مهرتابان
علامه سيّد محمّدحسين حسيني طهراني
- فهرست مطالب -
مقدمه طبع دوم بخش نخست: يادنامه برخورد و اولين ملاقات با علامه طباطبايي قدساللهنفسه شروع درس فلسفه توسط علامه طباطبايي قدساللهنفسه رويه و روش علامه طباطبايي در دروس محاكمات علامه بر مكاتيب حكمي و عرفاني مرحوم سيد و مرحوم شيخ جامعيت علامه طباطبايي در علم و عمل در احوال مرحوم قاضي، استاد علامه طباطبايي شدت علاقه و احترام علامه نسبت به مرحوم قاضي رضوان الله عليهما تربيت عرفاني علامه نزد استاد قاضي رضوان الله عليه كيفيت تربيت مرحوم قاضي قدس الله نفسه كمالات استاد، مرحوم قاضي رحمه الله عليه سلسله نسب علامه طباطبايي رضوان الله عليه اشتراك نسب علامه طباطبايي با مرحوم قاضي رضوان الله عليهما دوران طفوليت علامه طباطبايي محامد و مكارم دو برادر: علامه طباطبايي و برادر ايشان در احوال آقاي الهي برادر علامه طباطبايي، و زوجه علامه روش استاد علامه طباطبايي در حكمت و فلسفه نظريات استاد علامه در فلسفه بدون ورود در مباحث فلسفيه، روايات اصوليه قابل فهم نيست آيات قرآن كريم دلالت بر وحدت بالصرافه خداوند دارد خطب اميرالمؤمنين عليه السلام درباره وحدت بالصرافه ذات حق بحث علامه طباطبايي درباره بالصرافه بودن وحدت حق تعليقۀ علاّمۀ طباطبائي بر «بحار الانوار» علاّمۀ مجلسي قدّس الله سرّهما سبب تعطيل شدن تعليقات علاّمۀ طباطبائي بر «بحار الانوار» ذكر مواردي از تعليقات علاّمۀ طباطبائي بر «بحار الانوار» اهتمام علاّمۀ طباطبائي در جمع بين فلسفۀ شرق و غرب تدوين تفسير «الميزان» و كيفيّت آن مزاياي تفسير «الميزان» بر سائر تفاسير طلوع «الميزان» در حوزههاي علميّه و مجامع علمي سراسر جهان جامعيّت و متانت تفسير «الميزان» لزوم تدريس تفسير «الميزان» در حوزههاي علميّه مصاحبههاي علاّمۀ طباطبائي با هانري كربن كرسيدار شيعه شناسي اعتقاد هانري كربن راجع به حضرت مهدي ارواحنا فداه اعتقادات هانري كربن راجع به اسلام و تشيّع مؤلّفات علاّمۀ طباطبائي روش عرفاني و اخلاقي علاّمۀ طباطبائي آداب و اخلاق و تواضع علاّمۀ طباطبائي مسلك عرفاني علاّمۀ طباطبائي اخلاقيّات علاّمه ناشي از تراوش وصول به حقائق ملكوتي بود قريحه و ذوق شعري علاّمۀ طباطبائي قصائد و غزليّات علاّمۀ طباطبائي تواضع علاّمۀ طباطبائي نسبت به معصومين عليهم السّلام قضيّۀ راجع به حقير، در حرم حضرت امام رضا عليه السّلام (پاورقي) وضع تحمّل و بردباري علاّمه در شدائد و گرفتاريها رجال علم و دانش ما از قديم الايّام در ضيق معيشت بسر ميبردهاند علّت مهاجرت علاّمۀ طباطبائي از تبريز به قم پيام آية الله بروجردي به علاّمه و جواب ايشان علاّمه ملجأ و پناه شاگردان؛ و همچون چراغ، روشنگر راه بود «النّاسُ مَوتي وَ أهْلُ الْعِلْمِ أحْياءٌ» علاّمۀ طباطبائي إلي الابد زنده است بحث كلّي پيرامون عقل و قلب و شرع آيات و روايات وارده دربارۀ لزوم پيروي از قوّۀ عاقله آيات و روايات وارده دربارۀ لزوم پيروي از قلب و وجدان عقل و قلب و شرع از يك حقيقت حكايت ميكنند لزوم متابعت از عقل و قلب و شرع در آيات و روايات و ادعيه علاّمۀ طباطبائي هم استاد در عقل بود و هم در قلب و هم در شرع «قَصَمَ ظَهْري صِنْفانِ: عالِمٌ مُتَهَتِّكٌ وَ جاهِلٌ مُتَنَسِّكٌ» خطبۀ أميرالمؤمنين در تفسير: رِجَالٌ لَّاتُلْهِيهِمْ تِجَـٰرَةٌ وَ لَا بَيْعٌ عَن ذِكْرِ اللَهِ حالات علاّمۀ طباطبائي در اواخر عمر شريفشان كيفيّت رحلت و تشييع و دفن علاّمۀ طباطبائي رضوان الله عليه تصوير سنگ مزار علاّمۀ طباطبائي قدّس الله نفسه (پاورقي) «فَالْوَجْدُ باقٍ وَ الْوِصالُ مُماطِلي» بخش دوم: مصاحبات مقدمه بخش دوم ابحاث قرآني تفسير آيۀ عَبَسَ وَ تَوَلَّي'ٓ * أَن جَآءَهُ الاعْمَي' آيات وارده در سورۀ مدّثّر دربارۀ وليد بن مغيره ادلّه و شواهد دالّه بر اينكه عَبَسَ وَ تَوَلَّي' راجع به رسول الله نيست مراد از سورههاي طوال و مِئين و مفصّل در قرآن كريم مراد از متشابه و مثاني در قرآن كريم حروف مقطّعۀ اوائل سورهها تعداد حروف مقطّعه در سورهها خود حضرت رسول الله صلّي الله عليه و آله و سلّم معجزه بودهاند مراد از احقاف تفسير «وَ مِنَ الارْضِ مِثْلَهُنَّ» مراد از «ماء» در روايت حضرت سجاد: وَ يُعيدُ عَرْشُهُ عَلَي الْماءِ تفسير آيۀ: فَضُرِبَ بَيْنَهُم بِسُورٍ لَّهُ و بَابٌ مراد از نعمت در هر جاي قرآن كه آمده است ولايت است مراد از نعمت و نَعيم، ولايت است تفسير آيۀ: مَتَـٰعًا لَّكُمْ وَ لاِنْعَـٰمِكُمْ در خطابات قرآنيّه كه مصدَّر به لفظ قُلْ است مراد از آية الكرسيّ همان يك آيۀ اوّل است در تفسير آيۀ: قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلَي' شَاكِلَتِهِ تفسير: إِنَّ الإنسَـٰنَ خُلِقَ هَلُوعًا * إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعًا و استثناء مصلّين شفاعت اختصاص به مؤمنين مبتلا به معاصي كبيره دارد دربارۀ استغفار حضرت إبراهيم عليه السّلام نسبت به عمّش آزر آزر عموي حضرت إبراهيم عليه السّلام بود نه پدرش تعبير قرآن دربارۀ قوم عاد و ثمود بعد از هلاكت آنان ابحاث فلسفي بحث عقلي در نفي تثليث (أقانيم ثلاثه) آيات وارده در قرآن كريم در نفي تثليث قول به وحدت و قول به تثليث، تناقض است وحدت و كثرت حقيقيّه در موضوع واحد جمع نميشوند مذاهب مختلف مسيحيان همگي در اصل تثليث اشتراك دارند در حقيقت توحيد ذات حقّ سبحانه و تعالي تشكيك وجود نزد حكماء در توحيد خداوند در تشكيك وجود و وحدت عرفاء صرافت ذات حقّ جل و عزّ، منافات با تشكيك دارد وجود حق تعالي يك واحد شخصي است علّت تنفّر و اشمئزاز قلوب كافران از ذكر توحيد حق تعالي در معني: أَلْهَـٰكُمُ التَّكَاثُرُ * حَتَّي' زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ اشكال وارده بر تشكيك وجود در بيان مطلب تشكيك وجود و مطلب وحدت عرفاء بالله معني صحيح توحيد فقط در وحدت عرفاء بالله متحقّق است در حقيقت توحيد حضرت حقّ تعالي و تقدّس بيان كافي در اطراف تشكيك و وحدت وجود بالاتر بودن ذات اقدس إلهي از هر اسمي و رسمي و تعيّني مقصود از "تجلّي" در حقيقت معني «النَّفْسُ جِسْمانيَّةُ الْحُدوثِ رَوْحانيَّةُ الْبَقآءِ» ابتداء و اصل آفرينش انسان از زمين است تبدّلات و تطوّرات انسان در اثر حركت جوهريّه قوس نزول و صعود انسان در مدارج كمال در باقي بودن أعيان ثابته در هنگام فناء در ذات احديّت در معناي إنّيّت؛ بَيْني وَ بَيْنَكَ إنّيّي يُنازِعُني در معناي آيۀ: قُلْ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّيَ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَ مَا بَطَنَ هر نوع از انواع مجرّدات، منحصر به فرد هستند در وحدت جبرائيل و كيفيّت ربط او با موجودات كثيره در دنيا در معناي فناء في الله و معناي فدا شدن و حقيقت نيستي و خلع لباس تعيّن تمام موجودات رو بعالم فنا ميروند و چيزي جز خدا نيست؛ لا هُوَ إلاّ هُوَ اگر اعيان ثابته از بين برود معناي موجود در خدا صدق نميكند در معناي غزلهائي كه خود علاّمه دربارۀ فناء في الله سرودهاند در معناي سجود عالم سواد و خيال و بياض در حقّ تعالَي و تقدّس مطالب عرفاني در كلمات محيي الدّين و ابن فارض و حافظ شيرازي در حقيقت سوخته شدن پروانه در شمع، و مادر در آتش، و فناء اشياء در اينكه آيا در حال فناء، ضمير باقي ميماند يا آنهم از بين ميرود؟ چون بگوئيم زيد فاني شد، بايد زيدي باشد و گرنه «فاني شد» صادق نيست در حقيقت معناي: وَ مَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَـٰكِنَّ اللَهَ رَمَي' در بيان وارد در «فتوحات مكّيّه» راجع به بقاء اعيان ثابته در حال فناء در تبديل و تبدّل ماهيّات، و معني: لِمَنِ الْمُلْكُ الْيَوْمَ لِلَّهِ الْوَ'حِدِ الْقَهَّارِ در حقيقت معني آيۀ: وَ إِلَيْهِ تُقْلَبُونَ در حقيقت رجوع حملهاي «زيد فاني شد» و «كرم پروانه شد» و غير ذلك در معناي: كَانَ اللَهُ وَ لَمْ يَكُنْ مَعَهُ شَيْءٌ وَ الآنَ كَمَا كَانَ در تمام اقسام فنا ضميري باقي ميماند كه عبارت از أعيان ثابته ميباشد استدلال شيخ عبدالكريم جيليّ به «وَ إِلَيْهِ تُقْلَبُونَ» در فناي جميع موجودات فناء، اندكاك در هستي خدا و رفع تعيّن و مشاهدۀ حقّ است جمال خود را وحدت حقّۀ ذات حقّ هيچگونه تعيّن و تقيّدي بر نميدارد در معناي رباعي «رَقَّ الزُّجاجُ وَ رَقَّتِ الْخَمْرُ» در معني: ما يَتَقَرَّبُ إلَيَّ عَبْدٌ مِنْ عِبادي بِشَيْءٍ أحَبَّ إلَيَّ مِمّا افْتَرَضْتُهُ عَلَيْهِ... (پاورقي) مراد حضرت علاّمه، بقاء أعيان ثابته در حال فناء قبل از موت است (پاورقي) در اينكه حركتهاي مادّيّه و معنويّۀ قسريّه، دائمي نيست ابحاث عرفاني كيفيّت نزول وحي به رسول الله صلّي الله عليه و آله و سلّم اختلاف درجات و مراتب وحي بحسب حالات و وضعيّات مختلف بوده است تفسير آيۀ: وَ مَا يَنطِقُ عَنِ الْهَوَي'ٓ * إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَي' رؤياي أميرالمؤمنين حضرت خضر را و تعليم اسم اعظم در احوال مرحوم قاضي رضوان الله عليه حالات توحيدي مرحوم قاضي رضوان الله عليه در توحيد أفعالي حضرت حقّ متعال در احوال مرحوم آقا سيّد أحمد كربلائي طهراني رضوان الله عليه داستان مرد جوان و مرحوم آية الله زنجاني واجديّت رسول الله مقام بقاء بعد از فناء را «إرهاص» در مورد معصومين سلام الله عليهم بازي كردن ائمّه عليهم السّلام در سنّ طفوليّت راجع به كيفيّت قيام حضرت مَهدي أرواحنا فداه ابحاث اخلاقي عالم تكوين بيدار است، خداوند پيوسته بيدار است ابحاث علمي سهولت فهم قرآن، و معاني غامضه و مشكلۀ بواطن قرآن در خلقت ملائكه و روح و روح القُدُس در حقيقت خلقت روح و فرشتگان در اوّلين چيزي كه خدا آفريد (أوَّلُ ما خَلَقَ اللهُ) كيفيّت تأثير دعا و عمل ملائكه در استجابت دعا عالم برزخ براي همه مردم است عموميّت عالم برزخ براي جملۀ افراد و پيدايش آن فوراً پس از مرگ بهشت و دوزخ الآن موجود هستند راجع به تكلّم رُوَيْبِضَة و ظهور دجّال و پيدايش يأجوج و مأجوج در اينكه رسول الله، پيامبر براي طائفۀ جنّ هم هستند راجع به علم حروف أبجد و اقسام آن راجع به طيّ الارض و آيات وارده در اوّل سورۀ طه راجع به مرحوم قاضي و سؤال از كيفيّت سير حضرت سليمان در فضا أقسام طيّ الارض از جهت كمال و عدم كمال و حقيقت آن در معني: لِيُهْنِئَنَّكُمُ الاِسْمُ: وَ إِنَّ مِن شِيعَتِهِ لإبْرَ' هِيمَ راجع به گفتار شيخ حرّ عاملي به اينكه علم پيغمبر از انبياء سابقين است عموميّت دعوت انبياي أولوا العزم براي تمام جهان ارسال حضرت موسي بسوي فرعون با آنكه از بني اسرائيل نبوده است استناد افعال به حقّ تعالي، و معني لِيَعْلَمَ اللَهُ مَن يَنصُرُهُ و وَ رُسُلَهُ و بِالْغَيْبِ تمام افعال منوط به اذن و مشيّت حضرت حقّ متعال است خداوند افعال را به مردم نسبت ميدهد ليكن استقلال آنرا انكار ميكند ابحاث تاريخي وقوع نسخ در قرآن كريم و عدم استحالۀ نسخ شرعاً و عقلاً راجع به آنكه اسلام ناسخ اديان است كتّاب وحي و كيفيّت كتابت آنان در زمان نزول وحي اختلاف قراءات قرآن مستند به روايت از رسول الله است مَلِكِ يَوْمِ الدِّينِ اعمّ و انسب است نسبت به مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ تاريخچۀ جمعآوري قرآن توسّط عثمان، و فوت عبدالله بن مسعود مصحف أميرالمؤمنين عليه السّلام، و باركردن بر شتر و آوردن به مسجد علّت اينكه اسم أميرالمؤمنين سلام الله عليه در قرآن نيامده است در اثبات عدم تحريف قرآن كريم در تغيير محلّ آيۀ: الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ در تغيير محلّ آيۀ تطهير تاريخچۀ تغيير قبله و كيفيّت قبلۀ رسول الله در مكّۀ مكرّمه كيفيّت نزول تورات بر حضرت موسي كيفيّت نزول إنجيل بر حضرت عيسي حواريّون حضرت عيسي بن مريم و تعداد آنان، و رهبانيّت حضرت يوسف از مُخلَصين بوده است مكتب أفلاطون و مكتب نو أفلاطوني تحمّل علاّمه تهمتها و مرارتها را در راه خدا قصيدۀ غرّاء علاّمه دربارۀ عشق به خدا
