آيات 6 - 1 سوره انفال
ترجمه آيات
بيان آيات
معناى (انفال )،(ذات ) و مراد از اصلاح طلبى ذات البين
اختلاف مفسرين در قرائت (يسئلونك عن الانفال)
معنى و ترتيبى كه از ضميمه ساختن آيات ساختن آيات مربوط بهانفال استفاده مى شود
بيان عدم منافات بين آيات مربوط به غنيمت و خمس با آيه :(قل الانفال لله والرسول )
پنج صفت براى مؤ منين حقيقى
مراد از درجات در: (لهم درجات عند ربهم ) مراتب قرب به خدا است
معناى (حق ) و (جدال )
بحث روايتى
(معناى انفال ، شاءن نزول آيات مربوط بهانفال ...)
آيات 14 - 7 سوره انفال
ترجمه آيات
بيان آيات مربوط به جنگ بدر و وضع وحال روحى مسلمين در آن جنگ كه نخستين جنگ آنان بود
مراد از (مردف ) بودن ملائكه اى كه در جنگ بدر به يارى مسلميننازل شدند
امداد مسلمين با فرستادن ملائكه به منظور بشارت مسلمين و آرامش دلهاى آنان بوده نهبراى كشتن كفار
امداد مسلمين در جنگ بدر با فرو فرستادن باران
بحث روايتى
(رواياتى درباره جنگ بدر و شاءن نزول آيات مربوطه )
داستان جنگ بدر
خواب عاتكه (دختر عبدالمطلب ) تعبير شد!
انصار هم همچو مهاجرين دست يارى به پيامبر اكرم (ص ) مى دهند
پيامبر اكرم (ص ) دستور حركت صادر مى كند
جنگ بدر آغاز مى شود
خطابه رسول الله (ص ) براى لشگر اسلام در روز جنگ بدر
حكايت جريان جنگ بدر بنقل از واقدى در كتاب مغازى
جنگ بدر بروايت تفسير قمى
اسامى كفارى كه به نقل شيخ مفيد عامه و خاصه اتفاق دارند در جنگ بدر به دستاميرالمؤ منين على (ع ) هلاك شدند
فهرست اسامى شهداى جنگ بدر
آيات 29 - 15 سوره انفال
ترجمه آيات
بيان آيات شريفه متضمن دستوراتى راجع به جهاد اسلامى و نهى از فرار از جنگ
پيروزى مسلمين در جنگ بدر مرهون عنايت الهى و امدادهاى غيبى بوده است (...و ما رميت اذارمين ...)
معناى (الذين قالوا سمعنا و هم لا يسمعون ) و اينكه مراد از آن در آيه شريفه چهكسانى است
بدترين جنبندگان ، كر و لالهايى هستند كهتعقل نمى كنند
شرحى در مورد (حيات ) و اقسام آن از نظر قرآن ، درذيل آيه شريفه : (استجيبوا لله وللرسول اذا دعاكم و لما يحييكم )
آيه شريفه ناظر به زندگى حقيقى انسان است كه اشرف واكمل از حيات دنيوى است و با علم و عمل درك مى شود
وجوهى كه درباره مراد از آنچه رسول الله (ص ) بدان دعوت مى كند و موجب احياء استگفته شده است
معناى (قلب ) در قرآن كريم و توضيح درباره جمله : (ان اللهيحول بين المرء و قبله )
از آنجا كه خدا مالك حقيقى تمام موجودات است و انسان به تمليك او مالك مى شود، پسخداوند ميان انسان و متعلقات او حائل و رابط است
براى ترك اجابت دعوت پيامبر (ص ) هيچ عذرىمقبول نيست
از آنجا كه دلها مسخر خداوند است ، غرور به خاطرتمايل قلب به صلاح و تقوا، و ياءس و نوميدى از عدماقبال قلب به خيرات و صالحات بى مورد است
اشاره به اينكه آيه شريفه : (ان الله يحول بين المرء و قبله ) از جامع ترينآيات قرآنى است
فتنه اى كه دامنه آن همه را (ظالمين وفتنه اى كه دامنه آن همه را (ظالمين و غير ظالمين )فرا مى گيرد و از آن زنهار داده شده است عبارتست از اختلاف داخلى بين امت
معناى آيه شريفه : (واتقوا فتنة لاتصيبن الذين ظلموا منكم خاصه ) بنابر قرائتمشهور و بنابر قرائت (لتصيبن )
روزگار استضعاف و نگرانى خود و تاءييد و يارى خدا را بياد آوريد
معناى : (و تخونوا اماناتكم و انتم تعلمون ) در آيه شريفه كه از خيانت به خدا ورسول (ص ) نهى مى كند
نهى از خيانت به خدا و رسول (ص ) ناظر بهعمل بعضى از مسلمين بوده است كه تصميمات سرى را به دشمن اطلاع مى داده اند
بحث روايتى
(در ذيل آيات مربوط به جنگ بدر)
عدم اختصاص نهى از فرار از جنگ به جنگ بدر و سخن صاحب المنار در اين باره
اشكال سخن صاحب المنار
رواياتى در مورد شاءن نزول آيه : (و ما رميت اذ رميت و لكن اله رمى )
چند روايت در معناى :(واعملوا ان الله يحول بين المرء و قبله )
رواياتى در ذيل آيه شريفه :(واتقوا فتنة لا تصيبن الذين ظلموا منكم خاصه )
چند روايت در مورد شاءن نزول آيه :(يا ايها الذين آمنوا لاتخوفوا اللهوالرسول ...)
آيات 40 - 30 سوره انفال
ترجمه آيات
بيان آيات
معناى (مكر) و تقسيم آن به مكر ممدوح و مكر مذموم
بيان اينكه جمله :( ان كان هذا هو الحق ...) حكايت كلام مشركين نيست
مقتضاى اينكه پيغمبر (ص ) رحمة للعالمين است اين نيست كه مصلحت دين ناديده گرفتهشود و مطلقا عذاب دنيوى براى ظالمين در كار نباشد
وجوهى كه در مجمع البيان در مورد اينكه در يك آيه عذاب از مشركين نفى ، و در آيهدوم اثبات شده است ، نقل شده و اشكال وارد بر آن وجوه
اشاره به اينكه متروك ماندن خانه كعبه ، مؤ اخذه و عذاب الهى در پى دارد
توضيح معناى آيه شريفه :(ليميز الله الخبيث من الطيب ...)
معناى آيه شريفه : (و قاتلوهم حتى لاتكون فتنة و يكون الدين كله لله ...)
بحث روايتى
رواياتى در ذيل آيه شريفه : (و اذ يمكر بك الذين كفروا...) در مورد توطئهقتل پيامبر (ص ) در مكه ، و هجرت آن حضرت به مدينه
رواياتى در شاءن نزول و معناى آيه : (اللهم ان كان هذا هو الحق ...) و (ما كانالله معذبهم )
رواياتى در معناى : (و ما كان صلاتهم عندالبيت الا مكاء و تصديه ) و شاءننزول آن
چند روايت در ذيل آيه شريفه : (ان الذين ينفقون اموالهم ليصدوا عنسبيل الله ...)
آيات 54 - 41 سوره انفال 115
ترجمه آيات
بيان آيات
توضيح و تفسير مفردات و جملات آيه شريفه مربوط به خمس : (واعملوا انما غنمتممن شى ء فان لله خمسه و للرسول ...)
ياد آورى امدادهاى غيبى الهى در جنگ بدر كه موجب پيروزى مسلمين گرديد
شش دستور جنگى به سربازان اسلام
توضيح در مورد زينت دادن شيطان ، اعمال مشركين راو تحريك آنها به جنگ با مسلمين وسپس تنها گذاشتن آنانرا
سخن منافقين و بيمار دلانى كه در ميان اصحاب بدر بودند، درباره مسلمان مجاهد
تبدل نعمت به نقمت و عذاب هنگامى است كه صاحبان نعمت استعداد درونى خود را از دستداده مستعد عقاب شده باشند.
بحث روايتى
رواياتى در مورد خمس و مستحقيقن آن در ذيل آيه شريفه : (واعملوا انما غنمتم من ...)
رواياتى در ذيل آيات مربوط به جنگ بدر
اشاره به اينكه تجسم شيطان در صورتهاى انسانى ، امر محالى نيست تا استعبادشود
آيات 66 - 55 سوره انفال 145
ترجمه آيات
بيان آيات
بدترين جنبندگان نزد خداوند كسانى هستند كه در كفر خود استوار بوده ايمان نمىآورند (يهود)
دستور مقابله به مثل در برابر پيمان شكنان و مقاتله و نبرد با آنان
توضيح مفردات آيه شريفه :(واعدوا لهم ما استطعتم من قوه ...) و معناى آن و بياناينكه خطاب در در آن عام است و متوجه تمامى مسلمين مى باشد
معناى اينكه فرموده است : آنچه در راه خدا انفاق كنيد (ازمال و جان ) به شما بازگردانده مى شود
صلح با دشمن ، با توكل بر خداى سميع عليم
شرحى در مورد غريزه حب و بغض و تاءييد نمودن خداوند پيامبر (ص ) را با ايجادالفت بين قلوب مؤ منين
مبانى تربيتى اسلام كه با توجيه مؤ منين به سوى حيات حقيقى و جاودان و تمتعاتمعنوى ، بين ايشان الفت و برادرى برقرار مى سازد
معناى جمله : (حسبك الله و من اتبعك من المؤ منين )
رمز اينكه يك نفر مؤ من صابر مى تواند بر ده نفر كافر چيره گردد
اثر مستقيم ضعف روحى در كاستن از ميزان توان در كسب پيروزى بر دشمن
اشاره به اينكه هر قدر بر عزت و شكوت ظاهرى مسلمين افزوده مى گشت از درجهايمان و قوت معنويات آنان كاسته مى شده است
بحث روايتى
سير اجمالى در حوادث و وقايعى كه بعد از هجرترسول الله (ص ) به مدينه در مدت هفت سال بين آن حضرت و طوائف يهود جريان يافت
رواياتى در تفسير آيه : (واعدوا لهم ما استطعتم من قوه ...)
دستور پذيرش صلح در: (و ان جنحوا للسلم فاجنح لها) موقت بوده و نسخگرديده است
چند روايت درباره مراد از (من اتبعك ) در آيه شريفه : (يا ايها النبى حسبك الله ومن اتبعك من المؤ منين )
آيات 71 - 67 سوره انفال
ترجمه آيات
بيان آيات
اختلاف مفسرين در تفسير آياتى كه به جهت اسير گرفتن كفار در جنگ بدر، مؤ منين رامورد عتاب قرار داده
آنچه سزاوار است در تفسير آيات مذكوره گفته شود
معناى آيات مورد بحث با توجه به آنچه گذشت
بحث روايتى
(رواياتى در مورد اسيرگرفتن ، مشركين در جنگ بدر و فديه گرفتن از آنها، درذيل آيات مربوطه )
آيات 75 - 72 سوره انفال
ترجمه آيات
بيان آيات
معناى برقرار بودن ولايت بين مهاجرين و انصار (اولئك بعضهم اولياء بعض )
دوستى با كفار، انتشار سيره و روش آنان در ميان مسلمين و در نتيجه فتنه و فساد درپى دارد
بحث روايتى
(منسوخ گشتن حكم ارث به مؤ اخات (برادر خواندگى )، بطلانقول به عصبه در ارث و...)
آيات 16 - 1 سوره توبه
ترجمه آيات
بيان آيات
اشاره به اختلاف در اينكه سوره توبه سوره اىمستقل يا ملحق به سوره انفال مى باشد
اعلائم برائت در: (برائة من الله و رسوله ...) صرف تشريع نيست بلكه انشاءحكم و قضاء بر برائت است
عهد شكنى مشركين ، مجوز مقابله به مثل به آنان بوده است
اقوام مفسرين درباره مراد از چهار ماه در آيه :(فسيحوا فى الارض اربعةاشهر)
مراد از (يوم الحج الاكبر) در آيه : (و اذان من الله و رسوله ...) واقوال مختلف در اين مورد
عهد و پيمانى كه با مشركينى كه به پيمان خود وفادار بوده اند منعقد شده تا پايانمدت محترم است
امر به از ميان برداشتن مشركين پيمان شكن و منقرض ساختن آنان بعد از انقضاء مهلتچهار ماهه ، مگر آنكه توبه كنند...
چنانچه مشركين توبه كردند آنان را رها كنيد
امر به امان دادن به مشركى كه امان مى طلبد تا به بحث و بررسى درباره دين حقبپردازد
هشت مطلب كه از بيانات گذشته معلوم مى گردد
حكو وجوب امان دادن براى استماع كلام خدا،قابل نسخ نيست
پذيرش دين حق بايد با اختيار باشد و دراصول اعتقادى بايد علم يقينى حاصل شود
مشركين به هيچ ميثاق طبيعى يا قراردادى در برابر مؤ منين وفادار نيستند هر چند چربزبانى كنند.
برادر خوانده شدن مؤ منين در قران كريم به نحو مجاز و استعاره نيست بلكه آثارىبر آن مترتب است
تحريك و تشويق مسلمين به قتال و كارزار با بيان اينكه جهاد صحنه آزمون استو...
بحث روايتى
حديث مزبور از مصادر اهل سنت
اعلام برائت چند حكم ديگر را نيز اعلام نمود
علاوه بر اين وظيفه اعلان برائت ، على (ع ) در آنسال اميرالحاج نيز بوده است
پيامبر اسلام (ص ) امير المؤ منين (ع ) را با چهار پيغام براى مشركين روانه مكه مىكند
سخن مغرضانه ابن كثير كه گفته است مخصوص به حكم برائت است و احكام ديگر راابوبكر و ابوهريره رساندند و...
نقد و رد آن گفته ها
خود عبارت (لا يودى عنك الا انت او رجل منك ) اشتراك در رسالت را مى رساند
سخن صاحب المنار در مورد ابلاغ آيات برائت و بدگوئى او از شيعه و كوششى كهبراى اثبات افضل بودن ابوبكر به عمل آورده است
اشكالات وارده بر گفته هاى صاحب المنار
موضوع امارت حاج با مساءله وحى آسمانى كه احدى حتىرسول خدا (ص ) هم حق مداخله و دخل و تصرف در آن را نداشته است فرق دارد
اضطراب و اختلاف روايات راجع به اعلان آيات برائت
خدشه اى كه صاحب المنار خواسته است بر يكى بودن نفس پيامبر (ص ) و على (ع )كه از جمله وحى استفاده مى شود وارد كند و جواب او
اشكال سوم بر سخن صاحب المنار
اشكال چهارم بر سخن صاحب تفسير المنار
رواياتى درباره اينكه اعلام كننده آيات برائت على (ع ) بوده است
در روايات شيعه روز حج اكبر، روز عيد قربان دانسته شده است
روايتى درباره چهار ماه مهلت دادن به مشركين درذيل آيات گذشته
چند روايت در ذيل آيه (فقاتلوا ائمة الكفر...)
چند روايت در ذيل آيه شريفه : (الا تقاتلون قوما نكثوا ايمانهم ...)
گفتارى در معناى عهد و اقسام آن
بررسى و ريشه يابى انعقاد عقود و معاهدات (به معناى اعم ) بين اشخاص
نياز اجتماعات به پيمانها و معاهدات
اعتبار معاهدات در اسلام و لزوم احترام به آنها
نقض ابتدائى عهد جايز نيست ولى مقابله بهمثل تجويز شده است
مقايسه بين اسلام و جوامع متمدن غير دينى از لحاظ احترام به پيمانها و تعهدات
گفتارى درباره انتساب اعمال به اسباب
در ذيل جمله : (قاتلوهم يعذبهم الله بايديكم )
انتساب افعال به اسباب طولى در قرآن كريم
استدلال اشاعره به آيه : (قاتلوهم يعذبهم الله بايديكم ...) براى اثبات جبر واينكه افعال انسان و آثار آن فقط مستند به خدا است
جواب به اشاعره و بيان اشكال عمده مذهب آنان كهاصل عليت مى باشد
سخن جبرى مذهبان از ماديون و پاسخ بدان
جواب معتزله به اشاعره و اختيارشان قول به تفويض واستقلال انسان در اعمالش را
رد مذهب تفويض و بيان اينكه عناوين گناه منسب به داوند نيست
آيات 24 - 17 سوره توبه
ترجمه آيات
بيان آيات
معناى عمارت مساجد الله در: (ما كان للمشركين ان يعمروا مساجد الله )
هيچ عمل لغو و بى فايده اى در دين تشريع نشده و جواز هر عملى منوط به اينست كهخداوند به فاعلش حق داده باشد
وجه تغيير از عبادت به (خشية ) و اشاره به وجود ملازمه بين عبادت و+ترس
مراد از (سقاية الحاج )
وزن و ارزش عملبه زنده بودن و تواءم بودن عمل با ايمان است
مقصود از (اعظم درجة عند الله ) اينست كه آنهايى كه فقط سقايت و عمارت كرده اندئر مقابل مؤ منين مهاجر و مجاهد هيچ درجه و فضيلتى ندارند
سبب نهى از دوستى پدران و برادران كافر، مداخله آنان در امور مؤ منين و تحريكايشان به وسيله آنان مى باشد
مراد از جمله : (فتربصوا حتى ياءتى الله بامره )
بحث روايتى
چند روايت در مورد اينكه آيه شريفه :(اجعلتم سقاية الحاج ...) درباره اميرالمؤ منين(ع ) نازل شده است
سخن صاجب المنار در مورد روايات مربوط به شاءننزول آيه شريفه و نقد و رد آن و اشاره به كيفيت استناد به رواياتى كه راجع به قرآنكريم است و متعرض حكم شرعى نمى باشد
رواياتى ديگر در مورد شاءن نزول آيه شريفه : (اجعلتم سقاية الحاج ...)
چند روايت در ذيل آيه شريفه : (لاتتخذوا آبائكم و اخوانكم اولياء ان استحبواالكفر...)
آيات 28 - 25 سوره توبه
ترجمه آيات
بيان آيات
بيان آيات مربوط به جنگ حنين
مغرور شدن مسلمين به كثرت نفراتشان و هزيمتشان در آغاز جنگ
سخن عجيب يكى از مفسرين در تفسير آيه و توجيه هزيمت مسلمانان در آغاز جنگ
مراد از انزال (سكينت ) برسول (ص ) و مؤ منين
معناى (سكينت ) كه در آيات قرآن آمده است
نازل شدن سكينت موقوف است بر وجود طهارتدل و صفاى باطن
منظور از مؤ منانى كه سكينت بر آنان نازل گرديد افراد معدودى است كهرسول خدا(ص ) را تنها نگذاشتند و فرار نكردند
ادامه خوشنودى و رضاى خدا از كسى و بقاء ستايش و مدح او بستگى دارد به بقاءصفات و احوال حميده او
معناى (سكينت ) و اشاره به اينكه سكينت از جنود خداى تعالى است
معناى : (انما المشركون نجس )
بحث روايتى
استشهاد امام هادى (ع ) در پاسخ متوكل به آيه (لقد نصركم فى مواطن كثيره ) درتعيين حد كثير
داستان جنگ حنين به نقل مجمع البيان
اعتراض انصار نسبت به كيفيت تقسيم غنائم جنگ حنين و خطابهرسول الله (ص ) در جواب به آنها
فهرست اسامى شهداى حنين و بيان تعداد نفرات وفادارى كه فرار نكردند و پيامبر(ص ) را تنها نگذاشتند
آيات 35 - 29 سوره توبه
ترجمه آيات
بيان آيات
مراد از رسول در توصيف اهل كتاب به اينكه (آنچه را كه خدا ورسول او حرام كرده اند حرام نمى دانند) پيامبر اسلام (ص ) مى باشد
واداشتن اهل كتاب به پرداخت جزيه مطابق با عدالت و انصاف است
مراد از حق بودن دين ، و معناى توصيف اهل كتاب به عدم تدين به دين حق
معناى (جزيه ) و مقصود از صغار اهل كتاب در:(...و هم صاغرون )
معرفى (عزير) و بيان اينكه مراد يهود از اينكه گفتند (عزير پسر خداست ) چهبوده است
گفتار مسيحيان مبنى بر اينكه عيسى پسر خداست مشابه گفتار كفار در امم گذشته است
معناى (احبار) و (رهبان ) و اشاره به اينكه برخلاف نصارا، يهود جدا و واقعامعتقد به فرزندى عزير براى خدا نبوده اند
اطاعت بدون قيد و شرط و بالاستقلال همان عبادت و پرستش است و مختص به خداىسبحان مى باشد
لطافت تعبير از حال اهل كتاب به :( يريدون ان يطفؤ وا نور الله بافواههم )
اراده الهى بر انتشار دين اسلام در عالم بشريت تعلق گرفته است .
اشاره به اهميت اقتصاديات در نظام بشرى و وجه اينكه از ميان گناهان احبار و رهبان(اكل مال به باطل ) ذكر شده است
مواردى از تعديات مالى كشيشان
حكم حرمت كنز و احتكار ذهب و فضه مخصوص بهاهل كتاب نيست و معناى انفاق در راه خدا انفاق در مصالح و ضروريات دينى و اجتماعى است
بحث روايتى
رواياتى در مورد قتال با اهل كتاب و رواياتى در مورد اينكه مجوساهل كتاب هستند
چند روايت در مورد معناى اينكه يهود و نصارا احبار و رهبان را ارباب گرفتند
چند روايت در ذيل جمله : (ليظهره على الدين كله ) و تفسير آن به ظهور حضرتمهدى (ع )
رواياتى در ذيل آيه :(والذين يكنزون تاذهب والفضة ...) و استناد مستمر ابوذر بهاين آيه شريفه در برابر عثمان و معاويه و گنجينه داران
بررسى موضع ابوذر و بيان اينكه گفتار او نتيجه اجتهادش نبوده بلكه ماءخوذ ازرسول الله (ص ) بوده است
بيان فساد و ضعف دو روايتى كه در صدد مخدوش ساختن ابوذر است
گفتارى در معناى كنز
مفاسدى كه براندوختن و احتكار پول مترتب است
در مواردى كه انفاق ، مستحب يا مباح است چرابخل ورزيدن جائر نباشد؟
نقش مبرات و مستحبات مالى در حفظ اساس حيات مجتمع دينى و ايجاد نظام اسلامى
آيات 37 - 36 سوره توبه
ترجمه آيات
بيان آيات
مراد از ماههاى دوازده گانه در: (ان عدة الشهور عندالله اثنا عشر شهرا...) ماههاىقمريست
اشاره به حكم حرمت قتال در ماههاى حرام چهارگانه
معناى كلمه (كافه ) و جمله : (قاتلوا المشركين كافة كما يقاتلونكم كافة )
توضيح در مورد (نسى ء) كه در ميان عرب دوران جاهليت مرسوم بوده است
بحث روايتى
(رواياتى در ذيل آيه : ان عدة الشهور عندالله ... و در مورد قانون نسيى ء)
آيات 48 - 38 سوره توبه
ترجمه آيات
بيان آيات
ملامت و سرزنش مؤ منين به جهت تثاقل و سستى نمودنشان به هنگام جنگ به اينكه مگربه حيات ناچيز دنيا قانع شده اند؟
اگر شما پيامبر (ص ) را يارى نكنيد، بدانيد كه خداوند وقتى كه مشركين او رابيرون كردند با انزال سكينه و جنود غيبى او را يارى نمود
چند دليل بر اينكه ضمير (عليه ) در جمله :(فانزل الله سكينة عليه ) به رسول (ص ) برمى گردد نه به صاحب(ابوبكر)
استدلال بعضى به جمله فوق براينكه سكينت بر ابوبكرنازل شده ، و چند اشكال بر آن استدلال
مراد از (كلمة الذين كفروا) و (كلمة الله ) در آيه شريفه
در راه جهاد عذر و بهانه نياوريد و به هر وسيله ممكن(امول و انفس ) جهاد كنيد
بيان اينكه عتاب در آيه : (عفا الله عنك لم اذنت لهم ) عتاب جدى نيست بلكه مفيدغرض ديگرى است
استدلالبه آيه فوق بر صدور گناه از رسول خدا (ص ) مردود است
خلاصه گفتار صاحب المنار در ذيل آيه فوق كه در آن عفو خدا ازرسول خدا (ص ) را مربوط به ترك اولى نمودن آن حضرت دانسته است
جواب به صاحب المنار و بيان اينكه عملرسول خدا (ص ) اولى و اصلح بوده است نه ترك اولى مفسده حضور منافقين در ميانصفوف مؤ منين مجاهد
يكى از علائم و نشانه هاى نفاق
مفسده حضور منافقين در ميان صفوف مؤ منين مجاهد
بحث روايتى
رواياتى در مورد كيفيت هجرت پيامبر (ص ) از مكه به مدينه و داستان غار و...
نقد و بررسى استدلال به آيه غار بر فضيلت ابوبكر
نقد و رد رواياتى كه مى گويند سكينت بر ابوبكرنازل شد
آماده شدن مسلمين براى جنگ با روميان و خطبه پيامبر (ص ) براى آنانقبل از حركت به سوى تبوك
چند روايت در ذيل آيه شريفه : (عفا الله عنك لم اذنت لهم ...)
داستان چند تن از مؤ منينى كه با تاءخير به لشگريان عازم تبوك پيوستند يا آنكهتخلف كردند و سپس توبه نمودند
آيات 63 - 49 سوره توبه
ترجمه آيات
بيان آيات
منافقين كه به گمان خود از ناملايمات فتنه احتمالى جنگ دورى مى گزينند در واقع ازنفاق و ضلالتشان در فتنه سقوط كرده اند و خود غافلند
خوشحالى منافقين از شكست مسلمين و بدحالى آنها از پيروزى مسلمين و جواباول به آنان
فقط اراده و مشيت خداوند جارى است و توكل و واگذارى امور به او جايى براى سروريا غم نمى گذارد.
جواب دوم به منافقين : (قل تربصون بنا الا احدى الحسينين )
انفاق منافقين مقبول نيست
شيفته اموال و اولاد بسيار منافقين مشو كه اموال و اولاد آنان مايه عذاب آنها است
مواد مصرف صدقات واجبه (زكوات )
وجوهى كه در توجيه ترتيب ذكر موارد هشتگانه مصرف زكات گفته شده
معناى جمله : (قل اذن خير لكم )
توضيح مراد از جمله : يؤ من بالله و يؤ من للمؤ منين )
عدم منافات بين اينكه پيامبر اسلام (ص ) رحمة للعالمين است و اينكه فقط براى مؤمنين رحمت است
بحث روايتى
روايتى در مورد كسانى كه در مورد تقسيم صدقات بين فقراء به پيامبر (ص )اعتراض كردند
(منهم من يلمزك فى الصدقات ...)
رواياتى درباره تقسيم صدقات واجب و مستحقين آن
كسانى كه در شمار (مؤ لفة قلوبهم ) بودند ورسول خدا (صلى الله عليه و آله ) از زكات به آنان پرداخت كرد
مواردى از پرداخت صدقه واجب در فرمايش امام صادق (ع )
چند روايت در ذيل آيه (يقولون هو اذن قل اذن خير لكم ...)
آيات 74 - 64 سوره توبه
ترجمه آيات
بيان آيات
بيان اين دسته از آيات مربوط به منافقين و توطئه آنها براىقتل پيامبر (ص ) در راه تبوك
نگرانى منافقين از جهت افشاء توطئه پليدشان توسطرسول الله (ص )
نگرانى منافقين از جهت افشاء توطئه پليدشان توسطرسول الله (ص )
اشكال دوم در ارتباط با آيه (يحزر المنافقون ...) و پاسخ هايى كه به آن داده شدهاست
جواب منافقين به سؤ ال از رفتار توطئه گرانه شان
معناى كلمه (طائفة )
مراد از ايمان منافقين در جمله : (لقد كفرتم بعد ايمانكم )
اشكالى به آيه در مورد عفو بعضى منافقين و عذاب بعضى ديگر و پاسخ به آن
اوصاف عمومى و جامع منافقين
بيان حالعامه مؤ منين
رضوان خدا، حقيقت رستگارى است و حتى در بهشت رضاى خدا نباشد بهشت هم عذابخواهد بود
مراد از جهاد با منافقين مقاومت و خشونت در برابر آنها است
بحث روايتى
روايات مختلفى كه در ذيل آيه : (يحذر المنافقون ...) و شاءننزول آن نقل شده اند
كداميك از روايات با آيات مورد بحث تطبيق مى كند؟
چند روايت در بيان مقصود از جمله : (نسواالله فنسيهم )
رواياتى در مورد خشنودى و رضاى الهى درذيل جمله : (و رضوان من الله اكبر)
آيات 80 - 75 سوره توبه
ترجمه آيات
بيان آيات
بيان حال دسته اى ديگر از منافقين كه از پرداخت زكات سرپيچى كردند
خلف وعده و دروغگويى از علل نفاق و نشانه هاى آن است . و بعضى از نفاق ها بعد ازايمان عارض مى شود
بحث روايتى
داستان (ثعلبة بن حاطب ) و نزول آيات مربوط به خوددارى از اداء زكات
رواياتى در مورد آمرزيده نشدن منافقين درذيل آيه : (استغفرلهم اولا تستغفرلهم ...) و بررسى آنها
آيات 96 - 81 سوره توبه
ترجمه آيات
بيان آيات
ادامه آيات مربوط به كسانى كه از رفتن به جنگ سرباز زدند و نكوهش و تهديدآنان به عذاب آخرت
نهى از نمازگزاردن بر جنازه منافقين و ايستادن در كنار گور آنان
بر خلاف منافقين ، مؤ منين به ماندن در خانه و شهر راضى نشدند بلكه بااموال و انفس خود به جهاد برخاستند
نكته موجود در جمله : (اعدّ الله لهم جنات ...) و اينكه ورود به جنت براى مؤ منينمجاهد مشروط به باقى ماندن آنان به صفاى ايمان و اصلاحاعمال است
مقايسه بين فقراء و تهيدستان كه آمادگى خود را براى جهاد اعلام نمودند، ودروغگويان منافق
كسانى كه حكم وجوب جهاد از آنها برداشته شده و معذور مى باشند
عذرخواهى منافقين از شما بعد از جنگ مسموع ومقبول نيست و نبايد از آنها راضى شويد
بحث روايتى
روايتى در ذيل آيه شريفه : (فرح المخلفون ...)
رواياتى در ذيل آيه اى كه از نمازگزاردن بر جنازه ميت منافق و حضور در كنار قبر اونهى مى كند (و لا تصل احد منهم )
بيان ضعف و جعلى بودن رواياتى كه حاكى از نمازگزاردن پيامبر (ص ) بر جنازهعبدالله بن ابى و حضور او در كنار قبر او و... مى باشد
چند روايت در مورد خوالف (كسانى كه با پيامبر به قصد تبوك نرفتند)
چند روايت در مورد بكائين (چند نفرى كه به سبب نداشتن مركب براى حضور يافتن درجنگ بسيار گريستند)
آيات 106 - 97 سوره توبه
ترجمه آيات
بيان آيات شريفه مربوط به وضع اعراب از لحاظ كفر و نفاق و ايمان
بيان آيات
معناى كلمه (اعراب ) و بيان اينكه باديه نشينان به سبب دروى از تمدن و علم وادب از معارف دينى دورتر بوده اند
تقسيم مؤ منين به سه گروه : سابقون اولون از مهاجرين و انصار و تابعين آنان بهاحسان . و بيان مراد از هر كدام
معناى اتباع به احسان در جمله : (والذين اببعوهم باحسان ) كه وصف طبقه سوم از مؤمنين است
حكم به فضيلت سابقون اولون از مهاجرين و انصار مقيد است به ايمان وعمل صالح
معناى رضايت مؤ منين از خدا و رضايت خدا از مؤ منين و بيان اينكه رضايت خدا از اوصاففعل او است نه از اوصاف ذاتش
مقصود از عذاب كردن منافقين در دو نوبت (سنعذبهم مرتين ) چيست ؟
امر به اخذ زكات از اموال مردم
گيرنده زكات خداست و تصدق و اداء زكات نوعى توبه است چنانچه توبه همصدقه اعمال است
توضيح درباره معناى آيه : (و قلاعملوا فسيرى الله عملكم و رسوله والمؤ منون ) و اينكه مخاطبين آن چه كسانى هستند ورؤ يت در آن به چه معنا است ؟
بحث روايتى
رواياتى در ذيل آيه شريفه : (و السابقون الاولون من المهاجرين والانصار...)
سخن (قرظى ) مبنى بر اينكه تمامى اصحاب پيامبر (ص ) آمرزيده اند و خوب وبدشان اهل بهشتند و نقد و رد آن سخن
رواياتى در ذيل آيه : (و آخرون اعترفوا بذنوبهم ...) و اينكه در مورد چه كسانىنازل شده است
چند روايت در ذيل آيه مربوط به زكات
چند روايت در ذيل آيه شريفه : (و آخرون مرجون لامرالله )
گفتارى پيرامون زكات و ساير صدقات (نظر اسلام درباره اجتماع و حقوق مالى آن ومزايا و ويژگيهاى نظام ماليه عمومى در اسلام )
آيات 110 - 107 سوره توبه
ترجمه آيات
بيان آيات
داستان بناى مسجد ضرار توسط منافقين و نهى خداوند پيامبر صلى الله عليه و آلهرا از نمازگزاردن در آن
بيان تفاوت در اساس و پايه زندگى مؤ منين و منافقين در قالبمثل
بحث روايتى
رواياتى در مورد بناى مسجد ضرار و نزول آيات مربوطه ، سازندگان آن مسجد وكسانى كه به دستور پيامبر (ص ) آن را ويران ساختند...
آيات 123 - 111 سوره توبه
ترجمه آيات
بيان آيات
وعده قطعى بهشت به كسانى كه در راه خدا با جان ومال خود جهاد مى كنند (ان الله اشترى )
وضع و وصف فردى و اجتماعى مؤ منين
سبب عدم جواز استغفار براى مشركين لغو بودن استغفار براى آنان است
علت وجوب تبرى از دشمنان خدا، و اشاره به عموميت اين حكم
وجه اينكه توبه (بازگشت ) خدا به پيامبر (ص ) و مهاجرين انصار،قبل از ذكر توبه خدا به سه نفرى كه از جنگ تبوك تخلف كردند در آيه وارد شده وبيان مراد از توبه خدا در اين موارد
بيان مقصود از توبه در هر يك از مواردى كه در آيات مورد بحث تكرار شده
معناى اينكه فرمود: با صادقين باشيد (...و كونوا مع الصادقين )
پاداش مجاهدان ، و مراد از جمله : (ليجزيهم الله احسن ما كانوا يعملون )
توضيح آيه نفر (فلولا نفر من كل فرقة منهم طائفة ...) و بيان آنچه كه از آناستنباط مى شود
بحث روايتى
(رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته )
روايتى درباره مشقات و سختى هايى كه مسلمانان در راه تبوكتحمل نمودند
آيات 129 - 124 سوره توبه
ترجمه آيات
بيان آيات
حال مؤ منين و منافقين در موقع نزول سوره قرآنى
هيچ سوره قرآنى بى اثر در دلها نيست ، قلب سليم را ايمان و سرور مى افزايد وقلب مريض را رجس و ضلالت
توصيف پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله به اينكه نسبت به هدايت مردم حرص واهتمام شديد دارد
بحث روايتى
(رواياتى در ذيل آيات گذشته )
روايتى درباره نقض و تماميت ايمان و شدت و ضعف آن
روايتى در مورد پاك بودن پدران (ص ) از زنا