از حضرت موسى بن جعفر (عليه السلام) آمده است كه بر سر سفره ريحان طلبيد و فرمود: من دوست دارم كه غذا را با آن شروع كنم كه عروق را مى گشايد، اشتها را زياد مى كند، سل را معالجه مى نمايد و اگر غذا را به آن آغاز كنم برايم مهم نيست كه چه غذايى بعد از آن بخورم ، كه ديگر از هيچ بيمارى و رنجى نمى ترسم ، و چون غذا تمام شد، باز هم ريحان طلبيد، و برگهاى آن را از اطراف سفره ، جمع مى كرد، و ميل مى فرمود، و به ما مى داد و مى فرمود: غذا را با اين ختم كنيد كه آنچه خورده ايد هضم مى كند و براى غذاى بعد، اشتها مى آورد، و سنگينى معده را برطرف مى كند و دهان را خوشبو مى سازد.
خرفه
از حضرت صادق (عليه السلام): هيچ سبزى اى سودمندتر و بهتر از خرفه در زمين نروييده است و آن سبزى فاطمه زهرا (عليها السلام ) است .
و از آن حضرت پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: بر شما باد به خرفه ، كه اگر چيزى به عقل بيفزايد همان است .
جرجير(تره تيزك )
از امام ششم (عليه السلام): هر كه شب جرجير بخورد، رگ و عرق جذام از بينى او زده مى شود.
و از آن حضرت : خوردن جرجير در شب برص آرد.
كرفس
پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) در ضمن وصيت هايى به على (عليه السلام) فرمود: كرفس بخور كه كرفس سبزى الياس و يوشع (عليهما سلام ) است .
پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: كرفس سبزى انبياء است و طعام خضر و الياس كرفس و قارچ مى باشد.
پيغمبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: خرماى سياه از بهشت است ، و داروى زهر مى باشد و قارچ از من (مائده آسمانى ) است و آبش ‍ داروى چشم است .
سداب (فيجن )
از نبى اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم): سداب براى درد گوش سودمند است .
از حضرت رضا (عليه السلام): سداب عقل را زياد مى كند جز آن كه آب كمر را خشك مى كند، و هر كس پس از خوردن آن بخوابد، از طاعون و دمل و سينه پهلو در امان خواهد بود.
برگ چغندر
حضرت رضا (عليه السلام) فرمود: بر شما باد به چغندر، كه در كنار نهرى در بهشت مى رويد، و در آن شفاى هر دردى است ، و آن اعصاب را قوى و حرارت خون را فرو مى نشاند، و استخوان را ستبر مى سازد، و اگر دستهاى خطا كار به آن نمى رسيد برگش يك مرد را مى پوشيد، مردى گفت : فداى شما محبوب ترين سبزيها نزد من چغندر است ، حضرت فرمود: سپاس خدا را بر اين معرفتى كه دارى . از حضرت صادق (عليه السلام ): چغندر موجب ايمنى از جذام است .
و از آن حضرت (عليه السلام): خداوند جذام را با خوردن چغندر و رگ زن از يهود برداشت .
از حضرت رضا (عليه السلام): به مريضان خود چغندر بخورانيد، كه در آن شفا هست و ضررى وجود ندارد و خواب بيمار را آرامش مى دهد.
و از آن حضرت (عليه السلام): چغندر ريشه جذام را بر مى كند و در شكم بيمار برسامى ⁽⁵⁰⁾ بهتر از چغندر وارد نمى شود.
و نيز از آن حضرت : شكم را از غذا خالى مگذار و آب كم بياشام ، و جز با ميل و تحريك شديد جماع مكن ، و چغندر چه خوب گياهى است .
شلغم
از حضرت صادق (عليه السلام): برشما باد به شلغم ، شلغم بخوريد، و از آن تغذيه كنيد، و خاصيت آن را از غير اهل آن پنهان بداريد، در بدن هر كس ‍ رگ جذامى هست ، آن را با شلغم از بين ببريد.
تربچه
از ابن مسعود، پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: اگر دوست داريد كه تربچه بخوريد در حالى كه دهان شما بو ندهد نام مرا در اولين لقمه ببريد. (يعنى صلواب بفرستيد)
از حنان بن سدير: با حضرت صادق (عليه السلام) بر سر سفره نشسته بودم ، حضرت تربچه اى به من داد و فرمود: اى حنان تربچه بخور كه سه خاصيت دارد: برگش بادبر، مغزش جريان بول را آسان و ريشه اش بلغم را ريشه كن مى سازد.
از امير مؤمنان (عليه السلام): ريشه تربچه بلغم را ريشه كن مى سازد و غذا را به هضم مى رساند، و برگ آن نيز ادرارآور است .
سير
از حضرت باقر (عليه السلام): ما سير و پياز و تره مى خوريم . از حضرت صادق (عليه السلام): درباره سير سؤ ال شد، فرمود: پخته اش اشكال ندارد، ولى وقتى سير خورديد به مسجد نرويد.
از حضرت امير مؤمنان (عليه السلام): پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: سير بخوريد و به آن مداوا كنيد، كه داروى هفتاد بيمارى است .
و از آن حضرت (صلى الله عليه و آله و سلم) آمده است هر كه : سير را جز پخته خورده صلاح نيست .
پياز
از پيغمبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم): به هر شهر كه در آمديد از پياز آن بخوريد، كه وبا و بيمارى آن شهر را از بين مى برد.
از امام صادق (عليه السلام): درباره پياز سؤ ال شد؟ فرمود: به عنوان ادويه غذا به كار بردن مانعى ندارد، و اشكالى ندارد كه سير را به عنوان مداوا بخوريد ولى اگر خورديد به مسجد نرويد.
و از آن حضرت (عليه السلام): پياز درد را از بين مى برد، و اعصاب را محكم ، و آب (نطفه ) را افزون ، و به پياده روى كمك مى كند، و تب را مى برد.
و از آن حضرت (عليه السلام): پياز دهان را خوشبو، پشت را محكم ، و پوست را نرم مى گرداند.
و نيز فرمود (عليه السلام): در پياز سه خاصيت است : دهان را خوشبو و لثه را محكم به نيروى باه مى افزايد.
كاهو
از امام صادق (عليه السلام): برشما باد به كاهو، كه خون را تصفيه مى كند.
از امير مؤمنان (عليه السلام): پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: كاهو بخوريد، كه غذا را هضم مى كند، و خواب آوراست .
باقلا
از انس : پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: غذاى عيسى (عليه السلام) باقلا بود تا وقتى كه به آسمان رفت ، عيسى غذايى را كه با آتش ‍ پخته شده باشد نخورد.
از كتاب فردوس : امام (عليه السلام) فرمود: هر كه باقلا را باپوست بخورد، خداى عزوجل به همان اندازه كه باقلا خورده از بيمارى او كم گرداند.
از حضرت رضا (عليه السلام): باقلا مغز استخوان را افزون مى كند و خون تازه در بدن مى روياند. و فرمود: باقلا را با پوست بخوريد، كه معده را پاكيزه و دباغى مى نمايد.
از امام صادق (عليه السلام): باقلا بخوريد كه مغز استخوانهاى ساق را محكم ، و عقل را افزون مى نمايد و خون تازه مى سازد.
و فرمود: باقلا بيمارى را برطرف مى كند و خود ضرر ندارد.
بادنجان
از امام ششم (عليه السلام): بادنجان براى سوداء، سودمند است .
حضرت امام هادى (عليه السلام): به يكى از كارگزاران خود فرمود: براى ما بادنجان زياد بخر كه در فصل گرما، گرم است و در فصل سرما، سرد مى باشد، در همه اوقات ديگر معتدل است ، و به هر حال سودمند مى باشد.
از امام صادق (عليه السلام): برشما باد به خوردن بورانى و بادنجان كه دارو است و موجب ايمنى از برص مى باشد، و هم چنين سرخ شده آن در روغن زيتون .
از كتاب فردوس : پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: بادنجان بخوريد كه درخت آن را در بهشت ديدم ، كه به خدايى آفريدگار و نبوت من و ولايت على (عليه السلام) گواهى مى دهد، و اگر به قصد شفا بخوريد شفا است ، و اگر به گمان ضرر داشتن بخوريد ضرر و بيمارى است .
از انس : پيغمبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: بادنجان زياد مصرف كنيد، كه اول درختى است كه به خدا ايمان آورده است .
از امام ششم (عليه السلام): در فصلى كه نخل را مى بريد بادنجان زياد بخوريد كه شفاى هر بيمارى است ، و آب و رنگ را افزون و عروق را نرم و به آب كمر مى افزايد.
از امام صادق (عليه السلام): در برابر حضرت زين العابدين (عليه السلام) بادنجان پخته شده در روغن زيتون بود و امام آن را ميل مى فرمود در حالى كه چشم حضرت ورم كرده بود، راوى پرسيد: اين غذا را مى خوريد كه چون آتش است ؟! حضرت فرمود: ساكت باش ، پدرم از جدش حديث كرد كه : بادنجان چربى زمين است و در هر شكمى كه وارد شود بدان نفع مى دهد و شفا مى بخشد.
هويج
از داود فرقد: به خدمت حضرت صادق (عليه السلام) رسيدم در حالى كه در برابرش هويج نهاده بودند، فرمود: از آن هويج به من بده و خود نيز بخور، گفتم : آقا من دندان ندارم ، حضرت پرسيد: كنيز دارى ؟ گفتم : آرى ، فرمود: دستور ده كه برايت بپزند و بخور، كه كليه ها را گرم ، و نعوظ كامل مى آورد.
و نيز فرمود: هويج ايمنى از قولنج و بواسير است و به آميزش كمك مى كند.
خربزه
از نبى اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم): خربزه بخوريد كه آبش رحمت ، شيرينى اش از بهشت است ، و در حديثى است كه خربزه از بهشت آمده ، و هر كس يك قاچ خربزه بخورد هفتاد هزار حسنه برايش نوشته شود و هفتاد هزار خطايش محو گردد، و هفتاد هزار درجه بالا رود.
از حضرت كاظم (عليه السلام): پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) خربزه را با شكر و هم با رطب مى خورند.
امام ششم (عليه السلام) فرمود: ناشتا خربزه خوردن موجب فلج است .
امير مؤمنان (عليه السلام) فرمود: خربزه گوشت زمين است كه نه ضررى دارد و نه بيمارى زايد. و فرمود: در آن ده خاصيت است ؛ غذا، آشاميدنى ، ميوه ، ريحان ، خورشت ، حلوا، اشنان ، ختمى ، سبزى و دارو است .
از امام صادق (عليه السلام): خربزه بخوريد، كه ده خاصيت در آن جمع است . گوشت زمين است ، بيمارى و ناراحتى ندارد، طعام و شراب و ميوه و ريحان و اشنان و خورشت مى باشد، به قوه باه مى افزايد، مثانه را شست و شو مى دهد، ادرارآور است و در حديثى ديگر است : سنگ مثانه را آب مى كند. اين اشعار منسوب به حضرت رضا (عليه السلام) است :
((زمانه از زمين و دارالسلام خربزه اى به ما هديه كرد. اوصاف بزرگى در آن جمع است ، كه ما در اينجا به نظم ذكر مى كنيم . جدم مصطفى (صلى الله عليه و آله و سلم) چنين فرموده است :
آب است و شيرينى ، ريحان ميوه ، اشنان ، غذا، خورشت ، مثانه را پاكسازى و چهره را صفا،دهان را خوشبو مى سازد)).
و از حضرت رضا (عليه السلام): خربزه ناشتا خوردن فلج و به روايتى قولنج آرد.
خيار
از حضرت صادق (عليه السلام): پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) خيار را با نمك مى خورند و مى فرمود: خيار را از بن آن بخوريد (نه از سر) كه بركتش بيشتر است .
سياه دانه
از سعد، پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) مى فرمود: در اين دانه سياه شفاى هر دردى جز سام نهفته است ، پرسيدم : سام چيست ؟ فرمود: مرگ ، پرسيدم : دانه سياه چيست ؟ فرمود: سياه دانه ، پرسيدم : چگونه مصرف كنيم ؟ فرمود: يازده دانه از آن برداريد و در پارچه اى بريزيد و يك شب در آب بخوابانيد، فردا صبح يك قطره در بينى راست و يك قطره در بينى چپ بريزيد، در روز دوم دو قطره در بينى است ، و يك قطره در بينى چپ بچكانيد و در روز سوم در بينى راست يك قطره و در بينى چپ دو قطره بچكانيد، و دانه ها را در هر روز تازه كنيد.
از امام ششم (عليه السلام): سياه دانه شفاى انواع بيماريها است ، و محبوب پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) بوده ، و اگر گفتم محبوب رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلم) را برايم بياوريد، يعنى سياه دانه بياوريد.
از محمد بن ذريح : به حضرت صادق (عليه السلام) عرضه داشتم كه شكمم درد دارد و صدا مى كند؟ فرمود: چرا سياه دانه نمى خورى ؟ كه در آن شفاى همه بيماريهاست .
از مفضل : به امام صادق (عليه السلام) شكايت كردم كه وقت بول ناراحتى و سوزش احساس مى كنم ؟ فرمود: در آخر شب ، سياه دانه بخور.
و از آن حضرت (عليه السلام): در سياه دانه شفاى هر بيمارى است ! و ما از آن براى تب ، سردرد، ورم چشم ، درد معده و هر درد ديگرى استفاده مى كنيم و به وسيله آن از خدا شفا مى گيريم .
اسفند
پيغمبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: از اسفند درخت يا برگ يا ميوه اى نمى رويد، مگر آن كه فرشته اى بر آن گماشته است تا آن را به آن كه بايد برساند، يا خشك شود، و در ريشه و ساقه اش سحر است ⁽⁵¹⁾، و در دانه آن داروى هفتاد و دو بيمارى است .
از محمد بن حكم : پيغمبرى به خداوند از جبن و ترسويى امتش شكايت كرد، خداوند به وى وحى فرمود كه ، دستور ده تا اسفند بخورند كه شجاعت را بيشتر مى كند.
از حضرت صادق (عليه السلام): درباره اسفند و كندر سؤ ال شد؟ فرمود: ريشه اى از اسفند بر زمين نشانيده نشود و شاخه اى از آن سر بر نيارد مگر آن كه خداوند ملكى بر آن بگمارد تا آن را به آن كسى كه بايد برساند يا خشك گردد، و شيطان تا هفتاد روز از خانه اى كه در آن اسفند است مى گريزد، و اسفند شفاى هفتاد بيمارى است كه كمترين آنها جذام است .
پس (از خاصيت و مصرف آن ) غافل و محروم نمايند، و اما كندر برگيزده انبياء است و مريم از آن كمك مى جست و هيچ دودى از دود آن زودتر، به آسمان بالا نرود، و دودش شيطان را مى راند و مرض را دفع مى كند، از آن محروم نمانيد.
فصل دوازدهم : در حبوبات
ماش
يكى از اصحاب حضرت رضا (عليه السلام) درباره لكه هاى بدن پرسيد؟ فرمود: ماش را بپز و بخور و خوراك خود قرار ده ، چنين كرد و شفا يافت .
و از آن حضرت (عليه السلام): ماش تازه را در فصلش با برگ آن بكوب و آبش را بگير و ناشتا بخور و بر لكه هاى بدن بگذار. راوى گويد: چنين كردم و خوب شدم .
شنبليله
پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: شنبليله بخوريد كه اگر امت من خاصيت آن را مى دانستند، اگر هم وزن آن طلا لازم بود مى دادند و خود را با آن مداوا مى نمودند.
زيره
روايت است كه نبى اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) جوارش و پونه و سياه دانه مى طلبيد و چون شير با غذاى سنگينى ميل مى كرد از آن استفاده مى نمود، و مى فرمود: اگر آن را صبحگاه بخورم از خوردن هيچ غذايى بيم نخواهم داشت ، و مى فرمود: زيره معده را قوى و بلغم را قطع مى نمايد، و از لقوه (لرزش دهان و صورت ) جلوگيرى مى كند.
نخود
از امام ششم (عليه السلام): در محضر حضرتش از نخود سخن به ميان آمد و فرمود: كه براى درد كمر نافع است .
عدس
از امام صادق (عليه السلام): يك روز در حالى كه پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) در جاى نماز خود نشسته بود؛ عبد الله بن تيهان آمد، و گفت : يا رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلم) من بسيار خدمت شما مى نشينم و به سخن شما بسيار گوش فرا مى دهم ولى رقت قلب پيدا نمى كنم و اشكم نمى آيد، حضرت فرمود: عدس بخور كه قلب را رقت مى بخشد و اشك را فرو مى ريزد، و هفتاد پيغمبر به آن تبرك جسته اند.
از كتاب فردوس ، نبى اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: پيغمبرى از سنگدلى امتش به خدا شكايت كرد، خداوند متعال به وى وحى كرد كه : به قوم خود دستور بده عدس بخورند، كه قلب را رقيق ، و گريه آور و خودخواهى را مى برد و طعام ابرار مى باشد.
از صحيفه الرضا (عليه السلام): پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: عدسى بخوريد، كه مبارك و مقدس است ، و قلب را رقت مى دهد و اشك را جارى و افزون مى سازد و هفتاد پيغمبر از آن بركت يافته اند.
سنا
از امام صادق (عليه السلام): رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: برشما باد به سنا و به آن مداوا كنيد، اگر چيزى مرگ را بگرداند سنا است .
و از آن حضرت (عليه السلام): اگر مردم خاصيت سنا را بدانند، هر مثقالش ‍ را به يك را به يك مثقال طلا مى خريدند، كه از لكه هاى بدن ، برص ، جذام ، جنون ، فلج ، لقوه امان مى بخشد. اگر سنا با مويز سرخ بى هسته به اضافه مقدار مساوى از هليله زرد و سياه به وزن سه درهم به صورت ناشتا و همچنين به هنگام خواب در بستر خورده شود، اين دارو برتر از هر دارويى خواهد بود.
تخم شربتى
از امام صادق (عليه السلام): هر كه تب كند همان شب به وزن دو درهم تخم شربتى بخورد از برشام در امان بماند.
فصل سيزدهم : پنير و گردو (غذاهاى زبده )
از امام ششم (عليه السلام): گردو و پنير در هر كدام از آنها شفاست (اگر باهم خورده شود) و اگر جداگانه خورده شود، در هركدام بيمارى است .
و از آن حضرت (عليه السلام): پنير غذاى قبل را هضم مى كند و اشتها را براى بعد زياد مى نمايد و از آن حضرت (عليه السلام): خوردن گردو در شدت گرما دمل ايجاد مى كند، و در زمستان كليه ها را گرم مى نمايد؛ و برودت را دفع مى كند.
نمك
پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) در وصيت خود به على (عليه السلام) فرمود: يا على (عليه السلام) غذا رابا نمك شروع كن ؛ و به نمك ختم نما، كه در نمك داروى هفتاد بيمارى است كه از آنهاست : جنون ، جذام ، برص ، گلو درد، دندان درد، و درد شكم .
از امام صادق (عليه السلام): هر كه بر اولين لقمه غذايش نمك بپاشد، خالهاى صورتش از بين مى رود.
از انس ، پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: نمك از لوازم ضرورى خانه چون نان و آب به شمار مى رود.
حضرت امام صادق (عليه السلام) از اصحابش سؤ ال كرد كه : كدام خورشت بهتر است ، يكى گفت : گوشت ، ديگرى گفت : روغن ، ديگرى گفت : روغن زيتون ، حضرت فرمود: نه ، بلكه نمك است ، راوى گويد: با امام (عليه السلام) به گردش بيرون رفتيم ، غلام نمك را جا گذاشت ، از هيچ خوردنى استفاده نكرديم تا برگشتيم .
از عايشه ، پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: هر كس قبل و بعد از هر چيز نمك بخورد، خداوند 330 نوع بلا را از وى بگرداند كه كمترينش ‍ جذام است .
سركه
از انس ، پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: هركه به خوردن سركه مشغول مى شود، خداوند فرشته اى بر سر او بگمارد كه تا پايان خوردن برايش استغفار كند. پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) بر ام سلمه وارد شد، وى تكه نانى براى حضرت آورد، پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) پرسيد: خورشت داريد؟
ام سلمه گفت : يا رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلم) جز سركه چيزى موجود نيست ، فرمود: سركه خوب خورشتى است ، و خانه اى كه در آن سركه باشد، فقير نشود.
از امام صادق (عليه السلام): ما در غذا خوردن به سركه ابتدا مى كنيم چنان كه شما به نمك شروع مى كنيد كه سركه عقل را بيشتر مى كند.
و از آن حضرت (عليه السلام): سركه خورشت خوبى است كه سوداء را برطرف و قلب را زنده مى سازد.
و از آن حضرت : برشما باد! به سركه انگور كه هر انگلى را در درون بدن مى كشد.
و نبى اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: سركه خوب خورشتى است ، خداوندا! سركه را وسيله بركت ما قرار ده كه خورشت انبياء پيشين بوده .
از صحيفه الرضا، از على (عليه السلام): از سركه انگور آنچه كه خود به خود فاسد شده بخوريد نه آنچه كه خودتان فاسد ساخته ايد.
مرى = غذاى بيات
از امام ششم (عليه السلام): يوسف در زندان از خوردن نان خالى به خدا شكايت كرد و از او خورشتى طلبيد، و نان خشكيده زياد پيش او بود، خداوند امر فرمود كه : نان خشك را در كوزه يا مشكى ضخيم نهد و بر آن آب نمك بريزد، با اين كار مرى (غذاى بيات ) درست شد و آنرا خورشت خود قرار داد.
زيتون
از صحيفه الرضا (عليه السلام)، پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: بر شما باد زيتون ، كه سوداء را خوب كند، و بلغم را برطرف نمايد، و اعصاب را محكم و قوى گرداند، و ضعف و ثقل را (از معده ) مى برد، و اخلاق را نيكو، و اندوه را از ميان بر مى دارد.
و حضرت فرمود: زيتون غذاى خوبى است ، دهان را خوشبو، و بلغم را زايل ، رنگ رخساره را صفا و روشنى مى بخشد، اعصاب را قوى و رنج و درد را برطرف مى سازد و آتش غضب را فرو مى نشاند.
نبى اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) به على (عليه السلام) فرمود: زيتون بخور و به بدن بمال ، كه هر كه زيتون را بخورد و به تن مالد شيطان چهل روز به او نزديك نخواهد شد.
از امام ششم (عليه السلام)، پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: زيتون بخوريد و به تن بماليد كه درختى مبارك است و فرمود: زيتون روغن ابرار و طعام اخيار است .
پونه و رازيانه و زيره و نمك و گردو
از امام صادق (عليه السلام): چهار چيز چشم را روشنى بخش و سودمند است و ضرر ندارد، پرسيدند: آنها كدامند؟ فرمود: زيره و نمك و پونه كوهى و گردو اگر با هم جمع شوند (و يك جا خورده شوند). سؤ ال شد: چرا اگر جمع شوند؟ فرمود: زيره و گردو بواسير را خوب مى كند و باد را مى برد، رنگ پوست را نيكو و معده را زبر و كليه را گرم مى گرداند، پونه كوهى و نمك بادها را از قلب مى برد، عروق را باز مى كند، بلغم را مى سوزاند، ادرار را زياد كند، دهان را خوشبو و معده را نرم مى سازد و بادهاى موذى و بد را از دهان مى برد و توان جنسى را زياد مى كند.
خردل = زيره
از ابن عباس پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: خردل دواى هر دردى است ، و ورم و ضربان قلب به هيچ چيز مانند آن معالجه نشود (ثفاء يعنى زيره ، و به قولى خردل ، و به قولى حب الرشاد).
سعد
از ابراهيم بن نظام : در سفرى دزدان مرا گرفتند، و در دهانم پالوده داغ ريختند چنان كه تاول زد، بعد با برف پركردند چنان كه دندانهايم تو خالى شد، حضرت رضا (عليه السلام) را در خواب ديدم و به او شكايت كردم ، فرمود: سعد مصرف كن كه دندانهايت محكم شود، وقتى حضرت به خراسان مى آمد شنيدم كه از نزديك ما مى گذرد، به استقبالش شتافتم ، و بر او سلام كردم و حال خود را به وى عرضه داشتم ، كه شما را در خواب ديدم . فرمود: اكنون در بيدارى تو را به همان چيز امر مى كنم ، چنان كردم و دندانهايم محكم گرديد.
اشنان ⁽⁵²⁾
از امام باقر (عليه السلام) است كه حضرت هرگاه با اشنان شست و شو مى نمود، آن را به دهان مى كرد و در دهان مى گردانيد و دور مى ريخت ، و فرمود: اشنان فاسد دهان را بدبو و رنگ را زرد و و زانو را ضعيف مى سازد.
قاووت ⁽⁵³⁾(سوبق )
مردى به حضرت صادق (عليه السلام) عرضه داشت : كودكان ما به هنگام ولادت ضعيف و مريضند، حضرت فرمود: چرا سويق به آنها نمى دهيد، كه گوشت مى روياند و استخوان را محكم مى سازد.
از حضرت زين العابدين (عليه السلام) شكم تبدار را با سويق و عسل سه بار پر كنيد و از اين ظرف به آن ظرف بريزيد و به كسى كه تب دارد بخورانيد، كه تب داغ را مى برد و به وحى عمل كرده ايد.
از امير مؤمنان (عليه السلام) بهترين سحرى براى روزه دار خوردن سويق است با خرما.
حضرت رضا (عليه السلام) فرمود: سويق اگر شسته شود و هفت بار ظرف به ظرف شود تب را مى برد و ساق پا را نيرومند مى سازد.
از امام ششم (عليه السلام): شكم تبدار را با سويق پر كنيد، قبلا هفت بار شسته و سپس خورده شود.
و از آن حضرت (عليه السلام): بهترين سحرى سويق و خرما است .
و فرمود: هر كه چهل روز سويق بخورد پاهايش نيرومند شود.
آرد جو
سيف خرمافروش درباره مريضى كه داشت از امام صادق (عليه السلام) دوايى خواست ، حضرت فرمود: به مريض مغز جو بخورانيد كه انشاء الله شفا مى يابد كه جو براى مريض بهترين غذا است . سيف گويد: يك بار بيشتر به او ندادم كه شفا يافت .
مغز جاورس = گورس
ابن كثير گويد: به اسهال دچار شدم ، امام صادق (عليه السلام) به من فرمود كه : سويق جاورس را با آب انيسون بگيرم ، مصرف كنم ، به دستور عمل كردم و شفا يافتم .
سويق سيب
از احمد بن يزيد: اگر مار و يا عقربى يكى از اهل خانه را مى گزيد، مى فرمود: با سويق سيب ضماد كنيد (سيب را رنده و خرد كنند سويق سيب است ).
و از بن بكير: خون دماغ شدم ، از امام صادق درمانى خواستم فرمود: سويق سيب بخور، خوردم خون دماغ من قطع گرديد.
سويق عدس
از امام صادق (عليه السلام): سويق عدس ، عطش را از بين مى برد، و معده را قوى مى سازد، و شفا هفتاد درد است و حرارت را فرو مى نشاند، و معده را تبريد مى نمايد، و هرگاه حضرت مسافرت مى كرد، آن را از خود جدا نمى نمود، و اگر در كسى از اهل خانه فشار خون دچار مى شد مى فرمود: سويق عدس بخوريد، كه هيجان خون (فشار خون ) را تسكين مى دهد و حرارت را فرو مى نشاند.