 |
|
روضة الشهداء مرحوم ملاحسين واعظى كاشفى - ۱۸ - ذكر شهادت عبدالله بن حسن عليهما السلام با سه تن از غلامان و بعد از شهادت خواهرزادههاى آن امام مظلوم نوبت به برادرزادگان مهموم مغموم رسيد. اول عبدالله بن امام حسن كه جوانى بود نوخاسته و همچو ماه ناكاسته و سرو آراسته پيش عم عزيز خود آمد و گفت: اى خلاصه خاندان رسالت و امامت و نقاوه دودمان ولايت و كرامت مرا دستورى ده كه طاقت فراق خويشان ندارم و بار مهاجرت ايشان را تحمل نمىآرم.امام حسين گفت: آه تو را چگونه اجازت حرب دهم كه تو مرا يادگار برادرى و نزديك من با جان شيرين برابرى عبدالله امام را سوگند داد و اجازت حرب يافته روى به ميدان نهاد و گفت.
و ابيات ابوالمفاخر در ترجمه رجز او اينست و چه زيبا گفته:
راوى گويد كه چون عبدالله به ميدان آمد به طلب مبارز توقف نكرد و از گرد راه روى به قلب لشگر عمر سعد نهاد و تا به نزديك پسر سعد رسيد خرمن عمر بيست و دو كس را به باد فنا بر داد. عمر سعد از بيم تيغ شاهزاده عنان بر تافته در ميان سواران گريخت و عبدالله به ميدان باز گشته زمانى برآسود آن گه مبارز طلبيد چون عمر سعد ديد كه عبدالله روى به عرصهگاه ميدان آورد پيش صف لشگر آمد و مردان را به حرب تحريص مىكرد و وعده زر و خلعت و غلام و مركب مىداد بخترى بن عمرو شامى پيش وى آمد و گفت: اى پسر سعد دعوى سپهسالارى لشگر ميكنى و داعيه سالارى و سردارى سپاه دارى نيك مىگريختى از بيم تيغ اين جوان هاشمى. عمر سعد خجل زده شد و گفت: اى بخترى جان عزيز است و عمر بى عوض اگر نگريختمى جان از كف او نبردمى و عمر عزيز را وداع كردمى و اگر خواهى كه راستى سخن مرا بدانى اينك اين پسر در ميدان ايستاده و ديده انتظار در راه مبارزه نهاده برو تا دستبرد هاشميان بينى و از درخت كارزار و نهال حرب و پيكار ايشان ميوه ناكامى و بىفرجامى چينى.
بخترى از سخن عمر سعد منفعل شده و آتش غضبش مشتعل گشته پانصد سوار كه خاصه او بودند روى به عبدالله آوردند و از صف سپاه امام حسين عليهالسلام محمد بن انس و اسد بن ابى دجانه و پيروزان غلام امام حسن عليهالسلام به مددكارى شاهزاده آمدند و پيروزان خود را در پيش افكنده در برابر بخترى در آمد و بخترى از غايت خشم بر پيروزان حمله كرد و پيروزان نيز با او در آويخت عبدالله بن حسن بر غلام خود بترسيد نيزه در ربوده روى بدان سواران نهاد و اسد و محمد انس در عقب وى حمله كردند پيروزان چون ديد كه شاهزاده حمله كرد او نيز از بخترى برگشته با ايشان متفق شد به يك حمله آن پانصد مرد را برداشته مىدوانيدند تا به قلب گاه لشگر رسانيدند شبث بن ربعى با پانصد سوار از صف لشگر جنبيده بانگ بر بخترى زد كه شرم ندارى كه با اين همه مردان كارى از پيش چهار تن روى به گريز مىآرى پس او را با لشگر او باز گردانيد و خود نيز با پانصد سوار حمله كرده گرداگرد آن چهار مبارز را فرو گرفتند عبدالله روى به شبث آورد و محمد و اسد با وى بودند اما پيروزان ديگرباره بر بخترى حمله كرد و لشگر او را زير و زبر گردانيد از عمر سعد عليه اللعنه منقول است كه گفت: من در آن روز حرب پيروزان را تفرج مىكردم و سوگند به خداى كه اگر يك شربت آب يافتى همه لشگر ما را كفايت كردى از غايت شجاعتى كه داشت و من مىشمردم صد و سى كس را به نيزه و بيست كس را به شمشير هلاك گردانيد راوى گويد: كه پيروزان از بسيارى حرب كوفته شده برگشت تا به ملازمت امام حسين عليهالسلام رود كه عثمان موصلى از قفاى او درآمد و بى خبر نيزهاى بر كمر وى زد كه از پشت اسب در افتاد و اسب رم كرده روى به صحرا نهاد ليكن پيروزان چون پياده بماند نيزه بيفكند و سپر در سر كشيده تيغ از نيام بر آورد و با آن مدبران درآويخت اما اسد بن ابودجانه چون پيروزان را پياده ديد بانگ بر مركب خود زده حمله كرد و از حلقهاى كه گرد پيروزان زده بودند چهارده كس را به قتل آورد و باقى در رميدند و اسد نزديك پيروزان آمد و گفت: اى برادر جهد كن و بر اسب من نشين و پيروزان خواست كه سوار شود كه ناگاه مخالفان از چهار سوى ايشان درآمده آغاز حرب كردند و اسد پيروزان را بگذاشت و پيش ايشان باز شد و دست به حرب برگذاشت و در اثناى محاربه بخترى از دست راست اسد در آمد و نيزهاى بر پهلوى وى زد كه سر سنان از پهلوى ديگر بيرون شد و نيزه از دست اسد بيفتاد و خواست كه تيغ بر كشد دستش كار نكرد ازرق بن هاشم در آمد و به يك ضرب كار اسد را تمام كرد اما عبدالله بن حسن با شبث ربعى در آويخته بود و در اثناى گير و دار هفده زخم بر وى زده بودند عاقبت بكوشيد تا آن قوم از وى گريزان شدند و چون ديد كه آن لشگر نحوست اثر گرد پيروزان و اسد فرو گرفتهاند به جانب ايشان تاخت و در محلى رسيد كه اسد شهيد شده بود عبدالله در آمد و قاتل اسد را به يك طعن نيزه هلاك كرد و بخترى را مجروح گردانيد لشگر از وى در رميدند و او پيش آمد پيروزان را ديد افتاده دست دراز كرد و او را از زمين در ربود و در پيش زين گرفته روان شد و اسب عبدالله چون قدمى چند برفت فروماند چه فزون از صد چوبه تير بر او انداخته بودند و اسب او تشنه و گرسنه بود و بسيارى به هر جانب دويده حالا كه دو تن بر او سوار شدند طاقت نياورد و بايستاد عبدالله پياده شد و پيروزان را از اسب فرو گرفت عمش عون بن على چون وى را پياده ديد مركب بتاخت و جنيبتى بياورد تا عبدالله سوار شد و بازوى پيروزان را گرفته به دست عون داد عون خواست كه به راه در آيد پيروزان بيفتاد و جان به حق تسليم كرد رضوان الله عليه و عبدالله به گريه در آمد و عون نيز گريان گرديده بر فوت او دريغ مىخوردند.
ديگرباره شاهزاده مؤتمن اعنى عبدالله بن حسن دست توكل در حبل المتين حسبى الله استوار كرد و پاى در ركاب و ما توفيقى الا بالله آورده دل از دنيا و ما فيها برداشت و عنان اختيار به قبضه ارادت آفريدگار باز گذاشت
و روى به لشكر مخالف آورده مبارز طلبيد و هيچكس را داعيه حرب او نشد و هر چند عمر
سعد مبالغه مىكرد كسى سخن او را نمىشنيد پسر سعد در غضب شده لشگر خود را دشنام
مىداد و نفرين مىكرد يوسف بن الاحجار اسب فرا پيش راند كه يابن سعد منشور ملك رى
تو گرفتهاى و علم سپهسالارى تو برافراشتهاى چرا خود پيش نمىروى و ما را نكوهش
مىكنى عمر سعد جواب داد: كه مرا امير جليل نفرموده كه به خود حرب كنم بلكه اين
لشكر را در فرمان من كرده تا ايشان را به حرب فرستم پس تو را فرمان من بايد برد نه
مرا فرمان تو برو و با اين پسر حرب كن و اگر نه از تو شكايت پيش پسر زياد كنم يوسف
بن الاحجرا بترسيد و مركب برانگيخته به مصاف عبدالله آمد و از گرد راه نيزه حواله
سينه عبدالله كرد شاهزاده طعنه او را رد كرده نيزهاى بر حلقومش زد كه سر سنان از
قفايش آشكارا شد و آن شقى نگونسار از مركب در افتاد و جان بداد پسرش طارق بن يوسف
چون حال پدر بدين گونه مشاهده كرد روى به مصاف عبدالله آورد و زبان به بيهوده گشاده
و رسم حيا و ادب بر يك طرف نهاده دشنام مىداد و سخنان ناسزا مىگفت عبدالله را
طاقت طاق شد. به نيزه بر طارق حمله كرد و طارق به سبك دستى تيغ براند و نيزه
عبدالله را به دو نيم كرد و خواست كه همان تيغ را بر عبدالله فرود آرد كه عبدالله
مركب بتازيد و سر دست او را با تيغ در هوا بگرفت و چنان دستش را بر تافت كه استخوان
ساعدش در هم شكست و تيغش بيفتاد عبدالله به دست ديگر كمرش بگرفت و به هر دو دست از
خانه زينش در ربوده چنان بر زمين زد كه همه استخوانهايش خرد شد و اين طارق را ابن
عمى بود نامش مدرك بن سهل از كشتن پسر عم غبار الم و غم بر دلش نشسته به ميدان آمد
و فحش بسيار نسبت به حيدر كرار و فرزندان نامدار او كه خلاصه ابرارند بگفت عبدالله
را تحمل نمانده در تاخت تيغى محرف بر او فرود آورد كه سر و هر دو دست و يك نيمه از
تنش بر زمين افتاد و بعضى از بدن ناپاكش بر زين بماند شاهزاده در آمد و پايش بگرفته
از اسب دور انداخت و از مركب خود فرود آمده بر آن مركب گرانمايه تازى سوار شد و
مبارز طلبيد لشگريان از ضرب تيغ او هراسان شده سر در پيش انداختند و هول و هيبتى از
وى در دل دشمنان افتاد عبدالله چون ديد كه هيچ مبارز به ميدان او نمىآيد دلتنگ شده
خواست كه خود را بر سپاه دشمنان زند ناگاه نيزهاى قوى در آن صحرا افتاده ديد فى
الحال در ربوده گرد سر بگردانيد و روى به ميمنه لشگر نهاد و صف ايشان را از جاى
بركند و دوازده كس را به طعن نيزه بيفكند و برگشته نزديك امام حسين عليهالسلام آمد
و گفت: يا عماه العطش حضرت امام حسين عليهالسلام فرمود: كه اى روشنايى ديده عم و
اى بهجت افزاى سينه پر غم حالى جد و پدرت تو را آب خواهند داد و مرحم راحت بر
جراحتهاى دل تو خواهند نهاد پس عبدالله بدين بشارت مسرور گشته روى به ميدان نهاد
قرب پنج هزار مرد به يك بار بر او حمله كردند و به تير و تيغ و نيزه و سنان و ناوك
و زوبين و خنجر بر وى مىزدند تا از كار باز ماند و حمله كرده خواست كه به يك طرف
بيرون رود نگذاشتند عباس على عليهالسلام كه علمدار لشگر امام بود علم را به دست
على اكبر داد و خود با برادرش عون على به مدد عبدالله آمده او را از ميان لشگر
بيرون آوردند و عبدالله زخم بسيار خورده بود و آهسته مىراند ناگاه نبهان بن زهير
از عقب وى در آمد و ضربى ميان دو كتف وى زد چنان چه آن جناب از مركب در افتاد و
بدان افتادن قدم در عالم قدس نهاد رضوان الله عليه.
افسوس از آن نهال گلشن كامرانى كه در اول نوبهار جوانى به خزان اجل پژمرده شد و دريغا از آن چشمه آب زندگانى كه از هبوب صرصر اجل ناگهانى چون نفس زمهرير به باد دى افسرده گشت.
ذكر شهادت قاسم بن امام حسن
راوى گويد: كه چون قاسم بن حسن عليهالسلام چهره برادر خود را كه گل بوستان ناز بود
به خار آن حادثه جانگداز خراشيده ديد آه از نهاد او برآمده پيش عم بزرگوار خود آمده
گريان و دلى از آتش حسرت بريان و گفت: اى سيد و امام جهان مرا ديگر طاقت مفارقت
اقربا نمانده است و زمانه از سرير بهجتم بر خاك اندوه و مصيبت نشانده است دستورى ده
تا كينه برادر باز جويم و سوال اهل ضلال را به تيغ زبان سنان جواب گويم.
القصه قاسم اجازت حرب نيافت و برادران امام حسين عليهالسلام تهيه اسباب حرب مىكردند قاسم به خيمه در آمده سر به زانوى اندوه نهاد ناگاه يادش آمد كه پدرش تعويذى بر بازوى وى بسته بود و فرموده كه در محلى كه اندوه بسيار و ملال بىشمار بر تو غلبه كند اين تعويذ را باز كن و بر خوان و بدان چه در آن جا نوشته است عمل نماى قاسم با خود گفت: تا من بودهام مرا چنين حال نيفتاده و بدين سال ملامتى دست نداده بيا تا تعويذ را بخوانم و مضمون آن را بدانم پس آن تعويذ را از بازو باز كرد و بگشاد ديد كه امام حسن عليهالسلام به خط مبارك خود نوشته است كه اى قاسم وصيت مىكنم تو را كه چون برادرم و عمت امام حسين عليهالسلام را بينى كه در صحراى كربلا به دست شاميان دغا و كوفيان بىوفا گرفتار شده زنهار كه سر خود در قدم وى اندازى و جان خود را روان در بازى و هر چند تو را از مصاف باز دارند تو مبالغه مىنمايى و در الحاح و ابرام افزايى كه جان فداى حسين كردن مفتاح باب شهادت و وسيله ادراك اقبال و سعادتست.
قاسم كه اين وصيتنامه فرو خواند از شادى ندانست كه چه كند زود از جاى برجست و به خدمت امام پيوست و آن نوشته را بوسيده به دست آن حضرت داد چون شاه شهيدان آن مكتوب را بديد آه سوزناك از جگر بركشيده زار زار بناليد و گفت: اى جان عم اين وصيت پدر است نسبت به تو و مىخواهى كه بدين وصيت كار كنى و مرا نيز درباره تو وصيت ديگر فرمود و من نيز داعيه دارم كه آن را به جاى آرم بيا ساعتى بدين خيمه در آئيم و بدان وصيت قيام نماييم پس دست قاسم گرفته به خيمه درآورد و برادران خود عون و عباس را طلبيد و مادر قاسم را گفت: كه جامههاى نو در قاسم پوشان و خواهر خود زينب را گفت: بيار عيبه جامه برادرم حسن را كه فى الحال بياوردند و در پيش وى حاضر كردند سر عيبه را بگشاد و دراعه امام حسن عليهالسلام و يك جامه قيمتى خود در قاسم پوشانيد و عمامه زيبا به دست مبارك خود بر سر وى بست و دست دخترى كه نامزد قاسم بود گرفته گفت: اى قاسم اين امانت پدر توست كه به تو وصيت كرده تا امروز نزديك من بود اكنون بستان پس دختر را با وى عقد بست و دستش به دست قاسم داد و از خيمه بيرون آمد(41) قاسم از يكجانب دست عروس گرفته در وى مىنگريست و سر در پيش مىانداخت كه ناگاه از لشگر عمر سعد آواز داد كه هيچ مبارز ديگر مانده است قاسم دست عروس را رها كرد و خواست كه از خيمه بيرون آيد عروس دامنش بگرفت و گفت: كه اى قاسم چه خيال دارى و عزيمت كجا مىكنى؟
قاسم گفت: اى نور دو ديده عزم ميدان دارم و همت بر دفع دشمنان مىگمارم دامنم را رها كن كه عروسى و دامادى ما به قيامت افتاد
عروس گفت: كه اى قاسم مىفرمايى كه عروسى ما به قيامت افتاد فرداى قيامت تو را كجا جويم و به چه نشان بشناسم گفت: مرا به نزديك پدر و جد طلب كن و بدين آستين دريده بشناس پس دست فراز كرد و سر آستين بدريد و غريو از اهل بيت برآمد.
اما چون حضرت امام حسين عليهالسلام ديد كه قاسم به مصاف مىرود گفت: اى جان عم به پاى خود به گورستان مىروى بدين گونه نتوان رفت دست كرد و گريبانش چاك زد و هر دو سر دستارش به جانب رويش فرو گذاشت و لباس به شكل كفن در پوشانيد و تيغ خود به دست وى داد و به ميدانش فرستاد و قاسم روى به معركه نهاد آغاز رجز كرد و ترجمه بعضى از ابيات رجز او در منظومات ابوالمفاخر بدين منوال ايراد نموده است.
طريد مىكرد و جولان مينمود و مبارز طلب مىفرمود تا بسيار سر از تن بربود و بسيارى از دليران را از جان برآورد و هيچ مبارز ديگر آهنگ حرب وى نمىكرد قاسم در برابر قلب لشگر مخالف آمد و عمر سعد را آواز داد كه اى جفاكار بىوفا و تيره روزگار دور از صفا بسى برادران و هوادارن و ياران و محبان امام حسين عليهالسلام را شهيد كردى و از خويشان و اقرباى وى دمار برآوردى اندك جمع پريشان حال ماندهاند آخر وقت نشد كه دست از ما باز دارى و با اين مدبران روى به كوفه آرى و ما را با اين تشنگى و بىبرگى بگذارى و از آن چه كردهاى نادم و پشيمان گردى.
عمر سعد جواب داد كه شما را وقت نيامد كه از سر نافرمانى در گذريد و به عافيت حال خود در نگريد و در سلامت بر خويش بگشاييد و به بيعت يزيد و متابعت پسر زياد در آئيد قاسم بر وى و امراى وى لعنت كرد و گفت: اى شقى دين را به دنياى دنى فروختهاى و متاع امانت را به آتش خيانت سوخته بدين عجوزه غدار فريفته گشتهاى و قباله خواستگارى او به دست غرور نوشتهاى و ندانستهاى كه او به عقد هر كه در آيد و سه روزى با او بيشتر نيايد.
اى عمر امروز اسب خود را آب دادهاى گفت: آرى اول آب دادهام بعد از آن برنشسته قاسم گفت: ويلك يابن سعد واى بر تو اى پسر سعد دعوى مسلمانى مىكنى اسب را سيراب مىدارى و شهسواران ميدان امامت و ولايت را تشنه مىدارى عورات و اطفال اهل بيت را از تشنگى جان به لب رسيده و تو آب از ايشان باز مىگيرى و پند مذكر را اذكركم الله فى اهل بيتى نمىپذيرى آخر از تشنگى قيامت برانديش و از شرمندگى در پيش ساقى كوثر ياد كن آتش در دل عمر سعد افتاد و جوى آب از چشمه چشم روان كرد و چون از خاكسرارى نقد دين بر باد فنا داده بود اين سخن را هيچ جواب نداد اما شمر روى به سپاه خود كرد كه اين سوار را مىشناسيد قاسم بن حسن است كه در روز رزم اگر شمشير الماس فعل زمردفام ببيند آن را لب لعل خوبان طراز پنداشته به بوسه كارى آن ميل كند و اگر تاب و پيچ كمند به نظر وى در آيد آن را حلقه چين زلف ماهر خان خطا انگاشته به دست و بازو به آن رغبت نمايد.
شما يكان يكان پيش او مرويد و تدبير آن كنيد كه او را در ميان گيريد لشگر مخالف ترسان و هراسان عزم آن كردند كه روى به قاسم آرند و قاسم از آن حال بى خبر بود. چون ديد كه مبارز پيش وى بيرون نمىآيد روى به خيمه عروس نهاد چون به در خيمه رسيد او از دختر امام حسين شنيد كه در مفارقت او مىنالد و اشك حسرت از ديده بر چهره مىبارد قاسم نيز بسيار آرزومند ملاقات وى بود كلمهاى بدين مضمون ادا مىفرمود:
عروس آواز قاسم شنيد و از خيمه بيرون دويد و گفت:
قاسم از مركب فرود آمده نزديك وى رفت و گفت: اى دختر عم و اى انيس دل پر غم جاى نشستن و مجال سخن در پيوستن نيست كه سپاه خصم خيرگى و چيرگى مىنمايند مىخواهم كه به صولت تيغ آبدار آتش جرأت ايشان را فرو نشانم و حقا كه به اختيار از تو مفارقت مىنمايم.
پس قاسم او را وداع فرمود و عزيمت مراجعت به ميدان حرب نمود و از زبان عروس اين نكته به گوش هوش داماد مىرسيد:
اما چون قاسم ديگرباره به ميدان آمد و مبارز طلبيد هيچكس اجابت نكرد شعله آتش قهرش
زبانه زدن گرفت و چهار بار خود را بر ميمنه و ميسره و قلب زده بسى دليران را با خاك
يكسان كرد و هر بار كه از تاختن فارغ مىشد به معركه مىآمد و مرد مىخواست و در
اين نوبت كه قاسم طلب مبارز كرد عمر سعد ازرق دمشقى را كه سپهسالار بعضى از لشگر
شام بود بخواند پس گفت: اى ازرق هر سال از يزيد هزار دينار مىستانى و طنطنه شجاعت
به اسماع دلاوران شام و عراق مىرسانى چرا بيرون نمىروى و كار اين جوان را فيصل
نمىدهى ازرق گفت: اى عمر اين سخن از تو غريب است كسى را كه در ولايت مصر و شام با
هزار سوار برابر گرفته باشد به حرب كودكى مىفرستى و مىخواهى كه نام و ناموس مرا
در هم شكنى مرا تنگ آيد با وى محاربه كردن عمر سعد بانگ بر او زد كه اى مدبر زبانت
لال باد اين پسر حسن مجتبى است و نبيره حضرت مصطفى است و فرزندزاده شير خدا است به
خداى كه اگر ضرورت تشنگى و درماندگى نبود او را عار آمدى كه با ما سخن گفتى برو و
بهانه ميار تا نزد يزيد محترم و پيش پسر زياد محتشم گردى.
و آهنگ ميدان كرده در مقابل بايستاد و گفت: اى بيرحم سنگدل بىانصاف چهار پسر مرا كشتى كه در تمام عراق و شما ايشان را مثل و مانند نبود قاسم فرمود كه چه غم ايشان مىخورى هم اكنون تو را بدان منزل رسانم كه ايشان نزول كردند اما چون امام حسين عليهالسلام ديد كه ازرق ملعون در برابر قاسم در آمد بر وى بترسيد چه آن مدبر به مبارزت شهرت تمام داشت پس امام حسين دست به دعا گشاده نصرت قاسم از حضرت پروردگار درخواست نمود و مردم از دور و نزديك نظاره آن دو مبارز مىكردند ازرق به نيزه بر قاسم حمله كرد و قاسم حمله او را قبول نموده در صدد رد بر آمد و هرچه او مىبست اين مىگشاد تا دوازده طعن در ميان ايشان رد شد ازرق پليد در غضب رفته نيزه بر شكم مركب قاسم زد و اسب از پاى در آمده قاسم پياده بماند امام حسين عليهالسلام محمد انس را گفت: درياب جگرگوشه برادرم حسن را و اين جنيبت به وى رسان. محمد بن انس جنيبت امام حسين را به نزديك قاسم آورد تا سوار گرديد و بر ازرق حمله كرد ازرق بر اسب گلگونى نشسته بود چون كوه پاره و برگستوان مغربى افكنده بود كنارههاى آن به زر و سيم آراسته به پيش قاسم باز شد و سه طعن ديگر ميان ايشان رد و بدل شد و عاقبت ازرق تيغ بر كشيد و به قاسم در آمد قاسم نيز تيغى چون برق سوزان از نيام برآورد و چون رعد خروشان طنطنه نعره بر كشيد و گفت: بيا تا ببينم كه در چه كارى و از هنرهاى مردان چه دارى؟
چون ازرق در نگريست و آن تيغ در دست قاسم بديد گفت: اى قاسم من اين تيغ به هزار
دينار خريدهام و به هزار دينار ديگر به زهر آب داده حالا به دست تو چگونه افتاده؟
قاسم رو به خيمهاى كه مادرش و عروس در آن جا بودند روان شد آواز مادر شنيد كه مىگفت اى فرزند ارجمند و اى آرام دل دردمند آخر كجايى و چرا ديدار عزيز خويش نمىنمايى؟
عروس نيز مىناليد و اشك بر چهره مىباريد و به صد اندوه مىگفت:
قاسم كه اين صداها شنيد خروش بر كشيد مادر و عروس از خيمه بيرون دويدند و در دست و پاى قاسم غلطيدند قاسم ايشان را دلدارى ميداد و به صبر و تحمل ارشاد مىنمود و مىگفت: اى عزيزان امروز روزيست كه نسيم بهجت و سرور بر رياض قلوب و صدور نمىوزد و شميم فرح و مسرت به مشام ارواح ارباب مهر و محبت نمىرسد چنين كه چمن زندگانى شما را خضرت نظارت نمانده گلشن كامرانى من هم بىطراوت گشته است و چنان كه شما را طاقت تنهايى نيست از من هم قوت شكيبايى كناره جسته اما اين دورى اضطراريست و اين مفارقت از روى بىاختياريست آب و گل را روى به ميدانست و جان و دل را توجه به جانب جانان.
و چون قاسم عزم رفتن نمود مضمون اين كلام جگرسوز و فحواى اين سخن محنتاندوز بر زبان بازماندگان از صحبت او جارى شد.
اما قاسم به ميدان آمده چشمش بر رايت ابن زياد افتاد كه بر زبر عمر سعد بداختر
بداشته بودند عنان بدان صوب معطوف گردانيده و همت بر نگونسارى آن علم مصروف داشت و
به يكبار روى بدان قلب سپاه نهاده چشم از علم بر نمىداشت و مىخواست كه خود را به
علمدار رساند و علم را نگونسار گرداند پيادگان سر راه بر وى گرفتند همين كه به حرب
ايشان مشغول شد سواران به گرد وى در آمدند و تير و نيزه و گرز و شمشير حواله وى
كردند قاسم در درياى حرب غوطه خورده قريب سى پياده و پنجاه سوار را بيفكند و صف
سواران بر دريده خواست كه بيرون آيد مركبش را تيرباران كردند اسب از پاى در افتاد و
شبث بن سعد نيزه بر سينه قاسم زد كه سر سنان از پشت مباركش بيرون آمد و قاسم در آن
حرب بيست و هفت زخم خورده بود و خون بسيار از وى رفته از اسب در گشت و گفت: يا عماه
ادركنى آواز به گوش امام حسين عليهالسلام رسيده مركب در تاخت و صف پياده و سواره
را بر هم زده قاسم را ديد ميان خاك و خون غرق شده و شبث بر زبر سر وى ايستاده
مىخواست سر مباركش باز برد امام حسين عليهالسلام ضربتى بر ميان وى زد كه به دو
نيم شد آن گاه قاسم را در ربوده به در خيمه آورد و هنوز رمقى در تن وى باقى بود
امام حسين عليهالسلام سرش بر كنار گرفته بوسه بر رويش مىداد و مادر و عروس آنجا
ايستاده مىگريستند قاسم چشم باز كرده در ايشان نگريست و تبسمى فرموده جان به جان
آفرين تسليم كرد رضوان الله عليه.
اى قاسم ديده باز كن و دختر عمت را ببين اى قاسم حسرت نودامادى در دلت بماند
دختر امام حسين عليهالسلام دست در خون قاسم مىماليد و بر سر و روى مىكشيد و زبان حالش مىگفت:
شهادت ابوبكر بن على عليهالسلام
راوى گويد كه بعد از شهادت قاسم، ابوبكر بن على بن ابىطالب پيش امام حسين
عليهالسلام آمد و گفت: اى برادر مرا دستورى ده تا كينه خويشان از اين بدكيشان باز
خواهم امام حسين عليهالسلام فرمود: كه آه شما يك يك مىرويد و مرا به كه
مىگذاريد؟
پس امام شرف اجازت ارزانى فرمود و ابوبكر به ميدان آمده طريد كرد و جولان نمود و به چوگان مبارزت گوى سر مبارزت مىربود و رجزى مىخواند كه ترجمه بعضى از ابيات آن را ابوالمفاخر رازى بدين وجه آورده:
امام حسين عليهالسلام او را به دعا و آفرين مىنواخت و او بر مركب تازى كه در تندى برابر و باد سبق بردى و در تيزروى پيك سبك پاى وهم را مانده كردى
به هر طرف مىتاخت و رايت شجاعت به دست جرأت مىافراخت و عرصه ميدان را از نامردان تهى مىساخت تا وقتى كه نقد جان بر سر بازار شهادت در باخت رضوان الله عليه راوى گويد: كه ابوبكر را بيست و يك زخم رسيده بود و آخر به طعن نيزه قدامه موصلى و گفتهاند به زخم تير عبدالله بن عقبه غنوى يا زجر بن بدر نخعى.
شهادت عمر بن على بعد از او عمر بن على دستورى طلبيده به حرب در آمد و به قوت مبارزت از سران معارك قتال بر سر آمد و درر غرر در مناقب اهل بيت به الماس فصاحت مىسفت و رجزى مشتمل بر اين مضمون به زمبان نياز مىگفت:
پس از محاربت بسيار به سبب غلبه فجار و اشرار از عالم غدار رخت بر بسته و در روضه رضاى پروردگار قرار گرفت رضوان الله عليه و بعضى گفتهاند كه عمر بن على در آن حرب حاضر نبود و اين قول نزد علما اصحست اما مشهور آنست كه در آن روز به سعادت شهادت فايز گشته. شهادت عثمان بن على و بعد از او عثمان بن على به اجازت سبط نبى و ولى.
حربى مردانه در پيوست و دست مبارزان را به شوكت مردانگى فرو بست و رجزى ميخواند كه سه بيت از ترجمه آن اينست:
بعد از حرب بى كران به زخم گران يزيد ابطحى شمع حيات آن چراغ دودمان ولايت وامامت به باد اجل منطفى شد و آن گنج جواهر زواهر معانى به زير خاك فوات مختفى گشت رضوان الله عليه.
شهادت عون بن على
از عقب وى عون بن عى كه جوانى بود خوب صورت زيبا سيرت صافى نيت پاكيزه طويت نزد
امام حسين آمد و گفت: اى برادر مرا صرفه نيست كه مبارز طلبم كه در آن تاخير و توقفى
مىرود و من در قتال اعادى تعجيل دارم اجازت فرماى و همت ارزانى دار.
اين بگفت و مركب برانگيخته بر قلب سپاه دشمن حمله كرد و در درياى هيجا به پشتى
بازوى توانا غوطه خورد و ابن الاحجار با دو هزار پياده و سوار گرداگرد او را فرو
گرفتند عون على به شمشير يلى آن قوم را از هم بدرانيد و لشگر را از پيش خود برمانيد
و عنان به جانب خيمه منعطف گردانيد.
صالح بن يسار را كه چشم بر وى افتاد به لرزه درآمد و كينه ديرينه او صمت تجديد پذيرفت و سبب عداوت او آن بود كه در زمان خلافت اميرالمؤمنين على عليهالسلام او را مست به محكمه عليه ايشان آوردند و آن حضرت پسر خود عون را گفت: كه او را هشتاد تازيانه بزن تا از حق سبحانه مزد يابى عون او را به حسب شرع و به حكم پدر هشتاد تازيانه زده بود و كينه آن جناب در سينه آن شقى مخفى مانده تا در اين وقت كه عون به ميدان آمد صالح نام طالح انجام به انتقام آن صورت تيغ از نيام كشيده و زبان شوم به فحش و دشنام گشوده بر عون حمله كرد عون از كلمات سفاهتآميز او خشم گرفته به يك طعن نيزه از اسبش در گردانيد برادرش بدر بن يسار كه برادر را بدان خوارى افتاده ديد به كينه او بر عون حمله كرد و در برابرش آمده خواست كه زبان به فحش بگشايد كه عون او را مجال نداد و نيزه بر دهنش زد كه سر سنان از قفا نمودار شد عاقبت هزار سوار از ميمنه و هزار از ميسره به چپ و راست وى در آمدند و طعن و ضرب بر او روان كردند و آن سوار نامدار و نقد صاحب ذوالفقار با ايشان به نبرد درآمد و هر سو كه حمله مىكرد دمار از سوار و پياده بر مىآورد تا زخم بسيار بر وى زدند و به طعن نيزه خالد بن طلحه از مركب در افتاد و گفت: بسم الله و بالله و على ملة رسول الله يابن رسول الله به هوادارى تو در معركه دنيا آمديم و در وفادارى تو به ميدان آخرت رفتيم رضوان الله عليه.
شهادت جعفر بن على آن گه برادر ديگر كه جعفر بن على گفتندى از غم برادران سراسيمه گشته به اجازت امام حسين عليهالسلام روى به ميدان نهاد و داد مردانگى و جرأت و فرزانگى بداد و اندك زمانى را از همان شربت كه برادران عزيزش نوشيده بودند جرعهاى نوشيد و به يك چشم زدن در مقعد صدق بديشان رسيد رضوان الله عليه. شهادت عبدالله بن على پس از او عبدالله على با ديده گريان و سينه بريان پيش پيشواى دو جهان آمد و زبان حالش مىگفت:
اى برادر طاقتم از فراق برادران طاق شده و تنم در ميدان هجران پايمال خيل فراق گشته شرف اجازت ارزانى دار امام حسين عليهالسلام او را دستورى داد و عبدالله روى به مصاف نهاد و بعد از آن كه صد و هفتاد كس را در مهلكه فوات افكند به زخم هانى بن ثويب حضرمى از مركب در افتاده توجه به درجات جنان نمود
|
