آيين قرائت و كتابت قرآن كريم در سيره نبوى

محسن رجبى

- فهرست مطالب -


نشانه‏هاى اختصارى‏
مقدمه‏
تعريف مفاهيم پايه‏
1. تعريف بنيان‏گذارى
2. تعريف قرائت
3. تعريف تلاوت
فرق تلاوت با قرائت‏
4. تعريف كتابت
بخش اول: نزول قرآن‏
فصل اول: نزول دفعى و يكپارچه قرآن‏
زمان نزول‏
نزول قرآن با همه اوصاف قرآن قبل و بعد از نزول‏
تفصيل كتاب مبين به قرآن عربى مبين در شب قدر
كتاب مبين مجموعه‏اى منظم و مدون از آيات و سوره‏ها
فصل دوم: تنزيل و ابلاغ تدريجى قرآن‏
حكمت‏هاى تنزيل تدريجى قرآن‏
1. انتقال تدريجى از فرهنگ غير قرآنى به فرهنگ قرآنى (تربيت و تزكيه قدم به قدم):
2. تقويت و تثبيت موقعيت پيامبراكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) و مؤمنان:
3. آسان سازى امر تعليم و تعلم قرآن:
4. بيان و تبيين نظام آموزش قرآن:
بخش دوم: بنيان‏گذارى قرائت قرآن‏
فصل اول: آموزش قرآن‏
1. كيفيت اقراى خداوند بر پيامبراكرم (صلى الله عليه و آله و سلم)
2. اقرا؛ روش آموزش‏
3. ترتيل؛ شيوه اقرا و قرائت پيامبراكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) در آموزش‏
الف. بيان و اظهار كامل آواهاى زبان قرآن به صورتى روشن و واضح‏
ب. رعايت وقف در پايان هر آيه و ديگر مواضع درون آيه‏اى‏
اهميت و جايگاه صدا در قرائت قرآن‏
پيوند تدبر با ترتيل
4. حزب مفصل، باب و لباب قرآن‏
5. آموزش انفرادى‏
6. آموزشى تدريجى در قالب دسته‏هاى پنج آيه‏اى و واحدهاى موضوعى (ركوعات‏)
7. عقد انامل و يادگيرى شماره آيات‏
فصل دوم: ترويج قرآن‏
مبانى ترويج قرآن‏
1. ترغيب به جاى تحميل‏
2. قرائت ساده و آسان‏
3. اصلاح غير مستقيم اشتباهات‏
4. تكرار و استمرار اقرا و قرائت در حضور مسلمانان‏
5. تعليم و تعلم هم‏زمان‏
فصل سوم: تثبيت قرآن و مبانى فراگيرى كامل آن‏
1. سازمان دهى و تقسيم قرآن‏
الف. تقسيم به 6236 آيه‏
ب. تقسيم به 114 سوره‏
ج. تقسيم به 555 واحد موضوعى (ركوع)
د. تقسيم به هفت حزب‏
2. عنوان بندى و نام گذارى‏
نام گذارى سوره‏ها:
نظام گروهى سوره‏ها:
نظام زوجى سوره‏ها:
3. آسان سازى آموزش‏
4. تكرار و مداومت (به كارگيرى آموخته‏ها):
الف: در نماز
ب. آموزش به ديگران‏
ج. مدارسه قرآن‏
5. عرضه قرائت‏
6. تشويق به كتابت قرآن و خواندن مصحف‏
7. عرضه مصحف‏
فصل چهارم: زبان قرآن‏
1. نزول قرآن به لهجه قريش‏
2. نزول قرآن به زبان عربى فصيح (شمالى)
3. نزول قرآن به زبان عربى مبين
اعتراف به تمايز زبان قرآن از زبان عربى‏
فرآيندهاى آوايى لهجه‏هاى عربى و تأثير بر زبان قرآن‏
هماهنگى آوايى‏
زمينه‏هاى صدور روايات احرف سبعه‏
چند نمونه از روايات احرف سبعه‏
معناى حرف
هفت حرف اصلى زبان قرآن‏
اجزاى متن روايات احرف سبعه‏
اسباب صدور
4. گسترش تصريف كلمات، آيات و سوره‏ها (فراگيرى زبان قرآن)
سبك تصريفى زبان قرآن‏
آموزش زبان بر پايه فرضيه ساخت‏سازى يا قاعده‏سازى زايا
واكنش صحابه‏
زمينه‏هاى پيدايش اختلاف در قرائت‏
نزول واحد و قرائت واحد پيامبراكرم (صلى الله عليه و آله و سلم)
بخش سوم: آيين كتابت قرآن در سيره نبوى (صلى الله عليه و آله و سلم)
فصل اول: جمع و تدوين كامل متن قرآن كريم‏
رواج خط و ابزار كتابت در عصر نزول‏
الف. براساس گزارش‏هاى تاريخى‏
ب. گزارش قرآن: بررسى واژگان مربوط به خط و كتابت‏
كتابت هم‏زمان با قرائت قرآن‏
كاتبان وحى‏
پيامبر امى‏
كيفيت تنزيل تدريجى سوره‏ها
1. سوره‏هاى يكپارچه:
2. سوره‏هايى كه واحدهاى موضوعى آن‏ها در پى هم نازل مى‏شد؛ بدون آن كه آياتى از سوره‏هاى ديگر در بينشان نازل شود:
3. سوره‏هاى تأليفى:
شيوه تدوين سوره‏هاى تأليفى‏
اختلاف ترتيب سوره‏ها در مصاحف برخى از صحابه‏
خلفاى راشدين و جمع قرآن‏
فصل دوم: رسم الخط قرآن (رسم المصحف)
پيدايش خط و سير تحول آن‏
خط عربى و ديگر خطوط سامى‏
1. براساس روايات عربى:
2. بر پايه كتيبه‏هاى موجود:
خانواده خطوط سامى‏
خط كوفى، خط قرآن‏
تناسب و هماهنگى خط كوفى با زبان قرآن‏
آواهاى زبان قرآن‏
1. صامت‏ها:
2. مصوت‏ها (صائت‏ها):
علم رسم‏المصحف‏
رابطه قرائت قرآن با رسم‏الخط آن‏
آيين نگارش‏
1. همزه‏
2. مصوت كشيده (بلند)
3. نگارش الف بعد از واو در آخر برخى كلمات‏
4. تنوين‏
5. تاى تأنيث‏
6. مصوت‏هاى كوتاه‏
ديدگاه علما درباره ضبط المصحف‏
الف. علامت گذارى همه حروف:
ب. علامت گذارى حروف ديرياب:
ويژگى‏هاى رسم‏الخط قرآن از منظر دانشمندان اسلامى‏
الف. ويژگى‏هاى رسم‏الخط قرآن‏
ب. اختلاف و تنوع در رسم‏الخط قرآن ناشى از اشتباه كاتبان وحى است؛
ج. علت و حكمت ويژگى‏هاى رسم‏الخط قرآن به دست ما نرسيده است؛
د. اختلاف رسم به جهت اختلاف معنا بوده است؛
ه. اختلاف به دليل كم سوادى كاتبان وحى و ضعف خط و ابتدايى بودن آن بوده است؛
و. رسم‏الخط قرآن مجيد توقيفى است؛
نگرش علما درباره تغيير رسم‏الخط قرآن‏
الف. ممنوعيت تغيير رسم‏الخط؛
ب. جواز تغيير رسم‏الخط؛
فصل سوم: آداب كتابت قرآن و تهيه مصحف‏
1. نوشتن با رنگ سياه بر روى صفحه سفيد
2. تبيين كامل حروف و كلمات‏
3. رعايت فاصله لازم ميان كلمات و سطرها
4. درشت‏نويسى (بزرگ‏سازى مصحف)
5. تجريد قرآن از غير قرآن‏
نتايج و پيشنهادها
الف. نتايج:
ب. پيشنهادها: