 |
|
همراه با زائران خانه خدا محمد تقى رهبر - ۳ - 7 ـ در تمام مراحل سفر از درگيري با مأموران سعودي تحت هر عنوان پرهيز كنيد . 8 ـ در طول سفر ، به تذكر راهنمايان توجه كنيد . اتومبيل خود را با شماره اي كه اعلام شده است در نظر داشته باشيد . احترام همسفران خود را نگهداريد ، بخصوص مراقب حال سالخوردگان ، ضعفا و بيماران باشيد و در طول مسير به ذكر خدا و تمرين اعمال مشغول شويد و از سخنان بيهوده بپرهيزيد . 9 ـ كارت شناسايي ، آدرس منزل مكه و مدينه و محل توقف در منا و عرفات ، دفترچه پزشكي ، واكسيناسيون ، را همراه داشته باشيد و در نگهداري بليط و گذرنامه دقت كنيد . 10 ـ اگر عازم مكه باشيد ، از جحفه محرم خواهيد شد . در اينجا به نكاتي توجه كنيد : به دستور و راهنمايي روحاني محرم شويد ، براي غسل مستحبي احرام ، نوبت ، سرعت و صرفه جويي در آب را رعايت كنيد . مراقب ساك و لباس و پول و مدارك خود باشيد ، از گروه جدا نشويد ، مواظب همسفرانتان بويژه ضعفا و سالخوردگان باشيد ؛ چنانكه از كاروان مانديد از امدادگران ايراني كمك بگيريد ، و با يكي از كاروان هاي ايراني پس از محرم شدن به راهنمايي روحاني گروه ، رهسپار مكه شويد تا شما را به گروهتان برسانند . و هيچگونه نگراني و اضطراب به خود راه ندهيد . 11 ـ با حجاج ساير كشورها به گرمي برخورد كنيد . با گفتن « السلام عليكم » سلام و احترام كنيد و انس بگيريد . همچنين در برخورد با سعودي ها و كسبه و مأمورين ادب و احترام را نگهداريد . 12 ـ پيش از ورود شما به مكه يا مدينه ، اتاقها شماره بندي شده كه زائران را اسكان خواهند داد . با ورود به ساختمان ، از سر و صدا و اعتراض و عجله و توقعات بي مورد برحذر باشيد و متانت را در همه حال حفظ كنيد و توجه داشته باشيد كه كجا آمده ايد و بر سر مسائل جزئي يا موهوم از جرّ و بحث بپرهيزيد . 13 ـ در مكه و مدينه همه روزه جلسات ارشاد و توجيه و احكام و موعظه تشكيل مي شود . در اين جلسات حتماً حضور بهم رسانيد و در اين ساعات به استراحت نپردازيد و به هيچوجه رهسپار بازار و خيابان نشويد و ضمن يادگيري مسائل و اسرار حج ، قرائت نمازتان را نيز بخوانيد و اشكالات آن را برطرف كنيد . همچنين خواهران مسائل ويژه خود را از روحاني سؤال كنند تا به اعمالشان خلل وارد نيايد . 14 ـ خواهران از بوسيدن حجرالاسود كه مستلزم اختلاط با نامحرمان است بپرهيزند و براي يك عمل مستحب مرتكب گناه نشوند . همچنين در مسجدالحرام از مردان جدا بنشينند و به دعا و قرآن و نمازهاي نافله و نيابت و نماز شب و ذكر بپردازند و به صحبت هاي متفرقه و گراني و ارزاني جنس سرگرم نشوند . 15 ـ خواهران از محل اقامت خود تنها بيرون نروند ، بخصوص شبها كه مصلحت نيست و براي خريد همراه مردانشان به بازار بروند و از گفتگوهاي غير ضروري با كسبه و خنديدن پيش نامحرم و آشكار كردن زيورآلات خود در انظار بيگانه و خارج شدن از محل اقامت با مانتو و روسري و چادرهاي نازك و لباسهاي زننده بپرهيزند و در صحبت كردن متانت و وقار و حجاب را دقيقاً رعايت كنند . 16 ـ زائران گرامي از فرياد زدن و بلند صحبت كردن و خنديدن در مسجدالنبي و مسجدالحرام و ايجاد سر و صدا بپرهيزند و قرآن و زيارت و دعا را بگونه اي كه مزاحم ديگران نباشد بخوانند و صلوات را نيز با صداي بلند دسته جمعي نفرستد . 17 ـ در مساجد مكه و مدينه در ميان صفوف نمازگزاران و جلو كساني كه نماز مي خوانند تردد نكنيد كه آنان اين را مُخلّ به نماز و اهانت مي دانند و گاه موجب برخورد نامطلوب مي شود . 18 ـ از نماز خواندن كنار قبرستان بقيع و استفاده از مهر در كليه اماكن مدينه و مكه جداً بپرهيزيد و بر سنگ فرش هاي زمين مساجد سجده كنيد و در هر نقطه بوديد روي فرش هاي معمولي همانند ديگران و افراد غير شيعه سجده كنيد و مهر و سنگ و امثال آن همراه نداشته باشيد . 19 ـ از دخيل بستن به ضريح يا بوسيدن در و ديوارهاي حرمين و كندن نخ و بريدن ريسمان كعبه و برداشتن سنگ از صفا و مروه كه حرام است و گرفتن خاك از قبور ائمه بقيع ( عليهم السلام ) كه با حساسيت هاي موجود موجب بدبيني و اهانت مي گردد خودداري كنيد و به جاي آن به قرآن ، دعا ، و زيارت و نيايش و طلب حاجت از خداوند بپردازيد و براي مصائب خاندان پيامبر آرام اشك بريزيد و زيارت بخوانيد و سخني حساسيت برانگيز نگوييد . چنانچه زائران گرامي نذوراتي براي حرمين و قبور ائمه ( عليه السلام ) دارند نظر به اينكه مصرف مشخصي ندارد آنرا به دفتر نمايندگي ولي فقيه مستقر در مكه و مدينه تحويل دهند تا به مصرف مناسب برسد . 20 ـ از سيگار كشيدن در حرمين و اطراف آنها جداً خودداري كنيد كه آن را حرام مي دانند . ( و اگر ممكن بود تصميم بگيريد كه هرگز دخانيات استعمال نكنيد ) 21 ـ در نماز حرمين شريفين شركت كنيد و موقع نماز و ساعات قبل از نماز به بازار نرويد و در بازگشت از بازار با اثاثيه اي كه همراه داريد راهي مسجد نشويد زيرا علاوه بر اين كه اجازه دخول نمي دهند ، چهره زننده اي نيز دارد و توفيق حضور در نماز حرمين شريفين را از شما سلب مي كند . 22 ـ در مسجدالنبي و مسجدالحرام و هر مكان ديگر كه قرآن مي خوانيد ، قرآن را بر زمين نگذاريد كه ديگران آن را توهين به قرآن مي دانند ، و كار شايسته اي نيست ، بلكه با احترام قرآن را در دست داشته باشيد و يا بر زانوهاي خود نهاده بخوانيد و هنگام نماز ، قرآن را در جايگاه هاي مخصوص كه براي قرآن ها تهيه شده بگذاريد كه در معبر افراد نباشد . و از همراه بردن قرآن از مسجدالحرام و مسجد مدينه به محل اقامت خود اجتناب كنيد . 23 ـ گاهي ديده شده برادران ايراني با پيژامه و پيراهن كوتاه به زيارت مي روند كه اين بسيار زننده و تحقير آميز است و موجب بي احترامي مي شود . بنابر اين پيراهن و شلوار مناسب و سنگين و آبرومند تهيه كنيد و در اماكن عمومي و حرمين بپوشيد و حتي الامكان از لباس ملّي ايراني استفاده كنيد . 24 ـ موقعيت مكه و مدينه را مغتنم شماريد كه چنين فرصتي معلوم نيست دوباره دست دهد بنابر اين اوقات خود را به بازار و خيابان و گشت و گذار بيهوده و يا خوابيدن زياد سپري نكنيد . 25 ـ از طواف مستحبي در صورت ازدحام پرهيز كنيد تا ديگران بتوانند طواف واجب خود را به راحتي انجام دهند و نماز طواف مستحبي را در نقطه ديگرمسجدالحرام در غير مقام ابراهيم بخوانيد . و براي نماز طواف واجب نيز بگونه اي عمل كنيد كه براي طواف كنندگان ايجاد مزاحمت ننموده و منجر به اعاده نماز نگردد . 26 ـ هنگام زيارت يا طواف پول اضافي همراه نبريد كه خطر مفقود شدن يا سرقت رفتن آن زياد است . 27 ـ براي پيشگيري از گرمازدگي توصيه مي شود در ساعات گرم و وسط روز در آفتاب تردد و توقف نداشته باشيد . 28 ـ از اماكن متبرّك عكس برداري نكنيد كه دوربين شما توسط پليس سعودي ضبط مي شود و كار به مشاجره و نزاع مي كشد كه بسيار زننده است . 29 ـ در محل سكونت ، مراقب اشياء و لوازم خود را بوده ، از سرپايي و كفش ديگران استفاده نكنيد . 30 ـ در داخل ساختمان از پوشيدن لباس زير و كوتاه و نامناسب خودداري كنيد و آقايان براي صدا زدن خانمهايشان وارد بخش خواهران نشوند . 31 ـ در محل اقامت خود مزاحم خواب و استراحت دوستانتان نشويد و به آرامي صحبت كنيد و در استفاه از كولر و پنكه ، حال بيماران را رعايت كنيد . 32 ـ در معاشرت و داد و ستد با سعودي ها يا حجاج ديگر كشورها ، صدق و امانت را كاملا مراعات كنيد و در حفظ سلامت ساختمان و اشياي متعلق به آن بكوشيد كه مال مسلمانان محترم است و اضرار به غير و يا خلاف گويي جايز نيست و موجب ضمان و مسؤوليت است . 33 ـ در استفاده از حمام و دستشويي و ساير موارد در مصرف آب صرفه جويي كنيد كه با مشكل كم آبي روبرو نشويد و حق ديگران را ضايع نسازيد . هم چنين رعايت نظافت اتاق ، راهروها ، حمام ، دستشويي را نموده و مسائل بهداشت عمومي را همواره مدّ نظر داشته باشيد . 34 ـ چنانكه ايام اقامت در مكه ، خواسته باشيد عمره مفرده انجام دهيد ، حتماً مسائل آن را از روحاني سؤال كنيد كه دچار مشكل نشويد . خلاصه اى از مناسك حج و عمره و آداب و ادعيه آن هر چند حاجيان گرامى احكام و مسائل مربوط به حج و عمره را در كتب مناسك خواهند خواند، اما در اينجا براى اطلاع اجمالى زائر، وتكميل اين مجموعه به كليات اين احكام و مسائل اشاره اى مى شود و پاره اى ادعيه و مستحبات و آداب هر يك از مواقيت درج مى گردد. و ضمن آن درباره مشاهد مشرفه و اماكن و مساجد متبركه مكه توضيحاتى كوتاه داده مى شود: الف ـ اعمال عمره تمتع و آداب آن
(69) احــرام آن دسته از زائراني كه قبل از اعمال حج ، براي زيارت قبر پيامبر اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) به مدينه مي روند ، آنگاه كه روانه مكه مي شوند ، بايد در « مسجد شجره » كه در شش كيلومتري مدينه و بر سر راه مكّه واقع شده است ، مُحرم شده و براي انجام اعمال به سوي مكّه حركت كنند و آنان كه از جدّه به مكّه مي روند بايد در « جُحفه » محرم شوند . كيفيّت احرام * مردان ، بايد تمام لباسهاي دوخته را از تن درآورند ( حتي لباسهاي زيرين و نيز جوراب را ) و دو تكّه لباس غير دوخته بر تن كنند كه يكي را مانند لنگ بر كمر مي بندند و دوّمي را بر شانه مي اندازند و با نيّت احرامِ عُمره تمتّع بگويند : « لَبَّيْكَ اَلَّلهُمَّ لَبَّيْكَ ، لَبَّيْكَ لا شَريكَ لَكَ لَبَّيْكَ » . و احتياط مستحب است پس از آن بگويد : « اِنَّ الْحَمدَ وَالنِّعْمَةَ لَكَ وَالْمُلكَ ، لاشريكَ لَكَ لَبَّيْكَ » . * بانوان مي توانند لباس دوخته بپوشند و بيرون آوردن آنها و پوشيدن دو تكه پارچه غير دوخته بر آنان واجب نيست ولي در حال احرام بايد لباسي كه بر تن دارند ، داراي شرايط لباس نمازگزار باشد و بنابر احتياط ، حرير هم نباشد . پس ، بانوان هم نيّت كرده و لبيك ها را مي گويند . محـرمات احرام زائر پس از پوشيدن لباس احرام و نيّت و گفتن لبيّك ، مُحرم است و بايد تا پايان اعمال عمره ، از كارهايي كه بر مُحرم حرام است پرهيز كند . مجموع كارهاي حرام بيست و چهارتاست كه چهارتاي آن فقط بر مردان حرام است و دوتاي آن بر بانوان و بقيه آنها ، هم بر مرد محرم حرام است و هم بر زن مُحرم . اكنون جهت آشنايي اجمالي ، آنها را فهرستوار در اينجا مي آوريم : * محرّمات مشترك بين زن و مرد: 1 ـ شكار حيوان صحرايي . * آنچه فقط بر مردان محرم حرام است: 19 ـ پوشيدن جامه دوخته.20 ـ پوشيدن چيزى كه تمام روى پا را بگيرد.21 ـ پوشاندن سر.22 ـ سايه قرار دادن بالاى سر .* آنچه بر زنان محرم حرام است 23 ـ پوشيدن زيور براي زينت . آداب ورود به شهر مكه و مسجدالحرام 1 ـ براي ورود به شهر مكه مستحب است غسل كند و با حالت تواضع وارد شهر شود . طــواف * كسي كه براي انجام عمره تمتع محرم شده و وارد مكه مي شود ، بايد به نيّت طواف
، هفت مرتبه به دور خانه كعبه طواف كند و مقام ابراهيم را خارج طواف و حجر
اسماعيل را داخل طواف قرار دهد . آداب و مستحبات طواف در حال طواف مستحب است بگويد : « أَلَّلهُمَّ اِنّي أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذي يُمْشي بِهِ عَلي طَلَلِ الْماءِ كَما يُمْشي بِهِ عَلي جَدَدِ الاَْرْضِ ، وَأسْألُكَ بِاسْمِكَ الّذي يَهْتَزُّ لَهُ عَرْشُكَ ، وَأَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذي تَهْتَزُّ اَقْدامُ مَلائِكَتِكَ ، وَأَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذي دَعاكَ بِهِ مُوْسي مِنْ جانِبِ الطُّوْرِ فَاسْتَجَبْتَ لَهُ وَأَلْقَيْتَ عَلَيْهِ مَحَبَّةً مِنْكَ ، وَأَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الّذي غَفَرْتَ بِهِ لِمُحَمَّد ( صلي الله عليه وآله وسلم ) ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَما تَأَخَّرَ وَأَتْمَمْتَ عَلَيْهِ نِعْمَتَكَ » . سپس حاجت خود را طلب كند . و نيز مستحب است در حال طواف بگويد : « ألَّلهُمَّ إِنِّي إِلَيْكَ فَقيرٌ وَإنِّي خائِفٌ مُسْتَجيرٌ فَلا تُغَيِّرْ جِسْمي وَلا تُبَدِّلِ اسْمي » . و در نقل ديگر است كه در حال طواف اين دعا را بخواند : « اَللّهُمَّ اجْعَلْهُ حَجّاً مَبروُراً ، وَذَنْباً مَغْفُوراً ، وَسَعْياً مَشكُوراً » . و در چهار شوط آخر بگويد : « اَللّهُمَّ اغْفِرْ وَارْحَمْ ، وَاعْفُ عَمّا تَعْلمُ ، وَأَنْتَ الاَْعَزَّ الاَْكْرَمُ ، اَللّهُمَّ رَبَّنا اتِنا في الدُّنْيا حَسَنةً ، وَفي الاخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنا عَذابَ النّارِ » . ( 73 ) و صلوات بر محمد و آل محمد بفرستد ؛ بخصوص وقتي كه به در خانه كعبه مي رسد ، و بخواند اين دعا را : « سائِلُكَ فَقِيْرُكَ مِسْكِيْنُكَ بِبابِكَ ، فَتَصَدَّقْ عَلَيْهِ بِالْجَنَّةِ ، أَلَّلهُمَّ الْبَيْتُ بَيْتُكَ وَالْحَرَمُ حَرَمُكَ وَالْعَبْدُ عَبْدُكَ وَهذا مَقامُ الْعائِذِبِكَ الْمُسْتَجِيْرِ بِكَ مِنَ النَّارِ ، فَأَعْتِقْني وَوَالِدَيَّ وَأَهْلي وَوُلْدي وَإِخْوانيَ الْمُوْمِنِيْنَ مِنَ النَّارِ يا جَوادُ يا كَريمُ » . و وقتي كه به حجر اسماعيل رسيد ، رو به ناودان ، سر را بلند كند و بگويد : « أَلَّلهُمَّ أَدْخِلْني الْجَنَّةَ ، وأَجِرْني مِنَ النَّارِ بِرَحْمَتِكَ ، وَعافِني مِنَ الْسُّقْمِ ، وَأَوْسِعْ عَلَيَّ مِنَ الرِّزْقِ الْحَلالِ ، وَادْرَأْ عَنّي شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَالاْنْسِ وَشَرَّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَالْعَجَمِ » . و چون از حِجْر بگذرد و به پشت كعبه برسد بگويد : « ياذَا الْمَنِّ وَالطَّوْلِ ، ياذَا الْجُوْدِ وَالْكَرَمِ ، إنَّ عَمَلي ضَعِيْفٌ فَضاعِفْهُ لي ، وَتَقَبَّلْهُ مِنّي إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيْعُ الْعَلِيْمُ » . و چون به ركن يماني برسد دست بردارد و بگويد : « يا اَللهُ يا وَلِيَّ الْعافِيَةِ و خَالِقَ الْعافِيَةِ وَرَازِقَ الْعافِيَةِ وَالْمُنْعِمُ بِالْعافِيَةِ وَالْمَنّانُ بِالْعافِيَةِ والمُتَفَضِّلُ بِالْعافِيَةِ عَلَيَّ وَعَلي جَمِيْعِ خَلْقِكَ ، يا رَحْمنَ الدُّنْيا وَالاْخِرَةِ وَرَحِيْمَهُما ، صَلِّ عَلي مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد ، وَارْزُقْنَا الْعافِيَةَ وَتَمامَ الْعافِيَةِ وَشُكْرَ الْعافِيَةِ في الدُّنْيا وَالآخِرَةِ يا أَرْحَمَ الرَّاحِمينَ » . يـا بگويد : « بِسمِ اللهِ وَاللهُ اَكبرُ ، اَللّهُمَّ إِنّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْكُفرِ وَالْفَقْرِ وَالذُّلِّ ، وَمِنْ عَذابِ الْقَبْرِ ، وَمِنْ فِتنَةِ الْمَحْيا وَالْمَماتِ ، وَمَواقِفِ الْخِزْيِ في الدُّنيا وَالاخِرَةِ » . پس سر به جانب كعبه بالا كند و بگويد : « اَلْحَمْدُ للهِِ الَّذي شَرَّفَكِ وَعَظَّمَكِ ، وَالْحَمْدُ للهِِ الَّذي بَعثَ مُحَمَّداً نَبِيّاً وَجَعَلَ عَلِيّاً اِماماً ، أللَّهُمَّ اهْدِ لَهُ خِيارَ خَلْقِكَ وَجَنِّبْهُ شِرارَ خَلْقِكَ » . و چون ميان ركن يماني و حجرالأسود برسد بگويد : رَبَّنَا آتِنَا في الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفي الاْخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ و نقل است كه زير ناودان كعبه ، اين دعا را بخواند : « أَللّهُمَّ اَظِلَّني في ظِلِّكَ يَومَ لاظِلَّ اِلاّ ظِلُّكَ ، وَاسْقِني بِكأْسِ نَبيِّكَ مُحَمَّد ( صلي الله عليه وآله وسلم ) شَراباً هَنيئاً لا ظَمَأَ بَعَدَهُ اَبَداً يا ذَالجَلالِ وَالاِكرامِ ، أَللّهُمَّ إِنّي أَسْئَلُكَ الرّاحَةَ عِنَدَالْمَوتِوَالْعَفْوَ عِنْدَالحِسابِ » . ( 74 ) نماز طواف * پس از انجام طواف ، بايد دو ركعت نماز به نيّت « نماز طواف » بخواند . * نماز طواف مانند نماز صبح دو ركعت است ؛ و بايد پشت مقام ابراهيم يا محدوده نزديك مقام ، خوانده شود . مستحبات نماز طواف در در نماز طواف مستحب است بعد از حمد در ركعت أول سوره توحيد و در ركعت دوم سوره جحد قُلْ يا أَيُّهَا الْكافِرُونَ را بخواند ( 75 ) و پس از نماز ، حمد و ثناي الهي را به جا آورده و صلوات بر محمد و آل محمد بفرستد و از خداوند عالم طلب قبول نمايد و بگويد : « اَللَّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنّي وَلاتَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنّي ، اَلْحَمْدُ للهِِ بِمَحامِدِهِ كُلِّها عَلي نَعْمائِهِ كُلِّها حَتي يَنْتَهِيَ الْحَمْدُ إلي ما يُحِبُّ وَيَرْضي ، أَلَّلهُمَّ صَلِّ عَلي مُحَمَّد والِ مُحمَّد وَتَقَبَّلْ مِنّي وَطَهِّرْ قَلْبي وَزَكِّ عَمَلي » . و در نقل ديگر است كه پس از نماز طواف اين دعا را بخواند : « اَللّهُمَّ هذا بَلَدُكَ وَالمَسجدُالحَرامُ و بَيتُكَ الحَرامُ ، وَاَنَا عَبدُكَ وَابْنُ عَبِدِكَ وَابْنُ اَمَتِكَ ، وَقَدْ جِئتُكَ طالِباً رَحمَتَكَ مُبتَغِياً مَرْضاتِكَ ، وَاَنْتَ مَنَنْتَ عَليَّ بِذلِكَ ، فَاغْفِرْ لي وَارْحَمْني اِنَّكَ عَلي كُلِّ شَيْء قَدير » . ( 76 ) پس از طواف و نماز طواف عمره تمتّع ، زائر به سعي صفا و مروه مي پردازد و با نيت سعي در عمره تمتّع هفت شوط سعي مي كند . مستحبات قبل از سعى مستحب است پس از نماز طواف ، و پيش از سعي ، قدري از آب زمزم بياشامد و بر
سر و پشت و شكم خود بريزد و بگويد : سعي بين صفا و مروه * سعي بايد از صفا آغاز و به مروه ختم شود . مُستحباتِ سَعي مستحب است سعي را پياده بجا آورد و از صفا تا به جايي كه در سابق مناره ميانه ( 78 ) بوده و هم اكنون با علامت و چراغ سبز مشخّص شده ، راه رود و از آنجا تا جايي كه با خط سبز ديگري بر ديوار مشخّص شده و در سابق محل بازار عطاران بوده است « هَروَلَه » كند ؛ يعني مانند شتر تند رود و از آنجا تا به مروه نيز بطور معمولي سعي كند و در وقت برگشتن نيز به همان ترتيب برگردد و از براي زنها هروله نيست . آنگاه كه از صفا مي آيد وقتي به محل هروله رسيد بگويد : « بِسْمِ اللهِ وَبِاللهِ ، وَاللهُ أَكْبَرُ ، وَصَلَّيَ اللهُ عَلي مُحَمَّد وَأَهْلِ بَيْتِهِ ، أَللَّهُمَّ اغْفِرْ وَارْحَمْ وَتَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمُ اِنَّك أَنْتَ الاَْعَزُّ الاْجَلُّ الاْكْرَمُ ، وَاهْدِني لِلَّتي هِيَ أقْوَمُ ، أَللَّهُمَّ إنَّ عَمَلي ضَعِيفٌ فَضاعِفْهُ لي وَتَقَبَّلْهُ مِنّي ، أَللَّهُمَّ لَك سَعْيي ، وَبِكَ حَوْلي وَقُوَّتي ، تَقَبَّلْ مِنّي عَمَلي يا مَنْ يَقْبَلُ عَمَلَ الْمُتَّقِيْنَ » . و همين كه از محل هَروَله گذشت بگويد : « يا ذَاالْمَنِّ وَالْفَضْلِ وَالْكَرَمِ وَالنَّعْماءِ والْجُوْدِ ، اِغْفِرْ لي ذنُوْبي ، إِنَّهُ لايَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاّ أنْتَ » . و مستحب است در حال سعي ذكر بگويد و بخواند اين دعا را : « أَللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ حُسْنَ الظَّنِ بِكَ عَلي كُلِّ حال وَصِدْقَ النِّيَةِ في التَّوَكُّلِ عَلَيْكَ » . و نيز گفتن « اَللهُ أَكْبَرُ ، لا إِلهَ إِلاَّ اللهُ ، اَلْحَمْدُ للهِِ ، سُبْحَانَ اللهِ » هر يك را صد مرتبه مستحب است . تقـصيـر (آخرين عمل عمره تمتّع) پس از سعي بايد « تقصير » كند ؛ يعني با نيت تقصير در عمره تمتّع قدري از ناخن يا موي خود را گرفته يا كوتاه نمايد ( 79 ) با اين عمل ، اعمال عمره تمتع به پايان مي رسد و زائر از احرام خارج مي شود . پس از سعى بايد «تقصير» كند; يعنى با نيت تقصير در عمره تمتّع قدرى از ناخن يا موى خود را گرفته يا كوتاه نمايد با اين عمل، اعمال عمره تمتع به پايان مى رسد و زائر از احرام خارج مى شود. ب ـ اعمال حج و آداب آن احـــرام اعمال حج نيز ، مانند اعمال عمره با احرام آغاز مي شود . وقوف در عرفات حاجي ، پس از احرام در مكه براي وقوف در عرفات ، كه از ظهر روز نهم ذي حجه آغاز
مي شود و تا غروب ادامه دارد ، روانه سرزمين عرفات مي شود . اين سرزمين به طول
دوازده كيلومتر و عرض شش كيلومتر و نيم در فاصله تقريباً بيست كيلومتري شهر مكه
قرار دارد . برخي مستحبات وقوف به عرفات 1 ـ با طهارت بودن در حال وقوف . معناي دعا و اقسام آن دعا در لغت به معناي خواندن و در اصطلاح ، درخواست حاجت از خداوند است . شرايط استجابت و قبولى دعا در احاديث و روايات براي اجابت دعا شرايط متعدّدي بيان شده كه در اينجا به برخي از آنها اشاره مي كنيم : شرط اوّل : معرفت پروردگار حضرت جعفر بن محمد ( عليه السلام ) در جواب قومي كه پرسيدند ، ما دعا مي كنيم
ولي مستجاب نمي شود ؟ فرمودند : چون كسي را مي خوانيد كه نمي شناسيد : «
لاَِنَّكُمْ تَدْعُونَ مَنْ لاتَعْرِفُونَهُ » . ( 82 ) شرط دوّم : پرهيز از حرام رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود : هركس مي خواهد دعايش مستجاب شود بايد
لقمه و شغلش حلال باشد . ( 84 ) شرط سوّم : حضور قلب رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود : خداوند دعاي كسي را كه حضور قلب ندارد ، قبول نمي كند . ( 86 ) شرط چهارم : به كسي ظلم نكرده باشد امام صادق ( عليه السلام ) فرمود : خداوند به عزّت و جلال خود قسم ياد كرده كه من دعاي مظلومي را كه خود در حقّ ديگري چنين ظلمي نموده است ، مستجاب نمي كنم . ( 87 ) شرط پنجم : دعا را به نام خدا آغاز كندو اگر با صلوات بر محمد و آل محمد
( صلّي الله عليه وآله ) همراه باشد به اجابت مقرون است . دعاهاي روز عرفه 1 ـ خواندن دعاي حضرت امام حسين ( عليه السلام ) در روز عرفه ، و دعاي امام سجاد ( عليه السلام ) كه در صحيفه سجاديه مندرج است . 2 ـ خواندن اين دعاها : « اَلَّلهُمَّ رَبَّ الْمشَاعِرِ كُلِّها ، فُكَّ رَقَبَتي مِنَ النَّارِ وَأَوْسِعْ عَلَيَّ مِنْ رِزْقِكَ الْحَلالِ ، وَادْرَأْ عَنّي شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَالاِْنْسِ ، اَلَّلهُمَّ لاتَمْكُرْ بي ، وَلا تَخْدَعْني ، وَلا تَسْتَدْرِجْني ، يا أَسْمَعَ السَّامِعينَ ، وَيا أَبْصَرَ النَّاظِرينَ ، وَيا أسْرَعَ الْحاسِبِينَ ، وَيا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ ، أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلي مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَاَنْ تَغْفِرَ لي ذُنُوبي » . ( 92 ) سپس حاجتهاي خود را از خداوند درخواست كند . پس دست به آسمان بردارد و بگويد : « اَلَّلهُمَّ حاجَتي إلَيْكَ الَّتي إِنْ أعْطَيْتَنِيها لَمْ يَضُرّني ما مَنَعْتَني ، وَإِنْ مَنَعْتَنِيها لَمْ يَنْفَعْني ما أَعْطَيْتَني ، أَسْأَلُكَ خَلاصَ رَقَبَتي مِنَ النَّارِ ، اَلَّلهُمَّ إِنّي عَبْدُكَ ، وَمِلْكُ ناصِيَتي بِيَدِكَ ، وَأَجَلي بِعِلْمِكَ ، أَسْألُكَ أَنْ تُوَفِّقَني لِما يُرْضِيكَ عَنّي ، وَأَنْ تُسَلِّمَ مِنّي مَناسِكيَ الَّتي أَرَيْتَها خَلِيلَكَ إبْراهِيمَ صَلَواتُ اللهِ عَلَيْهِ ، وَدَلَلْتَ عَلَيْها نَبِيَّكَ مُحَمَّداً صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ ، اَلَّلهُمَّ اجْعَلْني مِمَّنْ رَضِيتَ عَمَلَهُ وَأَطَلْتَ عُمْرَهُ وَأَحْيَيْتَهُ بَعْدَ الْمَوْتِ » . و نيز از علي ( عليه السلام ) نقل شده است كه پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) در موقف اين دعا را مكرر مي خواندند : « اَللّهُمَّ لَكَ الْحَمدُ كَالَّذي تَقُولُ ، وَخَيْراً ممّا نَقُولُ ، اَللّهُمَّ لَكَ صَلاتي وَنُسُكي وَمَحْيايَ وَمَماتي ، وَاِليكَ مَأبي ، وَلَكَ رَبّي تُراثي ، اَللّهُمَّ اِنّي اَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذابِ الْقَبرِ ، وَوَسْوَسةِ الصَّدرِ ، وَشَتاتِ الاَْمرِ ، اَللّهُمَّ اِنّي اَعُوذُبِكَ مِنْ شَرِّ ما تَجيءُ بِهِ الرِّياحُ » . و از جمله دعاهاي وقوف ، اين است : « اَللّهُمَّ اتِنا في الدُّنيا حَسَنةً ، وَفي الاخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنا عَذابَ النّارِ ، اَللّهُمَّ اِنّي ظَلَمتُ نَفْسي ظُلْماً كَثيراً ، وَاِنَّهُ لايَغْفِرُ الذُّنُوبَ اِلاّ اَنْتَ ، فَاغْفِرْ لي مَغْفِرةً مِنْ عِنْدِكَ ، وَارْحَمْني اِنَّكَ اَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحيمُ ، اَللّهُمَّ اغْفِرلي مَغْفِرَةً مِنْ عِندَكَ تُصْلِحُ بِها شَأْني في الدّارين ، وَارْحَمْني رَحْمةً مِنْكَ اَسْعَدُ بِها في الدّارَيْنِ ، وَتُبْ عَلَيَّ تَوبةً نَصُوحاً لا اَنْكُثُها اَبَداً ، وَالزِمْني سَبيلَ الاِْسْتقامَةِ لااَزيغُ عَنْها اَبَداً ، اَللّهُمَّ انْقُلْني مِن ذُلِّ الْمَعْصِيةَ اِلي عِزّ الطّاعَةِ ، وَأَغْنِني بِحَلالِكَ عَنْ حَرامِكَ ، وَبِطاعَتِكَ عَنْ مَعْصِيِتكَ ، وَبِفَضْلِكَ عَمَّنْ سِواكَ ، وَنَوِّرْ قَلْبي وَقَبْري ، وَاَعِذْني مِنَ الشّرِّ كُلِّهِ ، وَاجْمَعْ لِيَ الخَيْرَ كُلَّه ، اَسْتَودِعُكَ ديْني وَاَمانَتي وَقَلْبي وَبَدَني وَخواتيمَ عَمَلي ، وَجميعَ ما اَنْعَمْتَ بِهِ عَلَيَّ وَعلي جَميعِ اَحِبّائي وَالمُسْلِمينَ أَجْمَعينَ » . مستحب است اين دعا را نيز بخواند : « لا إلهَ إلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَريكَ لَهُ ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ يُحْيي وَيُمِيتُ ، وَهُوَ حَيٌّ لايَمُوتُ بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَهُوَ عَلي كُلِّ شَيْء قَدِيرٌ ، اَلَّلهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ كَالَّذي تَقُولُ ، وَخَيْراً مِمّا نَقُولُ ، وَفَوْقَ ما يَقُولُ الْقائِلُونَ ، اَلَّلهُمَّ لَكَ صَلاتي وَنُسُكي وَمَحْيايَ وَمَماتي ، وَلَكَ تُراثِي وَبِكَ حَوْلي وَمِنْكَ قُوَّتي ، اَلَّلهُمَّ إِنّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْفَقْرِ ، وَمِنْ وَساوِسِ الْصُّدُورِ وَمِنْ شَتاتِ الاَْمْرِ و مِنْ عَذابِ الْقَبْرِ ، اَلَّلهُمَّ اِنِّي أَسْأَلُكَ خَيْرَ الرِّياحِ وَأَعُوذُبِكَ مِنْ شَرِّ ما يَجيءُ بِهِ الرِّياحُ ، وَأَسْأَلُكَ خَيْرَ اللَّيْلِ وَخَيْرَ النَّهارِ ، اَلَّلهُمَّ اجْعَلْ في قَلْبي نُوراً ، وفي سَمْعي وَبَصَري نُوراً ، وَفي لَحْمي وَدَمي وَعِظامي وَعُرُوقي وَمَقْعَدي وَمَقامي وَمَدْخَلي وَمَخْرَجي نُوراً ، وَأَعْظِمْ لي نُوراً يا رَبِّ يَوْمَ أَلْقاكَ ، إِنَّكَ عَلي كُلِّ شَيْء قَديرٌ » . آنگاه رو به جانب كعبه كرده و اين ذكرها را بگويد : « سُبْحانَ اللهِ » صد مرتبه « اَللهُ أكْبَرُ » صد مرتبه « ماشاءَ اللهُ لا قُوَّةَ إِلاّ بِاللهِ » صد مرتبه « أَشْهَدُ أَنْ لا إِلهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ ، يُحْيِي وَيُمِيتُ ، وَيُمِيتُ وَيُحْيِي ، وَهُوَ حَيٌّ لايَمُوتُ ، بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَهُوَ عَلي كُلِّ شَيْء قَدِيرٌ » صد مرتبه . و بسيار بگويد : « اَللّهُمَّ اَعْتِقْني مِنَ النّارِ » . و نزديك غروب آفتاب بگويد : « اَلَّلهُمَّ إِنِّي أَعُوذُبِكَ مِنَ الْفَقْرِ ، وَمِنْ تَشَتُّتِ الاُْمُوُرِ ، وَمِنْ شَرِّ ما يَحْدُثُ بِاللَّيْلِ وَالنَّهارِ ، أَمْسي ظُلْمي مُسْتَجِيراً بِعَفْوِكَ ، وَأَمْسي خَوْفي مُسْتَجِيراً بِأَمانِكَ ، وَأَمْسي ذُنُوْبي مُسْتَجِيرَةً بِمَغْفِرَتِكَ ، وَأمْسي ذُلِّي مُسْتَجِيراً بِعِزِّكَ ، وَأَمْسي وَجْهيَ الْفاني الْبالي مُسْتَجِيْراً بِوَجْهِكَ الْباقي ، ياخَيْرَ مَنْ سُئِلَ وَيا أَجْوَدَ مَنْ أعْطي ، جَلِّلْني بِرَحْمَتِكَ ، وأَلْبِسْني عافِيَتَكَ ، وَاصْرِفْ عَنّي شَرَّ جَمِيعِ خَلْقِكَ » . و بعد از غروب آفتاب بگويد : « اَلَّلهُمَّ لاتَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ هذَا الْمَوْقِفِ ،
وَارْزُقْنِيهِ مِنْ قابِل أَبَداً ما أبْقَيْتَني ، وَاقْلِبْنيَ الْيِوْمَ
مُفْلِحاً مُنْجِحاً مُسْتَجاباً لي ، مَرْحُوماً مَغْفُوراً لي ، بِأَفْضَلِ ما
يَنْقَلِبُ بِهِ الْيَوْمَ أَحَدٌ مِنْ وَفْدِكَ ، وَحُجّاجِ بَيْتِكَ الْحَرامِ ،
وَاجْعَلْنيَ الْيِوْمَ مِنْ أكْرَمِ وَفْدِكَ عَلَيْكَ ، وَأَعْطِني أَفْضَلَ ما
أَعْطَيْتَ أَحَداً مِنْهُمْ ، مِنَ الْخَيْرِ وَالْبَرَكَةِ وَالرَّحْمَةِ
وَالرِّضْوانِ وَالْمَغْفِرَةِ ، وَبارِكْ لي فِيما أَرْجِعُ و هنگام خروج از عرفات بخواند : « اَللّهُمَّ اِلَيْكَ اَفَضْتُ وَاِلَيكَ رَغبتُ وَمِنْكَ رَهَبْتُ ، فَاقْبَل نُسُكي ، وَاَعْظِم اَجْري ، وَتَقَبَّلْ تَوْبَتي ، وَارْحَمْ تَضَرُّعي ، وَاسْتَجِبْ دُعائي ، وَاَعْطِني سُؤْلي » . ( 93 ) وقوف در مشعرالحرام پس از غروب آفتاب روز نهم ذي حجه ، حاجيان از عرفات خارج مي شوند و براي انجام عملي ديگر از اعمال حج به طرف مشعرالحرام حركت مي كنند . مشعر يا مُزدلفه ( 94 ) ميان دو تنگه عرفه از يك سو و وادي مُحَسِّر از سوي ديگر قرار گرفته است . وقوف به مشعر يكي از اركان حج است كه مقدار واجب آن از طلوع فجر تا طلوع آفتاب است . البته اگر قبل از آن نيز به مشعر برسد بايد نيت وقوف كند . مستحبات وقوف به مشعرالحرام مستحب است كه آن شب را به هر مقدار كه مي تواند به عبادت و اطاعت مشغول باشد و اين
دعا را نيز « اَلَّلهُمَّ هذِهِ جَمْعُ ، اَلَّلهُمَّ إنِّي أَسْأَلُكَ أَنْ تَجْمَعَ لي فِيها جَوامِعَ الْخَيْرِ ، اَلَّلهُمَّ لاتُؤْيِسْنيْ مِنَ الْخَيْرِ الَّذيْ سَأَلْتُكَ أَنْ تَجْمَعَهُ ليْ في قَلْبي ، وَأَطْلُبُ إلَيْكَ أَنْ تُعَرِّفَنِي ماعَرَّفْتَ أَوْلِياءَكَ في مَنْزِلي هذا ، و أَنْ تَقِيَني جَوامِعَ الشَرِّ » . و پس از نماز صبح اين دعا را بخواند : « اَلَّلهُمَّ رَبَّ الْمَشْعَرِ الْحَرامِ فُكَّ رَقَبَتي مِنَ النَّارِ ، وَأَوْسِعْ عَلَيَّ مِنْ رِزْقِكَ الْحَلالِ ، وَادْرَأْ عَنّي شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَالاِْنْسِ ، اَلَّلهُمَّ أنْتَ خَيْرُ مَطْلُوب إلَيْهِ ، وَخَيْرُ مَدْعُوٍّ ، وَخَيْرُ مَسْؤول ، وَلِكُلِّ وافِد جائِزَةٌ ، فَاجْعَلْ جائِزَتي في مَوْطِني هذا أَنْ تُقِيْلَني عَثْرَتي ، وَتَقْبَلَ مَعْذِرَتي ، وَأَنْ تَجاوَزَ عَنْ خَطِيْئَتي ، ثُمَّ اجْعَلِ التَّقْوي مِنَ الدُّنيا زادي » . و در نقل ديگر ، براي مشعر اين دعا آمده است : « اَللّهمَّ اِنَّكَ قُلْتَ وَقولُكَ الْحقُّ : « فَاِذا اَفَضْتُمْ مِنْ عَرفات فَاذْكُرُوا اللهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرامِ وَاذْكُرُوُهُ كَما هَديكُم » اَللّهُمّ كَما اَوْقَفْتَنا فيه وَاَرِيتَنا اِيّاهُ ، فَوَفِّقْنا لِذِكْرِكَ وَشُكْرِكَ كَما هَدَيْتَنا ، وَاغْفِرْ لَنا وَارْحَمْنا كَما وَعَدْتَنا ، اَللّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ كُلُّه ، وَالشُّكرُ كُلُّه ، وَالجَلالُ كُلُّهُ ، وَلَكَ الْخَلْقُ كُلُّهُ ، وَلَكَ الاَْمرُ كُلُّهُ ، اَللّهُم اِنّا نَسْأَلُكَ اَنْ تَغْفِرَ لَنا ما سَلَفَ مِنْ ذُنُوبِنا ، وَاَنْ تَعْصِمَنا فيما بَقِي مِنْ اَعْمارِنا ، وَاَنْ تَرْزُقَنا اَعْمالاً صالِحَةً تَرضاها وَتَرْضي بِها عنّا ، فَاِنَّ الْخَيرَ كُلَّهُ بِيَدِك وَأَنْتَ ذُوالْفَضْلِ الْعَظيمِ وَأَنْتَ بِنا رَؤوُفٌ رَحيمٌ ، أَللّهُمَّ اَبلِغْ عَنّا سَيدَنا مُحمّداً التَّحيةَ وَالسَّلامَ ، وَاَدْخِلْنا دارَالسَّلامِ يا ذَاالجَلالِ وَالاِكْرامِ » . ( 95 ) و مستحب است سنگريزه هايي را كه در منا رمي مي كند از مشعر بردارد . اعــمال مِنا اعمال روز عيد در منا عبارت است از : 1 ـ رمي ؛ سنگ زدن به جمره عقبه . 2 ـ قرباني كردن . 3 ـ حلق ؛ تراشيدن سر اولين كاري كه در منا بايد انجام داد ، زدن هفت عدد سنگ به ستوني است كه آن را « جمره عقبه » مي نامند . مستحبات رمي 1 ـ با طهارت بودن ، هنگام رمي . 2 ـ هر سنگي كه مي اندازد ، تكبير بگويد . 3 ـ جمره « عقبه » را پشت به قبله رمي كند و جمره « اولي » و « وسطي » را رو به قبله رمي كند . 4 ـ هنگامي كه سنگها را در دست گرفته و آماده رمي است ، اين دعا را بخواند : « اَللّهُمَّ هذِهِ حَصَياتي فَاَحْصِهُنَّ لي ، وَارْفَعْهُنَّ في عَمَلي » . پس از سنگ زدن به جمره عقبه ، حجاج بايد براي انجام يكي ديگر از واجبات حج يعني قرباني كردن ، به قربانگاه رفته و قرباني كنند . پس از قرباني حاجي بايد سر را بتراشد ، يا مقداري از ناخن يا موي خود را جدا كند ، كساني كه سال اوّل حج آنهاست حتماً بايد سر بتراشند ولي افرادي كه قبلا به حج مشرف شده اند مخيرند تقصير كنند يا سر بتراشند . با تراشيدن سر تمام محرّمات احرام بر مُحرم حلال مي شود ، بجز حرام بودن زن و مرد بر يكديگر و استفاده از بوي خوش كه آنها با انجام كليه اعمال حج و پس از طواف نساء و نماز آن حلال خواهد شد . مستحبات قرباني 1 ـ قرباني فربه باشد . 2 ـ اگر قرباني ، گاو يا شتر است ، ماده باشد و اگر گوسفند است نر باشد . 3 ـ خود قرباني را ذبح كند ، و اگر نتواند ، دست خود را بالاي دست كسي كه ذبح مي كند بگذارد . 4 ـ در هنگام ذبح يا نحر اين دعا را بخواند : « وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذي فَطَرَ السَّماواتِ وَالاَْرْضَ حَنِيفاً مُسْلِماً وَما أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ ، إِنَّ صَلاتي وَنُسُكي وَمَحْيايَ وَمَماتي للهِِ رَبِّ الْعالَمِين ، لا شَرِيكَ لَهُ وَبِذلِكَ اُمِرْتُ وَأَنا مِنَ المُسْلِمِيْنَ ، اَلَّلهُمَّ مِنْكَ وَلَكَ ، بِسْمِ اللهِ وَاللهُ أَكْبَرُ ، اَلَّلهُمَّ تَقَبَّلْ مِنّي » . بقيه اعمال منا 1 ـ از اعمال واجب منا بيتوته در شب يازدهم و دوازدهم است كه بايد با نيت و قصد قربت انجام شود و ترك آن كفاره دارد.2 ـ رمى جمرات سه گانه در روزهاى يازدهم و دوازدهم كه از جمره عقبه آغاز به ترتيب هر سه رمى مى شود. مستحبات مِنا مستحب است حاجى، روز يازدهم و دوازدهم را در منا بماند وحتى به جهت طواف مستحب، از مِنا بيرون نرود.مستحب است بعد از نمازها تكبير بگويد و بهتر در كيفيت تكبير، آن است كه بگويد: «اَللهُ أكْبَرُ، اَللهُ أكْبَرُ، لا إلهَ إلاَّ اللهُ وَاللهُ أكْبَرُ، اَللهُ أكْبَرُ وَلِلّهِ الْحَمْدُ، اللهُ أكْبَرُ عَلى ما هَدانَا، اللهُ أكْبَرُ عَلى ما رَزَقَنا مِنْ بَهِيمَةِ الاَْنْعامِ، وَالْحَمْدُ للهِِ عَلى ما أبْلانا.» مسجد خيف از جمله اماكنى كه در مِنا قرار دارد مسجد خيف مى باشد. «خيف» در لغت سراشيبى در كوه است تا بستر رودخانه را گويند و چون اين مسجد در سراشيبى قرار گرفته بنام خيف ناميده شده است. قدمت تاريخى اين مسجد به زمان نبى اكرم ـ ص ـ مى رسد.گويند رسول خدا در حجة الوداع خيمه خود را در اين مكان زد و در جايى كه محراب مسجد است پنج نماز را از نماز ظهر تا نماز صبح ادا فرمود، و نيز خطبه اى در اين مسجد خواند كه مشهور است.خواندن نماز تحيت و اگر ممكن بود نمازهاى شبانه روزى در اين مسجد مستحب است. اعمال بعد از منا پس از انجام اعمال منا در روز عيد قربان حاجي مي تواند براي انجام پنج عمل از اعمال حج به مكّه بازگردد ، گرچه وقت اين اعمال تا پايان ماه ذي حجه است و مي تواند در منا بماند براي بقيه اعمالي كه در منا شبهاي يازدهم و دوازدهم و روزهاي يازدهم و دوازدهم انجام مي شود و بعدازظهر روز دوازدهم از منا خارج شده و براي بقيّه اعمال به مكّه بيايد . امّا پنج عملي كه در مكّه بايد انجام شود ، عبارت است از : 1 ـ طواف حج 2 ـ نماز طواف حج 3 ـ سعي بين صفا و مروه 4 ـ طواف نساء 5 ـ نماز طواف نساء * چند مسأله 1 ـ كيفيّت طواف و نماز حج تمتع و سعى همانگونه است كه در اعمال عمره تمتّع
گذشت، و تنها در نيّت با هم تفاوت دارند. آثار تاريخى و مذهبى مكه مسجدالحرام نام مسجدِ گرداگرد خانه كعبه، مسجدالحرام است. اين مسجد مقدس ترين و معروف ترين مسجد در اسلام بشمار مى رود. نماز گزاردن در اين مسجد ثواب بسيار دارد و داراى آداب و اعمال خاصى نيز هست. خانه كعبه كعبه، بيت الله الحرام، بيت العتيق، خانه خدا، قبله مسلمانان، ساختمان چهار گوشه مسقّفى است در داخل مسجدالحرام، نماى ظاهرى خانه از سنگ سبز مايل به خاكسترى است كه از كوههاى مكه آورده اند. پرده كعبه گفته شده پرده كعبه كه براى نخستين بار حضرت اسماعيل پرده اى بر روى كعبه
كشيده است. اركان كعبه چهار زاويه كعبه را اركان كعبه گويند كه هر يك نام خاصى دارد.ركن شمالى را «عراقى» ركن غربى را «شامى» ركن جنوبى را «يمانى» و ركن شرقى را ركن «اسود» مى نامند، چون حجرالاسود در اين ركن است. حجرالاسود
حجرالاسود يا سنگ سياه ، از اجزاي بسيار مقدس خانه كعبه است . حجرالاسود در
گوشه شرقي ، به ارتفاع يك متر و نيم از زمين قرار گرفته است . ملتــزم قسمتي از ديوار كعبه را كه در يك سوي آن حجرالاسود و در سوي ديگرش باب كعبه
قرار دارد « ملتزم » مي نامند . اين محل از آن روي ملتزم ناميده شده است كه
مردم در آن قسمت به ديوار ملتزم مي شوند و دعا مي خوانند . حطيــم يكي از نقاط مقدس ، كه ميان درب خانه كعبه و حجرالاسود قرار دارد نقطه اي است كه آن را « حطيم » مي نامند و گفته اند حطيم ما بين حجرالاسود و مقام ابراهيم و زمزم و حجراسماعيل است . حجر اسماعيل در قسمت شمالي كعبه ، ديواري به ارتفاع 30/1 متر وجود دارد كه قوسي شكل است و
حجر اسماعيل ناميده مي شود . مقام ابراهيم يكي از نقاط بسيار مقدس مسجدالحرام ، محلي است كه مقام ابراهيم ناميده مي شود . اين مقام يكي از شعائر الهي خوانده شده و آن سنگي است كه حضرت ابراهيم ( عليه السلام ) بر آن ايستاد و بناي خانه كعبه را بالا برده است . بر روي اين سنگ اثري از پاي ابراهيم ( عليه السلام ) ديده مي شود ، و اكنون در مسجد الحرام در فاصله 13 متري كعبه ، در يك ضريح كوچك و محفظه بلورين نگهداري مي شود . حاجيان بايد نماز طواف واجب را نزد مقام ابراهيم بجاي آورند . زمــزم چاه زمزم از ديگر آثار قديمي مسجدالحرام است . مسعي مسعي محلي است كه حجاج بايد در آنجا ميان كوه صفا و مروه به سعي بپردازند . مسجد جن يكي ديگر از مساجد معروف مكه ، مسجد جن است . مسجد حمزه اين مسجد منسوب به حمزه سيدالشهدا است و در منطقه مسفله ، در نزديكي تلاقي خيابان ابراهيم خليل و خيابان حمزة بن عبدالمطلب واقع است . .
|
