شرح حديث جنود عقل و جهل

آية اللَّه العظمى امام سيد روح اللَّه موسوى خمينى‏ (قدس سره‏)

- فهرست مطالب -


مقدمه ناشر
مقدمه تحقيق
روش تحقيق
پيشگفتار
مقاله اولى در نقل لفظ حديث شريف است تيمنا و تبركا
تنبيه :
مقاله دوم در بيان شمه اى از حقيقت عقل و جهل و بيان مراد حديث شريف :
مقاله سوم : در شمه اى از خصايص و صفات دو حقيقت عقليه و جهليه ، به حسب آنچه در اين حديث شريف به آن اشاره فرموده
در بيان صفات جهل
توجيه ديگر در معنى اجاج
حكمة الهية در بيان سرّ آنكه عقل به نور حق نسبت داده شده وجهل به بحر اجاج
مقاله چهارم در بيان شمه اى از حقيقت اقبال و ادبار عقل و جهل كلى و جزئى
در توجيه ديگر از اقبال و ادبار عقل است
در بيان تفاوت بين ادبار عقل و جهل است
لطيفة عرفانية و حقيقة ايمانية
مقاله پنجم در شرح اجمالى از بعض الفاظ حديث شريف :
نكتة
مقاله ششم در بيان و شرح جنود عقل و جهل از بعض وجوه ، كه مقصود از تحرير اين رساله است ، نه از جميع وجوه
مقصد اول (در بيان خير و شر)
فصل اول مقصود از خير و شر
فصل دوم در توضيح و تشريح اين مقصود است :
فصل سوم در بيان آنكه ، فطرت مخموره بى حجاب وزير عقل و مبدا خيرات است و خود خير است ، و فطرت محجوبه به طبيعت وزير جهل و مبدا شرور و خود شر است :
فصل چهارم ضرورت اصلاح نفس :
مقصد دوم : مقصود از ايمان
فصل اول ، مقصود از ايمان :
فصل دوم در توضيح و تتميم اين مطلب است :
فصل سوم در استشهاد براى اين مقصد به دليل نقلى
فصل چهارم در بيان آنكه ايمان بر طبق فطرت است و كفر خارج از طريقه فطرت است:
فصل پنجم ، راه تحصيل ايمان :
مقصد سوم : در بيان تصديق و ضد آن جحود است
فصل اول ،مقصود از تصديق و جحود:
فصل دوم اصلاح نفس از جحود:
مقصد چهارم : در رجاء و ضد آن است كه قنوط است
فصل اول : در بيان آنكه رجاء و اميدوارى از جنود عقل است ، و قنوط و نااميدى از جنود جهل و ابليس است :
فصل دوم در بيان فرق مابين رجاء و غرور است :
فصل سوم : در فرق ميان خوف كه از جنود عقل و رحمان است و ميان قنوط كه از جنود جهل و شيطان است
فصل چهارم در كيفيت جمع بين خوف و رجا است :
مقصد پنجم : در بيان عدل و ضد آن است كه جور است
فصل اول : مقصود از عدالت و جور:
فصل دوم : عدالت و جور در كتب اخلاقيه :
فصل سوم : در تحصيل فضيلت عدالت :
مقصد ششم : در بيان رجاء و ضد آن است كه سخط است
فصل اول : مقصود از رضا و سخط:
فصل دوم : در بيان آنكه رضا از جنود عقل و لازمه فطرت مخموره است ، چنانچه سخط از جنود جهل و لازمه فطرت محجوبه است :
فصل سوم : در بيان مراتب رضا است :
فصل چهارم : مبادى مقام رضا:
فصل پنجم : در بيان ابتلاء مؤ منين :
فصل ششم : در فضيلت رضا و ذم سخط از طريق نقل :
مقصد هفتم : در شكر و ضد آن است كه كفران است
فصل اول : در معنى شكر است :
فصل دوم : در مراتب شكر:
فصل سوم : در بيان آنكه شكر از جنود عقل و لازمه فطرت مخموره است ، چنانچه كفران از جنود جهل و لازمه فطرت محجوبه است :
فصل چهارم : در نقل بعض احاديث شريفه در اين باب :
مقصد هشتم : در طمع و ضد آن است كه ياس است
فصل اول : مقصود از طمع و ياس :
فصل دوم : در بيان تاثير طمع و ياس :
مقصد نهم : در توكل است ، و ضد آن كه حرص است
فصل اول : در بيان معنى توكل است :
فصل دوم : در اركان توكل است :
فصل سوم : در تعقيب اين باب و موعظت اولوا الالباب است :
فصل چهارم : در معرفت بعض مراتب و درجات توكل است :
فصل پنجم : در بيان آنكه توكل از جنود عقل و از لوازم فطرت مخموره است ، و اشاره به معنى حرص و اينكه از جنود جهل و ابليس و از لوازم فطرت محجوبه است :
فصل ششم : در مدح توكل و ذم حرص از طريق نقل :
تتمة
مقصد دهم و يازدهم در رافت و رحمت و ضد آنها است كه قسوت و غضب است
فصل اول مقصود از رافت و قسوت :
فصل دوم : در بيان تاثير رافت :
فصل سوم : فرق ميان قساوت و غضب :
فصل چهارم : در بيان آنكه رافت از لوازم فطرت مخموره و از جنود عقل است :
فصل پنجم : در بيان ثمرات قوه غضبيه :
فصل ششم : در بيان انحراف قوه غضبيه :
فصل هفتم : در ذكر جمله اى از احاديث شريفه در اين باب :
فصل هشتم : در ذكر مختصرى براى علاج غضب :
فصل نهم : در ذكر علاج غضب ، در حال سكونت نفس به قلع ماده آن ، و علاج اسباب مهيجه آن :
مقصد دوازدهم : در علم و ضد آنكه جهل است
فصل اول : مقصود از علم و جهل :
فصل دوم : در بيان آنكه علم از افضل فضايل است :
فصل سوم : در بيان آنكه علم ، از لوازم فطرت مخموره و از جنود عقل است و جهل ، از لواز م فطرت محجوبه و از جنود ابليس است
فصل چهارم : در ذكر شمه مختصرى در فضايل علم از طريق نقل :
مقصد سيزدهم : در فهم است و ضد آن كه حمق است
فصل اول : مقصود از فهم و حمق :
فصل دوم : در تعقيب اين مقصد و موعظت در اين باب :
فصل سوم : در بيان آنكه فهم از لوازم فطرت مخموره و از جنود عقل است ،و حمق از لوازم فطرت محجوبه و از جنود جهل است :
مقصد چهاردهم : در عفت است و ضد آن هتك است و در آن پنج فصل است .
فصل اول : در بيان معنى عفت است :
تتميم
فصل دوم : در بيان ثمرات قوه شهويه :
فصل سوم : در بيان تاثير اعمال در قلب :
فصل چهارم : موعظت براى اصلاح نفس :
فصل پنجم : در ذكر بعضى روايات در فضيلت عفت :
مقصد پانزدهم : در زهد و ضد آن كه رغبت است
فصل اول : در معنى زهد و رغبت است :
فصل دوم : در درجات و مراتب زهد است :
فصل سوم : در بيان منزلت زهد نسبت به مقام سلوك انسانيت وكمال روحانيت :
فصل چهارم : در بيان آنكه رغبت به دنيا موجب احتجاب از حق است :
فصل پنجم : در بيان آنكه زهد از فطريات و لوازم فطرت مخموره است ، و رغبت از لوازم احتجاب فطرت است
فصل ششم : در استشهاد به ادله نقليه ، در اين باب :
چند روايت در باب زهد
مقصد شانزدهم : در رفق و ضد آن است كه خرق است
فصل اول : در بيان معنى رفق و خرق :
فصل دوم : در بيان دخالت رفق در امور انسان :
فصل سوم : در بيان آنكه رفق و مدارا از جنود عقل و از لوازم فطرت مخموره است ، و خرق و عنف از جنود جهل و ابليس و از لوازم فطرت محبوبه است :
فصل چهارم : در ذكر بعض از اخبار شريفه در اين باب و بيان اجمالى آنها
مقصد هفدهم : در رهبت است و ضد آن جرئت است
فصل اول : در بيان معنى رهبت :
فصل دوم : در بيان اختلاف درجات خوف است :
فصلسوم : در بيان آنكه خوف و رهبت از فطريات مخموره و جنود عقل و رحمان است ، و جرئت از احتجاب فطرت و جنود جهل و شيطان است :
مقصد هيجدهم : در تواضع است و ضد آن كبر است
فصل اول : در معنى تواضع و كبر است :
فصل دوم : در بيان درجات تواضع و تكبر است :
فصل سوم : شرح صدر و ضيق صدر
فصل چهارم : موعظت در اين باب :
فصل پنجم : در شمه اى از احاديث شريفه در اين باب :
فصل ششم : در شمه اى از احاديث درباره تكبر:
فصل هفتم : در بيان آنكه تواضع از جنود عقل و از لوازم فطرت مخموره است ، و تكبر از جنود جهل و از لوازم فطرت محجوبه است
مقصد نوزدهم : در توده و ضد آن است كه تسرّع است
فصل اول : در بيان آنكه تؤ ده و تسرّع از صفات ظاهره و باطنه است :
فصل دوم : دربيان مقصود از تؤ ده و تسرع :
فصل سوم : در بيان آنكه تانى و تثبت از فطريات مخموره و از جنود عقل است ، و تسرع و شتابزدگى و بى ثباتى و بى قرارى از جنود جهل و ابليس و از فطريات محجوبه است :
مقصد بيستم : در حلم است و ضد آن كه سفه است
فصل اول : در بيان معنى حلم و سفه :
فصل دوم : در بيان ثمرات قوه غضبيه :
فصل سوم : در بيان خطرات انحراف قوه غضبيه :
فصل چهارم : در بيان علاج غضب در حال فواران آن :
فصل پنجم : در علاج اساسى سفه و افراط غضب به علاج اسباب مهيجه آن :
فصل ششم : در بيان تحصيل ملكه حلم است :
فصل هفتم : در ذكر فضايل حلم از طريق منقول :
مقصد بيست و يكم : در صمت ، و ضد آن كه هذر است
فصل اول : در بيان فوائد صمت است :
فصل دوم : در بيان زيانهاى هذر و هذيان واشتغال به كلام باطل و لغو، و سخنان بيهوده و بى فائده :
فصل سوم : در ذكر فضايل صمت و عيوب هذر از طريق نقل :
فصل چهارم : در بيان آنكه صمت به آن معنى كه مقصود در اين حديث است ، از جنود عقل و لازمه فطرت مخموره است ؛ و هذر و هذيان از جنود جهل و ابليس و از فطريات محجوبه است :
مقصد بيست و دوم : در استسلام است ، و ضد آن استكبار است
فصل اول : مقصود از استسلام و استكبار:
فصل دوم : در بيان آنكه استسلام از جنود عقل و استكبار از جنود جهل است :
مقصد بيست و سوم : در تسليم و ضد آن است كه شك است
فصل اول : مقصود از تسليم و شك :
فصل دوم : در بيان فوائد تسليم :
فصل سوم : در بيان آنكه تسليم از جنود عقل و رحمان است و لازمه فطرت مخموره است، و ضد آن از جنود جهل و لازمه فطرت محجوبه است :
مقصد بيست و چهارم : در صبر و ضد آن است كه جزع است
فصل اول : مقصود از صبر و جزع :
فصل دوم : در بيان مراتب صبر است :
فصل سوم : در بعض مراتب صبر، كه مخصوص به اهل سلوك و كمّل اولياء است :
فصل چهارم : در بيان آنك صبر از جنود عقل و از لوازم فطرت مخموره است ، و جزع وبى تابى از جنود جهل و لوازم فطرت محجوبه است :
فصل پنجم : در بيان احاديث در اين باب :
مقصد بيست و پنجم : در صفح و ضد آن است كه انتقام است و در آن دوفصل است . فصل اول در بيان ثمرات صفح و مضرات انتقام :
فصل دوم : در ذكر بعضى از احاديث شريفه در اين باب :