مبادى اخلاق در قرآن كريم
آيت الله عبدالله جوادى آملى
- فهرست -
تذكر چند نكته
بخش يكم: جهان بينى و اخلاق
فصل يكم: تاثير متقابل جهان بينى و علم اخلاق فصل دوم: خاستگاه احكام اخلاقى بايدها و نبايدهاى اخلاقى بيمارى و درمان جان و تن واقعيت مسائل اخلاقى منشا كلى بودن اصول اخلاقى تجربى بودن مسائل اخلاقى نوعى ديگر از تجربه ضرورتى اجتنابناپذير ضرورت، امكان و امتناع جهات قضايا در حكمت نظرى و عملى حكمت نظرى و عملى و كميت جهات عامل تعيين كننده بايدها و نبايدها نظر اشاعره و پاسخ آن جواز ترجيح بدون مرجح نزد اشاعره محور بايدها و نبايدها رابطه بين «هست» و «نيست» با «بايد» و «نبايد» طرح يك شبهه پاسخ به شبهه كتاب تذكره و هدايت علم اخلاق و شواهد عقلى و نقلى فصل سوم: كمال انسان از نظر دين كمال در چيست؟ پايه علوم نشانه توحيد عملى نعمتياد آورى گناه كمال در بينايى و دارايى جهاد اكبر و ريزش كوثر كمال در گرو احساس خطر كمال، نتيجه عمل فصل چهارم: سعادت روح و بدن حكمت متعاليه و سعادت روح هدف خلقت غنا و علم خدا تخلق خليفه خدا به صفات الهى وجه الله
بخش دوم: انسان و اخلاق
فصل يكم: اخلاقگرايى انسان نظام احسن جهان و انسان گرايش توحيدى انسان به اخلاق فاضله تشريف، نه تكليف فصل دوم: تغييرپذيرى خُلق تبيين نظر ارسطو و افلاطون امكان تغيير انسان و انواع تغييرپذيرى بعثت انبيا تكليف، در همه ادوار زندگى تغيير خَلق و خُلق نقش معرفت در تغيير اخلاق قرآن و تغيير اخلاق تفضل نعمت و استحقاق كيفر نعمت ابتدايى الهى اسراف در نفس عاقبت مؤمن و كافر رابطه ملكه شدن با قساوت قلب احياى زمين و زمينه مرده تغيير و جهاد اكبر فرار از «زحف» در جهاد اكبر نتيجه بحث اين كه: فصل سوم: تاثير و تاثر اخلاقى تاثير اخلاق در حوادث تكوينى زمان ظهور فضايل و رذايل اخلاقى انواع تاثير و تاثر تاثير و تاثر را به چهار قسم تقسيم كردهاند: اختلاف در اثر پذيرى پيامد وسوسه شيطان يار شيطان نتايج تاثير و تاثرها آثار تاثير و تاثرها فصل چهارم: جاودانگى اخلاق تجرد قواى حسى، خيالى و وهمى جاودانگى نسبى كلى طبيعى، رياضى و اخلاقى گسترش جاودانگى اخلاق فصل پنجم: شناخت اراده، ميل و اختيار فرق بين اراده و ميل مراتب جاذبه و دافعه انسان و اختيار تثليث انسان از نظر اخلاقى انسانهاى بالقوه حكومت عقل بر قواى نازله روزه از ياد غير حق تمرين رياضى و رياضت فصل ششم: متعلم و معلم اخلاق قلب سالك، محل نزول قرآن
بخش سوم:
فصل يكم: اهميت علم اخلاق كودكى و اخلاق گستردگى نقش اخلاق حجاب علم تمثيل اخلاقى آتش زير خاكستر رهايى از عداوت شناخت نفس و رهايى از غفلت آتش فشان و آتش نشان پاكى از پليديها دعوت قرآن به خلق عظيم شناسنامه اخلاقى معناى حسن خلق فصل دوم: منشا نياز به اخلاق انواع تزاحمها درانسان حكومت عقل نظرى و عملى در تزاحمها وسيله تامين نيازهاى طبيعى تقواى علمى و عملى فصل سوم: اهميت تهذيب نفس اهميت تهذيب نفس از زاويهاى ديگر بهشت و جهنم اخلاقى جهنم منقول! خلود؟! معيار مؤاخذه و كيفر الهى ظهور ملكات در قيامت اشتعال قواى تعديل نشده لزوم آمادگى در برابر دشمن خشم و بردبارى راه غلبه بر غضب آتش جهل مايه طغيان ستمگران فصل چهارم: آلودگى و طهارت روح دنيا در فرهنگ وحى دوام طهارت و ادامه رزق راههاى تحصيل طهارت مراتب دوام طهارت طهارت روح طهارت در اخلاق درك خاص موجودات طهارت از غفلت شهود ماوراى طبيعت اثر شهود حجاب شهود حجاب مستور ظهور و تجلى خداى سبحان كورى باطن زندگى كريمانه حجابهاى نورى حجابهاى متقابل حجاب خودى حكمت واقعى اركان زندگى انسان مهذب زى بندگى داعيه ربوبيت! ترجيح خواسته خدا بهبود رابطه با خدا حسن ظن به خدا قضا و شفا رسالت وحى در تهذيب نفس تيرگى چشم جان نقش سازنده تهذيب روح راه مبارزه با تهاجم فرهنگى تهذيب روح در قرآن و سنت انسان برده و انسان آزاد داد و ستد ذات خدا با انسان ظاهرى پالوده و باطنى آلوده آلودگى درونى سازنده مدينه فاضله هوس مدارى و حاكميت فساد نخستين كار انبيا احساس بوى بد گناه حجاب معرفت نفس نقش اخلاق در نجات فرد و جامعه اهميت اخلاق از نظر قرآن و عترت فصل پنجم: نقش اخلاق در گرايش به لذات برتر انسان، لذت و رنج اقسام لذت لذت فعلى و لذت انفعالى رابطه فعل و انفعال با وجود عدم انفعال انسان كامل لذت فعلى اخلاقى تعبيرات دينى، نشانه اين تحليل است: لذت امساك اشتباه در مصداق لذت و درد رياستيا اسارت روح پيروزى روح يا بدن؟ فرجام ايستادگى در برابر دين شرط رياست معيار تشخيص خير عقل، شاگرد وحى مخلص و مخلص فصل ششم: نقش اخلاق در كارگزاران نظام نظام اسلامى در سايه اخلاق شبيخون دشمن داخلى حيا، نشانه عقل صالح ترين كارها
بخش چهارم: فرزانگان و اخلاق
اهميت اخلاق از نظر شاگردان معصومين (ع) فصل يكم: فارابى و اخلاق فصل دوم: ابن سينا و اخلاق عهد عملى مرحوم بوعلى معجزه برخاسته از حوزه شاگرد نماز فصل سوم: مقامات عارفان در نگاه ابن سينا هماهنگى عرفان با نظام آفرينش راه سير و سلوك آزادى از رنگ «تعين» نقطه آغازين سير و سلوك رياضت و اركان آن جهاد اوسط و جهاد اكبر مراحل ابتدايى عرفان عارف، حاضر غايب بهشت، بهاى توحيد سير و سلوك در مسير شرع تامين دانش و گرايش انسان در قرآن سر اهتمام قرآن به گرايش انسانى جهش دانش و گرايش نياز عمومى به بحثهاى عقل عملى فصل چهارم: گزارشى از «رسالة الطير» سوگنامه مرغ در بند پرواز از قفس جريان يا طيران آدميت همسفران سلوكى عوامل اصلاح اخلاق اصلاح درونى بخشش نفسانى درسهاى اخلاقى از حيوانات بردبارى رسالت طير در قرآن رابطه تعليم و تزكيه آزادى، موهبت الهى روح در بند دام شيطان رهيدگان رهاننده ذات ناشناخته حق فصل پنجم: صدرالمتالهين و تحول علم اخلاق انسان، تجسم اخلاق
