 |
|
شرح الاسماء الحسنى علّامه سيدحسين همدانى دورودآبادى - ۱۵ - سناء: نور برق. پس آن اسم خداى تعالى است، به دليل شدت ظهورش، به طورى كه به واسطه ظهور او همه چيز روشن مىگردد.
سند: يعنى مورد اعتماد انسان. پس آن اسم خداى تعالى است، به دليل اين كه او تكيهگاهى براى تمام ضعيفان است.
در مجمع آمده: ساد، يسود، سيادة و اسم آن: سود است و آن به معنى مجد و شرف مىباشد، پس براى مذكر لفظ سيد است و براى مونث لفظ سيده. سيد: رئيس بزرگ در قومش مىباشد، كه عشيرهاش نسبت به او فرمانبردارند، حتى اگر هاشمى و علوى نباشد، و سيد: كسى است كه در خير، سر آمد مىباشد و سيد: يعنى: مالك، شريف، فاضل، كريم، حليم و متحمل بر اذيت قوم، زوج و مقدم اطلاق مىشود. بى شك حقيقت سيادت، همان مجد و شرف است و ساير معانى، فرع آن و يا از لوازمش مىباشند و مجد عبارت است از بزرگوارى و بلندمرتبهاى كه كه كنه آن درك نمىشود و فرق آن با شرف اين است كه در آن علو بر حسب ذات است ولى شرف علو بر حسب صفات است. پس آن اسم خداى تعالى است، به دليل بلندمرتبگى او در ذات و صفات به تنهايى، طورى كه براى او هم شأنى در اين حالت نمىباشد و به خاطر همين به سيدالسادات وصف مىگردد.
در فرهنگ لغت(218) آمده: محال (بر وزن كتاب): به معنى كيد، انجام امور با تدبير و مكر. آن اسم خداى تعالى است، به دليل شدت كيد و يا مكر او؛ به زودى توضيحاتى در اين باره مىآيد كه بين اين دو در مكانهاشان فرق است.
در اسم مثيب معناى آن ذكر شد.
همانا گذشت(219) كه شرف، بلندمرتبگى بر حسب صفات است. پس آن اسم خداى تعالى است، به دليل بلندمرتبگى صفاتش به صورتى كه ادراكش ممكن نيست.
در فرهنگ لغت(220) آمده: در ماده (ش ره): اهيا (به كسر همزه) و اشراهيا (به فتح همزه و شين) يونانى است، يعنى ازلى و كسى كه زايل نمىگردد. هر چند موضع آن نمىباشد(221) و لكن مردم به غلط مىگويند: اهيا شراهيا و آن خطا است و بر خلاف نظر رهبران مذهبى يهود مىباشد. پس آن اسم خداى تعالى است، به دليل ازليت خداوند كه در حرف الف در اسم ازل كه شرح آن گذشت.
خيرخواه و ناصحى است كه براى اصلاح نصيحت شنوندهاش، حرص و اشتياق دارد. پس آن اسم خداى تعالى است، به دليل شدت اهتمامش بر دفع ضرار از بندگانش كه همراه انذار و خوف مىباشد.
خداى تعالى فرمود: قل لله الشفاعة جميعا؛ بگو شفاعت همه خلايق با خدا است. (222) حقيقت شفاعت، واسطه شدن در افاضه و بخشش مىباشد، نه التماس در مغفرت و الا اختصاصش به خداى تعالى صحيح نمىباشد كه خداوند در آيهاى در اين مورد مىفرمايد: لا تنفع الشفاعة الا لمن أذنَ له؛ و شفاعت كسى هم جز آن كه خدا به او اذن شفاعت داده، سودمند نيست(223) همگى اتفاق نظر دارند كه شفاعت كبرى هم مخصوص به حضرت محمد صلى الله عليه و آله و سلم و خاندان پاكش مىباشد، پس چگونه است صدور شفاعت از ايشان و بهرهمند نبودن خداوند از شفاعت؟ پس اگر بگوييم: منظور، عدم صدور شفاعت از آنها است. در جواب مىگوييم: فرق بين صدور چيزى و عدم بهرهمندىاش و بين عدم صدورش مىباشد، پس آياتى كه بر عدم شهادت دلالت مىكند، غير آن چيزى است كه به عدم صدورشان دلالت مىكند، مگر اين كه همراه با اذن پروردگار باشد، همان طور كه در اين آيه مىفرمايد: من ذا اَلّذِى يشفع عنده الا باءذنه؛ چه كسى است كه در پيشگاه او به شفاعت برخيزد، مگر به فرمان. (224) پس اختلاف تغييرات بر تعدد مراد دلالت مىكند و هم چنان كه دلالت آن مستقيم نيست در مثل قول خداى تعالى در ادامه همان آيه: من ذا اَلّذِى يشفع عنده الا باءذنه يعلم ما بين ايديهم و ما خلفهم و لا يحيطون بشىء من علمه الا بما شاء؛ چه كسى است كه در پييشگاه او به شفاعت برخيزد، مگر به فرمان او؛ عم او به آن چه پيشر نظر خلق آمده و آن چه سپس خواهد آمد، احاطه دارد و خلق به هيچ مرتبه از علم او احاطه نتواند خواهد داشت مگر آن چه او بخواهد. (225) و همانا مرجع همه ضمائر، شفعاء است و نه مشفع. پس اگرشفاعت، التماس مغفرت باشد ذيل آيه و صدرش با هم مرتبط نمىباشد؛ هنگامى كه خداوند تعالى مىفرمايد: يعلم ما بين ايديهم به منزله علت آوردن بر نفى شفاعت به غير اذن اوست و معنى به اين جا مىرسد كه: شفاعت نمىكنند مگر به اذن خداوندگار، پس همانا پروردگار به آن چه پيش نظر شفيعان مىآيد، آگاه است و آن چه بعدشان خواهد آمد، نيز آگاه است و آنها به هيچ مرتبه علم او احاطه ندارند، مگر به آن چه او بخواهد و از شفاعت كردن نيز بهرهمند نخواهد بود. آن غير مناسب است، بلكه مناسب براى نفى عدم علم شفيعان به آن چه پيش روى مشفع است و بر ايشان نامناسب است، و آن چه بعد آنها خواهد آمد پس ايشان بر قباحت اعمالشان آگاه نيستند، پس شفاعت نمىكنند مگر بعد از اذن خدا، به خلاف آن چه كه شفاعت واسطه در بخشش است. پس يعنى اين كه، شفيعان به آن چه كه در پيش رو دارند و بعد آن هست، به بخشش خدا و افاضه او بر آنها محتاجند، پس چگونه مىتوانند به غير خودشان، بدون اذن خداوند افاضه و بخشش كنند، خدايى كه عبارت است از اجراى حول و قوت. پس شفليع، اسم خداى تعالى است، به دليل عدم واسطهاى در فيوضاتش بين او و بين خلقش.
اسم خداى تعالى است، به دليل اين كه تسبيب اسباب براى احكام و مصالح است و تحقيق آن در حرف سين در اسم سبب الاسباب گذشت. اما شفاعت كبرى براى محمد و خاندان او صلى الله عليه و آله و سلم است، به دليل اين كه نور محمد صلى الله عليه و آله و سلم اولين چيزى است كه خلق شد، پس دانستيد كه همانا او بر همه اشياء به خاطر ملكوتش بساطتت دارد. پس همه چيز (به آن چه كه براى آن از مراتب است) قائم است به نور محمد صلى الله عليه و آله و سلم و خاندان پاكش در دنيا و آخرت، پس براى او شفاعت كبرى است و اين در فرموده خداوند تعالى است كه مىفرمايد: يومترى المؤمنين و المومنات يسعى نورهم بين ايديهم و بأيمانهم بشراكم اليوم جنات تجرى من تحتها الانهار خالدين فيها ذلك هو الفوز العظيم. روزى كه مردان و زنان مؤمن را مىبينى كه نورشان (نور ايمان) پيش رو و سمت راست آنها بشناسيد و مژده باد شما را امروز كه بهشتى كه نهرها زير درختانش جارى است كه در او جاودانهايد، اين همان پيروزى بزرگ است. (226) بنابراين آن نور، همان شفيع دنيا و آخرت است و علامت اذن خدا براى التماس، مغفرت است. مراد از آياتى كه شفاعت را نفى مىكند، نفى توسل و درخواست مغفرت و طلب آمرزش براى كسانى است كه پيش رو و سمت راست آنها نورشان ديده نمىشود و آياتى كه نفى برخوردارى از شفاعت دلالت دارد، استفاده مىشود كه همان منكرين شفاعت ظهور اين نور، از اهل بيت عليهم السلام با انكار اولياء امر و مسدود شدن راه آنان به سوى خدا اين نور را به دست آوردند، اينجاست كه شفاعت شافعانشان به آنان سودى نمىبخشد، بلكه خصم و دشمن آنان خواهد شد.
حقيقت شكر از بنده عبارت است از اين كه بنده هر آن چه كه براى او از اضافات نفسش هست، سلب كند و حقيقت شكر را فقط براى خداوند تعالى اثبات كند، به خاطر آن چه كه در كتاب كافى(227) از امام باقر عليهالسلام روايت شده است: عن الباقر عليهالسلام انه سئل ما عنّى بقوله فى نوح: انه كان عبدا شكور قال: كلمات بالغ فيهنّ. قال: و ما هنّ؟ قال: كان اذا اصبح. قال: اصبحت اشهدك ما اصبحت بى من نعمة و عافية فى دين او دنيا، فانها منك، وحدك لا شريك لك و لك الحمد على ذلك و لك الشكر كثيرا. كان: يقولها اذا اصبح ثلاثا، و اذا امسى ثلاثا. سؤال شده از اين كه منظور كلام خدا درباره حضرت نوح عليهالسلام كه در قرآن آمد: انه كان عبدا شكور (228) حضرت نوح عبدى شاكر بود، چيست؟ حضرت فرمود: كلماتى است كه در مورد آنها بيان شده است. راوى پرسيد: آنها كيستند؟ حضرت فرمود: وقتى كه صبح مىكنند، مىگويند: من صبح كردم، تو را شهادت مىدهم كه آن چه من صبح كردم، براى من است، از نعمت و عافيت در دين يا دنيا، پس همه اينها از تو است، تو يكتايى و برايت شريكى نمىباشد. و حمد و سپاس به خاطر آنها فقط براى توست و شكر زياد فقط مخصوص توست. وقتى صبح سه مرتبه شب گفته شود. وقتى بنده و آن چه كه براى بنده است، ملك خداوند تعالى مىباشد؛ پس پاداش و اجرى براى خدا با اعمال بنده نمىباشد و شكر خداوند تعالى عبارت است از اين است كه خداوند، اعمال بنده را حساب كند كه گويا اين اعمال بنده ناشى از ملك خود بنده است و سزاوارتر از خداوند تعالى بر خودش وجود ندارد. وقتى اين چنين فرض شود، بنابراين بنده از جانب خداوند، مستحق ثواب و جزا مىگردد؛ ولى اگر چنين نباشد، بنده از جانب خداوند مستحق ثواب و جزايى نمىباشد. به خاطر همين مولاى ما سيد الساجدين عليهالسلام مىفرمايد:(229) و شكرك قَبِلَ عملى، شكر خدا، قبول كردن عمل من است. يعنى اگر اعضا و سعىام را فرض نكنى، گويا اعضا و سعى من ملك تو نيست؛ پس من مستحق ثواب و جزاء نيستم و لكن شكر تو قبولى عمل من است، همانطور كه حضرت در دعايش براى شكر(230) فرمود: ثُمّ لَمْ تَسُمْهُ الْقِصَاصَ فِيمَا أَكَلَ مِنْ رِزْقِكَ الّذِى يَقْوَى بِهِ عَلَى طَاعَتِكَ، وَ لَمْ تَحْمِلْهُ عَلَى الْمُنَاقَشَاتِ فِى الآْلاتِ الّتِى تَسَبّبَ بِاسْتِعْمَالِهَا إِلَى مَغْفِرَتِكَ، وَ لَوْ فَعَلْتَ ذَلِكَ بِهِ لَذَهَبَ بِجَمِيعِ مَا كَدَحَ لَهُ وَ جُمْلَةِ مَا سَعَى فِيهِ جَزَاءً لِلصّغْرَى مِنْ أَيَادِيكَ وَ مِنَنِكَ، وَ لَبَقِىَ رَهِينا بَيْنَ يَدَيْكَ بِسَائِرِ نِعَمِكَ، فَمَتَى كَانَ يَسْتَحِقّ شَيْئا مِنْ ثَوَابِكَ؟ لا مَتَى؟!... فراتر از اين، از بنده خود كه روزى تو را خورده و به آن توان طاعتت را به دست آورده، عوضى مطالبه نكردهاى؛ براى رسيدن به آمرزش تو ابزارى داشته كه تو بر او تنگ نگرفتى و اگر چنين كرده بودى، بنده تو همه آن چه را كه با رنج و كوشش فراهم كرده بود، در برابر كمترين انعام و احسانت از دست مىداد و خود در گرو ديگر نعمتهايت در نزد تو باقى مىماند، پس در اين حال چه وقت مستحق چيزى از ثواب تو مىبود؟ هيچگاه؟!. پس شكور براى خداوند تعالى اسمى است، به دليل اين كه آن چه خدا به خلق خودش از وجود و آن چه كه وجود را تبعيت مىكند و همه آنها براى خداوند تعالى است كه خدا يكى است و شريكى ندارد، آنها را اعطا كرده و حسابرسى نمىكند و هر لحظه از روى فضل بر آنها مىافزايد و لذا بندگان استحقاق جزا دارند.
|
