از امير مؤمنان (عليه السلام): براى كسى كه وقت غذا خوردن بسم الله گويد ضمانت مى كنم كه هرگز از غذا شكايت نكند، ابن كوا گفت : يا على (عليه السلام) ديشب وقت غذا خوردن بسم الله گفتم ، و غذا مرا اذيت كرد، امام (عليه السلام) جواب داد غذاهاى متنوع خورده اى و براى بعضى بسم الله گفته و براى بعضى نگفته اى اى احمق نادان .
از امام صادق (عليه السلام): هركس فراموشش مى شود كه براى هر نوع غذا، جداگانه بسم الله گويد، بگويد: بسم الله على اءوله و آخره
از امام صادق (عليه السلام): تاكنون به ناراحتى معده مبتلى نشده ام زيرا به هيچ غذايى شروع نكردم مگر آن كه بسم الله گفتم و از غذا فارغ نشدم مگر آن كه الحمد لله گفتم .
و فرمود: شكم وقتى سير شود طغيان مى كند.
از امير مؤمنان (عليه السلام) روايت است كه به فرزندش حسن (عليه السلام) فرمود: فرزندم هيچ لقمه اى بر دهان مگذار، و هيچ آشاميدنى منوش ، مگر آن كه قبل از خوردن و آشاميدن بگويى : ((خداوندا! از تو مسئلت دارم كه با اين خوردنى و نوشيدنى به من سلامت بخشى و توفيق ذكر خودت ، و شكر بر نعمت هايت عنايت كنى ، و بر عبادت خود دليرم گردانى و احتو راز از گناه را به من الهام نمايى ))، امام فرمود: اگر اين عمل را انجام دهى از رنج و زيانهاى آن در امان باشى . پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم): وقتى كه سفره پهن مى شد مى فرمود: ((خداوندا! اين سفره را نعمت مشكور برايم قرار ده (يعنى توفيق شكر آن را به من عنايت كن )، كه نعمت بهشت در پى آن باشد)) و چون دست به طعام مى برد مى فرمود: ((بسم الله خداوندا! روزى خود را بر ما مبارك گردان و عوض ‍ آن را بر عهده خود قرار ده )).
حضرت زين العابدين (عليه السلام) وقت غذا خوردن مى فرمود: ((سپاس خداوندى را كه به ما غذا و آب داد، و ما را كفايت و يارى فرمود، و پناه داد، و به ما احسان نمود سپاس خدايى را كه اطعام مى كند و طعام نمى خواهد)).
از امام باقر (عليه السلام): سلمان چون دست از طعام مى كشيد مى فرمود: ((خداوندا! نعمتت را بر ما بسيار و پاكيزه گرداندى ، باز هم بر آن بيفزا، و ما را از آب و غذا سير گردانيدى ، و اين همه را بر ما گوارا بدار)).
از امام صادق (عليه السلام) نقل شده است كه چون غذا ميل مى كرد، مى فرمود: ((سپاس خداوندى را كه ما را در بين گرسنگان اطعام و در ميان تشنگان ، سيراب نمود و در ميان برهنگان پوشش داد، و در ميان گمراهان هدايت بخشيد، و در بين پيادگان سواره ، قرار داد، و در بين بى پناهان پناه داد، و در ميان مردم آقا گردانيد، و بر بسيارى از جهانيان برترى بخشيد)).
و پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: چون سفره را برچينند بگو: ((سپاس آفريدگار عالميان را، بار خدايا! اين سفره را براى من نعمت مشكور قرار ده !)) (يعنى توفيق شكر آن را بر من عنايت كن ).
در كتاب النجاه در باب دعا وقت غذا خوردن آمده است : ((شكر خداى را كه اطعام مى كند و طعام نمى خورد، و پناه مى دهد و نياز به پناه ندارد، و از همگان بى نياز است و همه به او نيازمندند، خداوندا! تو را به غذاهايى كه بدون رنج و مشقت و در حال راحتى و عافيت به من روزى كرده اى ، سپاس ‍ مى گويم ، با نام خداوند، پروردگار زمين و آسمانها، با نام خدايى كه با نام وى هيچ چيز زيان نرساند، خداوند شنوا و دانا، خداوندا! مرا از خير اين غذا برخوردار كن ، و از شر و زيان آن در امان بدار)).
و دعاى پس از غذا اين گونه انجام دهد: سپاس خدايى را كه مرا اطعام كرد و سيراب گردانيد و مرا پناه داد و حفظ نمود، سپاس خداوندى را كه بركت و ميمنت نعمتهايى را كه به آن رسيده يا نرسيده ام به من شناسانيد. خداوندا! اين غذا را بر من گوارا كن ، و سبب بيمارى و مرگ من قرار مده ، و بعد از آن هم مرا سالم و شكرگزار بدار و به كوشش و مواظبت بر اطاعت خود موفق فرما و روزى فراوان و پربركت ، و زندگى خوش و با دوام به من عنايت كن و مرا پاكيزه و پارسا و نيكوكار و با تقوى بدار و آنچه را كه در معاد و آخرت به من مى رسد وسيله ى خوشى و سرور من قرار ده ! به رحمت خود اى بهترين رحمت آرندگان )).
محمد بن جعفر بن / از جدش مى گويد: با جمعى از اصحاب حج كرديم ، و از آنجا به مدينه رفتيم ، در مدينه به دنبال مكانى مى گشتيم كه در آن منزل كنيم ، در بين راه ، غلام موسى بن جعفر (عليه السلام) را ديديم كه بر الاغى نشسته و غذا مى برد، ما در بين نخل هاى خرما فرود آمديم ، امام (عليه السلام) نيز تشريف آورد و نشست ، طشت آبى برايش آوردند، اول خود دستش را شست ، و بعد از طرف راست حضرت دست همگى را تا به آخر شستند، بعد غذا آوردند، حضرت از نمك شروع كرد، بعد فرمود: بخوريد بسم الله الرحمن الرحيم بعد سركه آوردند، بعد كتف بريان گوسفندى را آوردند، فرمود: بخوريد، بسم الله الرحمن الرحيم اين غذايى است كه پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) آن را خيلى دوست مى داشت ، بعد زيتون آوردند، فرمود: بخوريد، ((به نام خداوند رحمن و رحيم )) اين غذايى است كه فاطمه (سلام الله عليها) آن را خيلى دوست مى داشت ، بعد آبگوشت آوردند، فرمود: بخوريد ((به نام خدا)) اين غذايى است كه امير مؤمنان (عليه السلام) دوست مى داشت ، بعد خورشت بادمجان با گوشت آوردند، حضرت فرمود: بخوريد به نام خداوند رحمن و رحيم اين غذايى است كه حضرت حسن بن على (عليه السلام) دوست مى داشت ، بعد شير آوردند كه در آن تريد كرده بودند؛ فرمود: بخوريد به نام خداوند رحمن و رحيم كه اين غذايى است كه حسين بن على (عليه السلام) دوست مى داشت بعد ماهيچه خنك آوردند، فرمود: به نام خداوند رحمن و رحيم ميل كنيد، و اين غذايى است كه على بن الحسين (عليه السلام) آنرا دوست مى داشت ، بعد پنير آوردند، حضرت فرمود: به نام خداوند رحمن و رحيم ميل كنيد اين غذايى است كه حضرت محمد بن على (عليه السلام) دوست مى داشت . بعد ظرفى آوردند كه در آن كوكو بود فرمود: ميل كنيد به نام خداوند رحمن و رحيم ، اين غذايى است كه آن را حضرت صادق (عليه السلام) دوست مى داشت ، بعد حلوا آوردند فرمود: بخوريد به نام خداوند رحمن و رحيم ، اين غذايى است كه آن را دوست دارم . بعد از غذا سفره برچيده شد يك نفر بلند شد كه خرده هاى غذايى را كه از سفره ريخته بود جمع كند فرمود: جمع نكن جمع كردن براى خانه هاى سقف دار است ولى در اينجا (باغستان ) خرده غذاى مورد استفاده پرندگان و حيوانات قرار مى گيرد، بعد خلال آوردند فرمود: قاعده خلال اين است كه زبان را دور دهان بگردانى هر چه با زبان بيرون آمد فرو برى ، و هر چه در لاى دندانها باقى ماند با خلال بيرون آورى ، و دور بيندازى ، بعد طشت و آب آوردند، آن حضرت از دست چپ شروع كردند و دست همه را تا آخر بشستند، بعد حضرت فرمود: اى عاصم ، در دوستى و نيكوكارى نسبت به هم چگونه ايد؟ گفتم : به بهترين وجه ممكن ، پرسيد: آيا مى شود كه يكى از شما به منزل بردار مؤمن خود برود و او در خانه نباشد، دستور دهد كه كيسه پول او را بياورند و مهر آن را بشكند، و به قدر نياز از آن بردارد، و كسى بر او ايراد نگيرد.
گفتم : نه ، فرمود: پس به بهترين وجه ممكن ، دوست و نزديك به هم نيستيد.
از حضرت صادق (عليه السلام): در حال راه رفتن چيزى مخور مگر مجبور و مضطر باشى .
از عمر بن ابى شعبه : هرگز نديدم در حال تكيه داده غذا بخورد، و امام (عليه السلام) پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) را به ياد آورد و فرمود: پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) تا وقت وفات هرگز تكيه داده غذا نمى خورد.
امير مؤمنان (عليه السلام): فرمود: هرچه از سفره بريزد (خرده هاى غذا) شفا همه دردها است براى كسى كه قصد استشفا به آن را داشته باشد.
از انس : پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: هر كه خرده هاى غذايى كه از سفره مى ريزد بخورد تا زنده است در وسعت رزق خواهد بود و فرزندش و فرزندان فرزندش از جذام در امان خواهند بود.
و نيز پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: فوت كردن و دميدن به غذا بركت را مى برد.
پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) ابو ايوب انصارى را ديد كه خرده هاى غذا را كه از سفره افتاده جمع مى كند، حضرت فرمود: زندگى تو پربركت باد، ابو ايوب گويد: عرضه داشتم يا رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلم) اين دعا براى ديگرى هم هست ، فرمود: آرى ، آنچه را تو خوردى (از خرده هاى غذا) هر كس بخورد همين دعا براى او نيز مى باشد، و فرمود: هر كه چنين كارى كند خداوند او را از ديوانگى و جذام و پيسى و زرداب و كودنى نگه دارد.
از عالم (عليه السلام) (مراد امام هفتم (عليه السلام) است ) حديث شده است كه فرمود: سه چيز است كه مؤمن به خاطر آنها تحت حساب كشيده نمى شود، غذايى كه مى خورد (و ضرورى است )، و جامه اى كه مى پوشد، و همسر صالحى كه در زندگى مددكار اوست ، و به وسيله او دين خود را نگه مى دارد.
از على (عليه السلام): غذاى گرم را بگذاريد تا سرد شود كه پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم)، هرگاه برايش غذاى داغ مى بردند مى فرمود: بگذاريد سرد شود، خداوند آتش به ما اطعام نكرده است . و بركت در غذاى خنك است و غذاى داغ بركت ندارد.
و نيز فرمود (عليه السلام): هر كس لقمه را (خوب ) بجود، و بمكند، فرشتگان برايش دعا مى كنند، كه روزيش فزون شود و حسناتش مضاعف گردد.
و نيز فرمود: هر كس گرسنه غذا بخورد، و خوب غذا را بجود، و هنوز به غذا اشتها دارد (قبل از سيرى ) از طعام دست بكشد و مدفوع خود را نگه ندارد، به هيچ بيمارى جز مرض موت گرفتار نيايد.
از امام صادق (عليه السلام)، پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم): چون ميوه اى تازه برايش مى بردند آن را مى بويد و بر چشم مى نهاد، و مى فرمود: (خداوندا! چنان كه اول ميوه را در حال سلامت و عافيت به ما دادى تا آخر آن همچنان ما را در عافيت و سلامت نگهدار).
و از آن حضرت : پيرمرد خوب نيست بخوابد مگر با شكم پر از طعام ، كه خوابش گواراتر و دهانش خوشبوتر خواهد بود.
از پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم): شگفتا از كسى كه از ترس بيمارى از غذا پرهيز مى كند، چطور از ترس آتش دوزخ ، از گناه نمى پرهيزد.
از امام صادق (عليه السلام): هرگاه به مهمانى دعوت شديد، فرزندتان را با خود نبريد كه حرام خورده ايد و گناهكار وارد شده ايد. (چون بچه ها كه مدعو نيستند)
و نيز از آن حضرت (عليه السلام): با شكم سير غذا خوردن پيسى مى آورد.
و نيز از آن حضرت (عليه السلام): پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) مى فرمود: هر كه بيشتر آروغ زند در قيامت گرسنه تر خواهد بود (كنايه از آن كه بسيار پرخورى در دنيا موجب گرسنگى در عقبى است ).
و از آن حضرت (عليه السلام): اگر يك نفر بر سر سفره بسم الله گويد اجر و ثواب آن به همگى داده مى شود.
و از آن حضرت (عليه السلام): چون سفره پهن شود: بسم الله مگو، و وقت خوردن بگو بسم الله على اءوله و آخره و پس از برچيدن سفره بگو الحمد لله .
و نيز از آن حضرت روايت شده : وقتى چند ظرف غذا بر سر سفره هست براى خوردن از هر كدام بسم الله بگو، پرسيدم : اگر فراموش كنم ؟ فرمود: اول بگو: بسم الله على اوله و آخره .
از حضرت رضا (عليه السلام): پس از غذا به پشت بخواب و پاى راستت را بر پاى چپ بگذار.
امام صادق (عليه السلام) فرمود: پرخورى مكروه و ناپسند است (و زيان بخش )
و از آن حضرت (عليه السلام): هر كس بر سفره اى كه دعوت نشده غذا بخورد قطعه اى آتش خورده است .
از كتاب زهد امير مؤمنان (عليه السلام) از امام ششم (عليه السلام) از امير مؤمنان (عليه السلام): از گناهان به پرهيزيد كه بلايى بدتر و زشت تر و سخت تر از گناهان نيست ، و خداوند روزى را بر كسى حرام نمى كند مگر به واسطه گناهى كه از او صادر شده است ، گرچه خراش و جراحت يا مصيبتى باشد چنان كه خداوند فرمايد: ((هر مصيبتى كه به شما رسد به واسطه كارهايى است كه انجام داده ايد و تازه بسيارى از گناهان شما را عفو مى كند))⁽⁴⁵⁾. وقت غذا خوردن خدا را بسيار ياد كنيد و سركش ‍ مباشيد كه غذا يكى از نعمتها و روزى هاى الهى است كه شكرش بر شما واجب مى باشد، با نعمتهايش از آن كه از دستتان برود خوب رفتار كنيد كه نعمتهاى از دست مى رود و هر طور كه صاحب نعمت با آنها رفتار كرده شهادت مى دهد. هركس از خدا به روزى كم قانع و خشنود باشد، خداوند به عمل كم از او راضى خواهد بود. به پرهيزيد از كوتاهى در وظيفه كه موجب حسرت مى شود، در وقتى كه حسرت سودى نبخشد. چون در ميدان جنگ با دشمن روبرو شويد كم حرف بزنيد، و خدا را بسيار به ياد آريد و به دشمن پشت نكنيد كه خدا را به غضب آريد، و هر كس مى خواهد بداند كه مقام و منزلتش در نزد خدا چگونه است ؟ بنگرد كه وقت گناه كردن خداوند در نظرش چگونه است ، كه اگر منزلت خدا در نزد او چندان بزرگ است كه مانع گناه او مى شود مقام او نيز در نزد خدا، همين طور مى باشد.
مروك بن عبيد گويد، از حضرت صادق (عليه السلام) روايت دارد كه پرسيدم : كسى كه از مزرعه گندمى مى گذرد مى تواند سنبلى از آن بردارد؟ فرمود: نه . گفتم : يك سنبل ارزشى ندارد، فرمود: اگر هر عابرى سنبلى از مزرعه بردارد، چيزى از مزرعه باقى نخواهد ماند.
از فضل بن يونس ، وى گويد: روزى خادم منزل به من وارد شد و گفت : مردى به نام موسى بن جعفر (عليه السلام) بر در خانه ايستاده ، گفتم : اى غلام ! اگر اين آقا همان است كه من خيال مى كنم تو براى خدا آزادى ؟ و من فورى به طرف در دويدم و امام (عليه السلام) را بر در خانه ديدم . عرضه داشتم آقاى من بفرماييد! حضرت از مركب فرود آمد و وارد شد من جلو رفتم كه او را به بالاى اطاق ببرم ، فرمود: بهتر است صاحبخانه در بالاى خانه بنشيند، مگر آن كه مرد هاشمى در مجلس باشد، عرض كردم : جانم فدايت شما هم كه هاشمى هستيد! بعد گفتم فداى شما غذاى حاضرى براى رفقا آماده شده اگر مايليد بياوريم ؟
فرمود: اى فضل مردم به غذاى حاضرى ميلى نشان نمى دهند (و با بى اعتنايى ) مى گويند غذاى حاضرى !! ولى من در آن عيبى نمى بينم ، بياوريد. من به غلام دستور دادم ظرف آب آوردند، امام (عليه السلام) فرمود: شكر خداوندى را كه براى هر چيزى دستور و قاعده اى قرار داد. گفتم قاعده و دستور اين (شستن دست قبل از غذا) چيست ؟ فرمود: صاحبخانه اول دست خود را بشويد تا مهمان بى خجلت دست بشويد، بعد از طرف راست خود شروع كند و دست همه را بشويد، و چون ظرف آب حاضر شد حاضران بسم الله بگويند و چون آن را ببرند (خدا را حمد كنند) پس از شستن دست ما گفتيم سفره آوردند. پرسيدم : دستور سفره چيست ؟ فرمود: وقت گستردن سفره بسم الله بگويد و وقت جمع كردن سفره ، خدا را حمد نمايد.
خلال آوردند پرسيدم : قاعده و دستور خلال چيست ؟ فرمود: سر خلال را بشكن كه تيزى آن لثه را خونى و مجروح نكند. بعد ظرف آب آوردند پرسيدم : دستور اين چيست ؟ فرمود: از جاى شكسته آن (اگر شكستگى دارد)، نياشامى كه شكستگى آن نشيمن گاه شيطان است و وقت نوشيدن بسم الله بگو، و پس از نوشيدن خدا را حمد كن و پس از غذا صاحبخانه آخر و بعد از همه دست خود را بشويد.
بعد فرمود: امير مؤمنان (عليه السلام) دستور مى دهد كه براى فلان خانواده ده هزار درهم بفرستى و من دوست دارم كه اين دستور را اكنون انجام دهى . گفتم : فدايت شوم اگر اين پول از دستم برود يك درهم آن به من بر نخواهد گشت ، فرمود: از خانه خارج كن كه پول به آنها نرسيده و به تو باز مى گردد انشاء الله و به خدا قسم هنوز به آنها نرسيده بود كه ده هزار درهم به من باز گرديد.
پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: در بازار غذا خوردن از پستى است .
مردى از پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) سؤ ال كرد: ما غذا مى خوريم ولى سير نمى شويم . فرمود: شايد به طور متفرق غذا مى خوريد دسته جمعى به دور سفره بنشينيد، و نام خدا را بر سر سفره ياد كنيد تا غذا را وسيله بركت شما قرار دهد.
پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: وقتى سفره پهن مى شود حاضران بايد از جلوى خود بخورند و از جلوى ديگرى نخورند، از وسط بشقاب نخورند، كه از قسمت بالاى آن (وسط ظرف غذا) خوردن بركت را از بين مى برد، و اگر سير شود (قبل از ديگران ) دست از طعام نكشد كه اين كار موجب خجلت آنان مى شود و چه بسا كه هنوز احتياج به غذا داشته باشند.
انس گويد: پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) هرگز روى خوان و سينى غذا نخورد و نيز از نان سفيد (سبوس گرفته ) ميل نفرمود، پرسيدند: بر چه چيز غذا مى خورد؟ گفت : بر سفره .
از ابى جحيفه : به نزد پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) رفتم در حالى كه از سيرى آروغ مى زدم ، پيغمبر فرمود: اى ابا جحيفه آروغ را پايين بيار كه هر كس در دنيا سيرتر بخورد، در آخرت گرسنه خواهد بود.
و پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: نور حكمت گرسنگى است ، و دورى از خدا سيرى است و قرب به خدا دوستى با فقيران و بينوايان و نزديك شدن به آنان است .
و نيز فرمود: دلها را با آب و غذاى بسيار نرانيد، كه دل آدمى چون زراعت است كه اگر آب زياد بخورد فاسد مى شود.
و نيز فرمود: سير و پر غذا مخوريد كه نور معرفت را در دل شما خاموش ‍ مى سازد، و هر كه شب با شكم سبك نماز بخواند در آن شب حور العين اطراف او خواهند بود.
از نبى اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) سؤ ال شد: چه چيز آدمى را بيشتر به دوزخ مى برد؟ فرمود: شكم و شهوت .
پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: هر كه حلال بخورد ملكى بر بالاى سرش بايستد و برايش استغفار نمايد تا از غذا دست بكشد.
و نيز فرمود: چون لقمه اى حرام به شكم بنده داخل شود، همه فرشتگان آسمان و زمين او را لعنت كنند، و تا وقتى كه آن لقمه در شكم اوست خداوند به او نظر نمى نمايد، و هر كس لقمه اى حرام بخورد خشم خدا را برانگيخته است ، و اگر توبه كند خدا توبه اش را مى پذيرد. و اگر بميرد (بى توبه ) آتش دوزخ به وى نزديك خواهد بود.
فصل چهارم : در آداب آشاميدن و آنچه بدان مربوط است
از نبى اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم): ظرف طلا و نقره را كسانى به كار مى برند كه به خدا يقين ندارند.
از حضرت صادق (عليه السلام) وارد شده است كه فرمود: در ظرف طلا و نقره آشاميدن و خوردن جايز نيست .
از حضرت باقر (عليه السلام): در ظرف طلا و نقره ، غذا نخوريد.
از حضرت صادق (عليه السلام) روايت است كه فرمود: آشاميدن در ظرف نقره و جام نقره نشان ، مكروه و ناپسند است ، و نيز مكروه است شانه و روغن دان نقره نشان باشد، و اگر كسى مجبور است در ظرف نقره نشان ، بياشامد مواظب باشد دهان او به جاى نقره نشان ، نخورد.
و روايت است كه حضرت آب طلبيد، برايش كاسه مسى پر آب آوردند، يك نفر از حاضران گفت : عباد بصرى آشاميدن از ظرف مسى را بد مى داند. حضرت فرمود: از او بپرس كه از ظرف طلا يا نقره بياشامم ؟!
از حضرت صادق (عليه السلام) سؤ ال كردند كه با يك نفس آب خوردن چگونه است ؟ فرمود: اگر بنده آب مى خورد به سه نفس و اگر آزاد است به يك نفس بياشامد.
و به روايت ديگر كه صحيح تر به نظر مى رسد از امام (عليه السلام) آمده است كه : به سه نفس آشاميدن بهتر است از يك نفس خوردن ، و امام مكروه مى داشت كه شبيه شتر آب بخورد.
دعاهايى كه هنگام نوشيدن آب روايت شده است
((شكر خدايى كه از آسمان آب نازل مى كند، و كارها را هرگونه بخواهد به انجام مى رساند، به نام خدا بهترين نامها)).
از امام صادق (عليه السلام): جمعى نزد پدرم آمدند و از او سؤ ال كردند كه شما نظرتان اين است كه هر چيزى دستورى دارد؟ پدرم فرمود: آرى و براى آنها آب خواست . آنان گفتند: اى ابا جعفر! اين كوزه نيز چيز است ؟ فرمود: آرى . گفتند: دستور و قاعده آن چيست ؟ فرمود: وقت آشاميدن خدا را ياد كنيد، و با سه نفس بياشاميد و با هر نفس خدا را حمد نماييد، و از سر لوله كوزه آب نخوريد، كه جاى نوشيدن شيطان است ، بعد از نوشيدن مى گويى : سپاس خداوندى را كه مرا آب داد و سيراب گردانيد، و به من عطا كرد و مرا خشنود ساخت ، و عافيت داد و كفايت نمود. خداوندا! مرا از آن دسته قرار ده كه در قيامت از حوض محمد (صلى الله عليه و آله و سلم) سيراب مى كنى و به رفاقت او سعادت مى بخشى ، به رحمت خود اى بهترين رحم آرندگان .
از عبد الله بن مسعود: پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) آب را به سه نفس مى خورد و در اول هر نفس بسم الله مى گفت و در آخر خدا را حمد مى نمود.
از انس : پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) از ايستاده آب خوردن نهى فرمود، پرسيدند: ايستاده غذا خوردن چطور؟ فرمود: بدتر است . ولى در يك روايت آمده است كه حضرت ايستاده آب خورد. (بستگى به موقعيت خاص مى باشد)
از امام صادق (عليه السلام) پرسيدند: طعم آب چگونه است ؟ فرمود: طعم حيات دارد.
و نيز فرمود: آب را با سه نفس بخوريد و در هر نفس خدا را سپاس گوييد شكر اولى شكر آب است ، و دومى شيطان را طرد مى كند، و سومى شفا درون بدن مى باشد.
از ابن عباس : پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) را ديدم كه آب را به دو نفس آشاميد.
از موسى بن جعفر (عليه السلام): درباره دستور آب خوردن پرسيدند؟ فرمود: دستور آب خوردن آن است : كه اگر كوزه ، شكستگى دارد از جاى شكسته نياشامى كه نشيمنگاه شيطان است ، و اول آشاميدن بسم الله بگويى و پس از آن خدا را حمد و سپاس كنى .
از عمر بن قيس كه گويد: در مدينه وارد بر امام پنجم (عليه السلام) شدم ، در مقابل حضرت كوزه اى بود، پرسيدم : دستور اين كوزه چيست ؟ فرمود: از دهانه آن آب بخور، و بسم الله بگو و چون كوزه را از دهان برداشتى خدا را حمد كن ، و از جاى بند و دسته آن آب نخور كه نشيمنگاه شيطان است .
پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: هرگاه مگسى در ظرف شما افتاد آن ظرف را در آب فرو بريد، كه يك بال مگس آلوده به بيمارى است و در بال ديگرش ، شفا است . و مگس بال آلوده اش را در ظرف فرو مى برد، پس همه ظرف را در آب فرو بريد و او را بيرون اندازيد.
فصل پنجم : در آداب خلال كردن
از وهب بن عبد ربه : حضرت صادق (عليه السلام) را ديدم كه خلال مى نمود، من نگاه مى كردم ، امام فرمود: پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) دهنش پاكيزه و طيب بود ولى خلال مى نمود، و در خبر ديگر است كه يكى از حقوق مهمان اين است كه برايش خلال آورند.
و فرمود: زبان را در دور دهان بگردان هر چه با زبان در آمد فرو ببر، و آنچه را با خلال بيرون آوردى از دهان بيرون افكن .
فضل بن يونس از حضرت صادق (عليه السلام) در دستور خلال پرسيد. فرمود: سر خلال را بشكن كه لثه تو را زخم نكند و از آن خون ، جارى نسازد.
از امام ششم (عليه السلام): سرمه ، دهان را پاكيزه مى كند، و خلال ، روزى را زياد مى نمايد.
سعد بن معاذ گويد: پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: دهانتان را با خلال پاكيزه كنيد، كه دهان جايگاه دو ملكى است كه اعمال تو را مى نويسند، مركبشان آب دهان و قلمشان زبان است . و هيچ چيز براى آنها بدتر از باقيمانده غذا در دهان نمى باشد.
از على (عليه السلام): خلال با چوب شوره گز موجب فقر شود.
از حضرت رضا (عليه السلام): با چوب انار و شاخه ريحان خلال نكنيد كه رگ جذام را به حركت آرد، پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) با هر چوبى كه به دستش مى رسيد خلال مى كرد مگر با چوب خرما و نى .
پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: خداوند خلال كنندگان امتم را در وقت وضو و غذا رحمت كند.