التوصيه بالتقوى

أَمَّا بَعْدُ فَإِنِّي أُوصِيكُمْ بِتَقْوَى اللَّهِ فِيمَا أَنْتُمْ عَنْهُ مَسْئُولُونَ وَ إِلَيْهِ تَصِيرُونَ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يَقُولُ كُلُّ نَفْسٍ بِما كَسَبَتْ رَهِينَةٌ وَ يَقُولُ وَ يُحَذِّرُكُمُ اللّهُ نَفْسَهُ وَ إِلَى اللّهِ الْمَصِيرُ وَ يَقُولُ فَوَ رَبِّكَ لَنَسْئَلَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ عَمّا كانُوا يَعْمَلُونَ وَ اعْلَمُوا عِبَادَ اللَّهِ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ سَائِلُكُمْ عَنِ الصَّغِيرِ مِنْ عَمَلِكُمْ وَ الْكَبِيرِ فَإِنْ يُعَذِّبْ فَنَحْنُ أَظْلَمُ وَ إِنْ يَعْفُ فَهُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ يَا عِبَادَ اللَّهِ إِنَّ أَقْرَبَ مَا يَكُونُ الْعَبْدُ إِلَى الْمَغْفِرَةِ وَ الرَّحْمَةِ حِينَ يَعْمَلُ لِلَّهِ بِطَاعَتِهِ وَ يَنْصَحُهُ فِي التَّوْبَةِ عَلَيْكُمْ بِتَقْوَى اللَّهِ فَإِنَّهَا تَجْمَعُ الْخَيْرَ وَ لَا خَيْرَ غَيْرُهَا وَ يُدْرَكُ بِهَا مِنَ الْخَيْرِ مَا لَا يُدْرَكُ بِغَيْرِهَا مِنْ خَيْرِ الدُّنْيَا وَ خَيْرِ الاْخِرَةِ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ قِيلَ لِلَّذِينَ اتَّقَوْا ما ذا أَنْزَلَ رَبُّكُمْ قالُوا خَيْراً لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا فِي هذِهِ الدُّنْيا حَسَنَةٌ وَ لَدارُ الاْخِرَةِ خَيْرٌ وَ لَنِعْمَ دارُ الْمُتَّقِينَ اعْلَمُوا يَا عِبَادَ اللَّهِ إِنَّ الْمُؤْمِنَ مَنْ يَعْمَلُ الثَّلَاثَ مِنَ الثَّوَابِ أَمَّا الْخَيْرُ فَإِنَّ اللَّهَ يُثِيبُهُ بِعَمَلِهِ فِي دُنْيَاهُ قَالَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ لِإِبْرَاهِيمَ وَ آتَيْناهُ أَجْرَهُ فِي الدُّنْيا وَ إِنَّهُ فِي الاْخِرَةِ لَمِنَ الصّالِحِينَ فَمَنْ عَمِلَ لِلَّهِ تَعَالَى أَعْطَاهُ اللَّهُ أَجْرَهُ فِي الدُّنْيَا وَ الاْخِرَةِ وَ كَفَاهُ الْمُهِمَّ فِيهِمَا وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى يا عِبادِ الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا رَبَّكُمْ لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا فِي هذِهِ الدُّنْيا حَسَنَةٌ وَ أَرْضُ اللّهِ واسِعَةٌ إِنَّما يُوَفَّى الصّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسابٍ فَمَا أَعْطَاهُمُ اللَّهُ فِي الدُّنْيَا لَمْ يُحَاسِبْهُمْ بِهِ فِي الاْخِرَةِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا الْحُسْنى وَ زِيادَةٌ وَ الْحُسْنَى هِيَ الْجَنَّةُ وَ الزِّيَادَةُ هِيَ الدُّنْيَا وَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يُكَفِّرُ بِكُلِّ حَسَنَةٍ سَيِّئَةً قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ الْحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئاتِ ذلِكَ ذِكْرى لِلذّاكِرِينَ حَتَّى إِذَا كَانَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ حُسِبَتْ لَهُمْ حَسَنَاتُهُمْ ثُمَّ أَعْطَاهُمْ بِكُلِّ وَاحِدَةٍ عَشْرَ أَمْثَالِهَا إِلَى سَبْعِمِائَةِ ضِعْفٍ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ جَزاءً مِنْ رَبِّكَ عَطاءً حِساباً وَ قَالَ فَأُولئِكَ لَهُمْ جَزاءُ الضِّعْفِ بِما عَمِلُوا وَ هُمْ فِي الْغُرُفاتِ آمِنُونَ فَارْغَبُوا فِي هَذَا رَحِمَكُمُ اللَّهُ وَ اعْمَلُوا لَهُ وَ تَحَاضُّوا عَلَيْهِ

توصيه به تقوا

من شما را درباره آنچه از آن باز خواست مى شويد و از آنچه به سوى او مى گراييد، به تقواى الهى سفارش مى كنم ؛ زيرا خداوند مى فرمايد: (هر نفسى در گرو چيزى است كه كسب كرده است ) و مى فرمايد: (و خداوند شما را از خود بر حذر داشته و بازگشت شما به سوى خداست ) و باز مى فرمايد: (پس قسم به پروردگارت از همه آنها سؤ ال خواهيم كرد از آنچه انجام مى دادند).

اى بندگان خدا! بدانيد كه خداوند از خرد و درشت كارهاى شما باز پرسى كند و چنانچه عذاب كند ما ستمكارتريم و اگر ببخشد او ارحم الراحمين است .

اى بندگان خدا! نزديك ترين زمانى كه بنده مشمول آموزش و رحمت حق تعالى مى شود، هنگامى است كه براى خدا به دستورهايش (خدا) عمل كند و با خلوص توبه نمايد. تقواى الهى را پيشه كنيد؛ زيرا تقوا به مقدارى كه خير و نيكى گرد مى آورد، غير آن ، به آن مقدار خير فراهم نمى سازد و به واسطه تقوا به اندازه اى از خير دنيا و آخرت دريافت مى شود كه به غير آن دريافت نمى گردد. خداوند عزوجل مى فرمايد: (و هنگامى كه بدانها كه تقوا را پيشه نمودند، گفته شد: پروردگار شما چه چيز نازل نموده است ؟ گفتند: خير و نيكى ؛ براى كسانى كه كار نيك انجام داده اند، در اين جهان نيكى است و آخرت بهتر است و چه خوب است سراى پرهيزگاران ).

اى بندگان خدا! بدانيد: مؤ من كسى است كه براى سه جهت عمل مى كند:

يا براى خير و خوشى در دنيا، در اين صورت خدا پاداش عملش را در دنيا مى دهد. خداوند سبحان درباره ابراهيم فرمود: (و اجر و پاداش او را در دنيا داديم و او در آخرت از صالحان و خوبان است )، پس هر كس ‍ براى خدا كارى كند خداوند اجر او را در دنيا و آخرت مى دهد و امور مهم وى را در هر دو (دنيا و آخرت ) كفايت مى كند و خداوند عزوجل فرموده است : (اى بندگان من كه ايمان آورده ايد! از مخالفت پروردگارتان بپرهيزيد، براى كسانى كه در اين دنيا نيكى كرده اند پاداش نيك است و زمين خداوند پهناور است ، (هجرت كنيد) كه صابران مزد و پاداش خود را بى حساب دريافت مى دارند). پس آنچه خداوند در دنيا به آنها داده ، در آخرت به حساب نمى آورد. خداوند عزوجل مى فرمايد: (براى كسانى كه كار نيك انجام داده اند، پاداش نيك و فزون بر آن است ). پس خوبى (حسن ) تنها بهشت است و زياده دنياست .

مؤ من براى خير آخرت عمل مى كند؛⁽¹³⁾ از اين رو، خداوند عزوجل به واسطه هر نيكى گناهى را از بين مى برد. خداوند مى فرمايد: (به درستى كه نيكى ها بدى ها را از بين مى برند، اين يادى است براى يادآوران ) تا اين كه روز قيامت برسد. پس كارهاى نيك آنها حساب شده و براى هر يك از آن ده تا هفت صد برابر، پاداش وجود دارد؛ خداوند عزوجل مى فرمايد: (پاداشى است از جانب پروردگارت ، بخششى است حساب شده ) و فرمود: (پس براى شان پاداش دو چندان است در مقابل آنچه داده اند و آنان در غرفه هاى بهشتى در امنيت به سر مى برند)، پس در اين (امور خير) رغبت كنيد - خداوند شما را رحمت كند - و مردم را بر آن تشويق نماييد.

المتقون فى الدنيا و الآخره

وَ اعْلَمُوا يَا عِبَادَ اللَّهِ أَنَّ الْمُتَّقِينَ حَازُوا عَاجِلَ الْخَيْرِ وَ آجِلَهُ شَارَكُوا أَهْلَ الدُّنْيَا فِي دُنْيَاكُمْ وَ لَمْ يُشَارِكْهُمْ أَهْلُ الدُّنْيَا فِي آخِرَتِهِمْ أَبَاحَهُمُ اللَّهُ مَا كَفَاهُمْ وَ أَغْنَاهُمْ قَالَ اللَّهُ عَزَّ اسْمُهُ قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّيِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَياةِ الدُّنْيا خالِصَةً يَوْمَ الْقِيامَةِ كَذلِكَ نُفَصِّلُ الاْياتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ سَكَنُوا الدُّنْيَا بِأَفْضَلِ مَا سُكِنَتْ وَ أَكَلُوهَا بِأَفْضَلِ مَا أُكِلَتْ شَارَكُوا أَهْلَ الدُّنْيَا فِي دُنْيَاهُمْ وَ أَكَلُوا مَعَهُمْ مِنْ طَيِّبَاتِ مَا يَأْكُلُونَ وَ شَرِبُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا يَشْرَبُونَ وَ لَبِسُوا مِنْ أَفْضَلِ مَا يَلْبَسُونَ وَ سَكَنُوا مِنْ أَفْضَلِ مَا يَسْكُنُونَ وَ تَزَوَّجُوا مِنْ أَفْضَلِ مَا يَتَزَوَّجُونَ وَ رَكِبُوا مِنْ أَفْضَلِ مَا يَرْكَبُونَ أَصَابُوا لَذَّةَ الدُّنْيَا مَعَ أَهْلِ الدُّنْيَا وَ هُمْ غَداً جِيرَانُ اللَّهِ تَعَالَى يَتَمَنَّوْنَ عَلَيْهِ فَيُعْطِيهِمْ مَا يَتَمَنَّوْنَ لَا يُرَدُّ لَهُمْ دَعْوَةٌ وَ لَا يَنْقُصُ لَهُمْ نَصِيبٌ مِنَ اللَّذَّةِ فَإِلَى هَذَا يَا عِبَادَ اللَّهِ يَشْتَاقُ إِلَيْهِ مَنْ كَانَ لَهُ عَقْلٌ وَ يَعْمَلُ لَهُ بِتَقْوَى اللَّهِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ يَا عِبَادَ اللَّهِ إِنِ اتَّقَيْتُمُ اللَّهَ وَ حَفِظْتُمْ نَبِيَّكُمْ فِي أَهْلِ بَيْتِهِ فَقَدْ عَبَدْتُمُوهُ بِأَفْضَلِ مَا عُبِدَ وَ ذَكَرْتُمُوهُ بِأَفْضَلِ مَا ذُكِرَ وَ شَكَرْتُمُوهُ بِأَفْضَلِ مَا شُكِرَ وَ أَخَذْتُمْ بِأَفْضَلِ الصَّبْرِ وَ الشُّكْرِ وَ اجْتَهَدْتُمْ بِأَفْضَلِ الِاجْتِهَادِ وَ إِنْ كَانَ غَيْرُكُمْ أَطْوَلَ مِنْكُمْ صَلَاةً وَ أَكْثَرَ مِنْكُمْ صِيَاماً و صدقه ، فَأَنْتُمْ أَتْقَى لِلَّهِ عزوجل وَأَنْصَحُ مِنْهُمْ لِأُولِي الْأَمْرِ [من ال رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلم ) ]

پرهيزگاران در دنيا و آخرت

اى بندگان خدا! بدانيد كه پرهيزگاران نيكى نزديك (دنيا) و آينده (آخرت ) را دريافته اند. با دنياداران در دنياى آنها شريكند، اما دنياداران در آخرت متقين شريك نيستند. خداوند براى متقين در دنيا آنچه آنان را كفايت و بى نياز مى سازد، مباح كرده است . خداوند مى فرمايد: (بگو زينت الهى را كه خداوند براى بندگان پديد آورده و رزق پاك را چه كسى حرام كرده است ؟ بگو اينها براى كسانى است كه ايمان آورده اند در دنيا و مخصوص آنان است در روز رستاخيز، اين گونه شرح دهيم آيات را براى مردمى كه مى دانند).

پرهيزگاران به بهترين وجه در دنيا منزل گزيدند و بهترين خوراك را خوردند. با اهل دنيا در دنياى آنان شريك شدند. خوردند با آنان از خوراك پاكى كه مى خورند و نوشيدند از نوشيدنى هاى پاكى كه آنها مى نوشيدند و پوشيدند از برترين جامه هايى كه آنان مى پوشيدند و منزل گزيدند در برترين مكان هايى كه آنان منزل مى گزيدند و ازدواج كردند با بهترين همسرانى كه آنان ازدواج مى كردند و سوار شدند بر بهترين مركب هايى كه آنان سوار مى شدند.

آنان از لذت دنيا همراه با اهل دنيا بهره جستند (با اين تفاوت ) كه در فرداى قيامت از (مقربان ) و همسايگان خدايند. از پيشگاه او هر چه بخواهند به آنها داده مى شود و در خواست آنان را رد ننمايد و هيچ بهره لذتى را از آنان كم ننهد، براى چنين نعمت هايى است كه مشتاق او (خدا) است ، كسى كه عقل و خرد دارد و همراه با تقوا براى خدا عمل مى كند و هيچ حركت و نيرويى نيست مگر به خواست خداوند.

اى بندگان خدا! اگر تقوا را پيشه ساختيد و حق پيغمبر خود را درباره خاندانش جفظ نموديد، او را به بهترين وجه پرستيديد و او را به برترين وجه ياد كرديد و به بهترين وجه شكر گزارديد شما بهترين حالت صبر و شكر را برگزيديد و بالاترين كوشش را به جا آورديد. اگر چه غير شما (مخالفان ) نماز طولانى بخوانند و روزه بيشترى بگيرند و صدقه بيشترى بدهند؛ زيرا شما از آنان به خدا (وفادارتر و) پرهيزگارتريد و براى ((ولى امر)) [از خاندان رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم )] خير خواه تريد.

الموت و سكراته

و احْذَرُوا يَا عِبَادَ اللَّهِ الْمَوْتَ وَ سَكْرَتَهُ فَأَعِدُّوا لَهُ عُدَّتَهُ فَإِنَّهُ يَفْجَؤُكُمْ بِأَمْرٍ عَظِيمٍ بِخَيْرٍ لَا يَكُونُ مَعَهُ شَرٌّ أَبَداً أَوْ بِشَرٍّ لَا يَكُونُ مَعَهُ خَيْرٌ أَبَداً فَمَنْ أَقْرَبُ إِلَى الْجَنَّةِ مِنْ عَامِلِهَا وَ مَنْ أَقْرَبُ إِلَى النَّارِ مِنْ عَامِلِهَا إِنَّهُ لَيْسَ أَحَدٌ مِنَ النَّاسِ تُفَارِقُ رُوحُهُ جَسَدَهُ حَتَّى يَعْلَمَ إِلَى أَيِّ الْمَنْزِلَتَيْنِ يَصِيرُ إِلَى الْجَنَّةِ أَمِ النَّارِ أَ عَدُوٌّ هُوَ لِلَّهِ أَمْ وَلِيٌّ فَإِنْ كَانَ وَلِيّاً لِلَّهِ فُتِحَتْ لَهُ أَبْوَابُ الْجَنَّةِ وَ شُرِعَتْ لَهُ طُرُقُهَا وَ رَأَى مَا أَعَدَّ اللَّهُ لَهُ فِيهَا فَفُرِّغَ مِنْ كُلِّ شُغُلٍ وَ وُضِعَ عَنْهُ كُلُّ ثِقْلٍ وَ إِنْ كَانَ عَدُوّاً لِلَّهِ فُتِحَتْ لَهُ أَبْوَابُ النَّارِ وَ شُرِّعَ لَهُ طُرُقُهَا وَ نَظَرَ إِلَى مَا أَعَدَّ اللَّهُ لَهُ فِيهَا فَاسْتَقْبَلَ كُلَّ مَكْرُوهٍ وَ تَرَكَ كُلَّ سُرُورٍ كُلُّ هَذَا يَكُونُ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ عِنْدَهُ يَكُونُ بِيَقِينٍ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى الَّذِينَ تَتَوَفّاهُمُ الْمَلائِكَةُ طَيِّبِينَ يَقُولُونَ سَلامٌ عَلَيْكُمْ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ وَ يَقُولُ الَّذِينَ تَتَوَفّاهُمُ الْمَلائِكَةُ ظالِمِي أَنْفُسِهِمْ فَأَلْقَوُا السَّلَمَ ما كُنّا نَعْمَلُ مِنْ سُوءٍ بَلى إِنَّ اللّهَ عَلِيمٌ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ فَادْخُلُوا أَبْوابَ جَهَنَّمَ خالِدِينَ فِيها فَلَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرِينَ يَا عِبَادَ اللَّهِ إِنَّ الْمَوْتَ لَيْسَ مِنْهُ فَوْتٌ فَاحْذَرُوهُ قَبْلَ وُقُوعِهِ وَ أَعِدُّوا لَهُ عُدَّتَهُ فَإِنَّكُمْ طَرْدُ الْمَوْتِ إِنْ أَقَمْتُمْ لَهُ أَخَذَكُمْ وَ إِنْ فَرَرْتُمْ مِنْهُ أَدْرَكَكُمْ وَ هُوَ أَلْزَمُ لَكُمْ مِنْ ظِلِّكُمُ الْمَوْتُ مَعْقُودٌ بِنَوَاصِيكُمْ وَ الدُّنْيَا تُطْوَى خَلْفَكُمْ فَأَكْثِرُوا ذِكْرَ الْمَوْتِ عِنْدَ مَا تُنَازِعُكُمْ إِلَيْهِ أَنْفُسُكُمْ مِنَ الشَّهَوَاتِ وَ كَفَى بِالْمَوْتِ وَاعِظاً وَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص كَثِيراً مَا يُوصِي أَصْحَابَهُ بِذِكْرِ الْمَوْتِ فَقَالَ أَكْثِرُوا ذِكْرَ الْمَوْتِ فَإِنَّهُ هَاذِمُ اللَّذَّاتِ حَائِلٌ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَ الشَّهَوَاتِ

مرگ و دشوارى آن

اى بندگان خدا! از مرگ و نزديكى و گرفتارى آن و دشوارى هايش بر حذر باشيد و براى آن آماده شويد؛ زيرا كه مرگ وضع ناگهانى مهمى پيش مى آورد، خيرى كه هرگز شرى همراه ندارد و يا شرى كه هرگز خيرى همراه ندارد. چه كسى به بهشت نزديك تر از عامل براى آن است ؟ و چه كسى به دوزخ نزديك تر از عامل براى آن است ؟

حقيقت اين است كه هيچ كس جان از تنش برنيايد، تا بداند به كدام يك از دو منزل مى رسد: به بهشت مى رود يا به دوزخ ؟ آيا دشمن خداست ، يا دوست خدا؟ پس اگر دوست خداست ، درهاى بهشت براى او گشوده شود و راه هايش براى او همراه گردد و ببيند آنچه خدا در بهشت براى او آماده كرده است ؛ و از هر دلهره و نگرانى آسوده شود و هر بار گرانى از دوشش بر داشته شود؛ و اگر دشمن خداست ، درهاى دوزخ به روى او باز شود و راه هايش بر وى همراه گردد و بنگرد به آنچه خدا برايش در آن آماده كرده است . پس با هر ناگوارى رو به رو شود و هر شادى را از دست بدهد، همه اينها در هنگام مرگ است و به هنگام مرگ يقين حاصل شود.

خداوند عزوجل فرمود: (آنان كه فرشتگان جانهاى شان را در حال پاكى و قداست بگيرند به آنان مى گويند: درود بر شما به بهشت درآييد به پاداش ‍ آنچه انجام مى داديد). و مى فرمايد: (آنان كه فرشتگان جان هاى شان را در حالى كه به خودشان ظلم مى كنند، بستانند پس به حال سازش و تسليم در افتند كه ما كار بدى نكرده ايم ، به يقين خداوند به آنچه مى كرديد آگاه است از اين رو به درهاى جهنم درآييد، جاودانه در آن مى مانيد، چه بد جايگاهى است جايگاه متكبران ).

بندگان خدا! بدانيد چاره اى جز مرگ نيست . پيش از آمدنش از آن حذر كنيد و براى آن آماده شويد؛ زيرا شما راندگان مرگيد، اگر آماده باشيد شما را بگيرد و اگر از آن بگريزيد شما را دريابد. مرگ از سايه شما به شما پيوسته تر است ، آويزه كاكل شماست ، و دنيا از پس شما نورديده شود. پس زياد به ياد مرگ باشيد آن گاه كه شهوت ها شما را مى كشانند و مرگ بس است براى اندرز دادن .

رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) هميشه ياران خود را به ياد مرگ سفارش مى كرد و مى فرمود: ((بسيار به ياد مرگ باشيد؛ زيرا مرگ شكننده و نابود كننده لذت هاست ، و مانعى است ميان شما و شهوات .))

القبر و شدائده

يَا عِبَادَ اللَّهِ مَا بَعْدَ الْمَوْتِ لِمَنْ لَا يُغْفَرُ لَهُ أَشَدُّ مِنَ الْمَوْتِ الْقَبْرَ فَاحْذَرُوا ضَيْقَهُ وَ ضَنْكَهُ وَ ظُلْمَتَهُ وَ غُرْبَتَهُ إِنَّ الْقَبْرَ يَقُولُ كُلَّ يَوْمٍ أَنَا بَيْتُ الْغُرْبَةِ أَنَا بَيْتُ التُّرَابِ أَنَا بَيْتُ الْوَحْشَةِ أَنَا بَيْتُ الدُّودِ وَ الْهَوَامِّ وَ الْقَبْرُ رَوْضَةٌ مِنْ رِيَاضِ الْجَنَّةِ أَوْ حُفْرَةٌ مِنْ حُفَرِ النِّيرَانِ إِنَّ الْعَبْدَ الْمُؤْمِنَ إِذَا دُفِنَ قَالَتْ لَهُ الْأَرْضُ مَرْحَباً وَ أَهْلًا قَدْ كُنْتَ مِمَّنْ أُحِبُّ أَنْ تَمْشِيَ عَلَى ظَهْرِي فَإِذَا وَلِيتُكَ فَسَتَعْلَمُ كَيْفَ صَنِيعِي بِكَ فَيَتَّسِعُ لَهُ مَدَّ الْبَصَرِ وَ إِنَّ الْكَافِرَ إِذَا دُفِنَ قَالَتْ لَهُ الْأَرْضُ لَا مَرْحَباً بِكَ وَ لَا أَهْلًا لَقَدْ كُنْتَ مِنْ أَبْغَضِ مَنْ يَمْشِي عَلَى ظَهْرِي فَإِذَا وَلِيتُكَ فَسَتَعْلَمُ كَيْفَ صَنِيعِي بِكَ فَتَضُمُّهُ حَتَّى تَلْتَقِيَ أَضْلَاعُهُ وَ إِنَّ الْمَعِيشَةَ الضَّنْكَ الَّتِي حَذَّرَ اللَّهُ مِنْهَا عَدُوَّهُ عَذَابُ الْقَبْرِ إِنَّهُ يُسَلَّطُ عَلَى الْكَافِرِ فِي قَبْرِهِ تِسْعَةً وَ تِسْعِينَ تِنِّيناً فَيَنْهَشْنَ لَحْمَهُ وَ يَكْسِرْنَ عَظْمَهُ يَتَرَدَّدْنَ عَلَيْهِ كَذَلِكَ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُ لَوْ أَنَّ تِنِّيناً مِنْهَا تَنْفُخُ فِي الْأَرْضِ لَمْ تُنْبِتْ زَرْعاً أَبَداً

اعْلَمُوا يَا عِبَادَ اللَّهِ إِنَّ أَنْفُسَكُمُ الضَّعِيفَةَ وَ أَجْسَادَكُمُ النَّاعِمَةَ الرَّقِيقَةَ الَّتِي يَكْفِيهَا الْيَسِيرُ تَضْعُفُ عَنْ هَذَا فَإِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تنزعوا الاءجساد وَ أَنْفُسِكُمْ مِمَّا لَا طَاقَةَ لَكُمْ بِهِ وَ لَا صَبْرَ لَكُمْ عَلَيْهِ فَاعْمَلُوا بِمَا أَحَبَّ اللَّهُ وَ اتْرُكُوا مَا كَرِهَ اللَّهُ ولا حول و لا قوه الا بالله ؛

قبر و سختى هاى آن

اى بندگان خدا! دوران پس از مرگ براى كسى كه آمرزيده نشده ، از مرگ سخت تر است . از قبر، تنگى ، فشار، تاريكى و غربت آن بر حذر باشيد؛ زيرا به يقين هر روز، قبر فرياد مى زند و مى گويد: من خانه غربت و تنهايى ام ، من خانه خاكى هستم ، من خانه وحشتم ، من خانه كرم ها و خزندگانم .

قبر باغى از باغ هاى بهشت يا گودالى از گودال هاى آتش است ؛ زمانى كه بنده مؤ منى دفن شود به او گويد: خوش آمدى (مرحبا و اءهلا)، تو از كسانى بودى كه دوست داشتم بر پشتم راه بروى . پس چون تو را دريابم به زودى خواهى دانست كه با تو چگونه رفتار مى كنم ، پس قبر به اندازه چشم انداز وسعت يابد.

و چون كافر به گور رود، زمين به او گويد: خوش نيامدى (لا مرحبا و لا اءهلا)، مبغوض ترين افراد بودى كه بر پشتم گام مى زدى ، چون تو را دريابم به زودى خواهى دانست كه با تو چه مى كنم . پس به هم بچسبد تا دنده هاى دو پهلويش به هم رسد.

به يقين زندگى در تنگى و فشار كه خداوند دشمنش را از آن بر حذر داشته ، عذاب قبر است ، به تحقيق خدا در قبر بر كافران نود اژدها مى گمارد كه گوشت او را با نيش مى گزند (و كم كم مى خورند) و استخوان هاى او را مى شكنند و تا روز قيامت اين گونه با او رفتار مى كنند.

اگر يكى از آنها (اژدها) بر زمين دمد هرگز كشت و گياهى در زمين نرويد.

اى بندگان خدا! بدانيد كه جان هاى شما ضعيف و تن هاى شما نازك و نرمند؛ به گونه اى كه اندكى از عذاب ، آنها را بس است و از تحمل چنين عذابى ناتوانند.

اگر مى توانيد جسم ها و جان هاى تان را جدا كنيد از آنچه تاب و طاقت تحمل آن را نداشته و توان صبر بر آن را نداريد؛ پس عمل كنيد به آنچه خدا دوست دارد و وانهيد آنچه را كه او بد دارد.

البعث و اهواله

يَا عِبَادَ اللَّهِ إِنَّ بَعْدَ الْبَعْثِ مَا هُوَ أَشَدُّ مِنَ الْقَبْرِ يَوْمَ يَشِيبُ فِيهِ الصَّغِيرُ وَ يُسْكِرُ مِنْهُ الْكَبِيرُ وَ يَسْقُطُ فِيهِ الْجَنِينُ وَ تَذْهَلُ كُلُّ مُرْضِعَةٍ عَمّا أَرْضَعَتْ يَوْمَ عُبُوسٍ قَمْطَرِيرٍ يَوْمَ كانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيراً إِنَّ فَزَعَ ذَلِكَ الْيَوْمِ لَيُرْهِبُ الْمَلَائِكَةَ الَّذِينَ لَا ذَنْبَ لَهُمْ وَ تُرْعَدُ مِنْهُ السَّبْعُ الشِّدَادُ وَ الْجِبَالُ الْأَوْتَادُ وَ الْأَرْضُ الْمِهَادُ وَ تَنْشَقُّ السَّماءُ فَهِيَ يَوْمَئِذٍ واهِيَةٌ وَ تَتَغَيَّرُ فَكَأَنَّهَا وَرْدَةٌ كَالدِّهَانِ وَ تَكُونُ الْجِبَالُ سَرَاباً مَهِيلًا بَعْدَ مَا كَانَتْ صُمّاً صِلَاباً وَ يُنْفَخُ فِي الصُّورِ فَيَفْزَعُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ إِلاّ مَنْ شاءَ اللّهُ فَكَيْفَ مَنْ عَصَى بِالسَّمْعِ وَ الْبَصَرِ وَ اللِّسَانِ وَ الْيَدِ وَ الرِّجْلِ وَ الْفَرْجِ وَ الْبَطْنِ إِنْ لَمْ يَغْفِرِ اللَّهُ لَهُ وَ يَرْحَمْهُ مِنْ ذَلِكَ الْيَوْمِ لِأَنَّهُ يُفْضِي وَ يَصِيرُ إِلَى غَيْرِهِ إِلَى نَارٍ قَعْرُهَا بَعِيدٌ وَ حَرُّهَا شَدِيدٌ وَ شَرَابُهَا صَدِيدٌ وَ عَذَابُهَا جَدِيدٌ وَ مَقَامِعُهَا حَدِيدٌ لَا يَفْتُرُ عَذَابُهَا وَ لَا يَمُوتُ سَاكِنُهَا دَارٌ لَيْسَ فِيهَا رَحْمَةٌ وَ لَا تُسْمَعُ لِأَهْلِهَا دَعْوَةٌ

رستاخيز و ترس هاى آن

اى بندگان خدا! وضع بعد از رستاخيز (قيامت ) از قبر بدتر است ؛ آن جاى روزى است كه خردسال در آن پير شود و سالمند در آن مست (و از خود بى خود) گردد و جنين در آن سقط شود و هر دايه اى كودك شير خوار خود را رها نمايد و از او دل بر گيرد. روزى است عبوس و سخت ، روزى كه شرش (عذابش ) گسترده است . به يقين هراس آن روز، فرشتگان بى گناه را نگران مى سازد و هفت آسمان بلند و كوه هاى مستحكم و زمين پهناور از آن بلرزند، آسمان شكافته شود و در آن روز، سست باشد و مانند گل سرخ دگرگون گردد، و كوه ها سراب شود، به مانند كوت شن نرم در آيند، پس از آن كه سخت و آهنين بودند و دميده شود در صور؛ پس هر كسى كه در آسمان ها و زمين است به فزع در آيد (و بى هوش گردد) جز كسى كه خدا بخواهد⁽¹⁴⁾.

پس چگونه باشد حال كسى كه با گوش ، چشم ، زبان ، دست ، پا، شرمگاه و شكم ، خدا را نافرمانى كرده ، در صورتى كه خداوند او را نبخشد و در آن روز به او رحم نكرده باشد؟

چرا كه سرانجامش به جاى ديگرى است ؛ سرانجام وى به آتشى است كه گودى آن زياد است و سوزش آن سخت و آشاميدنى آن چرك و خون وعذابش تازه و گرزهايش آهنين ، عذابش قطع نگردد و ساكن آن نميرد، خانه اى است كه در آن رحمتى نباشد و در آن دعاى ساكنانش شنيده نشود و اجابت نگردد.

الجنه و اءوصافها

وَ اعْلَمُوا يَا عِبَادَ اللَّهِ أَنَّ مَعَ هَذَا رَحْمَةَ اللَّهِ الَّتِي لَا تَعْجِزُ الْعِبَادُ جَنَّةً عَرْضُهَا كَعَرْضِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ لَا يَكُونُ مَعَهَا شَرٌّ أَبَداً لَذَّاتُهَا لَا تُمَلُّ وَ مُجْتَمَعُهَا لَا يَتَفَرَّقُ وَ سُكَّانُهَا قَدْ جَاوَرُوا الرَّحْمَنَ وَ قَامَ بَيْنَ أَيْدِيهِمُ الْغِلْمَانُ بِصِحَافٍ مِنَ الذَّهَبِ فِيهَا الْفَاكِهَةُ وَ الرَّيْحَانُ

اءما انا لو لم نخوف الا بيعض ما خوفنا به لكنا محقوقين اءن يشتد خوفنا مما لاطاقه لنا به و لا صبر لقوتنا عليه ، و اءن يشتد شوفنا الى مالا غنى لنا عنه و لا بدلنا منه ، فان استطعتم عبادالله اءن يشتد خوفكم من ربكم و يحسن به ظنكم فافعلوا؛ فان العبد انما تكون طاعته على قدر خونه ، و ان اءحسن الناس لله طاعه ، اءشدهم له خوفا⁽¹⁵⁾؛

بهشت و ويژگى هاى آن

اى بندگان خدا! بدانيد با اين كه رحمت خدا از فراگيرى بندگان در نماند، بهشت پهناورى دارد به مانند پهناى آسمان و زمين كه براى پرهيزگاران آماده شده است ، خوبى است كه در آن هرگز بدى نيست . لذت هاى آن از بين نرود، و اجتماع آن دچار تفرقه نگردد، و ساكنان آن در پناه خداى رحمان است و در خدمت آنها غلامانى است با سينى هايى طلايى كه در آنها ميوه و گل است .

راستى كه اهل بهشت در هر جمعه خداوند جبار را زيارت كنند⁽¹⁶⁾. نزديك ترين و مقرب ترين افراد به خدا، بر منبر هايى از نور و رتبه بعد از آنها بر منبر هايى از ياقوت و رتبه بعد از آنها بر منبرهايى از زبر جد و رتبه بعد از آنها بر منبرهايى از مشك بر آيند. در اين موقعيت باشند كه به نور (عظمت ) خدا بنگرد و خدا نيز به چهره آنان (از روى لطف و مرحمت ) نظر كند و در آن هنگام ابرى آنها را فراگيرد و آن قدر نعمت ، لذت ، شادى و بهجت به آنها ببارد كه جز خداى سبحان كسى مقدار آن را نداند. با اين همه ، رضاى بزرگ حق (رضوان اكبر) از آن بهتر است .

به يقين ما اگر ترسانده نشده بوديم مگر به برخى از آنچه ما را به آن ترسانده است ، سزاوار بود كه ترس ما زياد شود بر آنچه بر آن طاقت نداشته و بر آن شكيبايى نداريم و به آنچه بى نيازى از آن نيستم و از آن چاره اى نيست شيفته تر باشيم .