اتكا به خداى تعالى در حوائج
بشر وقتى هم كه مى خواهد موحد شود، مى خواهد خدايى تعالى مطابق افكار خودش باشد؛ خدايى كه محسوس به حواس ظاهره است ، و اين نمى شود مگر اين كه يك موجود مادى باشد. خدا محسوس است ، ولى به چشم سر ديده نمى شود: راءته القلوب بحقايق الاءيمان ⁽²⁰⁰⁾. خدايى كه محسوس به حواس ظاهره باشد، مثل ماست ؛ غذا مى خواهد، چشم و دست و پا مى خواهد، سر تا پا فقر است . فقر معنايش اين نيست كه پول نداشته باشى . اگر ميلياردها تومان پول داشته باشى و هنگام ظهر در سير نان به تو نرسد فريادت بلند است و اين معناى فقر است . سر تا پاى اين موجود، فقير است ؛ هم فقر علمى ، هم فقر حياتى ، هم فقر آرامشى . گمان نكنيد كه جايى خبرى هست ، خبر فقط در دستگاه خداست . بايد در اين معنا تفكر كنيد تا موفق شويد و درك كنيد كه همه از خداى تعالى است ؛ نعمتهاى ظاهرى و باطنى ، و خودت سر تا پاى فقرى ، اشتباه نشود انسان فقير الى الله است و فقر به خدا دارد، نه فقر به بندگان خدا: طلب الحاجه من المحتاج سفه ⁽²⁰¹⁾ اگر پيش بندگان خدا اظهار حاجت كردى ؟ معنايش ‍ اين است كه سفيه هستى . او هم از سر تو است و به غناى حق تعالى غنى مى شود. انسان نبايد به غير خدا وابستگى فردى داشته باشد. و معناى آن ، اين نيست كه از اجتماع منقطع شود، برود در خانه بنشيند و به هيچ كس راه ندهد.
انبيا با آن توحيد كاملى كه داشتند، در بين اجتماع بودند؛ ولى وابسته به اجتماع نبودند. اگر انسان موحد شد، خدا وسائل زندگى را بهتر براى او فراهم مى كند؛ لكن اين تجربه مى خواهد. اگر انسان به حق تعالى توحيد خالص پيدا كند و از تمام وابسيگيها و از تمام آنچه كه مورد توجه او بوده است ، از اين كه فلان كارم را فلانى انجام مى دهد، اقتصادم را فلانى بر آورده مى كند، كسالتم را فلان دكتر كه از رفقاست مداوا مى كند، منقطع شود و رابطه او با اجتماع ، يك رابطه الهى باشد، خدا خودش عهده دار حوائج او خواهد بود. رابطه او با اجتماع الهى ، رابطه اى است بر اساس حركتهاى الهى انبيا در جامعه ، براى نجات بشر و ارتقاى سطح فرهنگ ، علم و دانش بشرى و اتكا به خداى تعالى در حوائج .

رابط بين انسان و خداى تعالى
عقل كه رابطه بين انسان و خداى تعالى است ، خودش محسوس به حس بصر نيست ، عقلى كه خداى تعالى درباره او مى گويد: ما خلقت خلقا هو احب الى منك و از همه مقامش بالاتر است ؛ از كوه و دشت و قمر و... . چون چيزى كه مى تواند خدا را معرفى كند، همين عقل است و رابطه عقلى . نفس فقط آتش فشانى مى كند. همه آتشهايى كه از صدر عالم بوده است ، آتش نفس است . عقل آتش ندارد، عقل آن است كه در انبيا و اولياى خداست . ان شاء الله از اين نعمت بهره مند باشيد. آثار آن هم همان آثارى است كه در انبياست ؛ اين است كه انسان ، معصيت خدا را انجام نمى دهد.
اگر انسان عذاب خدا را بفهمد، از همه بيشتر مى ترسد. اما رحمت خدا نگذاشته است ما عذابش را بفهميم . عذاب خدا اين است : وقتى طغيان كرديم مى گويد: برو گم شو! و اين از همه عذابها بدتر است . اگر به انسان گفتند: برو دنبال كارت ! همه چيز او معطل است . من نمى گويم كه اين معنا را وجدان كنيد، چون مشكلاتى دارد. آنچه آثار خير دارد و انسان را از بديها تطهير مى كند، آدمى را بهشتى مى كند، بديها را دور مى كند، بديها را دور مى كند، عقل است و آنچه انسان را در آتشها مى برد، نفس و شيطان است .
حضرت على (عليه السلام ) در اوصاف متقين مى گويد: شرورهم ماءمونه ⁽²⁰²⁾؛ يعنى اينها آتش دارند، ولى آتش آنها كسى را نمى سوزاند، جلوى آتش را مى گيرند، ولى جلوى رحمت را رها مى كنند. اگر انسان به اين مرحله برسد كه خود را بسازد و بداند انسان هم مثل خانه ، احتياج به ساختن دارد - و ساختن نفوس از همه ساختن ها بالاتر است - اگر انسان نفس الهى پيدا كند، مبداء خيرات و بركات است . بدانيد راه نجات اين است كه از طريق اهل بيت حركت كنيد و راه ديگرى نيست . اگر مى خواهيد ساخته شويد بايد تابع اهل بيت باشيد.

سرچشمه نارسايى
دستگاه الهى به حسب ماده و روحانيت ، در كمال شفقت و رحمت به مخلوقات الهى است . به بركت باران ، هوا، خورشيد، نبات ، معادن ، درياها و صحراها، اشجار و...، هر موجودى در اين عالم جنبه اعجاز دارد. و همه از مواهب الهى است . مخلوقات نمى توانند چنين كارى بكنند. اسرار جهان ، همان اسرار ماده است كه هيچ عاقلى هم نمى تواند به آن آشنا شود. آن وقت مى توان گفت خدايى نيست ؟ اينها از مواهب الهى است : والله يرزق من يشاء بغير حساب ⁽²⁰³⁾. اينها بركات خداست . آيا شرق و غرب يك پشه يا مگس خلق كند؟ اين كار خداست .
خرابيها از كجاست ؟ دستگاه خدا كه همه اش آبادى است ! گندمها، ميوه ها، ... همه از دستگاه خداست . اين گرفتاريها از كجا سرچشمه مى گيرد؟ شرچشمه همه اينها هوى و هوس انسان است . بلكه بايد گفت : ((لا انسان )). چون انسان اين كارها را نمى كند. موشكهاى قاره پيما... همه مال آدم است . اراده شماست كه توپ و تانك را حركت مى دهد. تو مى گويى : من اشرف موجودات هستم . عجب اشرفى هستى !! كدام گرگى به اندازه تو درندگى كرده است ؟ به اندازه ((تو))ى ((لا انسان )). انسان ، انبيا و اوليا و اتقيا هستند. آنها رحمتند، خليفه الله هستند. پس مبداء آتشها، فسادها، شرور و هلاكتها، اين انسان خود سر است ؛ اين انسانى كه هر چه دلش مى خواهد، مى گويد بايد كرد.
يك كشورى را بايد نابود كرد، چون زور داريم . حالا كه زور دارى بايد همه چيز را نابود كنى ؟ آيا به همه چيز هم حق دارى ؟ زورت كسى ديگر به تو داده است . چهار روز ديگر مى گويى : يك ليوان آب بدهيد بخورم . آن روز مى رسد. آيا شما آمريكا نمى شويى ؟ به تو فرصت مى دهند. به فرعون هم فرصت دادند. يك وقت گفت : غلط كرديم ، گفتند: غلطهايت را قبول نمى كنيم . مبداء اين آتشها انسان است . اگر اصلاح نكنى وجود تو ناشريف است و اگر اصلاح كردى شريف هستى . خداوند به تو توفيق دهد و تاءييت كند كه انسان شوى .

انسان سازى مكتب انبيا
همه مكتب اسلام و مكتب انبيا براى اين است كه جلوى آتشهاى بشرى گرفته شود. اگر جلوى آتشهاى بشرى گرفته شود، همه چيز در مسير خودش هست . تو مانع هستى و نمى فهمى چه مى كنى ! بايد خودت را درست كنى . كجاى تو درست است ؟ زبانت درست است ؟ نه ! چشمت درست است ؟ نه ! قلبت درست است ؟ نه ! پس كجاى تو درست است ؟ مى خواهى چه چيزى درستت كند؟ ان الصلوه تنهى عن الفحشاء والمنكر⁽²⁰⁴⁾. نماز براى اين است كه شما را درست كند! اگر نماز شما را درست نكرد، نماز نخوانده اى ، بلكه پشتك و وارو زده اى ، خيال مى كنى نماز خوانده اى . نماز آدم را درست مى كند.
حالا اعتنا به حرفهاى خدا و انبيا نكن ! بعد از هفتاد سال با هزار رنج و عسرت بمير. وقتى مردى يك لا انسانى . به ما همه چيز دادند ولى يك قدم از سبعيت خودمان بالا نرفتيم . همان سبع روز اول هستيم . الان چهار نفريد و مى توانيد نقشه شيطانى بكشيد. ولى فردا كه اين شيطانها را نداريد. فردا كفى مى خورد توى سرتان . اگر خودت را اين جا نسازى ، فردا نمى توانى خودت را بسازى . اين جا كه خودت را نمى سازى ؛ اگر پنجاه سال اين مجالس را برويد مثل اول است ؛ زبان همان زبان ؛ دروغگو، چشم ، چشم كثيف . اين جا بايد زبانت اصلاح شود، چشمت اصلاح شود. قلبى كه به فكر اذيت ديگران است ، انسان نيست ؛ حيوان هم نيست .
مكتب اسلام ، نماز و معارفش و معرفت خدا، همه براى اين است كه تو ساخته شوى . اگر تو ساخته شوى ، همه چيز ساخته مى شود. اگر تو خراب باشى ، همه چيز خراب مى شود. كارى كنيد كه خرابيها را اصلاح كنيد، آباد نمى خواهد بكنيد. جلوى خرابيهاى خود را بگيريد. خدا به همه توفيق بندگى خودش را عنايت كند. خدا همه را آگاهى بدهد كه مطلب را بفهمند. اگر ما هم مثل انبيا مطالب را مى فهميديم ، دنبال انبيا مى رفتيم . اگر مقدارى در مقام فهم مطالب باشيم ، به فكر تزكيه و اصلاح نفس باشيم ، خداوند موفقتان مى كند.

چشم و گوش دل
خدايا! چشم دل ما را نورانى كن ! بصيرت قلبى به ما عنايت كن ! آن بصيرت قبلى كه وقتى از مولاى متقيان سؤ ال شد: هل راءيت ربك ؛ خدا را ديده اى و عبادات مى كنى يا مثل ما مردم هستى و خدا را نديده عبادت مى كنى ؟ حضرت فرمود: ما كنت اءعبد ربالم اءره ؛ خداى ناديده را عبادت نمى كنم . ما با خيال كار نمى كنيم . ما كارمان روى واقعيت است .
يك بصيرتى مال قلب است . آن بصيرتى كه خدا را بايد با آن ديد. خدا منزه از اين است كه با چشمى كه در صورت است مشاهده شود. معرفت حق تعالى و صفات بارى تعالى از علم و قدرت و... را بايد با بصيرت قلبى فهميد كه همه عالم هستى آثار حق و ظهور حق است . وجود موجودات به ظهور حق ظاهر شده است . همه از آيات حق و بركات قدرت الهى خداست . همه ، قدرت وجود است و اين وجود، مال حق تعالى است . اين قدرت خداى تعالى بايد صرف در حق شود. جهال صرف در باطل مى كنند. موشكها را بايد به جا و در راه حق مصرف كرد. ولى اين بشر گوش به اين حرفها نمى دهد. خدا به ما قدرت بيان داده است ، گفته است : دروغ نگو! ولى ما مى گوييم . گفته است : تهمت نزن ! ولى ما مى زنيم . او هم موشك را در راه باطل صرف مى كند.
قلب هم چشم دارد. چشم قلب را پيامبر دارد كه از آخر زمان خبر داده است . ولى ما نداريم . سمع قلب شنواست و نداهاى غيبى را مى شنود، ولى ما از آن محروم هستيم . به خاطر همين كثافتكاريهايمان محروميم . ما بنده شيطانيم و بنده هوى و هوس . چه وقت بنده خدا هستيم ؟ ان شاء الله شما بنده خدا بشويد، بصيرت قلبى و سمع قلبى هم نصيب مى شود. اين مطلب دروغ نيست ، راست است . ما نداريم . چون نداريم ، نبايد بگوييم : دروغ است . اهلش دارند. ما بيگانه هستيم . ان شاء الله به توفيقات الهى ، به بندگى خدا، به انقطاع از شيطان و انقطاع از هوى و هوس ما هم به اين موهبت نائل شويم . هر كس بندگى خدا را كرد، غير از اين چشم سر و گوش قلب او نيز باز مى شود. آن قلبى كه داراى چشم است ، مهبط مواهب الهى است . معارف و اخلاق اسلام و فقه اسلام و عبادات معراجى هم درست مى شود.

آشنايى با خدا
همه عيبها زير سر خودمان است . ما با نقشه هاى شيطانى مى خواهيم حركت كنيم و به همين دليل ، از بركات بالا خبرى نيست . اگر با نقشه هاى الهى حركت كرديد، خداى تعالى به شما توفيق مى دهد و از بركات دستگاه خدا استفاده مى كنيد. كسى كه با دستگاه خدا آشنا شد، معامله با جهان شرق و غرب هم نمى كند: عظم الخالق فى اءنفسهم و صغر مادونه فى اءعينهم ⁽²⁰⁶⁾. اگر خداشناس شدى دست طاغوتها را نمى بوسى ، اين از جهالت است . اگر عظمت خدا را فهميدى ، مى بينى هيچ موجودى در برابر عظمت خدا عظمت ندارد. اگر قدرتى دارد، كمالى دارد، همه از مواهب خداست . همه جميلها جميل حق است . ولى ما ارباب را نمى شناسيم . دست اين و آن را مى بوسيم ، صد جور حقه بازى مى كنيم ، بعد هم به اسفل السافلين مى رويم ؛ بدون رو در بايستى . ولى اگر رابطه الهى پيدا كرديم و اگر با خدا آشنا شديم ، آشنايى با خدا از بندگى خداست ، نه از بازيهاى خودت . بازيهاى خود، تو را به جهنم مى برد.
ان شاء الله كارى كنيد كه جهنم نرويد. دست خود شماست . انا هديناه السبيل اما شاكرا و اما كفورا⁽²⁰⁷⁾. حجت بر همه تمام است . يك دسته انبيا هستند و يك دسته طواغيت و يك دسته هم گاهى به شرق مى روند و گاهى به غرب . اگر مى خواهى مرد موفقى باشى ، بايد پيرو انبيا باشى آنها با چه زحماتى ما را هدايت كردند. وگرنه ، حيوانات هم بلد هستند نقشه بكشند. اين كه انسانيت نيست . خداى تعالى به شما نيرويى داده است كه ان شاء الله به انسانيت نائل شويد. ولى اهمال مى كنيد. خداوند به شما نيرويى بدهد كه به اين فكر بيفتيد و از دستگاه خدا كمال استفاده را بكنيد و از زحمات پيامبر اكرم كمال استفاده را بكنيد.
اءنتم الفقراء الى الله ⁽²⁰⁸⁾. ما در همه چيز فقير هستيم و فقر ما را خدا مى تواند اصلاح كند. طلب الحاجه من المحتاج سفه ⁽²⁰⁹⁾. گاهى در اين خانه ، گاهى آن خانه . مگر اين خانه ها مثل خود ما نيستند؟ بله ! گاهى هم كثيفتر. انسان بايد ارباب را بشناسد. خدا همه را توفيق عنايت كند. خدا همه را بركت پيامبر خدا هدايت كند. خدا همه را علم و عمل عطا كند و شر شياطين را كم كند.

نورانيت عقل
عقل ، موجودى روحانى و داراى روحانيت است ، كه خداى تعالى به انسان عنايت فرموده است ، به شرط آن كه آدمى عقل را در مقابل هوى و هوس مهمل نگذارد. اگر حركات انسان شيطانى باشد، عقل مكسوف مى شود و به تبعيت هوى مى گردد. معرفه الله ، توسط نورانيت عقل است ؛ يعنى با نورانيت عقل انسان ، حقايق اشيا ظهور مى كند. عقل داراى ادراك سرابى نيست . واهمه و تخيلات شناخت سرابى اند.