پيشگفتار
فصل اوّل : تربيت در اسلام
مفهوم تربيت
قرآن ، كتاب تربيت
تعليم مقدّم است يا تربيت ؟
امكان تربيت
راه تربيت
تشويق به تربيت
رستگارى در پرتو تربيت
اسناد تربيت به خداوند و انسان
انسان مسئول تربيت نفس
محور تربيت نفس انسان
تغذيه نفس به وسيله علم
كرامت نفس
حساسيت تربيت
اهميت معرفت نفس
ارتباط معرفت نفس با معرفت خداوند
تجليل نفس و تحقير آن
نكوهش از نفس
ستايش از نفس
جهاد با نفس
جهاد اكبر
تفاوت هاى جهاد اصغر با جهاد اكبر
آثار جهاد با نفس
آثار پيروى از هواى نفس در قرآن
آثار پيروى از هواى نفس در احاديث
تربيت به معناى تزكيه نفس و اخلاق
مفهوم اخلاق
علم اخلاق
فلسفه اخلاق
اخلاق نظرى و اخلاق عملى
رابطه تربيت و اخلاق
اصول فضايل اخلاقى
معيار فضيلت اخلاقى
اهمّيت تربيت اخلاقى
آثار سوء خلق
آثار حسن خلق
تفاوت محاسن اخلاق با مكارم اخلاق
فصل دوّم : روش هاى تربيت و تزكيه نفس
انذار و تبشير
انذار و تبشير دو اصل مهم تربيتى
بشارت و انذار هدف بعثت پيامبران
تاءثير انذار در تربيت
تاءثير انذار در افراد حق طلب
موعظه
محور موعظه توحيد در اعتقاد و اخلاص در عمل
شيوه موعظه
نياز به موعظه در تمام عمر
دعوت به خداوند به وسيله موعظه
سيماى موعظه در روايات
نمونه اى از موعظه هاى رهبران الهى
نصيحت و خيرخواهى
وصيت به خير و حق
ياد مرگ و قيامت
ياد مرگ و قيامت در ابعاد مختلف
مراقبه و محاسبه
اهميّت محاسبه نفس
راه محاسبه نفس
سفارش پيامبر صلّى اللّه عليه و آله به اباذر درباره محاسبه
آثار محاسبه
چرا به محاسبه نفس اهميّت نمى دهيم ؟
مراقبه
تاءثير عبادات در تربيت
نماز در قرآن
نماز در احاديث
روزه در قرآن
روزه در احاديث
فوايد و آثار روزه
درجات روزه
اخلاق روزه داران
زكات در قرآن
مصارف زكات
آثار و فوائد زكات در روايات
زكات در نعمت هاى مادّى و معنوى
حج در قرآن
حج در احاديث
آثار و فوايد حج
فلسفه حج
جهاد در قرآن
اهداف جهاد
دستور جامع درباره جهاد
جهاد در احاديث
آثار جهاد
امر به معروف و نهى از منكر
امر به معروف و نهى از منكر در قرآن
امر به معروف و نهى از منكر در احاديث
صفات آمرين به معروف
آثار امر به معروف
شيوه امر به معروف
امر به معروف و نهى از منكر وظيفه خصوصى است يا عمومى ؟
استفاده از الگوهاى تربيتى
1. شكيبايى حضرت نوح عليه السلام
2. ادب حضرت ابراهيم عليه السلام
3. تسليم و صبر حضرت اسماعيل عليه السلام
4. صبر و مقاومت حضرت هود عليه السلام
5. عفو و بخشش حضرت يوسف عليه السلام
6. شكر حضرت موسى عليه السلام
7. تواضع حضرت داوود و سليمان عليهماالسلام
8. حضرت لقمان و دستورات ده گانه تربيتى
1. شرك نياوردن به خداوند
2. توجّه دادن به معاد
3. امر به اقامه نماز
4- 5. امر به معروف و نهى از منكر
6. امر به صبر و استقامت
7- 8. امر به خوشرويى و تواضع
9. امر به اعتدال در راه رفتن و سخن گفتن
10. حضرت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و خلق عظيم
مهربانى پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله
الگوهاى تربيتى در كلام اميرالمؤمنين عليه السلام
فصل سوّم : تربيت عقلانى
ارزش و اهميت تربيت عقلانى
مفهوم عقل
حقيقت عقل
اقسام عقل
عقل نظرى و عملى
تقابل عقل و جهل
تلازم بين عقل و وحى
حدود حجيت عقل
تربيت عقلانى يا دستور به تعقل
اهميّت عقل
نشانه هاى عاقل
نشانه عقل كامل
عاقل ترين مردم كيست ؟
آثار عقل
معيار حسابرسى بر اساس عقل
صفات انسان عاقل
وظايف انسان عاقل
عوامل پرورش عقل
عوامل نقصان عقل
ميزان شناخت عقل
جنود عقل و جهل
اوّلين روش : تفكر و انديشيدن
1. تفكر در خلقت آسمان ها و زمين
2. تفكر در آفرينش انسان
3. تفكر در عالم گياهان
4. تفكر در زندگى زنبور عسل
5. تفكر در تاريخ گذشتگان
طريق دوّم : تفكر از راه استدلال
1. استدلال بر يگانگى خداوند از طريق نظم جهان
2. استدلال بر رسالت پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله
4. استدلال بر معاد
5. استدلال به اعجاز قرآن
6. استدلال بر ضرورت جهاد و دفاع
7. استدلال بر عدم مجازات ستمگران در دنيا
تاءثير علم در تربيت عقلانى
فضيلت علم در قرآن
علم وسيله است نه هدف
فضيلت علم در احاديث
رفع محدوديت در طلب علم
تشويق قرآن به آزاد انديشى
نقش مؤثر مثال
تمثيل در قرآن
1. تمثيل روشن براى بيان ضعفها
2. تمثيل گويايى براى غيبت كردن
3. مثال جالب براى مقام والاى مجاهدان
تمثيل در روايات
فصل چهارم : اهداف تربيت
پرورش روح ايمان و عمل صالح
معناى ايمان
حقيقت ايمان چيست ؟
شرايط ايمان واقعى
ايمان بدون عمل فاقد ارزش
اوصاف مؤمنان حقيقى
آيا ايمان صرف اعتقاد قلبى است ؟
تاءثير متقابل ايمان و عمل صالح
آثار ايمان و عمل صالح
درجات ايمان
تقوا در قرآن
آثار تقوا
تقوى امرى قلبى
تقوا در احاديث
1. اهميت تقوى
2. درجات تقوا
3. نشانه هاى تقوا
4. آثار و فوايد تقوا
دعا در قرآن
آداب و شرايط استجابت
دعا در روايات
آداب دعا
چرا دعا مستجاب نمى شود؟
فلسفه دعا
حقيقت ذكر الهى
ذكر الهى در قرآن كريم
مراحل ذكر الهى
حدّ نداشتن ذكر الهى
معناى ذكر كثير
اهميت ذكر الهى در موارد خاص
آثار ذكر الهى
راه آرامش قلب
عوامل پريشانى و نگرانى
كمّيت و كيفيّت در توبه
تعريف توبه
شرايط پذيرش توبه
آثار توبه
پذيرش توبه مشروط به دو توبه خداوند
پذيرفته شدن توبه و ردّ آن
توبه در روايات
كلام مرحوم فيض كاشانى
كلام امام خمينى قدس سره
تواضع در قرآن
ابعاد مختلف تواضع
چرا بايد انسان متواضع باشد؟
تواضع در احاديث
1. اهميّت تواضع
2. نشانه هاى تواضع
3. تواضع بزرگ ترين عبادت
4. تواضع از بهترين اعمال
5. تواضع نعمت بدون حسد:
6. تواضع برترين عبادت :
7. تواضع از اوصاف پرهيزكاران :
8. تواضع از اوصاف عاقل :
9. تواضع استاد و شاگرد نسبت به يكديگر:
10. تواضع مايه حلاوت عبادت :
11. زيبايى تواضع ثروتمندان در برابر تهيدستان :
12. تواضع نكردن در برابر سه گروه
13. آثار تواضع
حدّ و مرز تواضع
اخلاص
اخلاص در قرآن
1. ماءموريت به اخلاص در دين
2. ياد قيامت عامل اخلاص :
3. جلوه اخلاص در تمام ابعاد زندگى :
4. اخلاص برنامه دايمى ابرار:
5. نمونه افراد مخلص :
اخلاص در روايات
اهميت اخلاص :
آثار اخلاص
1. زهد:
2. محبوبيت نزد خداوند:
3. سرانجام نيك :
4. آزادگى :
5. جارى شدن حكمت از قلب بر زبان :
6. سعادت :
7. رسيدن به هدف ومقصود:
8. معرفت و بصيرت :
9. ملاك پذيرش اعمال :
نشانه هاى اخلاص
1. رضا و توكّل :
2. عدم انتظار ستايش :
3. برابرى ستايش و نكوهش :
4. اجتناب از حرام :
5. پرهيز از خودبينى :
6. پرهيز از مردم آزارى :
هدف نهايى از تربيت ، تكامل و قرب به خداوند
معناى قرب به خداوند
قرب مكانى :
قرب زمانى :
قرب مجازى :
حقيقت قرب به خداوند
قرب به خداوند در قرآن كريم