حقيقت ، اين است كه در مسئله پوشش كه در روابط دختران و پسران در جامعه به عنوان يك عامل موثر مطرح است ، يك پرسش جدى پيش روى ماست : آيا براى خود دختر، بهتر است كه پوشيده (به معناى واقعى آن ) در اجتماع ظاهر شود، يا نيمه عريان ؟ آيا با توجه به احساسات و كششى كه دختر و پسر به يكديگر دارند و با آسيب پذيرى جدى عاطفى و محدود بودن قدرت طبيعى دخترها در دفاع از خويش و حريم خويش ، بايد هر پسرى حق داشته باشد كه از هر دخترى در هر محفلى حداكثر تمتعات را ببرد يا نه ؟ چرا مردان بايد آزاد باشند تا همچون كالا به زن بنگرند؟ آيا همين نگرش نيست كه نظام خانواده را در غرب ، متزلزل كرده است ؟
راه حل چيست ؟
اسلام با وضع نمودن نوعى مقررات براى پوشش ، حفظ سلامت جسم و جان فرد و روح جامعه را تضمين كرده است . به اين ترتيب ، حجاب زن ، حقيقتا مصونيت بخش و پاسدار حريم اوست . مگر نه اين كه : ((هر آنچه ديده بيند، دل كند ياد))؟
در آيين اسلام ، پسران فقط در موقعى كه تشكيل خانواده دادند و آگاهانه انتخاب كردند و مسئوليت پذيرفتند، در كانون گرم و صميمى خانواده است كه مى توانند با دختر (به عنوان همسر قانونى خود)، پيوند كاميابى بر قرار كنند. قبل از آن ، نبايد فكر و ذهن هيچ دختر يا پسر جوانى به اين موضوع ، مشغول باشد زيرا مانع فكر و تحصيل و كارهاى زندگى او و ديگران مى شود.
در جامعه اسلامى ، هر نوع كامجويى بدون قبول مسئوليت يا كاميابى هيجانى و بدون تعقل و انتخاب ، اساسا ناپسند شمرده مى شود؛ اصلى كه اتفاقا در روان شناسى جديد غرب نيز به صورت جدى مطرح شده و مورد توجه قرار گرفته است .
پس مى توان گفت كه اسلام ، نه تنها به دختران و پسران جوان به چشم موجوداتى خطرناك كه بايد محدود شوند، نمى نگرد، بلكه حتى غريزه جنسى را نيز در راه تشكيل خانواده و استمرار نسل و آرامش و شادابى (يعنى بهداشت روانى فرد جامعه ) به كار مى گيرد.
جوان سرشار از استعدادهاست و غرايز مختلف او (حقيقت جويى ، علم خواهى ، زيبايى طلبى ، آفرينشگرى ، و...) همگى نيرومندند. كدام انسان خردمندى مى پذيرد كه تمامى اين غرايز، در پاى غريزه جنسى قربانى شوند؟ اگر بپذيريم كه آزادى روابط دختر و پسر، بهداشت روانى آنها و كل جامعه را مختل مى سازد، ناگزير بايد به سطحى از محدودسازى روابط، تن در دهيم ؛ محدوديت هايى كه براى افراد سالم جامعه ، يك انتخاب عاقلانه اند و براى بيماران هوس باز، يك اجبار، تا بتوانند آزادانه از ديگران بهره كشى كنند و روح و جسم ديگران را بيازارند.
اولين فايده هاى اين روش ، امنيت فضاى خانواده و اجتماع ، ارتقاى موقعيت زنان و دختران ، شكوفايى استعدادهاى مختلف جوانان ، و... اند كه مهم ترين نشانه هاى ((بهداشت روانى )) يك جامعه محسوب مى شوند كه زمينه لازم براى توليدات فكرى و صنعتى و توسعه ابعاد مادى و معنوى جامعه است .
ج ) در انديشه و قلب
نبودن حريم بين دختر و پسر، و آزادى در معاشرت ها، هيجانات و التهاب هاى جنسى را افزايش مى دهد و با خارج كردن ميل جنسى از تعادل و مسير طبيعى اش آن را به صورت يك عطش روحى و يك خواست سيرى ناپذير و اشباع نشدنى در شكل و تنوع فراوان در مى آورد.
غريزه جنسى ، غريزه اى نيرومند، عميق و پردامنه است كه هرچه انسان به آن آن ميدان بيشترى بدهد، آتش آن ، شعله ورتر مى گردد، نه خاموش تر. مثل افراد آزمندى كه هرچه پول بيشترى به دست بياورند، حريص تر مى شوند.
تاريخ از آزمندى جنسى ، بسيار ياد مى كند. پادشاهان ، از نظر حس تصرف و تملك زيبارويان ، در هيچ نقطه اى متوقف يا سيراب نشده اند. صاحبان حرمسراها، هر روز در پى شكار كردن شكار ديگرى براى خود بوده اند.
اسلام به قدرت شگرف اين غريزه ، توجه كامل كرده و هشدارهاى زيادى درباره خطرناك بودن نگاه جنسى بى ضابطه و خلوت كردن پسر و دختر با هم و معاشرت هاى كنترل نشده آنان مى دهد و از طرفى تدابيرى براى تعديل و رام كردن اين غريزه انديشيده است و براى هر يك از دو جنس ، وظايف و مقرراتى معين نموده است .
به عنوان نمونه ، قرآن كريم مى فرمايد: ((به مردان بگو چشم ها از نگاه ناروا بپوشند و اندام خود را پوشيده دارند و به زنان نيز بگو تا چشم ها از نگاه ناروا باز دارند و اندام خود را بپوشند.)) (نورت آ يه 31)
آيين ما از ما مى خواهد كه انديشه مان را هوس آلود نكنيم ، خيال گناه را در ذهن خود نپروريم ، به نامحرمان خيره نشويم و دزدانه نگاه نكنيم ، به قصد لذت هاى جنسى به نامحرمى ننگريم و قلبمان را آلوده و گرفتار نسازيم و با چنين قصدى به معاشرت هاى اجتماعى قدم نگذاريم .
د) در گفتار
شنيدن صداى دختر براى پسر، در صورتى كه قصد لذت بردن و خوش ‍ آمدن در كار نباشد، اشكالى ندارد. در عين حال ، بر اساس همان اصل ((روابط حداقل )) كه گفتيم ، مادام كه ضرورتى در كار نباشد، ترك آن ، عاقلانه تر است .
براى دختر، شايسته نيست كه در سخن گفتن با پسرى ، صداى خود را نازك كند و به نحوى با عشوه و اطوار، سخن بگويد.
خداى متعال در قرآن ، به زنان مى فرمايد: ((در حرف زدن ، صدا را نازك و مهيج نكنيد كه موجب طمع بيمار دلان گردد⁽²⁷⁾)) و امام على (عليه السلام ) مى فرمود: ((به دختران جوان ، سلام نمى كنم كه مبادا پاسخ آنها دلم را به لغزش افكند.⁽²⁸⁾))
ه‍) در رفتار
احتياطها و توصيه هاى دين مبين اسلام ، مبنى بر دور نگه داشتن و فاصله داشتن دختران و پسران نامحرم از يكديگر، صرفا به خاطر حفظ سلامت روحى اجتماع و پاكى خانواده و عزت و شرف و تعالى آحاد شهروندان است تا حتى براى لحظه اى ، فكر آلوده به ذهن پسر و دختر عفيف ، راه نيابد و افكار آنها مشغول به مسائلى كه وقت آن نرسيده است ، نشود.
روح جوان ، فوق العاده تحريك پذير است . اشتباه است كه گمان كنيم تحريك پذيرى روح انسان از رسيدن به جاه و مقام و ثروت سير نمى شود، در ميل جنسى (سكس ) نيز چنين است .
در محيطهاى آزاد و بى بند و بار، هيچ پسرى از تصاحب زيبارويان و هيچ دخترى از متوجه كردن پسران به خود و تصاحب قلب آنان سير نمى شود. از طرفى ، هوس ، در هيچ نقطه اى توقف نمى كند و تقاضاى نامحدود انسان ، خواه ناخواه ، انجام ناشدنى است و امكان برآوردن همه خواسته ها هيچ گاه براى بشر، ميسر نيست .
دست نيافتن به آرزوها و هوس ها، در جاى خود، منجر به اختلالات روحى و بيمارى هاى روانى مى گردد. به محيطهايى كه بى بند و بارى در آن ها زياد است ، بنگريد. خواهيد ديد كه در آن محيطها، آمار بيمارى هاى روانى و مشكلات روحى ، متلاشى شدن خانواده بالاست . شايد مهم ترين علت ، همين آزادى جنسى و تحريكات فراوان روانى است كه به وسيله عكس ها، مجلات ، فيلم ها و سى دى ها و محافل مختلط تفريحى و حتى در كوچه و خيابان و تبليغات كالاها و مدها و... دامن زده مى شود و غالبا بى پاسخ مى ماند؛ چرا كه تخليه جسم و روان از اين هيجانات فزاينده ، عملا ممكن نيست و بدين ترتيب ، پيرى زودرس و روان پريشى و اختلالات روحى ديگر، پيامدهاى طبيعى اينگونه محيطهاست .
چرا دخترها بيش تر بايد خود را بپوشانند؟
يافته هاى روان شناسى نشان مى دهند كه توسل به خودنمايى و خود آرايى ، بيش تر در بين دختران رواج دارد. همچنين تجربه بشرى نشان مى دهد كه در تصاحب قلب ها، پسر، شكار است و دخترت شكارچى ! همچنان كه در تصاحب جسم و وجود مادى ، دختر، شكار است و پسر، شكارچى ! ميل دختر به خود آرايى ، از اين حس عشق و محبت او ناشى مى شود كه خداوند براى هدف متعالى ((پيوند همسرى )) در طبيعت و سرشت او نهاده است .
كم تر اتفاق افتاده است كه پسران ، لباس هاى بدن نما و آرايش هاى تحريك كننده به كار ببرند. بعضى از دختران ، بيش تر به حكم طبيعت خاص خود، مى خواهند دلبرى كنند و پسر را دلباخته خود سازند.اين ويژگى ، البته فرصت تفكر و انتخاب عاقلانه را از طرفين مى گيرد.
بنابراين ، مى توان گفت كه انحراف برهنگى ، از انحراف هاى مخصوص ‍ دختران طبيعت لطيف آنان ، سختگيرانه تر است . به علاوه وسايل ظريف و لطيف و ارزشمند همچون در و ياقوت و زمرد در درون صدف محفوظترند.
كسانى گفته اند كه اگر پسران و دختران آزاد باشند، اشباع مى شوند و عطش ‍ آنها كم تر مى شود؛ اما تجربه جوامع گوناگون ، نشان داده است كه اين چنين نيست . مگر چشم چرانى ها و رابط غير قانونى و خشونت عليه زنان و ناامنى محيطهاى اجتماعى براى دختران و بى عفتى ها در جوامع آزاد غربى ، كم تر شده است ؟ جسم سالم و روح زيبا و شخصيت مطلوب اجتماعى ، گوهرها و سرمايه هاى دختران و پسران جوان اند. كدام انسان خردمند بهترين سرمايه هاى خويش را در معرض استفاده هر كس و ناكس قرار مى دهد؟
علت بيش تر بودن پوشش قانونى دختران در جامعه و فرهنگ ما، منع كامجويى جنسى نامشروع از آنان است كه قطعا به دوام بيش تر كانون خانواده و صميميت و محبت و دلبستگى بيش تر آنها در زندگى مشترك آينده شان خواهد انجاميد.
دختر و پسرى كه قبل از ازدواج ، عفيفانه تر زيسته اند و ازدواجشان نخستين تجربه آن ها در هر گونه رابطه جنسى است ، خوش بخت تر زندگى مى كنند و احساس ارزشمندى بيشترى مى كنند. پس در واقع ، دختران ، با رعايت حدود پوشش ، به سلامت زندگى آينده و سالم تر ماندن همسر آينده خود، كمك كرده اند و البته چنين خويشتندارى و عفافى از سوى پسران نيز تضمين خوبى براى زندگى آينده خود آنهاست .
شايد يك علت اين كه جوانان امروز در جوامع غربى از ازدواج گريزان هستند، همين باشد؛ زيرا آنان ازدواج را براى خود، يك محدوديت مى دانند و اكثر كامجويى هاى آن ها در غير محيط خانواده خود بوده و در غير كادر رسمى و در جريان معاشرت هاى آزاد و در محيطهاى خارج از خانه انجام پذيرد. طبيعى است كه براى چنين كسانى ، ازدواج ، آغاز محروميت است . بر خلاف فرهنگ اسلامى كه در آن ، ازدواج جوانان ، پايان محروميت و آغاز يك زندگى نوين و نيز كانون محبت و فضايى براى كمالجويى و پيشرفت دوشادوش است . براى رسيدن به چنين سعادتى است كه اسلام ، به صورتى جدى ، مسلمانان را از دوستى و رابطه نامشروع با جنس مخالف ، نهى مى كند.
آيا پوشش دختران ، مانع رشد آنها نيست ؟
پوشش مطلوب اسلام براى دختر، مانع هيچ گونه فعاليت فرهنگى و يا اجتماعى و اقتصادى و سياسى نيست . آنچه موجب به هم ريختگى جامعه و فلج شدن نيروهاى فعال اجتماع مى گردد، آلوده شدن محيط كار و تحصيل و...، با آزاد گذاشتن لذتجويى ها چشم چرانى هاى مردان و ميدان دادن به عشوه گرى ها و خودنمايى هاى دختران در محيط عمومى است .
اگر در محيط دانشگاه ، دختران ، بدن خود را بپوشانند و هيچ گونه آرايشى نداشته باشند، بهتر درس مى خوانند، فكر مى كنند و به سخن استاد گوش ‍ مى دهند، يا وقتى كه در كنار هر پسرى يك دختر آرايش كرده و با وضع نامتناسب (با كلاس و درس ) نشسته باشد؟
انصافا كدام روش ، التهاب را در دختران و پسران ، كاهش مى دهد و به نفع آنهاست ؟ و عقل ، كدام را تصديق مى كند؟
آيا اگر پسران ما در خيابان و كوچه و بازار و مدرسه و اداره و كارخانه و... با رفتارهاى فريبنده و سخنان و وعده هاى شعار گونه و غير واقعى ، دائما در صدد يافتن دختران پاك و ساده و صميمى جامعه باشند و هر بار، با فرو نشستن هوس ها و عشق هاى سطحى و خادمشان به ديگرى رو كنند، آرامش و امنيتى براى دختران ما خواهد ماند؟
به تجربه ثابت شده است كه هر محيطى كه در آن ، رفت و آمد و آميزش ‍ كم ترى ميان دو جنس بوده و پوشش صحيح و حريم خصوصى افراد رعايت شده ، در آن جا، پسرها و دخترها هم احساس آرامش بيشترى داشته اند و هم در كار و تحصيل ، موفق تر بوده اند.
عفاف ، مصونيت است
تقريبا در تمامى فرهنگ ها و جوامع ، دختر، هر اندازه متين تر و با وقارتر و عفيف تر حركت كند و خود را پوشيده تر نگه دارد و كم تر در معرض تماشاى بيگانگان قرار گيرد، بيش تر مورد احترام و ارزش پسر است . حتى افراد بى بند بار هم هنگامى كه سر عقل مى آيند و مى خواهند تشكيل خانواده بدهند، براى گزينش همسر، به دنبال دخترى پاك و عفيف كه تا قبل از آن با هيچ پسرى رابطه نداشته باشد، مى گردند.
اصولا افراد پاك و عفيف ، شناخته شده اند، از دسترس آزاد افراد منحرف و آلوده ، به دور هستند. قرآن مى فرمايد: ((رعايت حريم عفاف (در روابط اجتماعى ) از سوى زنان ، براى اين است كه به عفاف و پاكى شناخته شوند و از آزار و اذيت بيماردلان ، به دور باشند)).
(احزاب ، آيه 59)
خودنمايى يا عرضه كردن خود به نامحرمان ، از عزت و شكوه دختران مى كاهد و علاوه بر آن كه زمينه را براى نفوذ افراد آلوده و ارتباط با آنان فراهم مى سازد، پسران جوان را كه بايد مظهر اراده و فعاليت و شجاعت و مردانگى و تصميم باشند، به افرادى هوسباز، چشم چران و لوده و بى اراده و ضعيف ، تبديل مى كنند.
البته اگر دختران در روابط اجتماعى خود در اجتماعات عمومى لباس ساده بپوشاند، كفش ساده به پا كنند و با چادر و مانتو و روسرى مناسب به مدرسه و دانشگاه بروند، قطعا خودشان هم آرامش روانى بيشترى خواهند داشت و بهتر درس مى خوانند.
چه قدر خوب است كه دختر جوان مسلمان ، در اجتماع ، آن چنان رفتار كند كه علائم عفاف و وقار و سنگينى و پاكى از او هويدا باشد و به اين صفات ، شناخته شود. تنها در اين صورت است كه بيمار دلان (كه به دنبال شكار مى گردند) از او مايوس مى شوند.
اين ، تقريبا يك اصل هميشگى است كه پسران ولگرد، به دنبال دختران جلف و سبك و خودنما مى گردند. اين گونه دختران ، گويى وضع لباس و پوشش ، راه رفتن و سخن گفتنشان ، معنادار است و به زبان بى زبانى مى گويند: به من توجه كن ! به سوى من نگاه كن ! مرا تعقيب كن ! و... در حالى كه عفاف و رفتار و حركات سنگين و با وقار دختر ديگر، مى فهماند كه دست تعرض از اين حريم ، كوتاه است و هيچ پسرى جرئت نمى كند به او تعرض ‍ يا بى احترامى كند.
دختران خوب جامعه ما، انصاف دهنده كه آيا حقيقت ، جز اين است ؟
آسيب شناسى
آسيب شناسى شخصيت جوان ، بحث بسيار مهمى است ؛ حتى از شناخت اصل سرمايه وجود كه همان مدت عمر انسان در اين دنيا مى باشد كمتر نيست . به طورى كه اگر قدر نعمت جوانى را ندانيم و خوب از آن استفاده نكنيم تبديل به نقمت مى شود.⁽²⁹⁾
خوب مى دانيد كه همواره شخصيت ما در معرض آسيب ها و آفت هاى فراوانى قرار دارد و بايد بسيار مواظب بود تا زندگى سعادتمندانه را تبديل به زندگى شقاوتمندانه نكنيم و از مدت عمر و دوران زندگى خود به شكل خوبى بهره بگيريم . عموم انسان ها در هر سن و سالى كه باشند هميشه در معرض آفت ها و آسيب ها قرار دارند، اما جوان شدت آسيب پذيرى اش ‍ بيش تر است .
دنيا گذرگاه عجيبى است و ما كه ناخواسته در اين دنيا حضور پيدا كرده ايم ، خوب است بدانيم كه نه آمدنمان به اين جهان دست خودمان بوده است و نه رفتن مان . پيدايش ما در اين دنيا گذرگاهى بين عدم و وجود جاودانه است . مدت عمر ما در اين دنيا بر اساس فلسفه آفرينش ، پيموده مسير رشد و كمال با اراده و اختيار عاريتى براى رسيدن به ارتقاى روحى و سعادت هميشگى بوده است . اگر بدانيم كه چگونه بايد با عزم و اراده از اين گذرگاه سخت عبور كنيم ، تا پيمودن راه همواره با سلامتى و سعادتمندى باشد بايد آگاه باشيم ، زيرا آفت هاى گوناگون و تيرهاى بلا از هر سو ما را نشانه گرفته اند. البته ، آشنايى با اين مسائل نبايد جوان را مايوس يا دل زده كند بلكه بايد او را با نشاط، هوشيار و بيدار نگهدارد. دنياى عجيبى است . در اين دنياى زيبا و رنگارنگ و دل فريب ، همه چيز به هم پيوسته و با يك ديگر آميخته است . خوبى و بدى ، زشت و زيبا، سلامتى و بيمارى ، ارزش و ضد ارزش ، انسانيت و ضد انسانيت ، معنويت و ماديت ، حلال و حرام ، حق و باطل ، حيات و مرگ و دنيا و آخرت ، خلاصه ؛ دنيا معجونى است از ارزش ها و ضد ارزش ها، خيلى بايد حواسمان جمع باشد كه در اين بازار آشفته گول شيطان ⁽³⁰⁾ را نخوريم و دست خالى از اين دنيا نرويم . شما در اين دنيا مشغول تجارت و داد و ستد هستيد، چه خوب است مواظب باشى كه چه مى دهى و چه مى گيرى ، چه به دست مى آورى و چه چيزى را از دست مى دهى ! آيا در آخر كار، سود مى كنى يا زيان مى بينى ؟ بلاخره در پايان كار، در پايان دوره گذشت عمر جوانى و در هنگام خروج از اين معركه دنيا چه چيزى دستت را مى گيرد و در مقابل ، چه چيزى را از دست مى دهى و چه چيزى را دريافت مى كنى ؟ آيا اين دو با هم برابرى مى كند؟ در پايان چه چيزى گريبان گيرت مى شود. بهتر است خوب حواست را جمع كنى ، عمر مى دهى ، جوانى مى دهى و چه مى گيرى !...
بسيار مهم است ، توجه داشته باشى همه چيز توى اين دنيا به هم پيچيده است .⁽³¹⁾
مهم ترين دوران زندگى
جوانى ، درخشان ترين دوران زندگى هر انسانى است و يا دوران آفت هاى خاص خودش را دارد كه بسيار هم ويران كننده است و بازتاب و آثارش ‍ بسيار گسترده تر و شكنده تر از دوره هاى بعدى است . بنابراين ، جوان بايد توجه بيشترى به اين مسئله بكند و در زندگى موضوعات و ملاحظات زيادى را مد نظر داشته باشد.
هشدار امير مومنان (عليه السلام ) درباره جوانى
امير مومنان على (عليه السلام ) خطاب به جوان ، تعبيرهاى مهم و ظريفى دارند كه بسيار با اهميت است . حضرت در نامه 31 نهج البلاغه دوره جوانى و موقعيت جوان را با سه جمله توصيف مى فرمايند:
1- در تيررس حوادث و گرفتارى ها⁽³²⁾ هستى ؛
2- هدف بيمارى ها و امراض گوناگون واقع ⁽³³⁾ مى شوى ؛
3- در معرض آسيب ها و آماج بلاها⁽³⁴⁾ قرار مى گيرى .
هر سه تعبير مى خواهد موقعيت (location) جوان را به اين آفت ها و آسيب ها - كه براى هر كسى ممكن است پديد آيد - روشن و حساس كند و او را به فكر وادارد و به چاره انديشى بكشاند. تا اين كه انسان توجه داشته باشد و ساده از آن نگذرد و با مسائل و رويدادهاى زندگى عادى و سطحى برخورد نكند.
پرهيز از بى خيالى
انسان در زندگى بهتر است بى خيال نباشد و روى كارها و انتخاب ها و تصميم هايش خود خوب فكر كند و با مسائل عادى برخورد نكند و از اين مطلب كه همواره شخصيت او در زندگى در معرض تهديدها و آسيب ها قرار دارد، غافل نباشد. زيرا اگر غافل و بى خيال و يا خيلى خوش خيال باشد آفت ها او را احاطه خواهند كرد و آسيب ديده و درهم خواهد شكست و سقوط او قريب الوقوع خواهد بود.
فلسفه گرفتارى ها
فلسفه بلاها و گرفتارى ها در زندگى ص براى آزمايش و رشد و تعالى انسان است و اگر انسان آمادگى لازم را در خود براى دست و پنجه نرم كردن و مقابله و استقامت و تحمل آن ها به وجود آورد، در زندگى سرافراز، پيروز و سعادتمند خواهد گشت و سختى ها و دشوارى ها براى او نردبان ترقى و تكامل شده و موجب تعالى روح وى خواهد شد، چرا كه با انديشه و بينش ‍ صحيح و محاسبه و تدبير در كار، راه مقابله با آن را خواهد آموخت و مهارت مواجهه با آن را پيدا خواهد كرد. بهترين دوست و محبوب خود را انتخاب و طورى عمل خواهد كرد كه در عرصه اجتماع و زندگى پيروز شود. بيشترين موفقيت بزرگان و دانشمندان ، در گرو شناخت آفت ها و مواجه شدن با آسيب ها بوده است كه توانسته اند راه مقابله با سختى ها و دشوارى ها را با آگاهى و حلم و بردبارى به دست آورده و همواره در آزمايش هاى سخت و دشوار زندگى ، سربلند و سرافراز گردند. بنابراين ، بهتر است جوان در زندگى هوشيار باشد و قدر جوانى و سلامتى خود را بداند.
سلامتى جسم و روان
براى ما هم سلامتى جسم اهميت دارد و هم سلامتى روح . بهتر است بدانيم كه همان طور كه سلامتى انسان ، همواره ممكن است در معرض خطر بيمارهاى آسيب زا قرار گيرد، روح ما نيز در معرض آسيب ها و آفت هاى روانى فراوانى واقع مى شود. بايد پيش گيرى و مقابله با بيمارى ها را آموخت تا در صورت مشاهده كوچك ترين علايم بيمارى با آن به مقابله برخاسته شود، در اين صورت صدمه و آسيب به حداقل برسد. هم چنان كه خداوند متعال در بدن انسان اين امكان را قرار داده است و سيستم و قواى بدنى انسان خود به خود يك سيستم مقابله و يك مكانيسم دفاعى دارد و طورى طراحى گرديده و عناصرى در آن تعبيه شده كه به محض ورود كوچك ترين ميكروب موذى و محرك خارجى ، بلا فاصله از خود عكس العمل نشان داده و به دفاع بر مى خيزد. گاهى براى مقابله با ويروس هاى قوى بايد توان مقابله را بالا برد و با تزريق واكسن ها (ميكروب هاى ضعيف شده ) قدرت و مقاومت بدن را بالا برد و از بروز بيمارى پيش گيرى كرد. جسم در اثر تمرين و مقابله با آفت و آسيب ها كم كم مقاوم شده و با ميكروب ها و ويروس هاى قوى هم با مبارزه بر مى خيزد و سلامتى ارگانيسم بدن را تامين مى كند.
توصيه هاى پزشكى
براى برخوردارى از سلامتى جسم بايد به توصيه هاى پزشكى عمل كرد و دستورات آنان را براى پيش گيرى بيمارى و آسيب ها به كار بست .
توصيه هاى پزشكى به ما مى گويد كه از وسايل آلوده به ميكروب استفاده نكنيد و در فضاى آلوده به ميكروب رفت و آمد داشته باشيد. مواظب دستتان باشيد كه آلوده نباشد. مواظب باشيد چشم ، گوش ، دهان ، شكم و ساير اعضا و جوارح شما آلوده به ميكروب نشود، چرا كه نفوذ ميكرب در بدن شما همان ، و خطر بيمارى و آسيب پذيرى شما همان ، زيرا اگر آلودگى وسيع باشد و بيمارى عميق شود خطر مرگ در پيش است .
توصيه هاى طبيب روان
بيمارى هاى روحى هم همين طور است . بنابراين ، براى سلامتى روح و روان بايد به توصيه هاى طبيب روح و روان و عالم اخلاق ، گوش فرا داد و گفته ها و سفارش هاى آنان را با كمال دقت ، رعايت كرد. طبيب روحى ، توصيه هايى براى پيش گيرى و جلوگيرى از آسيب هاى روانى دارد كه اگر آن ها را مراعات كنيم ، از نظر روحى و روانى سالم و متعادل خواهيم بود. طبيبان روحى ، به ما سفارش كرده اند كه در مكان ها و فضاهاى آلوده صوتى و تصويرى و جاهايى كه به ميكرب گناه آغشته شده است ، رفت و آمد نكنيم و در مكان هايى كه گناه انجام مى گيرد، توقف نكنيم و با افراد آلوده دامن ، مجالست نداشته باشيم . گفته اند مواظب باشيد زبان شما آلوده به فحش و غيبت و دروغ نشود. چشم شما آلوده به نظر بازى به نامحرم و حرام نشود. گوش شما صداى حرام را نشنود. دست شما به طرف ناپاكى ها دراز نشود و به گناه آلوده نشود. شكم شما آلوده به لقمه حرام نشود و خلاصه ساير اعضا و جوارح شما در معرض گناه قرار نگيرد، زيرا زمينه آفت زدگى و آسيب زدگى از همين نقطه ها آغاز مى شود و آسيب آن را فرا خواهد گرفت . فكر شما، ذهن شما، به دنبال گناه نرود و آلوده به ميكروب را كنترل كنيد، و در زندگى با احتياط قدم برداريد و مواظب آفت هايى باشيد كه همواره شما را تهديد مى كنند و آن را بشناسيد.
زندگى و دنياى بدون مشكل
ورود به دنيا و زندگى ، بدون مشكل نمى شود. اگر كسى دنيا را بشناسد و بداند كه دنيادار بلا و ابتلا و آزمايش است ، خود به خود خودش را براى آن آماده مى كند كه با مشكلات و دشوارى هاى آن دست و پنجه نرم كند و با آن به مقابله برخيزد تا موفق و پيروز شود، ولى اگر خوش خيال يا آسوده خاطر باشد و بى احتياطى كند و تصور كند كه انسان آسيب پذير نيست و هيچ گاه در معرض آفت قرار نمى گيرد، هيچ چيزى او را تهديد نمى كند و همه چيز به خوبى و خوشى پيش مى رود و همه چيز بايد معمولا مطابق با برنامه در زندگى جلو رود و در كنار او دشمنى وجود ندارد و عوامل آسيب زننده اى وجود ندارد و توجهى به عوامل تهديد كننده نداشته باشد، در زندگى به جاى موفقيت و پيروزى ، شكست نصيبش خواهد شد.
شناخت محيط زندگى
دنيا، داربلا و آزمايش است و اقتضاى دنيا هم همين است كه انسان در مسير رشد با سختى ها و دشوارى هايى روبه رو شود و خودش را آماده مبارزه كند تا در زندگى و در مقابله با آفت ها پيروز شود:
((ان الحياه عقيده و جهاد.))
ما در محيطى زندگى مى كنيم كه دور تا دور ما پر از آفت ها و مواد آسيب زا است . عاقلانه اين كه ما پديده اى را به عنوان دشمن فرض كنيم . باور كنيم كه در معرض حمله دشمن هستيم ، دشمنانى هستند كه مترصدند به ما حمله كنند. امير المومنين (عليه السلام ) مى فرمايد:
من نام لم ينم عنه ؛ كسى كه خوابيد (و خوش خيال بود)بداند كه دشمن او نخوابيده است و از او غافل نيست .
كسانى هستند كه براى ما دائم نقشه مى كشند و نخوابيده اند، ما بى خيال نباشيم و احتياط را از دست ندهيم . بى احتياطى ما سبب نمى شود كه دشمن دست از سر ما بردارد. ما دشمن هاى متعددى داريم ، جديد و قديم ، داخلى و خارجى همه همواره آماده اند كه ما را به انواع و اقسام آفت ها و ويروس ها مبتلا كنند. ما را به نوعى ويروسى كنند.
زندگى و ميدان مين
مواظب بايد بود. با احتياط گام برداشت . ما از زمانى كه خودمان را مى شناسيم خوب است بدانيم كه در دنيايى زندگى مى كنيم و به دنيايى وارد شده ايم كه پيرامون ما مين گذارى شده ، دور و بر ما، بالا و پايين ، جلو و عقب ، همه اطراف را پر از مين است . مين هاى كوچك و بزرگ ، تله هاى ريز و درشت و سنگين و سبك . عبور از اين ميدان مين ، آداب و مقررات خاص ‍ خودش را دارد بايد آداب و مقررات عبور از مسير ميدان مين را ياد بگيريم . هر كس رعايت نكند با مين هاى كوچك و بزرگ برخورد مى كند و جلويش ‍ منفجر مى گردد و در هر لحظه از زمان ، بخشى از وجودش آسيب مى بيند. گاهى چشم او، موقعى گوش او، دست او يا پاى وى و زمانى همه وجودش ‍ را از بين مى برد. بايد تقوا پيشه كرد و احتياط كرد.⁽³⁵⁾ بايد نوع مين ها را شناسايى كنيم ، و ابزار و وسايلى كه باعث خنثى شدن مين مى شود با خود برداريم و خود را به وسايل دفاعى مجهز كنيم و با تجهيزات كامل و اطلاع و آگاهى صحيح گام برداريد وگرنه نابود مى شويم .
دشمن در كجاست ؟
محيط زندگانى پر از خطر است و دشمن در همه جا ايستاده و از همه جا حمله ور مى شود: از جلو، از عقب ، از پشت سر، از چپ و راست .⁽³⁶⁾ تنها هم نيست ، با ايل و تبارش به ما حمله مى كند.⁽³⁷⁾ او و دستيارانش ‍ شما را مى بينند از جايى كه شما آن ها را نمى بينيد.⁽³⁸⁾ بايد دشمن را شناخت و با انواع و اقسام مين ها و دام هايى را كه كار گذاشته ، آشنا شد و وسايل و ابزار و اسلحه هايى كه مى تواند مين ها را خنثى كند و دشمن را خلع سلاح كند، با خود برداشت و مجهز شد و با عزمى راسخ با مقابله و مبارزه با آن پرداخت .⁽³⁹⁾ و با احتياط در زندگى ⁽⁴⁰⁾ گام برداشت تا با آگاهى و تفكر و تدبير و به كارگيرى درست ابزار و وسايل بتوانيم معبرى را براى عبور كنيم و از آفات دشمن در امان بمانيم .⁽⁴¹⁾
باور قلبى
اين جا است كه بايد كاملا تمركز كنيم و حواسمان را جمع كنيم . حالا كه باور كردى دشمن دارى ، دشمن سرسخت و قسم خورده ⁽⁴²⁾! كه آگاهانه در صدد حمله به شما است و هر روز با شما سر و كار دارد و شما را مورد هدف مى دهد، به طورى كه او شما را مى بيند و شما او را نمى بينيد.⁽⁴³⁾
انسان عاقل براى هر قدمى كه بر مى دارد و هر حركتى كه مى كند بايد ببيند و براى عبور به علايم راهنمايى زندگى توجه مى كند. قوانين و مقررات و دستورات را رعايت نمايد، چرا كه يك بى احتياطى باعث انفجار مى شود و شما را درجا متوقف مى كند.
آگاهى و تذكر
شما به مقررات و علايم خوب توجه كنيد، تا از اين دنيا جان سالم به در ببريد. آن جايى كه آگاهى ندارى ، نبايد حركت كنى ،⁽⁴⁴⁾ با دقت حركت كنى و دقيق و محتاطانه قدم بردارى . سعى كنى آگاهانه حركت كنى و دقيق و محتاطانه قدم بردارى . سعى كنى آگاهانه حركت كنى ، تعقل و تفكر كنى و خود را با حدس و گمان و احتمالات با آب و آتش نيندازى . بهتر است بدانى كه خيلى دشمن دارى ، اگر آنها را بخواهى دسته بندى كنى به دو دسته بزرگ تقسيم مى شود: داخلى و خارجى ؛ يعنى يكى در داخل خودت است و حتى دشمن خارجى هم به كمك آن نفوذ پيدا مى كند، دشمن و اولين ماده انفجارى خودت هست ! اوليش خودت هستى ،⁽⁴⁵⁾ دشمن و اولين ماده انفجارى خود هستى ،⁽⁴⁶⁾ از همين جا بايد شروع كنى ! و نفس ‍ اماره : ان النفس لاماره بالسوء الاما رحم ربى ⁽⁴⁷⁾ كه هميشه آماده است كه ما را به بدى امر كند و به خوبى زمين بزند و به عنوان بخشى از وجود ما (خواسته ها و هوا و هوس هايمان ) كه همواره با آن قرين هستيم ؛ يعنى دشمن خانگى است ...⁽⁴⁸⁾