بيضه: سيزدهمين فرودگاه كاروان نور

در منزل بيضه(212) امام مجدداً از فرصت استفاده كرد، رو به همراهيان حر نمود و بعد از حمد و ثناى پروردگار فرمود: ايها الناس ان رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلم) قال: من رأى سلطاناً جائراً مستحلاً لحرام الله، ناكثاً عهده مخالفاً لسنه رسول الله، يعمل فى عباد الله بايثم و العدوان فلم يغير عليه بفعل و لاقول، كان حقاً على الله ان يدخله مدخله... والسلام عليكم و رحمه الله و بركاته.

اى مردم! رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: هر كس (مسلمان يا غير مسلمان) با سلطان ستمكار و زورگوئى مواجه شود كه حرام خدا را حلال كرده يا حرام را حلال كند، و عهد و ميثاق الهى را درهم شكسته يا درهم شكند و با سنت و قانون پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) مخالفت نموده يا نمايد ولى او در برابر چنين سلطان جائرى سكوت نمايد نه با كردار و نه با گفتار خود با او مخالفت ننمايد، بر خداوند واجب است او را به همان جايگاه سلطان طغيانگر و آتش دوزخ وارد كنند.

مردم! آگاه باشيد اينان (بنى اميه) اطاعت خداى رحمان را ترك كرده و طوق اطاعت شيطان را به گردن افكنده‏اند، فساد را رايج و حدود الهى را تعطيل نموده‏اند فينى را (كه مال پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) و خاندان اوست) به خود اختصاص داده‏اند، حرام خدا را حلال كرده و حلالش را حرام نموده‏اند، و من به هدايت و رهبرى جامعه احق و شايسته‏تر از همه اين مفسدينم كه در دين تغيير بوجود آورده‏اند.

دعوتنامه‏هايى كه از شما به من رسيده و پيامهايى كه فرستادههايتان برايم آورده‏اند حكايت از اين مى‏كرد كه با من بيعت كرده و مرا در برابر دشمن تنها نمى‏گذاريد، و دست از ياريم بر نميداريد، هم اكنون اگر با پيمان خود وفادار بمانيد به رشد و انسانيت دست يافته‏ايد (رشد و انسانيت خود را درك كرده و به سعادت خواهيد رسيد) من حسين بن على و فرزند فاطمه دختر پيغمبر خدايم كه وجود من با وجود شما و خاندان شما در هم آميخته و از يكديگر جدائى نداريم. شما بايد از من پيروى نماييد و مرا الگوى خود قرار دهيد. و لكم فى اسوه.

و اگر به وظيفه خود عمل نكرديد و پيمان شكنى كرديد و بر بيعت خود باقى نمانديد، به جان خودم سوگند اين عمل از شما عمل از شما بى سابقه نيست زيرا با پدرم و برادرم و پسر عمويم مسلم نيز چنين رفتارى را كرديد (با آنان نيز غدر و پيمان شكنى معامله كرديد) پس گول خورده كسى است كه به حرف شما اعتماد كند، شما مردمى هستيد كه در راه بدست آوردن بهره اسلامى خود راه خطا پيموده‏ايد و نصيب خود را ضايع كرديد، هر كس پيمان شكنى كند به ضرر خودش تمام خواهد شد، و اميد آنكه خداوند مرا از شما بى نياز گرداند. و السلام عليكم و رحمه الله و بركاته.(213)

رهيمه: چهاردهمين فرودگاه كاروان نور

وقتى كه امام (عليه السلام) و يارانش به رهيمه(214) رسيدند مردى بنام ابو هرم خدمت امام آمد و گفت: يابن رسول الله چرا از حرم كه محل امن و امانى بود بيرون آمدى؟

حضرت امام در پاسخ فرمود: اى ابا هرم! بنى اميه به ما بد و ناسزا گفتند: صبر كردم، اموال ما ما را مصادره كردند صبر كرديم، و هم اكنون كه خواستند مرا بكشند تسليم نشدم، ولى به خدا قسم آخر مرا خواهند كشت. و در پى آن خداوند آنان را به ذلتى فراگيرنده و شمشيرى برنده گرفتار خواهد كرد و كسى را بر آنها مسلط خواهد كرد كه همه را با ذلت و خوارى بكشاند.(215) به ستمى كه از قوم سبا كه زنى بر آنها پادشاهى مى‏كرد و اموالشان را مى‏گرفت و خودشان را اعدام مى‏كرد، ذليلتر گردند.(216)

قادسيه: پانزدهمين فرودگاه كاروان نور

امام (عليه السلام) در قادسيه بود كه خبر رسيد حصين بن تميمى، قيس بن مسهر صيداوى را كه امام (عليه السلام) به كوفه فرستاده بود دستگير كرده است، حصين بن نمير، رئيس شرطه ابن زياد بود، به وى دستور داده بود: بايد مابين قادسيه با خفان‏(217) و از آنجا تا قطقطانه را بوسيله نيروهاى نظامى آرايش دهد. وقتى كه قيس بن مسهر مى‏خواست عبور كند او را دستگير كردند. هنگام بازرسى بدنى قيس زرنگى كرد، نامه امام را بيرون آورد و پاره پاره كرد. قيس را نزد ابن زياد بردند از او پرسيد: چرا نامه را پاره كردى؟ در جواب گفت: براى اينكه از مطالب آن با خبر نشوى! هر چه ابن زياد اصرار كرد مطالب نامه را به او بگويد، قيس بر امتناع خود افزود.

ابن زياد گفت: بالاى منبر بروى و حسين و پدر، و برادرش را سب و لعن كنى و گر نه تو را قطعه قطعه خواهم كرد.

قيس بالاى منبر رفت. پس از حمد و ثناى پروردگار و درود بر محمد و آل محمد، بر اميرمؤمنان و حسن و حسين رحمت بسيار فرستاد و عبيدالله بن زياد و پدرش و بنى اميه را لعن كرد و سپس افزود: اى مردم! من فرستاده حسين بن على به سوى شمايم از فلان موضع از وى جدا شدم، او را اجابت كنيد. ابن زياد دستور داد او را از بالاى قصر دارالاماره به زير انداختند، استخوانهايش در هم شكست و از دنيا رفت.(218) و هنوز اندك رمقى در بدن داشت كه عبدالملك بن عمير لخمى او را سر بريد. وقتى كه او را نكوهش كردند، جواب داد مى‏خواستم زودتر راحتش كنم كه رنج نبرد.

عذيب شانزدهمين فرودگاه كاروان نور

همچنان كه ابو عبدالله (عليه السلام) به راه خود ادامه ميداد ناگهان چهار نفر اسب سوار از بيرون كوفه در عذيب الهيجانات‏(219) در حالى كه اطراف اسب نافع بن هلال را گرفته بودند به وى رسيدند. نامبردگان عبارت بودند از: عمرو بن خالد صيداوى، و سعد دوست وى، و مجمع بن عبدالله و مذحجى، و نافع بن هلال، راهنماى ايشان طرماح بن عدى طائى...

وقتيكه به ابى عبدالله (عليه السلام) رسيدند امام فرمود: آرى و الله، اميدوارم در هر صورت چه كشته شويم و چه پيروز گرديم خداوند خير را بر ما مقدر كرده باشد.

آنگاه امام (عليه السلام) وضع مردم را جويا شد، گفتند: اشراف فساد و انحرافشان فراوان شده است و باج‏گيرى آنان فراوان ولى دلهاى همه مردم با تو، شمشيرهايشان نيز بر ضد تو است. (ان الاشراف عظمت رشوتهم و قلوب ساير الناس معك و السيوف عليك).

پس از آن خبر كشته شدن قيس بن مسهر صيداوى را به حضرت دادند و حضرت فرمود: و منهم من قضى نحبه و منهم من ينتظر و ما بدلوا تبديلا. با بيان اين آيه كه برخى به هدف خود رسيدند و برخى هنوز در انتظارند و تغيير و تبديلى نخواهد شد فهماند كه ما نيز در مسير ملحق شدن به آنانيم و بدنبال قرائت آيه، دعا كرد: اللهم اجعل لنا و لهم الجنه، و اجمع بيننا و بينهم فى مستقر من رحمتك و رغائب مذخور ثوابك.

دعاى امام (عليه السلام) كه تمام شد، طرماح عرض كرد: قبل از آنكه از كوفه بيرون بياييم عده بسيارى از مردم را ديدم كه آنها را پشت كوفه جمع كرده بودند از آنها پرسيدم براى چه اجتماع كرده‏اند، گفتند اينها را به نمايش گذاشته‏اند تا به جنگ حسين بفرستند، شما را به خدا قسم بسوى آنها مرو، من حتى يك نفر را نديدم كه با شما باشد و اگر هيچ ديگر با شما نجنگد جز همان عده كه من ديدم كفايت مى‏كند.

پيشنهاد مى‏كنم همراه ما، به كوهستانهاى ما بياييد. در آبادى ما أجا جاى بسيار امنى است كه هيچ كس دسترسى به آن ندارد. حتى از پادشاهان غسان و حمير و نعمان بن منذر و از هر سياه و سرخى، تو را محافظت مى‏كنيم و بيش از ده روز نمى‏گذارد كه قبيله طى سواره و پياده بسوى تو خواهند آمد و من بيست هزار سرباز طائى را براى شما تضمين مى‏كنم كه با شمشيرهاى خود در خدمت شما باشند تا تكليف معلوم شود.

ابى عبدالله (عليه السلام) براى او و قبيله‏اش دعاى خير كرد و فرمود: ميان ما و اين قوم عهد و پيمانى است كه نمى‏توانم آنرا بشكنم تا سرانجام براى ما و آنان چه پيش آيد؟

تنها طرماح اجازه گرفت برود تا مؤونه و خرجى خانواده‏اش را برساند و بى درنگ براى يارى امام برگردد، امام (عليه السلام) نيز به او اجازه فرمود، و ديگران با حسين (عليه السلام) همراه شدند.

طرماح خواروبار و خرجى خانواده‏اش را رساند و با عجله برگشت، وقتى كه به عذيب الهجانات رسيد خبر شهادت ابى عبدالله (عليه السلام) را دريافت كرد و از همانجا به سوى خانواده‏اش برگشت.(220)

قصر بنى مقاتل: هفدهمين فرودگاه كاروان نور

كاروان امام از عذيب حركت كرد و به قصر بنى مقاتل(221) رسيد، در آنجا خيمه‏اى را ديد كه سرپا شده، نيزه‏اى به زمين كوبيده شده و اسبى ايستاده است. امام پرسيد: اين خيمه از چه كسى است؟ جواب دادند: مال عبيدالله بن حر جعفى مى‏باشد.(222)

امام (عليه السلام) حجاج بن مسروق را نزد او فرستاد تا او را دعوت به همكارى بكنند، وقتى كه حجاج نزد عبيدالله رفت از حجاج پرسيد: براى چه آمده‏اى؟ حجاج گفت: هديه پرارزش و گرانبهائى برايت به ارمغان آورده‏ام و آن اين است كه حسين بن على (عليه السلام) از تو دعوت كرده تا يارى اش كنى. اگر در حضور او با دشمنانش بجنگى مأجور خواهى بود و اگر كشته شوى به فيض شهادت خواهى رسيد.

عبيدالله بن حر گفت: به خدا سوگند من از كوفه بيرون نيامده‏ام مگر به اين جهت كه ديدم جمعيت كثيرى بر ضد حسين قيام كرده است و مى‏خواهند با او بجنگند و شيعيانش را خوار و زبون سازند. من با مشاهده اين اوضاع و احوال يقين كردم او كشته خواهد شد. بنابراين من نمى‏توانم او را يارى كنم و اصلاً دوست ندارم او مرا ببيند و نه من مى‏خواهم او را ببينم‏(223) حجاج بن مسروق جواب پسر حر جعفى را خدمت امام عرض كرد، حضرت با استماع سخنان او، خودش برخاست و با چند نفر از اهل بيت و اصحاب نزد او رفتند، وارد خيمه شد او را در صدر مجلس نشاند.

پسر حر مى‏گويد: هرگز كسى را نيكوتر از حسين و چشم پر كن‏تر از او نديدم و در عين حال هرگز دلم بر كسى چون حسين (عليه السلام) نسوخت. ديدم به هر سو كه مى‏رفت كودكان خردسال اطرافش را مى‏گيرند نگاهم به محاسن شريفش افتاد، ديدم مانند بال كلاغ سياه است، پرسيدم آيا ذاتاً سياه است؟ يا خضاب كرده‏اى؟

حضرت سيدالشهداء جواب داد: يابن الحر! عجل على الشيب. پيرى زودرس به سراغ من آمد و تو ميدانى اين خضاب است.(224)

پس از آن مجلسى آماده شد ابى عبدالله (عليه السلام) حمد و ثناى پروردگار را به جاى آورد و فرمود: اى پسر حر! مردم شهر شما دعوتنامه‏هايى براى من نوشتند كه همه آماده يارى من هستند و در خواست كردن كه به سوى آنان بيايم، و هم اكنون وضع، آنطور كه آنها نوشته‏اند نيست.(225) و تو نيز گناهان بسيارى مرتكب شده‏اى آيا مى‏خواهى توبه كنى تا گناهانت از بين برود و از آنها پاك گردى؟!

عبيدالله گفت: چگونه توبه كنم؟ حضرت فرمود: تنصر ابن بنت نبيك و تقاتل معه. فرزند دختر پيغمبرت را يارى نمائى و در ركاب او با دشمنانش بجنگى.(226)

ابن حر گفت: به خدا قسم من مى‏دانم هر كس از فرمان تو پيروى كند سعادتمند خواهد بود ولى من احتمال نمى‏دهم كه بتوانم براى شما مفيد واقع شوم زيرا وقتى كه از كوفه بيرون مى‏آمدم حتى يك نفر را نديدم كه تصميم بر يارى شما داشته باشد، و شما را به خدا سوگند ميدهم كه مرا از اين امر معاف دارى كه من به سختى از مرگ گريزانم ولى اينك اسب خود را بنام ملحقه به شما ميدهم، اسبى كه با آن كسى را تعقيب نكرده‏ام جز آنكه به آن دست يافته‏ام، و هيچكس مرا تعقيب نكرده است جز آنكه از چنگال دشمن نجات يافته‏ام.

امام (عليه السلام) فرمود: اما اذا رغبت بنفسك عنا فلا حاجه لنا فى فرسك ولا فيك. حال كه از نثار جان خود دريغ مى‏ورزى ما را نيز به اسبت و نه به خودت نيازى نيست‏(227) و من از افراد گمراه براى خود نيرو نمى‏خواهم‏(228) و ما كنت متخذالمظلين عضدا. من هرگز گمراه كنندگان را يار و ياور نمى‏گيرم.

آنگاه امام (عليه السلام) فرمود: همانطور كه تو مرا نصيحت كردى من نيز تو را نصيحت مى‏كنم. تا مى‏توانى خود را به جاى دور دستى برسان كه صداى مظلوميت و استغاثه ما را نشنوى و پيش آمدهاى ما را نبينى، به خدا سوگند اگر كسى صداى استغاثه ما را بشنود و ما را كمك نكند خداوند او را به آتش دوزخ سرنگنون خواهد كرد.(229)

عبيدالله از اين جريان كه نصيحت امام را نپذيرفت پشيمان شد و با اشعار زير كه منسوب به او است اظهار تأسف مى‏كرد:

و در همين قصر بنى مقاتل بود كه عمرو بن قيس مشرقى و پسر عمويش خدمت امام رسيدند، امام (عليه السلام) از آنها سوال كرد: آيا براى نصرت و يارى من آمده‏ايد؟ در جواب گفتند: (انا كثيروا العيال و فى أيدينا بضائع للناس). ما گرفتارى خانوادگى داريم و امانتهاى فراوانى از مردم نزد ما است و نمى‏دانيم نتيجه امر شما چه خواهد شد؟ و دوست نداريم امانت مردم ضايع شود.

حضرت فرمود: بنابراين به اندازه‏اى از اين منطقه دور شويد كه صداى استغاثه مرا نشنويد و اثرى از حادثه مرا نبينيد، زيرا هر كس صداى استغاثه مرا بشنود و يا سياهى لشكر ما را ببيند و به ياريم نشتابد و به فرياد ما نرسد بر خداى عزوجل واجب مى‏شود او را در آتش جهنم واژگون نمايد.(230)

قرى طف:(231) هيجدهمين منزل كاروان نور

هنوز در قصر بنى مقاتل بودند كه در اواخر شب امام (عليه السلام) دستور داد ظرفها را آب كنند و آماده حركت باشند، همچنان كه در دل شب به راه خود ادامه ميدادند ناگهان صداى امام بلند شد كه مكرر مى‏گفت: انا الله و انا اليه راجعون و الحمد لله رب العالمين. على اكبر فرزندش علت استرجاع و گفتن انا لله را پرسيد، حضرت در جواب فرزندش گفت: سرم را به زين اسب گذاشته بودم كه چرت مختصرى به من روى آورد، در آن حال سوارى را ديدم كه مى‏گفت: (القوم يسيرون والمنا يا تسرى اليهم). اين كاروان كه در اين هنگام شب در حركت است، مرگ نيز در تعقيب آنهاست، بر من معلوم شد كه او خبر مرگ ما را ميدهد.

على اكبر (عليه السلام) عرض كرد: خداوند براى شما بدى پيش نياورد، مگر ما بر حق نيستيم؟ (لا اراك الله سوء السنا على الحق)؟

امام (عليه السلام) فرمود: بلى به خدا سوگند، خدايى كه مرجع همه بندگان بسوى اوست، ما بر حقيم.

على اكبر گفت: بنابراين اگر بايد در راه حق بميريم از مرگ ترسى نداريم. (اذن لا نبالى ان نموت محقين).

امام براى او دعاى خير كرد و فرمود: خداوند براى تو بهترين پاداش پدر و فرزندى را عنايت فرمايد. جزاك الله من ولد خير ما جزى ولدا عن والده.(232)

حسين (عليه السلام) پيوسته به راه خود ادامه داد تا اينكه پس از نماز صبح به نينوى(233) رسيدند. در آنجا با مرد مسلحى كه بر اسب تندورى سوار بود برخورد كردند. او فرستاده ابن زياد و حامل نامه‏اى از سوى او به حر بود. در آن نامه نوشته بود: با رسيدن اين نامه كار را بر حسين سخت بگير و در بيابانى بى آب و علف و بى پناه او را فرود آور.

حر متن نامه را براى امام (عليه السلام) خواند و او را در جريان امر قرار داد.

امام (عليه السلام) فرمود: بگذار ما در بيابان نينوى و يا غاضريات‏(234) و يا شفيه فرود آئيم. حر گفت: من نمى‏توانم با اين پيشنهاد موافقت كنم، من نمى‏توانم با اين پيشنهاد موافقت كنم، زيرا ابن زياد همين نامه رسان را جاسوس و مأمور من قرار داده كه تمام كارهاى مرا به او گزارش كند و من مجبورم تمام دستوراتش را اجرا كنم.(235)

در اين هنگام زهير بن قين گفت: يابن رسول الله در شرائط فعلى براى ما جنگ با اين تعدا اندك به مراتب آسانتر است از جنگ با افراد بسيارى كه بعد از اين خواهند آمد. به جان خودم سوگند آنقدر لشكر به پشتيبانى آنها بيايد كه ما نتوانيم با آنها مقابله كنيم، پس اجازه بفرمائيد هم اكنون كه افرادشان كمتر است جنگ را شروع كنيم و كار را يكسره نمائيم.

امام (عليه السلام) در جواب پيشنهاد او فرمود: ما كنت ييدأهم بالقتال. من هرگز آغازگر جنگ نخواهم شد.

زهير مجدداً ادامه داد و گفت: حال كه چنين است، در نزديكى لب شط فرات قريه‏اى است مانند قلعه كه از سه طرف آب آنرا گرفته و فقط از يكطرف راه به خشكى دارد، ما را آنجا ببر كه هنگام جنگ پناهگاهى داشته باشيم تا بتوانيم با دشمن بجنگيم.

امام (عليه السلام) فرمود: نام آن قريه چيست؟ زهير گفت: به آن عقر مى‏گويند. حضرت كه اين كلمه را شنيد از شر آن پناه به خدا برد و فرمود: اعوذ بالله من العقر.

بعد از آن امام خطاب به حر كرد و فرمود: خوب است اندكى ديگر جلو برويم، (منظور اين بود كه جاى مناسبى براى اقامت برگزينند). حر موافقت كرد و هر دو گروه به حركت خود ادامه دادند تا به سرزمين كربلا رسيدند. در اينجا حر و همراهيانش در مقابل امام ايستادند و از پيشروى امام كه به سوى فرات بود جلوگيرى كردند و گفتند: اينجا نزديك به فرات مى‏شود و نزديك شدن به آنجا غدقن شده است.

برخى گفته‏اند در همان حال كه حركت مى‏كردند ناگهان اسب امام ايستاد و حركت نكرد، مانند شتر پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) كه خداوند آنرا در حديبيه متوقف كرد.(236) در اين هنگام امام پرسيد: نام اين سرزمين چيست؟ زهير در جواب امام عرض كرد: راه اشتباه نيست بايد به راه خود ادامه دهيم تا خداوند فرجش را برساند، آنگاه اضافه كرد: به اين سرزمين طف مى‏گويند.

امام (عليه السلام) پرسيد: آيا نام ديگرى هم دارد؟ عرض كرد: كربلا هم مى‏گويند. چشمان امام پر از اشك شد و گفت: خدايا از اندوه و بلا، به تو پناه مى‏برم. اللهم اعوذبك من الكرب و البلاء. اينجاست محل فرود آمدن ما، و اينجاست محل ريختن خون ما، همين جا است محل قبور ما، اين سخنى است كه از جدم رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) شنيده‏ام.