سوره آل عمران ، آيات 6 - 1
اشاره به آهنگ كلى سوره مباركه آل عمران و زمان و موقعيتنزول آن
(تنزيل ) بر تدريج نزولدلالت دارد
وجه اين كه قرآن كريم درباره وحى ، تعبيرانزال و تنزيل (فرود آمدن ) را بكار برده است
معناى كلمه (تورات ) و (انجيل )
معناى (فرقان ) و موارد استعمال آن در قرآن مجيد
شادى و غم ، رنج و راحت دائر مدار طرز فكر آدمى است
سعادت و شقاوت روحى و جسمى ، و اينكه افراد بى خدا در هرحال پريشانروز هستند
سعادت و شقاوت از ديدگاه اسلام
كيفر كافران ، از حكم قضاوقدر و مشيت الهى خارج نيست
روايتى متضمن محاجه و مباحثه رسول خدا (ص ) با سران نصاراى نجران
روايتى درباره خلقت جنين و سرنوشت او...
توضيح روايت
منظور از محكم بودن بعضى آيات قرآن و متشابه بودن بعضى ديگر
معناى اينكه آيات محكمه (ام الكتاب ) هستند
آيات مشابه نيز، پس از آنكه با آيات محكمه تبيين شدند، محكمه مى شوند
(محاكمات ) آيات متضمن اصول مسلمه قرآنى است و (متشابهات ) آيات متضمن فروعاست
ثابت نبودن و احيانا متغير بودن احكام اجتماعى و فروعى ، موجب تشبه مى گردد
بررسى معناى (تاءويل ) در آيات قرآنى و اقوالى كه در اين باره گفته شده است
سه نكته كه از توضيحات درباره معناى (تاءويل ) به دست آمده است
علم به تاءويل كتاب مختص به خداى تعالى است
موضع (راسخون در علم ) در برابر آيات متشابه ، ايمان به آنها و توقف در مقامعمل است
دعاى راسخون در علم : (ربنّا لا تزغ قلوبنا...)
مقدّمه
1 محكم و متشابه (گفتار)
نقلاقوال مختلفى كه درباره مراد از محكم و متشابه گفته شده و نقد و ردّ آنها
كلام راغب اصفهانى در بيان مراد از محكم و متشابه و اقسامى كه براى محكم و متشابهقائل است
دو اشكال بر قول راغب
پيروى آيات متشابه منشاء بدعتها و انحرافهاى بعد ازرسول خدا(ص ) و مبداء فتنه ها و محنت ها بوده است
2- ام الكتاب بودن آيات محكم چه معنا دارد؟
3- تاءويل چه معنا دارد؟
دو دليل (اجمالى و تفصيلى ) بر سستى اقوالى كه درباره مراد ازتاءويل گفته شده است
4 - آيا كسى جز خدا تاءويل قرآن را مى داند؟
اختلاف در اين مساءله از ابتدا تواءم با خلط و اشتباه بوده و ادله طرفين قاصر استاثبات مدعاى آنها است
انحصار علم به تاءويل در خداى سبحان ، منافاتى با اعطاء آن علم به بعضى افرادندارد
تاءويل قرآن عبارتست از حقايق خارجى كه آيات قرآنى مستند به آن حقائق است
بيان آنكه در ماوراى قرآنى كه در دست ما است امرى هست كه به منزله روح از جسد وممثل از مثل است
(مطهرين ) از بندگان خدا با قرآنى كه در كتاب مكنون و لوح محفوظ است تماس دارند(لا يمسه الا المطهرون )
(مطهرين ) همان (راسخين ) در علم هستند
5 چرا كتاب خدا مشتمل بر متشابه است ؟
بررسى سه جوابى كه به پرسش فوق داده شده وقابل بررسى است
بيان آنچه در پاسخ به سؤ ال بالا شايسته گفتن است با توجه به پنج امر
هدف از خلقت انسان ، تشريع دين و سپس تطهير الهى است و همه افراد انسان به اينكمال نمى رسند
راه رسيدن به هدف فوق شناسندن انسان به خود او است (از طريق تربيت علمى و عملى )
اساس هدايت اسلام بر علم و معرفت است نه تقليد كوركورانه
امرى كه باعث شده است بيانات قرآن كريم جنبه(مثل ) به خود بگيرد
بيان اينكه جنبه مثل داشتن ، مستلزم وجود تشابه است (ضرورت وجود متشابهات )
ده نكته كه از مباحث و مطالب گذشته روشن شد
مراتب مختلف قرآن از نظر معنا و اينكه هر معنايى خصوص به مرتبه اى از فهم و دركاست
اثر متقابل علم و عمل در يكديگر
مردم بر حسب مراتب قرب و بعدشان از خداى تعالى مراتب مختلفى از علم وعمل دارند
رواياتى در معناى (محكم و متشابه )
روايتى درباره (راسخين در علم )
روايتى در وصف قرآن و اينكه قرآن ظاهرى و باطنى دارد
انواع انطباق كليات قرآن بر مصادق
مراد از هفت حرف در روايتى كه مى گويند: قرآن بر هفت حرفنازل گشته است
منظور از تفسير به راءى كه از آن نهى شده است
ده قول كه درباره مراد از تفسير به راءى گفته شده است
توضيح مراد از (تفسير به راءى ) با شرحى در مورد تفاوت و اختلاف عمده بين كلامخدا و كلام بشرى
تفسير به راءى موجب ناهماهنگى و تنافى آيات قرآن مى شود
مراد از (زدن بعض از قرآن به بعض ديگر) در روايتى كه از آن نهى شده است
دور شدن از علم اوصياء رسول اللّه (ص )، باعث روى آوردن به تفسير به راءى شد
نهى از (تكلم به راءى ) و (قول به غير علم ) و (ضرب بعض به بعض )،نهى از استمداد از غير قرآن براى فهم قرآن است
پاسخ به اين توهم كه هر تفسيرى كه از كلمات صحابه و تابعين خارج باشد، تفسيربه راءى است
شاءن پيامبر (ص ) فقط تعليم كتاب و تسهيل فهم كلام الهى است
راه به سوى فهم قرآن بروى كسى بسته نيست
قرآن بر معانى خود دلالت دارد و اهل بيت (ع ) ما را به طريق اين دلالت و اغراض و مقاصدقرآن راهنمايى مى كنند
رفع تناقض بين دو دسته روايات
آيات 18 - 10 آل عمران
بيان آيات
آهنگ و غرض كلى اين آيات و ارتباط آنها با آياتقبل
ديدگاه انسان مادى به مال و اولاد
وجه مقدم ساختن (اموال ) بر (اولاد) در آيه شريفه
تكذيب كنندگان (از كفار) منشاء اصلى آتش هستند و ديگران به آتش آنها مى سوزند
معناى (شديد العقاب ) بودن خداى سبحان
آيه شريفه (قد كان لكم ) ناظر بر واقعه بدر است كه در آن با نصرت الهى مؤ منينظفر يافتند
معناى آيه شريفه در نتيجه
بيان وجوه و احتمالاتى كه درباره مرجع ضميرها در آيه شريفه گفته شده است
معناى بصير و بصيرت در معارف الهى
اموال و لذائذ اين دنيا وسائل در مقدّمه نيل به چيزى است كه نزد خدا است و خود مستقلا هدفنيستند
چه كسى دنيا و متاع دنيوى را در نظر انسان زينت مى دهد؟
دو گونه بودن جلوه گرى دنيا در نظر مردم
فساد نظريه بعضى از مفسرين كه گفته اند حقايق و طبايع مستند به خدا است ، پس حبمال و لذايذ دنيوى
بخث در اين سوره از طبيعت امتها است
فساد گفته مفسرى ديگر
منشاء اشتباه اين مفسران ، غفلت از وجود ارتباط بين تمام اجزاى اين عالم مى باشد.
در اين عالم نه فقط اعيان خارجى ، بلكه اوصاف وافعال نيز با هم مرتبط و وابسته هستند
كون و فساد در غير اعمال و در اعمال سعادت آور، بلاواسطه مستند به خدا است ولى دراعمال شقاوت بار باواسطه
چيزى كه دانشمندان را از بحث پيرامون جبر و اختيار بازداشته است
چهار نكته راجع به آيه كريمه (زين للناس حب الشهوات )
معناى تزئين حب براى مردم
اصناف مردم از لحاظ دلبستگى به اقسام شهوات
لذائذ و نعمتهاى دنيا در آخرت هم است با اين تفاوت كه نعمتهاى آخرت خالى از قبح وفساد است
توضيحى درباره (رضوان من اللّه )
علت تقابل رضوان با شهوات انسانى در آيه شريفه
چرا لذائذ اخروى مختص به مؤ من است
تقرير يك اشكال : لذائذ دنيوى براى بقاى انسان و حفظنسل او است ، در آخرت كه دار بقاء است
جواب به اشكال فوق
خلود و جاودانگى انسان در آخرت به معناى ابطال وجود او نيست ، بلكه ادامه وجود دنيوىاو است
انسان علاوه بر نقص و كمال طبيعى ، نقص و كمالى نيز دارد كه به اختيار واعمال او بسته است
تخلص از عذاب نعمتى افزون بر مغفرت است
پنج خصلت براى متقين
چرا خداوند در اين آيه اقامه شهادت مى كند
توضيحى درباره رابطه بين عادل بودن خداى سبحان و شهادت او به وحدانيت خودش
وجه اينكه ملائكه و صاحبان علم هم در كنار خدا شهادت مى دهند
نقش و معناى (قائما بالقسط) در آيه شريفه
پاسخ به سخن بعضى از مفسرين كه گفته اند مراد از شهادت دادن خدا، شهادت قولىنيست
شهادت خداوند دعواى مشركين را باطل مى كند
نتيجه معناى آيه : نفى شريك براى خداوند است
علت تكرار (لا اله الا هو) و ختم آيه به دو نامه (عزيز) و (حكيم )
بحث روايتى
بالاترين لذتها در دنيا و آخرت كدام است ؟
آيات 25 - 19 آل عمران
مراد از (ان الدين عند اللّه الاسلام )
اختلاف اهل كتاب ناشى از غرور و ستمگرى آنها بود
دين واحد است و بعد از آن هيچ حجتى نيست
چند نكته كه از جمله : (فان تولوا فانما اليك البلاغ ...) استفاده مى شود
چگونه اهل كتاب فريب خدعه هاى نفس خويش را خوردند؟
ملكات نفسانى عمل را در نظر انسان زينت مى دهند
بحث روايتى
سوره آل عمران ، آيات 27 - 26
معناى كلمه (ملك ) و اقسام آن
(مالك الملك ) و (مليك الملوك ) بودن خداىعزوجل
ملك و مُلك اعتبارى نيز درباره خدا صادق است
سه مطلب درباره (قل الهم مالك الملك ...)
ملك ، چه حق و چه باطل از ناحيه خداى تعالى است
معناى (عزت ) و (ذلت ) و بيان اينكه عزت فقط از آن خدا از ناحيه او است
معناى (خير) و بيان اينكه اين كلمه افعلتفضيل نيست
خير در قرآن اسم خدا نيست بلكه صفت خدا است
جمله (بيدك الخير) دلالت دارد بر اينكه خير منحصر در خداى تعالى است
خير و شر تكوينى و خير و شر تشريعى
مراد از بيرون آوردن زنده از مرده و مرده از زنده
چهار مقابله لطيف در دو آيه شريفه
رزق از نظر قرآن به چه معنا است ؟
آنچه انسان در راه حرام مورد بهره بردارى قرار مى دهد رزق خدا نيست
رزق همه موجودات به اذن خدا است
هر چه رزق است خير و مخلوق است و هر چه مخلوق است رزق و خير است
رزقى كه خداى سبحان مى دهد عطيه اى است بدون عوض ، و در برابر حقى نيست
تقسيم رزق به دو قسم : عام و خاص
رزق ، چيزى است كه مورد انتفاع مرزوق واقع شود و ربطى به زيادى و كمىمال ندارد
بحث روايتى
آيا ملك و حكومت بنى اميه را خدا به آنان داد؟
اشتباه بنى اميه در فهم آيه ملك
دو روايت به معناى (تخرج الحى من الميت و تخرج ميت من الحى )
رواياتى در باره (رزق ) و اينكه روزى هر كس مقدر است
بحث علمى
ضرورى بودن نظام حكومت در اجتماع
تحول بشر در تغيير حكومت سلطنتى به حكومت جمهورى
نقش مهم انبيا(ع ) در اصلاح و رفع نواقص نظامهاى حكومتى
انبياء و مبارزه با خودكامگان زمان
حكومت و ولايت در آيات قرآن كريم
هدف اولياى دين از معارضه با استكبار جلوگيرى از فساد است
بحث فلسفى (در مورد استناد امور اعتباريه به خداى سبحان )
آيات 32 - 28 آل عمران
معناى جمله (مؤ منان كافران را اولياى خود نگيرند)
تضاد دو صفت كفر و ايمان به دارندگان آنها سرايت مى كند
مراد از كلمه (دون ) در جمله (من دون المؤ منين )
جمله اى كه دلالت بر جواز و مشروعيت (تقيه ) مى كند
تهديد و تحزير شديد به كسانى كه كافران را ولى و دوست مى گيرند
خداوند هميشه عالم است نه فقط روز قيامت
سخنى درباره (حب ) و (دوست داشتن خدا) درذيل جمله : (ان كنتم تحبون اللّه ...)
حب چيست و چه آثارى دارد؟
لازمه دوست داشتن خدا، قبول دين او و اطاعت و تسليم در برابر او است
معناى آيه (ان كنتم تحبون اللّه ...)
مغفرت الهى و در نتيجه ، افاضه رحمت الهى ، اثر نزديكى خدا به بنده است
چهار نكته كه از آيات كريمه گذشته استفاده شد
بحث روايتى
چند روايت درباره حب خدا
سوره آل عمران ، آيات 34 و 33
معناى اصطفاء (برگزيدن ) آدم و نوح و آل ابراهيم وآل عمران ، بر عالميان
معناى كلمه (آل ) و بيان مراد از (آل ابراهيم وآل عمران )
مراد از آل ابراهيم معصومين از ذريه ايشان است
بحث روايتى
سوره آل عمران ، آيات 41 - 35
معناى سخن مادر مريم : (نذرت لك ما فى بطنى محررا)
اعتقاد مادر مريم به حمل خود از روى جزم بود
معناى جمله (و ليس الذكر كالانثى )
وجه تسميه (مريم )
(قبول حسن ) به معناى تقبل يعنى قبول با رضايت درونى است
معناى (محراب )
رزقى كه همواره نزد مريم بوده رزق معمولى و عادى نبوده است
شباهت بسيار بين عيسى و يحيى (على نبينا و آله و عليهما السلام )
عيسى و يحيى در كلام خداوند سبحان
استفهام زكريا در جمله (انى يكون لى غلام ؟) بمنظور استبعاد نبوده است
استفهام يحيى نظير سؤ ال حضرت ابراهيم است
در خواست نشانه و علامت كردن زكريا براى چه بوده است ؟
تصرف شيطان در نفوس انبياء (ع ) محال است
طرح يك سؤ ال و پاسخ به آن
سخنى پيرامون الهامات غيبى و خواطر شيطانى
بخشى از تكلم كه مخصوص خداوند است
بحث روايتى (در ذيل آيات مربوط به مادر مريم و زكريا و...)
سخنان بعضى از مفسرين در انكار اين روايات و پاسخ به او
بحث روايتى (راجع به الهامات و خواطر)
سوره آل عمران ، آيات 60 - 42
منظور از اصطفا (برگزيدن ) و تطهير مريم سلام اللّه عليها
وجه اينكه قضاياى مربوط به مريم عليها السلام از اخبار غيبى شمرده شده است
وجه تعبير به (ملائكه ) در جمله (اذ قالت الملائكة ...)
گفتار معصومين در تفسير (كلمه )
معناى (كلمه خدا) و مراد از (كلمه ) در جمله : (يبشرك بكلمة منه ...)
وجه تسميه عيسى به مريم (عليهما السلام ) به (مسيح )
يهود و كلمه (مسيح )
معناى كلمه (عيسى )
اقوالى كه درباره سخن گفتن عيسى (ع ) با مردم در سن كهولت ، گفته شده است
مراد از (تورات ) (انجيل ) در قرآن كريم
بعثت حضرت عيسى (ع ) عموميت داشته ، هر چند رسالت او به سوى بنىاسرائيل بوده است
معجزات عيسى (ع ) مستند به اذن خدا بوده است و عيسى (ع ) در صدور آن آيات استقلالىنداشته است
معجزات حضرت عيسى (ع ) در خارج ، از آن جناب صادر مى شده است
جمله (مصدقا لما بين يدى من التورية ...) براى اينكه عيسى (ع ) تورات موجود درزندگى خود را قبول داشته است دلالت نمى كند
عملى كه عيسى (ع ) براى باز شناختن مؤ منين به خود وتشكل دادن به آنها انجام داد
قيد (الى اللّه ) در آيه به چه جهتى آمده است ؟
مراد از ايمان در جمله (قال الحواريون نحن انصار اللّه آمنا باللّه ...) ايمان بعد ازايمان است
راه عبادت كوتاهترين راه به سوى خداى سبحان است
معناى (توفى ) و تفاوت مورد استعمال اين كلمه با كلمه (موت )
توّفى حضرت عيسى به معناى گرفتن آن حضرت از دست يهود است
منظور از (رفع عيسى به سوى خدا) و (تطهير او از كافران )
مراد از تفوق پيروان عيسى (ع ) بر كافران تا روز قيامت
مقصود از تفّوق حجت تفوق از نظر مقبوليت نيست
تبعيت از نياكان سبب مى شود كه مراد عموم يهود و مطلق نصارا باشد
وعده نيكو به پيروان حقيقى (قولى و عملى ) عيسى (ع )
دو حجت و دليل بر نفى الوهيت عيسى (ع ) در تمثيل او به آدم (ع )
جمله (الحق من ربك ) از بديع ترين بيانات قرآنى است
بحث روايتى (در ذيل آيات كريمه گذشته )
رواياتى درباره برترين زنان عالم : (فاطمه (س ) مريم ، خديجه و آسيه )
اثبات سيادت اثبات عالى ترين مراتب اصطفاء است
اخبار غيب حضرت عيسى (ع ) معجزه قابل قبول براى مردم بود
روايتى درباره آنچه در شريعت عيسى (ع ) آمده بود
روايت درباره به دار آويختن حضرت عيسى (ع )
روايتى در مورد كيفيت بالا بردن عيسى (ع ) به آسمان
روايتى از امام رضا (ع ) درباره قضيه حضرت عيسى (ع )
بحث روايتى ديگر در معناى محدث
فرق ميان نبى ، رسول و محدث
على (ع ) محدث بود
مطالبى پيرامون (وحى ) و واژه (محدث )
تشخيص القائات رحمانى از شيطانى مستند به تاءييد الهى است و خارج از معيارهاىمعمولى تشخيص است
توضيح اينكه : (محدث صوت فرشته را مى شنود ولى فرشته را نمى بيند)
سوره آل عمران آيات 63 61
پاسخ به اين توهم كه آيه مباهله نمى تواند در شاءن على و فاطمه و حسنين (ع )نازل شده باشد
اهل بيت پيامبر(صلوات اللّه عليهم ) در دعوى و دعوترسول اللّه شريك بودند و اين از بزرگترين مناقب است
در قضيه مباهله ، رسول خدا (ص ) اهل بيت خود را به عنوان نمونه هائى از مؤ منين همراه نبرد بلكه به عنوان شركاء خود
جواب به يك اشكال ديگر بر اينكه همراهى بارسول خدا (ص ) در مباهله ، فضيلت و منقبت است
تبليغ و دعوت ، عين نبوت و بعثت نيست و لازمه شركت در دعوى و دعوت پيامبر (ص )شريك بودن در نبوت آن جناب نيست
بحث روايتى (رواياتى درباره : محاجه پيامبر (ص ) با نصاراى نجران ...)
گفتگوى امام كاظم (ع ) و رشيد درباره (ذرّيه )
پاسخ امام رضا (ع ) از سؤ ال ماءمون عباسى
مضمون روايات شيعه در خصوص همراهان پيامبر(ص ) در مباهله
روايتى از صحاح اهل سنت در مناقب اميرالمؤ منين (ع )
دو روايت از (حيلة الاوليا) ابو نعيم اصفهانى
سه روايت از (دارالمنثور) از جلال الدين سيوطى
مباهله ، مخصوص داستان نصاراى نجران نبوده ورسول اللّه (ص ) در مقام مباهله با يزيد نيز آمده بود
سخن يكى از مفسرين در مقام رد انطباق (انفس ) و (نساء) و (ابناء) در آيه مباهله با على و فاطمه و حسنين (عليهم السلام)
كلام مبتنى بر تعصب كلامى بى پايه و باطل است
بررسى و رد گفته هاى تعصب آميز و مغرضانه آن مفسر
مقصود ما بيان مصداق است نه معناى لفظ!
اساتيد بلاغت و بيان به اين آيه استناد كرده اند
توضيحى درباره استعمال جمع و اراده يك نفر (نساء) واستعمال جمع و اراده دو نفر (انفس و ابنا) در آيه مباهله
رد اين توهم كه آيه مباهله ناظر بر اجتماع و ملاعنه دو فريقاهل حق و اهل باطل مى باشد
رد اين توهم كه يقين پيامبر و مؤ منين نسبت به مساءله مسلم است
وجه متعين وجه دوم است
رد آخرين بخش كلام اين مفسر كج انديش
روايت شاذّ است و مفسرين همگى از آن اعراض كرده اند
سوره آل عمران ، آيات 78 - 64
معناى (كلمه سواء) و مراد از دعوت اهل كتاب به كلمه سواء
دعوت به كلمه سواء، دعوت به سير بر اساس كلمه توحيد و نفى بغى و فساد مىباشد
نفى بغى و فساد در گفتگوهاى بين پيامبران و قوم آنان
ويژگيهاى دين فطرى
افراد انسان ، ابعاض و اجزاى يك حقيقت هستند و خضوع وتذلل يك فرد در برابر فرد ديگر، با فطرت انسانى مخالف است
محاجه بى جا و جاهلانه يهود و نصارا بر سر انتساب ابراهيم (ع ) به يهوديت ونصرانيت
دو محاجه اهل كتاب كدام است
دين ، داراى مراتب و مراحلى بوده است و هر يك از انبياء (ع ) به منزله بكى از آنمراحل بوده اند
اسلام حضرت ابراهيم چگونه است ؟
نزديكترين مردم به ابراهيم (ع ) پيروان او و پيامبر اكرم (ص ) و مؤ منين بدويند
اشاره به توحيد افعالى ، در بيان معناى اينكه :اهل كتاب جز خودشان كسى را گمراه نمى كنند
كفر به آيات خدا غير كفر به خدا است و اهل كتاب در لسان قرآن كافر به آيات خدا هستندنه كافر به خدا
معناى سخن اهل كتاب كه به يكديگر مى گفتند: (به آنچه در آغاز روز بر مؤ منين نازل گشته ايمان آورديم و ...)
سخن ديگر مفسرين در خصوص اين آيه
جواب خداى تعالى به سخنان يهود در قضيه تغيير قبله مسلمين از بيت المقدس به كعبه
جمله (اولا يعلمون ) جواب خدا به يهوديان نيست
اقوال مختلف مفسرين در معناى مختلف اين آيه
معناى (فضلخدا) و بيان جوابى به يهود كه جمله (انالفضضل بيد اللّه ) متضمن آن است
اعتقاد بى اساس يهوديان به اينكه تافته جدا بافته هستند (ليس علينا فى الاميينسبيل )
منشاء اين اعتقاد باطل يهود
چرا در اين آيه نام اهل كتاب تكرار شده و به آوردن ضمير اكتفا نشده است ؟
قنطار و دينار كنايه از بسيار و كم است
شرط كرامت الهيه و تقرب به خداى وفاى به عهد و تقوا است نه نژاد و دودمان است
آثار محبت خدا، و خصالى كه خداى تعالى بر آن شكنندگان عهد خدا و سوگند به خداذكر فرموده است
دروغ بستن يهود به خداى سبحان
بحث روايتى
رواياتى در ذيل آيه شريفه (يا اهلالكتاب تعالوا الى كلمة سواء...) و شاءن نزول آن
نامه پيامبر براى پادشاهان عصر خود
برسى نامه پيامبر براى اسقف نجران
دو روايت از تفسير (الدرالمنثور) سيوطى
حكايت هجرت مسلمانان در صدر اسلام به حبشه
نجاشى مهاجرين را فرا مى خواند
داستان گفتگو بين نجاشى و مسلمانان مهاجر در حضور مشركين مكه وشاءن نزول آيه (ان اولى الناس بابراهيم ...)
حديثى از امام صادق (ع ) و بيان آن
نزديكترين مردم به ابراهيم و پيامبر اسلام (ص ) وآل محمد عليهم السلام ، پيروان آنانند
دو روايت از كافى و امالى
سوره آل عمران ، آيات 80 - 79
بيان آيه شريفه (ما كان لبشر...) كه متضمن پاكى ساحت مسيح (ع ) از عقايد خرافىنصارا نسبت به او مى باشد
حاصل معناى آيه (و ما كان ليشر...)
معناى (عبادا لى ) و فرق بين عبد و عبيد
معناى ماده (درس ) و مراد از آن در (بما كنتم تدرسون )
علت دو اختلافى كه در سياق دو آيه وجود دارد
1 - داستان عيسى و مادرش (عليهماالسلام ) در قرآن چگونه است
كلام حضرت عيسى در كودكى نسبت به برنانه نبوتش براعتاستهلال بود
حضرت عيسى (ع ) و شريعت تازه او
2- شخصيت عيسى (عليه السلام ) و مقامش در درگاه خدا
3 - عيسى چه مى گفت ؟ و درباره اش چه مى گفتند؟
اعتقاد خرافى به تفديه عيسى عليه السلام بااعتقاد به اينكه آن حضرت از شفيعان روز جزا است فرق دارد
آيات شريفه اى كه عقايد باطل مسيحيان درباره مسيح (ع ) را بيان مى كنند
مساءله پدر و پسر بودن خدا و مسيح در انجيلهاى موجود
كلماتى از انجيل در در مورد پدرى و پسرى كه نمى توان آنها را بر تشريفحمل كرد
حاصل و نتيجه گفتار مسيحيان (اقنومهاى سه گانه )
4- احتجاج قرآن بر ضد مذهب تثليث
احتجاج اول : استدلال به عدم امكان فرزند داشتن خداىمتعال
سه دليل عقلى بر محال بودن توليد مثل براى خدا
چهار برهان در آيه شريفه (بديع السموات و الارض )
احتجاج دوم : اثبات اينكه شخص عيسى بن مريم (ع ) پسر خدا و شريك او در الوهيت نيست
خوردن طعام دلالت بر احتياج و ماديت مى كند لذا با الوهيت منافات دارد
مسيح انسان بوده داراى صفات و احوال و افعال بشرى
عبادت كردن مسيح خود اولين دليل بر نفى الوهيت اوست
5 - مسيح يكى از شفيعان نزد خدا است ، نه خونبهاى گنهكاران
تقدير و توضيح اعتقاد مسيحيان به تفديه عيسى عليه السلام
مساءله دار و فدا اساس دعوت مسيحيان
ده اشكال بر اين اعتقاد باطل
دومين اشكال
سومين اشكال بر گفتار نصارا
اشكال چهارم
اشكال پنجم بر گفتار مسيحيان
اتصاف خداوند به جسم و اوصاف جسمانى در كتاب نصارا
اشكال ششم بر گفتار مسيحيان
اشكال هفتم
اشكال هشتم
لازمه اعتقاد به تفديه عيسى عليه السلام جهل به معناى حقيقى گناه و خطا و نفهميدنچگونگى ارتياط گناه با عقاب است
لازمه قول به هلاكت دائمى فرزندان آدم و انحصار راه نجات آنان در فدا شدن عيسى (ع )،لغو و عبث بودن تشريع تمام اديان است
سخنى به طرفدارى بولس و پاسخ آن
قرآن كريم نيز مؤ يد اين حكم عقلى است
اشكال دهم بر سخن مسيحيان
در سلطنت حقيقيه خداوند كه تبديل و تبدلى در آن راه ندارد، فديه واقع شدن عقلامحال است
نفى فديه در آيات قرآنى
شفاعت غير از فديه است و قرآن كريم شفاعت را در مورد عيسى (ع ) اثبات كرده است
6 - اين آراء از كجا منشاگرفته ؟
اولين كسى كه در مكه مردم را به بت پرستى دعوت كرد
7 - كتابى كه اهل كتاب خود را منسوب به آن مى دانند چيست ؟ و چگونه كتابى است ؟
بحث تاريخى
1 - سرگذشت تورات فعلى :
سند كتاب تورات تا پنجاه سال قطع شده است !
2 - داستان مسيح و انجيل
انجيلهاى چهارگانه
3 انجيل لوقا
4 انجيل يوحنّا
بى اعتبارى انجيلهاى چهارگانه از لحاظ سند ومجهول الحال بودن آنها
عدم اعتبار كتب مسيحيت باعبث شده است بعضى منكر وجود خارجى عيسى و بعضى معتقد بهوجود دو عيسى شوند
امور ديگرى كه موجب ترديد درباره انجيلهاى مسيحيت مى شوند
ظهور دعوت مسيحيت بعد از خود عيسى عليه السلام بوده است
سهم بزرگ جوامعى مانند روم هند، چين و ... كه مسيحيت در آنها گسترش يافته ، دراعتقاد به تثليت و ظهور لاهوت در ناسوت
به جهت عجز از دعوت بر اساس مبانى عقلى و عقلائى ، مبلغين مسحيت اساس دعوت خود رابر مكاشفه و رهبانيت قرار دارد
علت موفقيت دعوت به مسيحيت ، در امپراتورى روم
بطلان و فساد مبناى دعوت مسيحى ، موجب درگيرى و مشاجره بين مدارس مسيحى و سپس مراقبت كليسا و تفتيش عقايد
اجمالى از سير تاريخى مسحيت و پيدايش انشعابات و مذاهب مختلف مسيحى
انشعاب مسيحيت به سه شعبه كاتوليك ، ارتدوكس ، پروتستانت
اتهامات و دروغ پردازى هاى كليسا درباره مسلمين در زمان جنگهاى صليبى و حتى پس از آن
افول كليسا و رشد الحاد و بى دينى ، در اثر تعليمات غلط مسيحيت
گفتار دو تن از اساتيد علوم دينى درباره نهضت دينى در آمريكا
بحث روايتى (رواياتى كه درباره شاءن نزول آيه كريمه : (ما كان لبشر...) )
سوره آل عمران ، آيات 85 - 81
مراد از ميثاق در: (و اذ اخذ اللّه ميثاق النبيين ...)
وجه ديگر در آيه كه جواب شرط باشد
مناقشه در سخن بعضى از مفسرين در معناى آيه
تسليم تكوينى تمامى اهل آسمانها و زمين در برابر اللّه تعالى
بحث روايتى (در ذيل آيات گذشته )
روايتى از الدرالمنثور (و من يبتغ غير الاسلام دينا
سوره آل عمران ، آيات 91 - 86
هدايت يافتن كافرانى كه كفرشان ناشى از عناد و دشمنى با حق است ،محال مى باشد
توبه كافرانى كه بعد از ايمان كفر ورزيده و بر كفر خود افزودندقبول نمى شود
بحث روايتى (رواياتى راجع به شاءن نزول آيات گذشته )
نقل داستان به روايتى ديگر
سوره آل عمران ، آيات 95 - 92
(بر) به معناى توسع در خير است و اعم از خير اعتقادى و عملى مى باشد (لن تنالواالبر حتى ...)
انفاق مال مورد علاقه از اركان (بر) است و مجاهدت در انفاقمال بيشتر و دشوارتر است
شبهه اى كه مسيحيان در مساءله (نسخ ) القاء مى كردند و پاسخ به آنها در آيه :(كل طعام كان حلا...)
حاصل شبهه اى كه يهود به مؤ منين القاء مى كردند
برسى گفتار ديگر مفسرين در خصوص اين آيه شريفه
ظلم ، قبل از روشن شدن حقيقت براى ظالم ، محقق نمى شود
بحث روايتى (روايتى درباره حرام نمودن اسرائيل گوشت شتر را بر خود)
سوره آل عمران ، آيات 97 - 96
پاسخ به شبهه اى ديگر كه يهود در مورد تغيير قبله و نسخ القاء مى كردند در آيه :(ان اول بيت وضع للنّاس ...)
معناى (مبارك بودن ) و (هدايت بودن ) بيت اللّه الحرام
حج اولين بار در زمان ابراهيم عليه السلام تشريع شد
كعبه ، هدايت به سوى سعادت دنيا و آخرت است و هدايت آن فراگير مى باشد
آيات بيناتى كه در بيت اللّه است (فيه آيات بينات )
استخدام دو جانبه يك كلام ، از عجايب لطايف قرآن كريم است
توجه به آهنگ آيه كه مرددّ بين انشاء و اخبار است
(آيت ) اعم از معجزه و خارق العاده است و مقام ابراهيم و امنيت داخلين به بيت و وجوب حجالبيت بهترين آيات مى باشند
جمله : (من دخل كان آمنا) درصدد بيان حكم تشريعى است نه اخبار از يك خاصيّتتكوينى
بحث روايتى (رواياتى درباره : كعبه ، دحوالاءرض ، اولين بيت مبارك بودن بيت اللّه ،حج و...)
دو روايت در زمينه توسعه مسجدالحرام در زمان بنى عباس
رواياتى از معصومين در وجوب حج
بحث تاريخى (پيرامون بناى كعبه و چند بار تجديد بناى آن )
شكل كعبه
جامه كعبه
مقام و منزلت كعبه
توليت كعبه
سوره آل عمران آيات 101 - 98
بيان ارتباط اين آيات با آيات سابق مربوط به يهود
سوره آل عمران ، آيات 110 - 102
(حق التقوى ) غرض و مقصد نهايى است و دستور (فاتقوا اللّه ما استطعم ) راهرسيدن به آن هدف را نشان مى دهد
مراد از اعتصام همگانى به (حبل اللّه ) در (واعتصموابحبل اللّه جميعا...)
داءب و رسم قرآن بر ذكر علل و اسباب تعليماتش مى باشد و از اطاعت و تقليدكوركورانه و بدون دليل نهى مى كند
چكيده سخن
وجه اينكه خداوند اعتصام به حبل اللّه و عدم تفرق را نعمت خوانده است
امر به معروف و نهى از منكر، از لوازم و واجبات اجتماع معتصم بهحبل اللّه است
امر به معروف و نهى از منكر اگر واجب باشد واجب كفايى است
نهى از تفرقه و اختلاف در آراء و عقايد
علت تاءكيد فراوان قرآن كريم به دعوت به اتحاد و نهى از اختلاف
مالكيت خداى تعالى دليل است كه او ظالم نيست
آيه شريفه حال سابقين اولين از مهاجر و انصار مى ستايد
بحث روايتى (رواياتى درباره : (حق تقاته )(حبل اللّه )، فرقه ناجيه و امت واحده
رواياتى كه دلالت دارند بر اينكه حبل اللّه همان قرآن است
حديث ثقلين خبر متواتر مورد اتفاق است
روايات هفتادودو فرقه
آنچه در امتهاى گذشته بوده نظيرش در اين امت نيز خواهد بود
طرد بعضى از اصحاب پيامبر در قيامت از ناحيه خدا
سه روايت درباره (كنتم خير امة ...)
سوره آل عمران ، آيات 120 - 111
مراد از اينكه بر اهل كتاب ذلت زده شده : (ضربت عليهم الذلة )
كلام بعضى از مفسرين : آيه در مقام تشريع نيست
معناى (امت قائمة ) و اشاره به فرق بين (سرعت ) و (عجله )
(خيرات ) مفيد استغراق است به معناى مطلقاعمال صالح
عمل فاسد، اثر فاسد در پى دارد