درآمدى بر عرف

سيدعلى جبار گلباغى ماسوله

- فهرست -


درآمدى بر عرف

پيشگفتار

گفتار نخست: تعريف عرف و عادت

معناى لغوى عرف
معناى اصطلاحى عرف
الف) تعريف عرف در دانش حقوق
ب) تعريف عرف در فقه و اصول
ج) تعريف عرف در جامعه‏شناسى
تاملى در تعاريف عرف
اركان و عناصر عرف
الف) ركن مادى
ب) ركن معنوى
منشا عرف
چند نكته
تعريف عادت
الف) تعريف لغوى عادت

ج) تعريف عادت در جامعه شناسى
منشا عادت
فرق عرف و عادت
ديدگاه نخست
ديدگاه دوم
ديدگاه سوم
ديدگاه چهارم

گفتار دوم: عرف، مبنا، منبع

عرف، مبنا، منبع
قاعده‏ى حقوقى
تعريف قاعده‏ى حقوقى
مبنا
تعريف مبنا
ويژگى‏هاى مبانى حقوق
رويكردهاى مبانى حقوق
مبنا در نظام حقوقى اسلام
منبع
تعريف منبع
ويژگى منبع حقوق
فرق بين منبع و دليل (مدرك)
رويكردهاى منابع حقوق
منابع در فقه و حقوق اسلام
جدا انگارى مبنا و منبع
ديدگاه‏هاى موجود درباره‏ى منبع يا مبنا بودن عرف
عرف منبع متحرك فقه و حقوق اسلام

گفتار سوم: عرف و عرفى شدن

عرف و عرفى شدن
آغازينه
الف) دين و اجتماع
ب) دوگانگى دين و دنيا
ج) جايگاه دنيا در شريعت اسلام
تعريف عرفى شدن
فقه اسلام و روند عرفى شدن
پذيرش عرف به معناى عرفى شدن دستگاه فقه و حقوق اسلام نيست

گفتار چهارم: مكتب عرف، حقوق عرفى

مكتب عرف، حقوق عرفى
مكتب عرف
مكتب عرف اهل سنت
تاريخچه‏ى عرف در نزد اهل سنت
ويژگى‏هاى مكتب عرف در فقه اهل سنت
مكتب عرف شيعه
تاريخچه‏ى عرف در فقه شيعه
ويژگى‏هاى مكتب عرف شيعه
حقوق عرفى
تعريف حقوق عرفى
كامن‏لاو
تاريخچه‏ى پيدايش كامن‏لاو
حقوق عرفى در اروپا
حقوق عرفى در آسيا
حقوق عرفى در آفريقا
ويژگى‏هاى حقوق عرفى

گفتار پنجم: گونه‏هاى عرف و عادت

گونه‏هاى عرف و عادت
عرف لفظى، عرف عملى
الف) عرف لفظى
ب) عرف عملى
عرف خاص، عرف عام
عرف عام و خاص از ديدگاه حقوق
تفاوت دو ديدگاه
گونه‏هاى عرف عام و خاص
تنبيه
عرف مسلم، عرف قراردادى
عرف مسلم
عرف قراردادى
عرف مطرد، عرف غالب
عرف سابق، عرف مقارن، عرف متاخر
عرف حادث
عرف موضوعى، عرف حكمى
عرف صحيح، عرف فاسد
عرف ممضا، عرف مردوع، عرف مرسل
عرف ممضا
عرف مردوع
عرف مرسل
بناى عقلا
تعريف بناى عقلا
عناصر بناى عقلا
فرق عرف و بناى عقلا
فرق بناى عقلا و دليل عقل
سيره‏ى متشرعه
تعريف سيره‏ى متشرعه
پيشينه‏ى كاربرد سيره‏ى متشرعه
عرف و سيره‏ى متشرعه
فرق سيره‏ى متشرعه و بناى عقلا
ارتكاز عقلا و متشرعه
تعريف ارتكاز عقلا و متشرعه
فرق ارتكاز عقلا و متشرعه با سيره‏ى عقلا و متشرعه
عرف و اجماع
فرق عرف و اجماع
گونه‏هاى عادت

گفتار ششم: جايگاه و كاربرد عرف

دقت عرفى،تسامح عرفى
جايگاه و اهميت عرف
1) عرف در دانش حقوق
2) عرف در فقه و حقوق اسلام
3) عرف و امارات حقوقى
4) عرف و اجتهاد
كاربرد عرف در فقه و حقوق
1) كشف حكم
2) تكميل قانون
3) تشخيص، تعريف و تنقيح موضوع حكم
4) تشخيص مفاهيم و معانى الفاظ و كشف مقصود گوينده
5) تعيين مصاديق و تطبيق موضوعات و مفاهيم بر مصاديق
6) تنقيح ظهور دليل و تفسير نصوص و احكام
7) شرط ضمنى و شاهد حال
8) كشف مناطهاى احكام
تغيير عرف
احراز و اثبات عرف
عيوب عرف

گفتار هفتم: حجيت عرف

آغازينه
الف) معناى حجيت
ب) شرع و عرف‏هاى موجود در سرزمين‏هاى مسلمين
ج) عرف لفظى
مكتب‏هاى حجيت عرف
الف) مكتب حجيت ذاتى
ب) مكتب عقل
ج) مكتب امضا
گرايش‏ها و روش‏هاى كشف امضا
1) گرايش عدم ردع
2) گرايش عدم ثبوت ردع
3) گرايش سكوت
تفسيرهاى ارايه شده درباره‏ى امضا
ادله‏ى حجيت عرف
1) كتاب
2) سنت
3) اجماع
14) عدم اعتباراسلام
15) استدلال به پاره‏اى از قواعد
چند نكته
سيره‏ى متشرعه
اقسام سيره‏ى متشرعه
حجيت‏سيره‏ى متشرعه
طرق كشف معاصر بودن سيره با زمان معصوم‏عليه السلام
مقدار دلالت‏سيره‏ى متشرعه

خاتمه

الف) عرف و قانون
ب) عرف و نص
ج) ناهمگونى عرف‏ها
فهرست منابع