معاصى و انجام تكاليف فصل ، در مشارطه و مراقبه و محاسبه است فصل ، در تذكر است مقام دوم : نشئه باطن و ملكوت فصل ، در اشاره به بعضى قواى باطنيه است فصل ، در بيان جلوگيرى انبيا از اطلاق طبيعت فصل ، در بيان ضبط خيال است فصل ، در موازنه است فصل ، در معالجه مفاسد اخلاقيه فصل ، علاج مفاسد اخلاقى الحديث الثانى حديث دوم در معنى ريا و درجات آن مقام اول : ريا در عقايد فصل ، بحث در حقيقت ريا فصل ، در بيان آنكه علم غير از ايمان است فصل ، در وخامت امر ريا فصل ، يك تنبيه علمى براى قلع ماده ريا فصل ، در دعوت به اخلاص است مقام دوم : ريا در اخلاق و ملكات باطنى فصلاول : ميزان در رياضتهاى حقانى و نفسانى فصل دوم : ستاريت حق مانع از غيور بودن او نيست مقام سوم : ريا در اعمال فصل ، در دقت امر ريا فصل ، در دعوت به اخلاص است فصل ، در بيان حديث علوى تتمه : سمعه الحديث الثالث حديث سوم فصل ، در مراتب عجب فصل ، در اينكه اهل فساد نيز گاهى عجب به فساد مى كنند فصل ، در بيان آن كه مكايد شيطان از روى ميزان است فصل ، در مفاسد عجب است فصل ، در بيان آنكه منشاء عجب حب نفس است . الحديث الرابع حديث چهارم فصل در بيان درجات كبر است فصل ، در سبب اصلى تكبر است فصل ، در مفاسد كبر است فصل ، در بيان بعضى از موجبات كبر است فصل ، در بيان علاج تكبر است فصل ، در اين كه حسد گاهى مبداء تكبر است . الحديث الخامس حديث پنجم فصل ، در ذكر بعضى از موجبات حسد است . فصل ، در بعضى از مفاسد حسد است فصل ، در بيان ريشه فسادهاى اخلاقى است فصل ، در بيان علاج عملى حسد است فصل ، در ذكر حديث رفع الحديث السادس حديث ششم فصل ، بيان كلام مولانا مجلس (ره ) در حقيقت دنيا مذمومه فصل ، در بيان سبب زياد شدن حب دنيا فصل ، در بيان تاءثير حظوظ دنيويه در قلب و مفاسد آن فـــصـــل : فـــطـــرت كـــمـــال طـــلبـــى و عـــشـــق جـــبـــلّى بـهجميل مطلق الحديث السابع حديث هفتم فصل ، در بيان فوايد قوه غضبيه فصل ، در بيان مذمت افراط (در) غضب فصل ، در بيان علاج غضب در حالاشتعال آن فصل ، در بيان علاج غضب است به قلع اسباب آن الحديث الثامن حديث هشتم فصل ، در بيان مفاسد عصبيت است فصل ، در بيان صورت ملكوتيه عصبيت فصل ، در عصبيت هاى اهل علم است الحديث التاسع حديث نهم فصل ، در بيان مراتب نفاق است فصل : صورت ملكوتى نفاق فصل ، در علاج نفاق است فصل ، در بيان بعض اقسام نفاق است الحديث العاشر حديث دهم مـــقـــام اول : در ذم اتـــبـــاع هـــواى نـــفـــس و در آن چـنـدفصل است فـــصـــل ، در بـــيـــان آنـــكـــه انـــســـان در ابـــتـــداء امـــر حـيـوابالفعل است فصل ، در ذم اتباع هوى است فصل ، در تعداد هواهاى نفسانيه است مـــقـــام دوم : در بـــيـــان ذم طـــول امـــل اســـت و در آن دوفصل است فصل ، در بيان آنكه طول امل موجب نسيان آخرت است فصل : سفر پر خطر و ضرورت زاد و راحله الحديث الحادى عشر حديث يازدهم فصل ، در معنى فطرت است فصل ، در تشخيص احكام فطرت است فصل ، در اشاره اجماليه به احكام فطريات مـــقـــام اول : در بـــيـــان آنـــكـــه اصـــل وجـــود مـــبـــدأ مـتـعـالجل و علا از فطريات است مقام دوم : در بيان آنكه توحيد حق و ديگر صفات او فطرى است مقام سوم : در بيان آنكه معاد از فطريات است الحديث الثانى عشر حديث دوازدهم فصل ، در بيان فضيلت تفكر است تتميم : در بيان تفكر ممنوع و مرغوب در ذات حق فصل ، در تفكر در مصنوع است فصل ، در تفكر در احوال نفس است فصل ، در فضيلت بيدارى شب است فصل ، در بيان تقوى است فصل ، در بيان تقواى عامه الحديث الثالث عشر حديث سيزدهم فصل ، در بيان معانى توكل است و درجات آن فصل ، در بيان فرق بين توكل و رضاست فصل ، در فرق بين تفويض و توكل و ثقه الحديث الرابع عشر حديث چهاردهم فصل ، در بيان انسان عارف را دو نظر است فصل ، در قصور ممكن از قيام به عبادت حق فصل ، در فرق بين رجا و غرور است فصل ، در لميت موازنه خوف و رجا حديث ا لخامس عشر حديث پانزدهم فـــصــل ، در بـيـان مـعنى امتحان و نتيجه آن و چگونگى نسبت آن به ذات مقدس حق تعالىحسب مناسبت و گنجايش اين اوراق . فصل ، در بيان نكته شدت ابتلاء انبياء و اوصياء و مؤ منين فصل : ابتلاى انبياء به امراض جسمانى فصل ، در بيان آنكه دنيا دار ثواب و عقاب حق تعالى نيست فصل ، در اينكه شدت بليات روحيه تابع شدت ادراك است الحديث السادس عشر حديث شانزدهم فصل ، در بيان آنكه اسارت شهوت منشاء همه اسارتهاست فصل :پيروى شهوات مانع تحصيل مقدمات معنوى است فـصـل ، در مـعـنـاى صـبـر در بـيـان آنـكـه صـبر نتيجه حريت از قيد نفس است فصل ، در نتايج صبر است فصل ، در درجات صبر فصل ، در بيان درجات صبر اهلمعرفت الحديث السابع عشر حديث هفدهم در حقيقت توبه است فصل ، دشوارى توبه و جبران معاصى نكته مهمه فصل ، در اركان توبه فصل ، در شرايط توبه است فصل ، در نتيجه استغفار فصل ، در تفسير توبه نصوح تكميل در بيان آنكه تمام موجودات را علم و حيات است الحديث الثامن عشر حديث هجدهم در احاطه قيومى حق تعالى فـصـل : بـه يـاد خـدا بـودن بـنـده ، سـبـب بـه يـاد بـنـده بودن خدا مى شود فصل ، در فرق بين منزل تفكر و تذكر است فـصـل ، در بـيـان آنـكـه ذكـر تـام آن اسـت كـه حـكـمـش به تمام مملكت سرايت كند فصل ، در ذكر بعض احاديث در فضيلت ذكر خدا الحديث التاسع عشر حديث نوزدهم فصل ، در تعريف غيبت است فصل : بزرگى گناه غيبت و تبعات آن فصل ، در بيان ضررهاى اجتماعى غيبت فصل ، در بيان علاج اين موبقه است فصل ، در بيان آنكه ترك غيبت در موارد جايز اولى است فصل ، در بيان آنكه استماع غيبت حرام است تتميم : كلام شهيد ثانى رحمه الله الحديث العشرون حديث بيستم فصل : معناى ابتلاء و امتحان حقتعالى در اشاره به توجيه نسبت ابتلا به حق تعالى فـــصـــل ، در بـــيـــان آنــكـه خـشـيـت و نـيـت صـادقـه مـوجـب صـوابعمل است فصل ، در تعريف اخلاص فصل ، در بيان اخلاص بعد از عمل است الحديث الحادى و العشرون حديث بيست و يكم فصل ، در توجيه عرفانى از آيه شريفه فصل ، در حقيقت شكر است فصل ، در چگونگى شكر است تكمله : در فضيلت شكر از طريق نقل تتميم فصل : احاديث در باب عبادت پيامبر(ص ) الحديث الثانى و العشرون حديث بيست و دوم فصل : حقيقت بهشت و جهنم فصل : مغرور ساختن شيطان انسان را به رحمت واسعه حق الحديث الثالث و العشرون حديث بيست و سوم فـصـل : اشـاره بـه ايـنـكـه عـلم از مـبـادى غـيـبـى بـه نـفـس مـتـعـلم القـا مـى گردد فصل : احاديث در ذكر مفاسد مراء فصل : نشانه هاى فريبكار جاه طلب فصل : نشانه هاى صاحبان عقل و فقه الحديث الرابع و العشرون حديث بيست و چهارم فصل :نشاءت وجودى انسان و علوم مناسب با اين نشاءت فصل : تطبيق حديث نبوى ((العلم ...)) با علوم سه گانه فصل : بيان شاه آبادى ره در معناى آيه محكمه و تعبير غلم عقايد به ((آيه )) فـصـل : تـطـبـيـق حـديـث نـبـوى بـا كـلام غـزالى در تـقـسـيـم عـلوم تـوسـط ملاصدرا فصل : اندراج بسيارى از علوم ذل علوم سه گانه الحديث الخامس و العشرون حديث بيست و پنجم فصل : علاج وسوسه الحديث السادس و العشرون حديث بيست و ششم فـــصــل ، در بـيـان آنـكه كسى كه سلوك طريق علم كند حق تعالى او را سلوك طريق جنتدهد. نكته مهمه فـصـل ، در بـيـان آنـكـه فـرشتگان بالهاى خويش را براى طالب علم فرش كنند فـصـل : در بـيان آنكه تمام سكنه آسمان و زمين استغفار مى كنند براى طالب علم فـصـل ، در بـيـان آنـكـه فـضـل عـالم بـر عـابـد مثلفـضـل مـاه اسـت در شـب بـدر كـه شـب سـيـزدهـم و چـهـاردهـم و پـانـزدهـم اسـت بـر سـايرستارگان فصل ، در بيان آنكه علما ورثه انبيا عليهم السلام هستند الحديث السابع و العشرون حديث بيست و هفتم فصل : فراغت وقت و قلب در عبادت فصل : مراتب حضور قلب فصل : راه تحصيل حضور قلب فصل ، در بيان آنكه تفرغ براى عبادت موجب غناى قلب شود (نكته ) الحديث الثامن و العشرون حديث بيست و هشتم فصل ، در لقاء الله و كيفيت آن است فـــصـــل ، در بـــيـــان آنـــكـــه در وقـــت مـــردن بـــعـــضـــى ازاحوال غيب بر او مكشوف شود. فصل ، در معنى حب و بغض حق تعالى است الحديث التاسع و العشرون حديث بيست و نهم مقدمه فصل ، در مفاسد دروغ است فصل ، در حقيقت ورع و مراتب آن تتميم : در بيان مفاسد خيانت و حقيقت امانت در اشاره به بعضى امانات حق است فصل ، در بيان خوف از حق تعالى در بيان اختلاف مردم در حفظ حضور حق در فضيلت گريه است فصل ، در بيان عدد نوافل در بيان استحباب سه روز روزه در هر ماه در بين فضيلت صدقه است در بيان نكته ديگر در بيان يكى از اسرار صدقه تتمه ختام فصل ، در فضيلت نماز شب در بيان صلاة وسطى فصل ، در فضيلت تلاوت قرآن است در بيان آنكه عبادت در جوان تاءثير كند در آداب قرائت است در اخلاص در قرائت است در معنى ترتيل است فصل ، در بيان رفع يد در نماز و تقليب آن است در بيان سِرّ رفع يدين است در تنبه به يكى از مكايد شيطان است فصل ، در فضيلت مسواك است فصل ، در بيان مبادى محاسن اخلاق و مساوى آن الحديث الثلاثون حديث سى ام مقدمه : در ترغيب به اصلاح قلب فصل ، در بيان آنكه تقسيم قلوب راجع به چه چيز است در بيان وجه حصر قلوب فصل ، در بيان حالات قلوب است در بيان آنكه قلب مؤ من ازهر است در بيان آنكه مؤ من بر طريق مستقيم است در بعض مكايد شيطان است تتميم در بيان قلب منافق و فرق آن با قلب مؤ من ختام در بيان آنكه غفلت از حق انتكاس قلب است الحديث الحادى و الثلاثون حديث سى و يكم فصل ، در بيان مراد از عدم توصيف حق در بيان آنكه علم به حقيقت اسماء و صفات ممكن نيست فـــصـل ، در بـيـان آنـكـه عـلم بـه حـقـيـقـت روحـانـيـت انـبـيـا و اوليـا بـه قـدم فـكـرحاصل نشود فصل فـــصـــل ، در بـــيـــان مـــعـــنـــى تـــفـــويـــض امـر بـه رسول خدا، صلى الله عليه و آله و سلم ،چنانچه در اين حديث شريف است و احاديث كثيره ديگر نيز دلالت بر آن دارد در اشاره اجماليه به معناى تفويض فصل ، در اشاره به مقامات ائمه ، عليهم السلام ، است در بيان حقيقت عصمت است فصل ، در بيان آنكه ايمان به وصف نيايد الحديث الثانى و الثلاثون حديث سى و دوم در جمع اخبار مقسوم بودن رزق و اخبار رجحان طلب فصل ، در علامتهاى صحت يقين است در بيان آنكه مردم دو طبقه اند فصل ، در نقل كلام معتزله و اشاعره و اشاره به مذهب حق فـصـل : در بـيـان آنـكه روح و راحت را حق تعالى در يقين و رضا قرار داده ، و حـزن و هـم رادر شـك و سـخـط، و ايـن بـه مـقـتـضـاى قـسـط و عدل است الحديث الثالث و الثلاثون حديث سى و سوم فصل ، در بيان جمع اخبارى كه حث بر عبادات و ترك معاصى نموده با بعض اخبار كهصورتا مخالف با آن است . فـــصـــل ، در بـــيـــان آنـــكـــه ولايـــت اهـــل بـــيـــت شـــرط قـبـولىاعمال است الحديث الرابع و الثلاثون حديث سى و چهارم تنبيه فصل ، در بيان توجيهاتى است كه از نسبت ترديد به حق شده در توجيه عرفانى تتميم در بيان توجيه ديگر از حديث ترديد فـــصـــل ، در بـــيـــان آنـــكـــه حـــق تــعـالى بـا فـقـر و غـنـا و غـيـر ايـنـهـا اصـلاححال مؤ منين فرمايد فـــصـــل ، در بـــيـــان قـــرب فـــرايـــض و نـوافـل و نـتـيـجـه آن بـه حـسـب طـريـقـهاهل ذوق و سلوك در سر اختلاف انبيا در نبوت فصل ، در نقل كلام شيخ اجل بهايى است در نقل كلام محقق طوسى است تتمه الحديث الخامس و الثلاثون حديث سى و پنجم فصل ، در بيان آنكه براى اسماء حق دو مقام است فصل ، در اشاره به مسئله جبر و تفويض فـــصـــل ، در بـــيـــان آنـــكـــه حـــق تـــعـــالى ســـؤ ال نـشـود از آنـچـه بـكـنـد و ديـگـر مـوجـودات سؤال شوند الحديث السادس و الثلاثون حديث سى و ششم فصل ، در بيان عينيت صفات حق با ذات است نقل و تحقيق : نقل كلام حكما در تقسيم اوصاف حق فصل ، در بيان علم قبل از ايجاد است فصل ، در معنى سمع و بصر حق است فصل ، در بيان كيفيت تعلق علم حق بر معلومات است فصل ، در بيان ميزان صفات ثبوتيه و سلبيه است الحديث السابع و الثلاثون حديث سى و هفتم فصل ، در بيان مراد از اءعرفوا الله بالله دفـــع وهـــم در بـــيـــان آنـــكـــه احـــاديـــث وارده در مـــعـــارف بـــه مـعـانـى عـامـيـهحمل نشود الحديث الثامن و الثلاثون حديث سى و هشتم فـــصـــل ، در بـــيـــان آنـــكـــه آدم مـــظـــهـــر تـــام الهـــى و اســـم اعـــظـــم حـقجل و علاست الحديث التاسع و الثلاثون حديث سى و نهم در تحقيق خير و شر است فـصـل ، در بيان آنكه هر يك از خير و شر متعلق ايجاد و خلقت گردند و كيفيت آن ، و درآن است اشاره به كيفيت وقوع شر در قضاى الهى . فصل ، در كيفيت اجراى حق خيرات و شرور را به دست بندگان در ابطال جبر است الحديث الموفى للاربعين حديث چهلم فصل ، در اشاره اجماليه به تفسير سوره مباركه توحيد در اشاره به بسم الله است فـصـل ، در اشـاره اجـمـاليه به تفسير آيات شريفه سوره حديد تا عليمبذات الصدور است خاتمه دعا و ختام
