اصول فلسفه و روش رئالیسم ، جلد پنجم

متفكر شهيد استاد مرتضى مطهرى

- فهرست -


خداى جهان و جهان
مقدمه
ارزش علم الهى
كشف ناشدنى بودن رموز ماوراء الطبيعه از نظر «لا ادريون‏»
سستى سلوك عقلى از نظر عرفان
نظريه اهل حديث در شناسايى ذات حق
پاسخ حكماى اسلامى از اهل حديث
گرايش فلسفى شيعه
اشتباه احمد امين و راسل در تفسير اين گرايش
حرمت تحقيق و پرسش در نظر اهل حديث
سخن شبلى نعمان
سيره رسول اكرم و خاندانش در مقابل پرسشها
سرايت‏حنبلى‏گرى به جهان تشيع
تحقيقى پيرامون حديث «عليكم بدين العجائز»
چهره جديد حنبلى‏گرى
ناتوانى طبيعت از پاسخ به يك سلسله پرسشها
نقد سخن راه طى شده
رمز دشوارى مسائل الهى
نقدى بر اقبال لاهورى
مقاله چهاردهم: خداى جهان و جهان
چرا بشر در جستجوى خدا افتاد؟
سازگارى فطرت با گرايشهاى مخالف
آيا تحقيق در باره خدا صحيح و رواست؟
فايده تحقيق در باره خدا
ماديت فلسفى و ماديت اخلاقى
اشكالات ماديين:
1- بى اعتبارى مسايل فكرى
2- ارزش ادراكات محدود به عمل است
3- قانون عليت مخصوص محسوسات است
4- اعتقاد به خدا نتيجه جهل است
5- آزمايشهاى علمى، خدا را اثبات نمى‏كند
6- آفريدگار خدا كيست؟
7- شرور و نابسامانيها دليل نبودن خداست
پاسخ اشكالات
جهان آفرينش آفريدگارى دارد
مقدمه
راههاى بشر به سوى خدا:
1- راه دل يا راه فطرت
2- راه حس و علم يا راه طبيعت:
1- تشكيلات و نظامات
2- هدايت و راه‏يابى
3- حدوث و پيدايش عالم
4- راه عقل يا راه استدلال و فلسفه
براهين فلسفى در شكلهاى مختلف
برهان ارسطى يا ارسطويى (از راه حركت)
دو برهان از فارابى
جهان آفرينش آفريدگارى دارد
طرح صحيح مساله «خدا»
تمثيل
نسبت‏خدا به جهان
خدا رقيب طبيعت نيست
تطبيق و توضيح
بيان اول براى اثبات سرچشمه هستى (برهان صدرايى)
مقايسه برهان «آنسلم‏» و نقض آن
بيان دوم براى اثبات سرچشمه هستى (برهان سينوى)
جهان يك واحد است
نتيجه
تنبيه و تذكر
ما خدا را چگونه تصور مى‏كنيم؟
نارسايى انديشه در ادراك خدا
با تركيب مفاهيم انتزاعى، خدا را تصور مى‏كنيم
نتيجه
خدا يكى است
قصور سلوك علمى در رفع نيازهاى خداشناسى
سلوك فلسفى و اثبات وحدت
برهان اول: وحدت عالم دليل بر وحدت مبدا عالم است
برهان دوم: نامحدود بودن ذات بارى
برهان سوم: برهان تمانع
برهان چهارم: برهان فرجه
برهان پنجم: وحى انبياء
اشكال
پاسخ
خداى هستى همه كمالات هستى را دارد
آيا انديشه بشرى راه به شناخت صفات خدا دارد؟
دو راه براى شناخت صفات خدا:
1- خود ذات خدا دليل بر صفات اوست
2- مخلوقات آئينه صفات خالق هستند:
الف: راه فلسفى
ب: راه كلامى
نتيجه بحث صفات:
1- صفات وجودى براى خدا ثابت است
2- صفات عدمى از خدا مسلوب است
3- صفات خدا عين ذات است
اشكال
پاسخ
اشاره
آفرينش جهان
مساله حدوث و قدم عالم
اشكال
پاسخ
خلاصه
كثرت وترتيب قياسى اجزاى جهان
عالم طبيعت (ناسوت)
عالم الوهيت (لاهوت)
عالم عقل يا عقول (جبروت)
عالم ملكوت
نتيجه اين بيان
قضا و قدر
اصولى چند
معنى «قضا و قدر»
آيا قضا و قدر قابل تغيير است؟
نتيجه
خير و شر، و سعادت و شقاوت
اشكال
پاسخ
اشكال
پاسخ
پايان جهان
مسائلى كه در اين مقاله به ثبوت پيوسته است