مقدمه مصحح
مقدمه آيت الله شوشترى (ره )
ديباچه كتاب مستطاب
علت پيدايش كتاب
اعتراض مفضل بر ابن ابى العوجاء
مجلس اول : در بيان شگفتى هاى آفرينش انسان
مخفى ماندن اسباب و علل هستى براى شكاكان
مذمت پيروان مانى
بيوگرافى مانى
هياءت هستى و شكل گيرى اجزاء آن
خلقت انسان و تكوّن جنين در رحم
كيفيت ولادت جنين
غذاى نوزاد
روئيدن دندان كودك
روئيدن مو در صورت مردان و حكمت آن
اختلاف اغذيه آدمى در دوره هاى مختلف و علت آن
برنيامدن ريش و راز آن
اثبات خدا
توضيح دلالت نظام امور بر وجود صانع
چرا نوزاد هنگام تولد فاقد عقل و قوه تشخيص است ؟
منفعت گريه اطفال
فايده و حكمت سرازير شدن آب دهان اطفال
آفرينش آلات توالد و تناسل
حكمت در خلقت هر يك از اعضاى بدن و فوايد آنها
پندار واهى
چگونگى هضم غذا
مرحله آغازين رشد بدن و كيفيت تكوّن آن در رحم
شرافت انسان بر ديگر حيوانات
حواس پنجگانه در انسان و اسرار آفرينش آن
فقدان بينايى و خلل هاى آن
فوايد سامعه
راز محروم ماندن بعضى افراد از بينايى و شنوايى
حكمت خلق برخى از اعضاء به صورت فرد يا جفت
قدرت تكلم و عضوهاى مربوط به صدا
فوايد ديگر اين اعضا
خلل هايى كه فقدان برخى آلات مذكور پديد مى آورد
دستگاه فهم و ادراك
قرارگاه چشم
ساختمان دل
مغز در لوله هاى استخوان
وصف قلب
زوائد خوراكى ها
لطف اختلاف اوضاع دندان ها
حكمت در نمو مو و ناخن
حكمت تخصيص روئيدن مو به برخى اعضا
رد بر پيروان مانى
حكمت در دوام جريان آب دهان
شهوت ها و لطف در خلقت آنها
نقل قول اطبا در شرح احوال قواى آدمى
گفتار در قواى نباتى
خادمان قوه غاذيه
مراتب چهارگانه هضم
انقسام مدركه به قواى ده گانه ظاهريه و باطنيه
قواى باطن
قواى ويژه انسان
مراتب قوه عاقله
مراتب قوه عمليه
قوا و نيروهاى درونى و باطنى
فوايد فراموشى
منافع حيا
الهام سخن
فايده نوشتن
تعليم علوم
حكمت در آنچه آدمى از داشتن آن ممنوع شده
حكمت مخفى بودن زمان عمر
منفعت امتزاج رؤ يا با حق و باطل
خلقت اشيا در جهت رفع نياز انسان
اصلاح احوال در گرو كار و تلاش
اهميت آب و نان و فراوانى آب
فايده آلام و بيمارى ها
راز ابتلاى انسان به آلام
مجلس دوم : در شگفتى هاى خلقت حيوانات
كيفيت بناى بدن حيوانات
راز عدم احتياج فرزندان حيوانات به پرستار
پاى حيوانات و راه رفتن آنها
نعمت فرمانبرى حيوانات از انسان
لطف در بى شعورى درندگان
لطف هراس درندگان از انسان
لطف در خلق سگ و مهربانى او بر صاحبش
حكمت در خلقت روى دواب
منافع دم حيوان
فيل و اعضاى آن
حقيقت زرافه
خلقت بوزينه
پوشش حيوانات و حكمت آن
حيوانات هنگام مرگ به اخفاى جثه خود مى پردازند
هوش حيوانات
حيله روباه
حيله دلفين براى شكار
خلقت مورچگان و مرغان
كيفيت حيله شير مگس
عنكبوت و حيله اش
كيفيت خلقت پرندگان
سبب بر آمدن طيور از تخم
چينه دان مرغان و منافع آن
رد بر ملاحده
رنگ آميزى پرهاى مرغان
ساختمان پرهاى طيور
مرغان پا دراز و گردن دراز
گنجشك و امثال آن
حقيقت بوم و شب پره
امتياز شب پره از طيور
منافع خفاش
ابن تمر و حيله اش در كشتن مار
زنبور عسل
حقيقت ملخ و قوت و هجوم آن
خلقت ماهى و حكمت در بسيارى نسل آن
مجلس سوم : در شگفتى هاى طبيعت
مقدمه
رنگ نيلى آسمان
فوايد طلوع و غروب خورشيد
حكمت فصول چهار گانه سال
تابش ماه و برخى فوايد آن
كيفيت حركات ستارگان
حكمت در ثوابت و سيارات
شرح مترجم نسبت به اوضاع ثوابت
ستارگان پنهان و حكمت اخفاى آنها
منافع بى شمار ستارگان
شرح حركات افلاك توسط مترجم
تصادف ، نه
مقدار شب و روز
توضيح سخن حضرت در طولانى ترين ايام
طلوع و غروب جدى و فرقدين در بعضى امكنه
سرما و گرما و منافع آن دو
استدلال به بطوء حركت خورشيد بر صانع
منافع وزش باد و نسيم
هوا و اصوات
عناصر اربعه
طبع زمين و سنگ
حكمت وسعت هوا
منفعت ابر و صافى هوا
منافع نزولات آسمانى
حكمت خلق كوهها
معادن و منافع آنها
علت كمى جواهر
فوايد نباتات
لطف در ريع حبوبات
حكمت در نمو بعضى حبوب غلات
خلقت نباتات و كيفيت وصول غذا به آنها
حكمت در برگها و وصف آنها
حكمت در هسته ميوه ها و گياه ها
حكمت هاى نهفته در بهار و خزان درخت ها
شگفتى انار
ميوه هاى بزرگ از بوته هاى كوچك و ضعيف
شدت گرما براى رسيدن ميوه ها در زمان نياز
درخت خرما و فايده هاى آن
لطف وجود گياهان دارويى
مهلم شدن حيوان عديم العقل به مداواى خود
منافع اخس اشيا
خاتمه مجلس سوم
مجلس چهارم : در مصالح وجود ناملايمات و مصايب
آفات و بلاها
مفاسد عدم آفات
اشكال هايى بر تدبير آفرينش و پاسخ آن ها
اشكال ديگر
جواب اشكال
شبهه ديگر
اشكال ديگر