مقدمه مصحح
پيشگفتار
مقدمه
باب اول : در بيان سبب انحراف از طريق پسنديده و حصول اخلاق ذميمه و بيان قواى نفس انسانى ؛ و در اين چند فصل است
فصل اول : در بيان قواى روح
فصل دوم : در بيان لذت و الم قواى روح
فصل سوم : در بيان وظايف هر يك از قواى روح
فصل چهارم : در بيان رذايل قواى روح
فصل پنجم : در بيان افراط و تفريط در هر يك از صفات
باب دوم : در تفصيل اخلاق حسنه و رذيله ، فوائد و مفاسد آنها، و كيفيت كسب اخلاق حسنه و معالجه اوصاف ذميمه ، و مشتمل است بر پنج مقام
مقام اول : در بيان آن چيزى كه متعلق به قوه عامله وهميه كه عدالت به معنى اعم باشد، يعنى ميانه روى در جميع امور
مقام دوم : در بيان معالجه اخلاق ذميمه كه متعلق است به قوه عاقله
مطلب اول : در بيان دو جنس رذيله قوه عاقله و ضد آنها. اما دو جنس رذيله :
1- جربزه
2- جهل بسيط
1- جهل مركب
2- شك و حيرت
3- شرك
4- خواطر نفسانيه و وساوس شيطانيه
5- مكر و حيله
مقام سوم : در بيان صفات رذيله و اخلاق حميده كه متعلق است به قوه غضبيه
الف - منشاء جميع رذايل قوه غضبيه
1- تهور
2- جبن
ب - صفات رذيله ى قوه غضبيه
1- خوف
2- ايمنى از مكرالله
3- ياءس از رحمت خدا
4- ضعف نفس
5- دنائت همت
6- بى غيرتى و بى حميتى
7- عجله و شتاب در افعال و اقوال
8- سوءظن
9- غضب
10- انتقام
11- غلظت و درشتى
12- كج خلقى
13- عداوت و دشمنى
14- عُجب
15- كبر
16- عصبيت
17- كتمان حق
18- قساوت قلب
مقام چهارم : در بيان آنچه كه متعلق است به قوه شهويه از رذايل و فضايل و طريق تحصيل آنها
مطلب اول : در بيان دو جنس صفات خبيثه متعلق به قوه شهويه و ضد آنهاست ؛ و در آن سه فصل است :
شره
خمود
عفت
مطلب دوم : در بيان ساير صفاتى كه متعلقند بقوه شهويه و از دو جنس مذكور ناشى مى شوند و آنها بسيارند:
1- محبت دنيا
2- غنا و توانگرى
3- حرص
4- طمع
5- بخل
6- مال حرام خوردن
7- خيانت و غدر
8- خوض در باطل
9- گفتن سخنان بى فايده
مقام پنجم : در بيان صفاتى كه متعلق است به سه قوه عاقله و غضبيه و شهويه ، يا دو قوه از اين سه قوه از رذايل و فضايل ؛ و آنها صفاتى چندند.
1- حسد
2- اهانت و حقير نمودن بندگان خدا
3- ظلم
4- ترك اعانت مسلمين
5- كوتاهى در امر به معروف و نهى از منكر
6- دورى كردن از برادران مؤ من و خشم و قهر كردن
7- قطع رحم
8- عقوق والدين
9- عيبجويى مردم كردن
10- فاش كردن رازها
11- نمامى و سخن چينى
12- افساد
13- شماتت كردن
14- مراء و جدال
15- سخريه و استهزاء كردن
16- افراط در مزاح و شوخى
17- غيبت
18- دروغ گفتن
19- محبت جاه و شهرت
20- محبت ثنا و كراهت از مذمت
21- ريا
22- نفاق و دورويى با مردم
23- غرور
24- طول امل
25- گناهكارى و اصرار بر معاصى
26- فراموشى از اعمال و غفلت از محاسبه آنها
27- كراهت از امور پسنديده
28- اعتراض بر تقديرات الهى
29- حزن
30- بى اعتمادى به پروردگار و اطمينان به وسايل
31- كفران نعمت
جزع و بى تابى
33- فسق
خاتمه : مواردى كه طالب پاكى نفس بايد در نظر داشته باشد