1- سوره قلم آيات 1 تا 5.
2- هند برادر مادرى حضرت فاطمه (عليها السلام ) و ربيب (ناپسرى ) نبى اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) بود و لذا دايى حسنين (عليهم السلام ) به شمار مى رود.
3- پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: خداوند به من جوامع كلم داده . يعنى سخنان كوتاه و پرمعنى . (كلمات قصار)
4- مواسات : ديگرى را با خود يكسان قرار دادن يا به خود برترى دادن .
5- موازات : يارى و همكارى با ديگران .
6- اين مثل عربى را براى كسى مى گويند كه با تمام حواس به كسى و چيزى توجه دارد.
7- از كتاب شرف النبى و منابع ديگر.
8- قورمه : غذايى است كه در آن گوشت را با روغن خودش و نمك كاملا مى پزد و در ظرف سفالين ذخيره و در طول سال از آن استفاده مى كنند.
9- داستان ابوالحميساء يهودى كه به پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) قرض داده بود. در اربعين شيخ بهائى ، ص 120 و ترجمه اءربعين ، ص 281 چاپ دفتر نشر نويد اسلام به تفصيل تواءم با تحليل آمده است به آن كتاب مراجعه شود.
10- مراد از سرد و گرم به اصطلاح طب قديم است نه گرمى به معنى حرارت و سردى به معنى سرما.
11- حيس : طعامى است مخلوط از خرما و ماست و روغن .
12- هريسه : غذاى است نظير حليم امروزى .
13- گرچه آبجو هميشه حرام است ولى در حمام با تاءكيد بيشتر حرام است و شايد مراد نوعى آب جو حلال باشد كه به ماء الشعير معروف است و به طرز مخصوصى از جو مى گيرند.
14- عانه : قسمت بالاى عورت است كه وقت بلوغ موى بر مى آورد.
15- مثله : ناقص نمودن اعضاى بدن مى باشد.
16- در صورت صحت حديث لابد شريعت سليمان (عليه السلام) با شريعت نبوى (صلى الله عليه و آله و سلم) تفاوتهايى داشته است .
17- اين حديث و حديث قبل را مرحوم علامه مجلسى تضعيف كرده و فقهاء همگى بر حرمت انگشتر طلا براى مرد اتفاق نظر دارند.
18- مرحوم مجلسى در جلد هفتم بحار مى گويد: اين گونه اخبار از متشابهات است كه تاءويل آنها را جز خدا و ائمه (عليه السلام) ندانند، و بايد به عنوان تسليم پذيرفت و معنى آن را به آنها واگذارد و ممكن است كه اين مطالب استعاره و تمثيل باشد، براى حسن و شرافت و ارزش بعضى از اشياء، محمد (صلى الله عليه و آله و سلم) و اهل بيت اوست كه گويا ولادت و شرافت آنها را پذيرفته كه از آنها جلوه اى از شرف گرفته يا اگر موجودى عاقلى بودند بر اثر شرافت ذاتى حتما ولايت را مى پذيرفتند و به عكس اشياء پست و بى ارزش .
19- جزع يمانى : چيزى از جنس بلور سياه و سفيد
20- كبير به مناسبت مكنى شدن امام جواد (عليه السلام) به اين كنيه مى باشد كه طبعا صغير خواهد بود.
21- سوره اعراف / آيه 30
22- سوره طلاق / آيه 7.
23- شايد مراد امام (عليه السلام) از اين عمل اين بوده كه به مردم بفهماند اولا از بيت المال مصرف نمى كند، ثانيا با كد يمين به ديگران رسيدگى مى كند و وبال به عهده ديگران نيست .
24- وثيابك فطهر، سوره مدثر/ آيه 4.
25- رياط: چادر يك لا و بى آستر يا هر جامه نرم و ظريف كه زنان به سر اندازند.
26- سوره الرحمن / آيه 37
27- صرد: آدم سرماخور، چاينده توانا برسرما (اضداد).
28- حيوان زنده يا حيوان حلال گوشتى كه ذبح شرعى نشود و غير مسلمان او را ذبح كند مردار است و همه اجزائى كه روح دارد نجس است و آنچه روح ندارد مثل پشم كه وقت كندن از بدن حيوان احساس درد نمى كند پاك است .
29- حله : هر جامه تميز كه از رويه و آستر دوخته شود.
30- لباسى است منسوب به قس جايى است در مصر و لباس قسيه و قسى منسوب به آن است (منتهى الارب ، ج 2، ماده قس )
31- انگشتر طلا بر مرد حرام است و شايد اين نهى پيامبر در اين حديث قبل از تحريم عمومى و مخصوص به على (عليه السلام) بوده .
32- سوره القيامه / آيه 14
33- و من قدر عليه رزقه فلينفق مما آتيه الله سوره طلاق / آيه 7
34- لباس شهرت : لباسى كه انگشت نما باشد.
35- توشح اين است كه يك طرف جامه را از زير بغل راست رد كند و بر شانه چپ اندازد. همچون بند غلاف شمشير. يا اين كه پيراهن را توى شلوار بزند.
36- سوره الضحى / آيه 5.
37- و يمددكم ربكم بثلثه آلاف من الملئكه مسومين - يعنى خداوند شما را با سه هزار فرشته عمامه بر سر يارى خواهد كرد (سوره /3 آيه 125).
38- صفرا فاقع لونها تسر الناظرين سوره بقره / آيه 63.
39- سوره سباء / 12
40- سوره سباء/ 38
41- سوره حشر/ 9
42- سوره حشر/ 9
43- سوره مائده / آيه 35
44- سوره انعام / آيه 161
45- سوره شورى / 30
46- سوره انفال / آيه 11
47- سوره تكاثر / 8.
48- در فصلهاى گذشته به نشسته آب خوردن دستور داده شده ولى ممكن است به نسبت شب و روز فرق كند.
49- سوره نحل / آيه 71.
50- برسام : التهابى است كه در پرده بين كبد و قلب ايجاد مى شود.
51- در متن عربى : نشره ، آمده است و آن در لغت : حرز يا بازدارنده اى است كه مجنون يا مريض ‍ توسط آن معالجه مى گردد و علت اينكه نشره گفته شده است چون به وسيله ى آن دردى كه خميره مريض گرديده است منتشر و پخش مى گردد.
52- اشنان گياهى براى شست و شوست و گويا در اينجا مراد اين است كه خربزه چون اشنان پاكسازى و شستشوى معده را برعهده دارد.
53- سويق را از تركيب مغز حبوبات مى سازند و مثل شير خشك است كه ما آن را قاووت اسم گذارديم .
54- ان يكونوا فقراء يغنهم الله من فضله سوره النور/ آيه 32
55- اين قبيل روايات كه خصوصيات مناطق را بيان مى دارد به صورت مطلق نيستند بلكه به صورت نسبى و اكثريت يا نوع افراد آن مى باشد نه تمام آنان .
56- سوره انفال /آيه 74
57- سوره نور/32
58- سوره نور / آيه 32
59- شايد در صورتى است كه عقد به پانصد درهم بسته نشده باشد وگرنه همه را بايد بدهد يا اينكه خود زن بقيه را ببخشد و چيزى نطلبد. به هر حال ظاهر حديث با قواعد فقهى نمى سازد و بايد به فتواى فقها مراجعه شود.
60- سوره اسراء / آيه 29
61- سوره طور/آيات 34 و35
62- سوره بقره / آيه 18.
63- سوره نساء / آيه 38
64- سوره الطلاق / آيه 7
65- سوره تحريم / آيه 6
66- سوره انبيا/ آيه 89
67- سوره نوح /آيات 9 و 10 و 11
68- سوره آل عمران / آيه 33
69- سوره انبيا/ آيه 89
70- سوره انبيا/ آيه 87
71- سوره هود/ آيه 55
72- سوره نوح / آيه 11
73- قبل آيه اين است : به زنان مؤمن بگو: زينت هاى خود را ظاهر نكنند مگر آنچه ظاهر است (سوره نور/ 31).
74- سوره ممتحنه / آيه 12
75- ولسوف يعطيك ربك فترضى سوره الضحى / آيه 5
76- سوره قصص / آيه 21
77- سوره آل عمران آيه 91
78- رب انزلنى منزلا مباركا...
79- اءفغير دين الله يبغون و له اءسلم من فى السموات و الارض سوره آل عمران / آيه 83
80- و اءدعوا ربى عسى اءلا اءكون بدعا ربى شقيا سوره مريم / آيه 48
81- مزمل / آيه 8
82- سوره مؤمن / آيه 62
83- سوره سباء/ آيه 37
84- سوره صف / آيه 4
85- سوره اعراف / آيه 52
86- سوره انفال / آيه 11
87- سوره اسراء / آيات 110 و 111
88- سوره نباء/ آيه 9.
89- سها و سهى : ستاره اى كم نور و نزديك به ستاره وسطى از سه ستاره بنات النعش مى باشد كه مردم ديد چشم خود را به آن امتحان كنند.
90- آل عمران / آيه 15
91- سوره صافات / آيات 170 و 118و 182
92- سوره نساء / آيه 110
93- سوره نساء / آيه 21
94- به نظر مى رسد كه اين شخص ظالم از ناصبيان و دشمان شيعه و اهل بيت (عليهم السلام ) و يا عمال بنى عباس بوده كه معمولا در آن زمان به هر نحو، شيعه را مى آزردند و آن را ثواب مى دانستند، وگرنه از امام درباره مؤمن تعليم چنين نفرين ، بعيد است هر چند آن شخص تجاوز و طغيانى كند.
95- سوره ابراهيم / آيات 42 و 43
96- سوره فرقان / آيه 74
97- سوره احقاف / آيه 14
98- سوره فرقان / آيه 74
99- سوره نوح / آيه 29
100- سوره اسراء / آيه 25
101- سوره آل عمران / آيه 25
102- سوره بقره / آيات 285 - 286
103- سوره جاثيه / آيات 35 و 36
104- سوره بقره / آيه 268
105- سوره آل عمران / آيه 77
106- سوره جاثيه / آيه 12
107- سوره اسراء / آيه 48
108- سوره انعام / آيه 25
109- سوره نساء/آيه 86 و اذا حييتم بتحيه فحيوا باءحسن منها اءو ردوها.
110- سوره شورى / آيه 29
111- سوره يونس / آيه 90
112- سوره هود/ آيه 14
113- سوره رعد/ آيه 29
114- سوره نمل / آيه 9
115- سوره طه / آيات 6 و 7
116- سوره طه / آيات 12 تا 15
117- سوره طه / آيه 98
118- سوره انبيا/ آيه 25
119- سوره انبيا/ آيه 87
120- سوره مؤمنون / آيه 117
121- سوره نمل / آيات 25و 26
122- سوره قصص / آيه 71
123- سوره فاطر/ آيه 13
124- سوره صافات / آيات 33 تا 37
125- سوره مؤمن / آيه 3.
126- سوره مؤمن / آيه 64
127- سوره مؤمن / آيه 65
128- سوره دخان / آيات 6و 7
129- سوره محمد/ آيات 20 - 21.
130- سوره حشر/ از آيه 21 تا پايان سوره .
131- سوره تغابن / آيات 12و 13.
132- سوره مزمل / آيه 9.
133- سوره اسراء / آيات 47 - 49
134- سوره فاطر/ آيه 39
135- سوره احزاب / آيه 40
136- سوره فتح / آيه 29
137- تب ربع : تبى كه يك روز عارض مى شود و دو روز قطع مى گردد.
138- سوره فرقان / آيه 45
139- سوره مريم / آيه 90
140- سوره يس / آيه 8. پ
141- سوره هود / آيه 44.
142- سوره بقره / آيه 196
143- سوره آل عمران / آيه 8
144- سوره يس / آيه 66
145- سوره نور / آيه 35
146- سوره يس / آيات 78 و 79
147- سوره نمل / آيه 5
148- سوره قصص / آيه 20
149- سوره بقره / آيه 68
150- سوره يس / آيات 78 و 79
151- سوره لقمان / آيه 25
152- سوره طه / آيه 57
153- سوره طه / آيه 107
154- سوره يس / آيه 10
155- سوره هود/ آيه 46
156- سوره يونس / آيه 23
157- سوره قمر/ آيات 45 و 46
158- سوره فاطر / آيه 39
159- سوره آل عمران / آيات 6و7
160- سوره رعد / آيه 28
161- سوره يونس / آيه 23
162- سوره بقره / آيات 72 و 73
163- سوره انبياء / آيه 87
164- سوره آل عمران / آيات 16و 17
165- سوره قمر/ آيات 11تا 15
166- سوره فتح / آيه 29
167- سوره انبياء / آيه 21
168- سوره انبياء / آيه 31
169- سوره شورى آيه 39
170- سوره هود /آيه 115
171- سوره بقره /آيه 273
172- سوره الرحمن / آيه 46
173- قدر: تقريبا همان جبرى است كه انسان را در گناه مجبور مى داند.
174- سوره اسراء / آيه 110.
175- سوره زمر /آيه 67.
176- سوره توبه /آيات 129 و 130.
177- سوره آل عمران / آيه 77.
178- شرح و مراد اين حديث در جلد اول در فصل پنجم از باب پنج گذشت به آن مراجعه شود.
179- عبد الله بن مسعود يكى از ياران نزديك پيامبر خدا و يكى از ارباب تفسير قرآن مجيد در صدر اسلام مى باشد كه در سال 31 هجرى در گذشت و آراء تفسيرى و اقوال قرآنى از او ماند ما در طبقات مفسران شيعه شرح حال تفصيلى او را آورده ايم .
180- سوره مريم /آيه 60.
181- حتما مراد كسانى هستند كه در كسوت فقيه و عالم دين حاشيه نشين مجلس قدرتمندان و دنيا پرستانند ولى در واقع فقه و تقوا و علم و دانش واقعى ندارند نه همه ى فقيهان و عالمان ربانى كه تعدادشان بسيار كم است .
182- سوره سباء/ آيه 5.
183- سوره بقره / آيه 89.
184- سوره زخرف / آيه 67.
185- سوره نساء /آيه 134.
186- سوره الليل / آيات 19 و 20 و 21.
187- سوره المدثر / آيه 55.
188- سوره البيته / آيه 8.
189- سوره عبس /آيه 37.
190- سوره لقمان / آيه 33.
191- سوره آل عمران / آيات 12 و 13.
192- سوره آل عمران /آيه 24.
193- سوره آل عمران / آيه 28.
194- سوره بقره / آيه 202.
195- سوره تكاثر / آيه 1 و 2.
196- سنيان نبيذ را حلال مى شمرند و در كتب معتبر عامه آمده است كه عمر نبيذ مى نوشيد تا مست مى شد.
197- سوره زخرف / آيات 35 و 36 و 37.
198- سوره مؤمنون /آيات 112 و 113. پ
199- سوره بقره / آيه 17.
200- سوره كهف / آيه 6 و 7.
201- سوره الرحمن / آيات 26 و 27.
202- سوره قصص / آيه 88.
203- سوره الليل / آيات 19 و 20 و 21.
204- و لتسئلن يومئذ عن النعيم آيه كريمه .
205- سوره مؤمنون / آيه 115.
206- سوره آل عمران / آيه 185.
207- سوره قيامه / آيه 5.
208- سوره دخان / آيات 24 و 25.
209- سوره فرقان / آيه 38.
210- و هو معكم اءينما كنتم آيه شريفه .
211- سوره مجادله / آيه 8.
212- سوره فاطر / آيه 6.
213- سوره اعراف / آيه 16.
214- سوره ص / آيه 85.
215- سوره اسراء/ آيه 66
216- سوره لقمان / آيه 33.
217- سوره الرحمن / آيه 46.
218- سوره النازعات / آيات 37 تا 39.
219- سوره نساء / آيه 58.
220- سوره اسراء / آيه 36.
221- سوره زخرف / آيه 58.
222- سوره ق / آيات 16 17.
223- سوره ق / آيه 110.
224- سوره هود/ آيه 6.
225- سوره الذاريات / آيه 22.
226- سوره انعام / آيه 17.
227- سوره نور/ آيه 37.
228- سوره فاطر/ آيات 29 و 30.
229- سوره نحل / آيه 98.
230- سوره فاطر/ آيه 11.
231- سوره نساء / آيه 69.
232- سوره حديد / آيه 18.
233- سوره كهف / آيه 27.
234- سوره عنكبوت / آيه 144.
235- سوره بقره / آيه 152.
236- سوره بقره / آيه 196.
237- سوره مؤمن / آيه 60.
238- سوره هود/ آيه 77.
239- سوره بقره / آيات 64 و 65.
240- سوره بقره / آيه 82.
241- سوره فرقان /آيات 72 76.
242- سوره مؤمنون / آيات 12 1.
243- سوره معارج / آيه 35.
244- سوره انفال / آيات 2 6.
245- سوره شعراء / آيات 89 88.
246- سوره كهف / آيه 44.
247- سوره بقره / آيه 41.
248- سوره يس /آيه 65.
249- سوره طاق / آيات 9 و 10.
250- سوره انبيا/ آيه 48.
251- سوره ق / آيه 32.
252- سوره هود/ آيه 119.
253- سوره مؤمن / آيه 10.
254- سوره صف / آيه 2.
255- سوره نحل / آيه 94.
256- سوره نحل / آيه 92.
257- سوره اسراء / آيات 108 و 109.
258- سوره آل عمران / آيه 200.
259- سوره مائده / آيه 30.
260- سوره طلاق / آيه 2 و 3.
261- مراد حضرت (صلى الله عليه و آله و سلم) اين است كه كارهايى كه تكبر را از بين مى برد، انجام دهد كه در آن وقت آن كارها اين گونه چيزها بوده است .
262- در جاهليت مردم متكبر اشراف لباس بسيارى بلندى مى پوشيدند كه دامن آن به زمين ساييده مى شد.