مردى از رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) وقت نمازها را پرسيد. در پاسخش فرمود: ((جبرئيل نزد من آمد و وقت نماز را به من اعلام كرد؛ پس ظهر را هنگام زوال خورشيد خواند در حالى كه خورشيد بر طرف راست او مى تابيد؛ بعد زمان نماز عصر را به من نشان داد؛ و آن در موقعى است كه سايه هر چيز به مانندش برسد؛ سپس نماز مغرب را خواند، هنگامى كه خورشيد غروب كرد و نهان شد؛ سپس نماز عشا را خواند هنگامى كه شفق (روشنى طرف آفتاب غروب ) نهان شده بود؛ آن گاه نماز بامداد را در تاريكى خواند كه هنوز ستاره ها در آسمان پراكنده بودند)).

آرى ، پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) پيش از تو چنين نماز خواند. بنابراين ، اگر توانستى - و نيست نيرويى مگر از خدا - كه ملتزم به سنت معروف و راه روشنى كه انتخاب كرده اند باشى ، چنين كن ، شايد فردا بر آن وارد شوى .

در مرحله بعد، متوجه ركوع و سجودت باش ؛ زيرا رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) نمازش را از همه كامل تر مى خواند و آداب و شرايط آن را بيشتر از همه رعايت مى كرد [و سبك ترين افراد در عمل ، نسبت به نماز بود] و زمانى كه وارد ركوع مى شد سه بار مى فرمود: ((پروردگار من عظيم و از هر عيبى منزه است و من به ستايش او مشغولم )) و چون راست مى شد، مى فرمود: ((خداوند، حمد ستايشگر را مى شنود، بارالها! حمد و ستايش از آن توست به مقدار ظرفيت آسمان ها و زمينت و به مقدار ظرفيت آنچه مى خواهى )) و زمانى كه به سجده مى رفت سه بار مى گفت : ((منزه است پروردگار من كه از همه والاتر است و من به ستايش او مشغولم )).

اى محمد! بدان كه هر عمل تو پيرو نماز تو است ، پس هر كس نماز را ضايع كند، غير آن را بيشتر ضايع نمايد. از خداوندى كه ببيند و ديده نشود و او در برترين ديدگاه است ، مى خواهيم كه ما و تو را از آنها كه دوست دارد و از ايشان است ، قرار دهد و تا ما و شما را بر شكر، ذكر، پرستش نيك و اداى حقش يارى كند و همچنين بر هر چه براى ما، در دنيا و دين ما، اول و آخر ما، بر گزيده است .

خداوند ما و شما را از پرهيزگاران قرار دهد؛ آنها كه نه بيمى بر آنان است و نه اندوه مى خورند.

فى الصوم و الاعتكاف

و عليك بالصوم فان رسول الله ، (صلى الله عليه و آله و سلم )، عكف عاما فى العشر الاءول من شهر رمضان ، و عكف فى العمام المقبل فى العشر الاءوسط من شهر رمضان ، فلما كان العام الثالث ، رجع من بدر فقضى اعتكافه فنام فراءى فى منامه ليله القدر فى العشر الاءواخر، كاءنه يسجد فى ماء وطين ، فلما استيقظ رجع من ليله و اءزواجه و اءناس معه من اءصحابه . ثم انهم مطروا ليله ثلاث و عشرين فصلى النبى ، (صلى الله عليه و آله و سلم )، حين اءصبح فراى فى وجه النبى ، (صلى الله عليه و آله و سلم ) الطين فلم يزل يعتكف فى العشر الاءواخر من شهر رمضان حتى توفاه الله .

و قال النبى ، (صلى الله عليه و آله و سلم )، ((من صام رمضان ثم صامه سته اءيام من شوال فكاءنما صام السنه ))⁽²⁶⁾؛

درباره روزه و اعتكاف

بر تو راد روزه گرفتن ؛ به در ستى كه رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) در سالى در دهه اول ماه رمضان معتكف شد و در سال بعد از آن در دهه ميانه (دوم ) معتكف شد، سال سوم كه از جنگ بدر بازگشت ، قضاى اعتكافش را (در دهه سوم ) انجام داد، آن گاه خوابيد و شب قدر را در دهه آخر خواب ديد، گويا در آب و گل سجده مى كرد و چون بيدار شد، همان شب همراه همسران و عده اى از يارانش كه او بودند، بازگشت . همراهان در شب بيست و سوم باران ديدند. پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) در بامداد نماز خواند و در چهره پيامبر گل ديده شد. از اين رو، پيامبر هميشه در دهه آخر هر ماه رمضان اعتكاف مى كرد، تا اين كه وفات يافت .

پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود كه : ((هر كه ماه رمضان و شش ‍ روز از ماه شوال را روزه دارد، گويا همه سال را روزه داشته است )).

و صاياه لاءهل مصر

و ان استطعتم يَا أَهْلَ مِصْرَ ان يُصَدِّقْ قَوْلَكُمْ فِعْلُكُمْ وَ سِرَّكُمْ عَلَانِيَتُكُمْ وَ لَا تُخَالِفْ أَلْسِنَتَكُمْ قُلُوبُكُمْ فافعلُوا، عصمنا الله و اياكم بالهدى ، وسلك بناوبكم المحجه الوسطى .

و قد قال النبى ، (صلى الله عليه و آله و سلم ): ((من سرته حسناته و ساء ته سيئاته فدلك المؤ من حقا)). و قد كان يقول : ((خصلتان لا تجتمعان فى منافق : حسن سمت وقفه فى سنه )).

توصيه هاى حضرت به مردم مصر

اى مردم مصر و شما اگر توانيد (سعى كنيد) كه گفتارتان عمل شما را تصديق كند و پنهان شما آشكارتان را و زبان هاى تان با دل هاى تان مخالفت نكند، پس همان كنيد.

خداوند ما و شما را به واسطه هدايت نگه دارد و ما و شما را به راه و حجت وسطى راه برد. و از پذيرش گفته هاى دروغين فرزند هند (معاويه ) بر حذر باشيد و انديشه و تاءمل كنيد.

و بدانيد كه پيشواى هدايت و پيشواى هلاكت مساوى نيست . وصى پيغمبر و دشمن او برابر نيستند. خداوند ما و شما را از كسانى كه دوست دارد و از ايشان راضى است قرار دهد.

به تحقيق از رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) شنيدم كه فرمود: ((به راستى من بر امتم از مؤ من و كافر نگران نيستم ؛ زيرا مؤ من را خدا به ايمانش نگه دارد و مشرك را خداوند به شركش خوار كند [و از شما منع نمايد]. ولى بر شما نگرانم از هر منافق ، دو روى زبان آشنا كه آنچه مى شناسيد بگويد و آنچه را قبول نداريد عمل كند)).

به تحقيق پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود: ((كسى كه كارهاى نيكش شادمانش كند و كارهاى بدش ناراحتش سازد، او به راستى مؤ من است )).

و مى فرمود: ((دو خصلت در منافق فراهم نشود، روش خوب و پسنديده و فهم درست سنت پيغمبر اسلام )).

و صاياه لمحمد

و اعْلَمْ يَا مُحَمَّدَ بْنَ أَبِي بَكْرٍ أَنَّ أَفْضَلَ الْعِفَّةِ الْوَرَعُ فِي دِينِ اللَّهِ وَ الْعَمَلُ بِطَاعَتِهِ وَ إِنِّي أُوصِيكَ بِتَقْوَى اللَّهِ فِي أَمْرِ سِرِّكَ وَ عَلَانِيَتِكَ وَ عَلَى أَيِّ حَالٍ كُنْتَ عَلَيْهِ الدُّنْيَا دَارُ بَلَاءٍ وَ دَارُ فَنَاءٍ وَ الاْخِرَةُ دَارُ الْجَزَاءِ وَ دَارُ الْبَقَاءِ وَ اعْمَلْ لِمَا يَبْقَى وَ اعْدِلْ عَمَّا يَفْنَى وَ لَا تَنْسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيَا أُوصِيكَ بِسَبْعٍ هُنَّ جَوَامِعُ الْإِسْلَامِ تَخْشَى اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا تَخْشَى النَّاسَ فِي اللَّهِ وَ خَيْرُ الْقَوْلِ مَا صَدَّقَهُ الْعَمَلُ وَ لَا تَقْضِ فِي أَمْرٍ وَاحِدٍ بِقَضَاءَيْنِ مُخْتَلِفَيْنِ فَيَخْتَلِفَ أَمْرُكَ وَ تَزِيغَ عَنِ الْحَقِّ وَ أَحِبَّ لِعَامَّةِ رَعِيَّتِكَ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِكَ وَ أَهْلِ بَيْتِكَ وَ اكْرَهْ لَهُمْ مَا تَكْرَهُ لِنَفْسِكَ وَ لِأَهْلِ بَيْتِكَ فَإِنَّ ذَلِكَ أَوْجَبُ لِلْحُجَّةِ وَ أَصْلَحُ لِلرَّعِيَّةِ وَ خُضِ الْغَمَرَاتِ إِلَى الْحَقِّ وَ لَا تَخَفْ فِي اللَّهِ لَوْمَةَ لَائِمٍ وَ انْصَحِ الْمَرْءَ إِذَا اسْتَشَارَكَ وَ اجْعَلْ نَفْسَكَ أُسْوَةً لِقَرِيبِ الْمُسْلِمِينَ وَ بَعِيدِهِمْ ⁽²⁸⁾ (و اءمر بالمعروف و انه عن المنكر، و اصبر على ما اءصابك ان ذلك من عزم الاءمور)^{(29) (30)}؛

توصيه هاى حضرت به محمد

اى محمدبن ابى بكر! بدان كه برترين فهم ، پارسايى در دين خدا و عمل كردن به فرمان او است . خداوند ما و تو را به شكر، ذكر، اداى حق و عمل به فرمانش يارى كند و او شنواى آگاه است .

من تو را به تقوا در امور پنهان و آشكار و در هر حالى كه هستى توصيه مى كنم . به يقين دنيا جايگاه بلا و نابودى است و آخرت منزلگاه پاداش و بقاست . عمل كردن در راه آنچه باقى است و بازگرد از آنچه نابود مى شود و نصيب خود را از دنيا فراموش مكن . پس اگر توانى كه بيارايى آنچه را كه باقى است ، به وسيله آنچه فانى مى شود، همان كن . خداوند به ما بصيرت هر چه بينيم و فهم هر چه درك كنيم روزى نمايد، تا كوتاهى در آنچه ما را فرمان داده نكنيم و به آنچه ممنوع و نهى شديم ، دست بيازيم . بى شك تو ناچارى كه بهره اى از دنيا به دست آورى در عين اين كه به بهره ات از آخرت نيازمندترى .

چنانچه دو كار برايت پيش آمد كه يكى مربوط به آخرت و ديگرى مربوط به دنيا بود، كار آخرت را آغاز كن و اگر توانى كه رغبت را به كار خير تقويت و بزرگ نمايى و داراى نيت نيك در آن باشى ، همان كه ، زيرا خداوند به هر بنده به اندازه نيتش عطا كند، هر گاه دوست دار خير و خيرمندان باشد و اگر چه كار خير نكند - ان شاء الله - همانند كسى باشد كه آن را انجام داده است . زيرا رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) در هنگام بازگشت از تبوك فرمود: ((در مدينه مردمى بودند كه از مسيرى نرفتيد و در واديى فرود نيامد، مگر اين كه آنها با شما بودند و تنها بيمارى مانع حضور آنها شد)) مى فرمود: ((آنها نيت جهاد داشتند.))

من تو را به هفت خصلت كه از جوامع اسلام است ، توصيه مى كنم :

- از خدا بترس و از مردم درباره خدا مترس و [به يقين ] بهترين گفته آن است كه عمل آن را تاءييد كند.

- در يك موضوع دو حكم مختلف صادر مكن تا اين كه كارت پريشان شود و حق را از بين ببرى .

- براى همه رعيت خود آنچه براى خود و خاندانت مى خواهى بخواه و براى آنها آنچه براى خود و خاندانت نخواهى و كراهت دارى مخواه ؛ زيرا اين براى حجت واجب تر و براى رعيت و اصلاح آن مناسب تر است .

- در گرداب ها به سوى حق فرو شو و درباره خدا از سرزنش هيچ سرزنش ‍ كننده اى مهراس .

- در هنگام مشورت شخص با تو، او را ناصح و خيرخواه باش .

براى نزديك و دور مسلمان نمونه باش .

(و امر به معروف و نهى از منكر كن و بدانچه تو را رسد، صبر كن كه اين از كارهاى استوارند).

آخر العهد

جَعَلَ اللَّهُ مَوَدَّتَنَا فِي الدِّينِ وَ حَلَّانَا وَ إِيَّاكُمْ حِلْيَةَ الْمُتَّقِينَ أَبْقَى لَكُمْ طَاعَتَكُمْ حَتَّى يَجْعَلَنَا وَ إِيَّاكُمْ بِهَا إِخْواناً عَلى سُرُرٍ مُتَقابِلِينَ أَحْسِنُوا أَهْلَ مِصْرَ مُوَازَرَةَ مُحَمَّدٍ أَمِيرِكُمْ وَ اثْبُتُوا عَلَى طَاعَتِهِ تَرِدُوا حَوْضَ نَبِيِّكُمْ ص ‍ أَعَانَنَا اللَّهُ وَ إِيَّاكُمْ عَلَى مَا يُرْضِيهِ وَ السَّلَامُ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ⁽³¹⁾

پايان نامه

خداوند دوستى ما را در دين و محبت ما و شما را دوستى پرهيزگاران قرار دهد و طاعت شما را باقى گذارد تا به سبب آن ما و شما را برادرانى قرار دهد بر تخت ها رو به روى هم تكيه زنيم .

اى مردم مصر! به خوبى از محمد اميرتان پشتيبانى كنيد و در فرمانبرى خود پايدار بمانيد تا در كنار حوض كوثر به ديدار پيامبر خود نايل شويد.