تفسير نور
(جلد پنجم)

حجة الاسلام و المسلمين حاج شيخ محسن قرائتى

- ۲ -

تفسير آيه : (19) اَلَّذِين يَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللّهِ وَيَبْغُونَهَا عِوَجاً وَهُم بِالاَْخِرَةِهُمْ كَفِرُونَ
ترجمه : 
كسانى كه (مردم را) از راه خدا باز مى دارند و مى كوشند تا آن را كج جلوه دهند، در حالى كه آنها خودشان به آخرت كافرند.
نكته ها : 
O دشمنان با شيوه هاى مختلف از راه خداوند جلوگيرى مى كنند، از جمله : بدعت ، تهمت ، تفسير به راءى ، جعل حديث ، ايجاد شبهه ، ركود مساجد، كنار زدن اهل بيتِ رسول خدا عليهم السّلام ، نهى از معروف ، بهانه تراشى ، ايجاد سرگرمى هاى ناسالم ، مطرح كردن مسائل فرعى ، شخصيّت تراشى ، ترويج باطل ، تحقير مؤ منان ، تحريم مباحات ، تشويق نابجا، تبليغ ناروا و بزرگ نشان دادن طاغوت ها و ...
O از مصاديق بارز بستن راه خدا، بستن دَرِ خانه ى اولياى خدا و اهل بيت پيامبر عليهم السّلام و رهبران معصوم و عادل است .
پيام ها : 
1- بستن راه خدا يا كج نشان دادن آن ، ظلم است . (القوم الظالمين الذين يصدّون ...)
2- دشمن در مرحله ى اوّل راه را مى بندد و اگر نتوانست ، مسير را منحرف مى كند. (يصدّون ... و يبغونها عوجاً)
3- تحريف معارف دينى و بد جلوه دادن دين ، نوعى بستن راه خداست . (يصدّون ... و يبغونها عوجاً)
4- دين خدا هيچ گونه كجى و انحرافى ندارد و مخالفان ، خود شبهه و انحراف درست مى كنند. (يبغونها عوجاً)
5- ايمان نداشتن به آخرت مقدّمه ى هرگونه ظلمى است . (بالاخرة هم كافرون )
تفسير آيه : (20) اءُوْلََّئِكَ لَمْ يَكُونُواْ مُعْجِزِينَ فِى الاَْرْضِ وَمَا كَان لَهُم مِّن دُونِ اللّهِ مِنْ اءَوْلِيَآءَ يُضَعَفُ لَهُمُ الْعَذَابُ مَا كَانُواْ يَسْتَطِيعُونَ السَّمْعَ وَ مَا كَانُواْ يُبْصِرُونَ
ترجمه : 
آنها در زمين عاجز كننده نيستند (و نمى توانند بر مقدّرات شومى كه براى خود رقم زده اند، غلبه كرده و از خطر فرار كنند.) و در برابر خداوند هيچ ياورى ندارند. عذاب خدا نسبت به آنها مضاعف است . (چرا كه هم خود گمراه بودند و هم ديگران را با بستن راه خدا يا كج نشان دادن آن به گمراهى كشاندند)، آنان (از شدّت لجاجت و عناد،) توان شنيدن (حقّ) را ندارند و (آن را) نمى بينند.
نكته ها : 
O سؤ ال : دو برابر شدن عذاب ، با عدل الهى چگونه سازگار است ؟
پاسخ : كسى كه به خاطر مقام و قدرتى كه دارد سبب انحراف ديگران مى شود، طبيعتاً بايد وزر آنها را نيز بر دوش كشد، لذا گناه دانشمندان به خاطر نقش الگويى آنان ، چندين برابر افراد عادّى است و اين عين عدالت است .
پيام ها : 
1- ستمگران ، تحت سيطره ى قهر و قدرت الهى قرار دارند و عاقبت كار خود را خواهند ديد. (لم يكونوا معجزين فى الارض )
2- اهل افترا گمان نكنند كه حمايت و ولايت طاغوت ها، سبب نجات آنها خواهد شد. (ما كان لهم من دون الله من اولياء)
3- رهبران گمراه كه سبب انحراف ديگران شوند، گناه آنان را نيز بر دوش مى كشند. (يصدّون ... يبغونها عوجاً ... يضاعف لهم العذاب )
4- كفر و لجاجت و تعصّب ، چنان چشم و گوش منحرفان را كور و كر نموده كه نمى توانند حقّ را ببينند و يا بشنوند. (ما كانوا يستطيعون ...)
تفسير آيه : (21) اءُوْلََّئِكَ الَّذِينَ خَسِرُوَّاْ اءَنفُسَهُمْ وَضَلَّ عَنْهُم مَّا كَانُواْ يَفْتَرُونَ 
ترجمه : 
آنها كسانى هستند كه (سرمايه ى وجود و عمر) خويش را از دست داده و از آنچه به دروغ مى ساختند (نيز) بازمانده اند.
تفسير آيه : (22) لاَ جَرَمَ اءَنَّهُمْ فِى الاَْخِرَةِ هُمُ الاَْخْسَرُونَ 
ترجمه : 
به ناچار آنان در قيامت ، زيانكارترين افرادند.
نكته ها : 
O در فرهنگ اسلام ، دنيا بازارى است كه مردم فروشنده اند، و جان ، مال و عمل ، كالاى اين بازار است و خريداران متعدّدى از خدا، شيطان ، هواى نفس و ديگران ، اين كالاها را به قيمت ارزان يا گران خريدارند. لذا واژه هاى ((اَجر))، ((ثواب ))، ((ضِعف )) و ((اَضعاف ))، براى سود و واژه هاى ((خُسر))، ((خسران مبين )) و ((اخسرين ))، در مورد ضرر و زيان ، در قرآن زياد مطرح شده است .
هشدار مهم آن است كه بدانيم هر ضرر و زيانى قابل جبران است ، مگر گذران عمر كه ديگر باز نمى گردد.
O گاهى مال ومسكن ، يا مقام وقدرت ويا مدرك و عنوانِ انسان از بين مى رود، امّا گاهى انسان خودش را مى بازد وانسانيّت خود را به هدر مى دهد كه اين بالاترين خسارت است .
پيام ها : 
1- گفتارهاى باطل و ناحقّ گرچه به ظاهر جلوه دارند، امّا همه تباه شدنى هستند. (ضل عنهم ما كانوا يفترون )
2- بالاترين خسارت ها، خسارت نفس و عمر انسان است ، نه زيان هاى مالى . (خسروا انفسهم ... هم الاخسرون )
3- خسارت هاى دنيوى جبران پذير است ، مهم خسارت در قيامت است كه چاره اى ندارد. (فى الاخرة هُم الاخسرون )
تفسير آيه : (23) إِنَّ الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّلِحَتِ وَاءَخْبَتُوَّاْ إِلَى رَبِّهِمْ اءُوْلََّئِك َاءَصْحَبُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيهَا خَلِدُونَ
ترجمه : 
همانا كسانى كه ايمان آورده وكارهاى شايسته انجام دهند ودر برابر پروردگارشان فروتن باشند، آنان اهل بهشتند و براى هميشه در آنجاخواهند ماند.
نكته ها : 
O واژه ى ((اَخبتوا)) از ((خَبْت )) گرفته شده ، كه هم به معناى تسليم و خضوع آمده و هم به معناى آرامش و اطمينان بكار رفته است .
O در كنار هشدار و تهديد، تشويق آمده است . بدنبال آيات قبل كه سرنوشت اهل افترا را بيان مى كرد، اين آيه سيماى اهل حقّ را بيان مى كند.
پيام ها : 
1- به ايمان و عمل صالح خود مغرور نشويم كه تسليم مطلق بودن ، شرط عبوديّت است . (امنوا و عملوا الصالحات و اخبتوا الى ربّهم )
2- حالات قلبى و معنوى ، در پاداش انسان مؤ ثّر است . (اخبتوا الى ربهم )
تفسير آيه : (24) مَثَلُ الْفَرِيقَيْنِ كَالاَْعْمَى وَالاَْصَمِّ وَالْبَصِيرِ وَالسَّمِيعِ هَلْ يَسْتَوِيَانِ مَثَلاً اءَفَلاَ تَذَكَّرُونَ
ترجمه : 
مَثلِ دو گروه (كافران ومؤ منان ،) همچون ((نابينا و ناشنوا)) و ((بينا و شنوا)) است ، آيا اين دو گروه در مَثل يكسانند؟ پس چرا پند نمى گيريد؟
نكته ها : 
O همان گونه كه بدن چشم و گوش دارد، دل و روح نيز چشم و گوش دارد. همان گونه كه نابينا و ناشنوا محسوسات عالم را درك نمى كنند و لذّت نمى برند، افراد لجوج نيز معارف الهى را درك نكرده و لذّت نمى برند.
پيام ها : 
1- كسى كه ديدش محدود به محسوسات مادّى باشد و معنويّت و آخرت را نبيند، كور است . (مثل الفريقين كالاعمى ... و البصير)
2- در تبليغ ، با شيوه ى سؤ ال ، وجدان افراد را به قضاوت بطلبيم . (هل يستويان )
تفسير آيه : (25) وَلَقَدْ اءَرْسَلْنَا نُوحاً إِلَى قَوْمِهِ إِنِّى لَكُمْ نَذِيرٌ مُّبِينٌ 
ترجمه : 
و همانا ما نوح را به سوى قومش فرستاديم ، (او به مردم گفت :) من براى شما هشدار دهنده ى روشنى هستم .
تفسير آيه : (26) اءَن لا تَعْبُدُوَّاْ إِلا اللّهَ إِنِّىَّ اءَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ اءَلِيمٍ 
ترجمه : 
(دعوت من اين است ) كه جز خداوند را نپرستيد، كه همانا من از عذاب روزى دردناك بر شما مى ترسم .
نكته ها : 
O حضرت نوح عليه السّلام اوّلين پيامبر اولوالعزم است كه عليه شرك و بت پرستى قيام كرد و چون نسل بشر پس از غرق شدن كفّار، همه از حضرت نوح است ، لذا او را آدم دوّم يا پدر دوّم گفته اند و چون عمرش از همه ى پيامبران بيشتر بوده است ، او را ((شيخ ‌الانبيا)) خوانده اند.
O شايد مراد از عذابى كه حضرت نوح از نزول آن بر قومش ‍ مى ترسيد، قهر الهى در همين دنيا باشد. چنانكه در چند آيه ى بعد مى خوانيم كه كفّار به نوح مى گفتند: (فاءتنا بما تعدنا ان كنت من الصادقين )
پيام ها : 
1- حوزه ى تبليغ پيامبران ، در مرحله اوّل قوم خودشان است . (ارسلنا... الى قومه )
2- هشدار انبيا، به نفع مردم است . (انّى لكم نذير)
3- انسان غافل ، بيش از هر چيز به هشدار نياز دارد. (انّى لكم نذير)
4- پيام و تبليغ بايد روشن و روشنگر باشد. (نذيرٌ مبين )
5- پيامبران هم هشدار مى دهند، هم مصالح مردم را بيان مى كنند.(نذيرٌ مبين )
6- هدف و وظيفه ى انبيا، بيان مسئله ى توحيد است . (الاّ تعبدوا الاّ الله )
7- تاريخ شرك ، به زمان حضرت نوح نيز بر مى گردد.(لاتعبدوا الاّ الله )
8- اصل پرستش و عبادت در هر انسانى وجود دارد، لكن پيامبران مسير و جهت آن را معيّن مى كنند. (لاتعبدوا الاّ الله )
9- انبيا، خيرخواه و دلسوز مردم بوده اند. (انّى اخاف عليكم )
10- وظيفه ى مبلّغ و مربّى ، بيان خطرات و عواقب سوء شرك به خداوند است . (اخاف عليكم عذاب يوم اليم )
تفسير آيه : (27) فَقَالَ الْمَلاَُ الَّذِينَ كَفَرُواْ مِن قَوْمِهِ مَا نَرَيكَ إِلا بَشَراً مِّثْلَنَا وَمَا نَرَيكَ اتَّبَعَكَ إِلا الَّذِينَ هُمْ اءَرَاذِلُنَا بَادِىَ الرَّاءْىِ وَمَا نَرَى لَكُمْ عَلَيْنَا مِن فَضْلٍ بَلْ نَظُنَّكُمْ كَذِبِينَ
ترجمه : 
پس سران قومش كه كافر بودند گفتند: ما تو را جز انسانى مثل خودمان نمى بينيم و جز اراذل و اوباش كه ساده لوحند (و نسنجيده در نگاهِ اوّل يار تو گشته اند)، كس ديگرى را پيرو تو نمى يابيم ، و براى شما هيچ برترى بر خودمان نمى بينيم ، بلكه شما را دروغگومى پنداريم .
نكته ها : 
O مخالفانِ حقّ، گاهى رهبران الهى را تضعيف كرده و مى گفتند: شما انسان هايى مثل ما هستيد، نه برتر از ما، گاهى پيروان آنها را كوچك مى شمرند و مى گفتند: آنها افرادى بى سر و پا و بى شخصيّت هستند، و گاهى مكتب را تضعيف مى كردند و مى گفتند: سخن شما دروغ و افترا يا سحر يا افسانه هاى پيشينيان است و يا سخنان شما حرف هاى عادّى است كه اگر بخواهيم ما نيز مثل آن را مى آوريم .
پيام ها : 
1- معمولاً اشراف در خط اوّل مخالفان انبيا بوده اند. (فقال الملاء الذين كفروا)
2- مستكبران ، از مساوات با توده ى مردم و خصوصاً محرومان ناراحت هستند. (هم اراذلنا)
3- كسانى كه وابستگى كمترى به دنيا دارند، بهتر و زودتر ايمان مى آورند. (مانراك اتّبعك الاّ الذين هم اراذلنا)
4- در ديد دنياپرستان ، مال و ثروت ارزش است ، نه حقّ و حقيقت . (ما نرى لكم علينا من فضل )
5- مخالفان انبيا، برهان ندارند و آنچه مى گويند بر اساس ظنّ و گمان و وهم است . (بل نظنّكم )
6- عقل كفّار در چشم آنهاست . در اين آيه 3 بار كلمه ى (ما نرى ) آمده است .
تفسير آيه : (28) قَالَ يَقَوْمِ اءَرَءَيَتُمْ إِن كُنْتُ عَلَى بَيِّنَةٍ مِّن رَّبِّى وَءَاتَنِى رَحْمَةًمِّنْ عِنْدِهِ فَعُمِّيَتْ عَلَيْكُمْ اءَنُلْزِمُكُمُوهَا وَاءَنْتُمْ لَهَا كَرِهُونَ
ترجمه : 
(نوح به قوم خود) گفت : آيا اگر ببينيد كه من بر دليل روشنى از طرف پروردگارم باشم و او از نزد خودش ، رحمت (ويژه ى نبوّت ) را به من داده باشد كه بر شما مخفى مانده است ، (آيا باز هم سرپيچى مى كنيد؟) آيا شما را به پذيرش آن وادار كنيم ، در حالى كه نسبت به آن كراهت داريد؟
نكته ها : 
O اين آيه به دو ايراد مخالفان كه در آيه ى قبل مطرح شد پاسخ مى دهد:
الف : كفّار مى گفتند: تو انسانى مثل ما هستى . آيه پاسخ مى دهد: گرچه من در ظاهر مانند شما هستم ، امّا مورد لطف و رحمت مخصوص پروردگار قرار گرفته ام و به من وحى مى شود.
ب : مخالفان مى گفتند: پيروان تو افرادى ساده لوح و كوته فكر هستند. آيه پاسخ مى دهد كه چنين نيست . گرچه آنها در ظاهر از شما ضعيف ترند، امّا با ديدن بيّنه و برهان ايمان آوردند، نه بى دليل .
O انبيا در برابر مخالفان خود سعه ى صدر دارند، در مقابل آن همه سخنان ناروا و تهمت هاى نابجا، باز هم سخن از منطق و برهان و عاطفه مى زنند.
پيام ها : 
1- انبيا از مردم ، با مردم و نسبت به مردم مهربان بوده اند. (قال يا قوم )
2- در شيوه ى تبليغ ، از اهرم عاطفه استفاده كنيم . (يا قوم )
3- دعوت انبيا همراه با بيّنه و برهان بوده است . (كنت على بيّنةٍ)
4- مقام نبوّت ، يك رحمت الهى است . (رحمةً من عنده )
5- انبيا تمام كمالات خود را از خدا مى دانند. (من ربّى ، من عنده )
6- كسى كه نتواند برهان ، معنويّت و نبوّت را درك كند، كور است . (فعمّيت عليكم )
7- انسان در انتخاب دين و مذهب اختيار دارد. (انلزمكموها)
8- تا انسان زمينه ى پذيرش حقّ را دارا نباشد، نمى تواند از نور وحى استفاده كند. (انتم لها كارهون )
تفسير آيه : (29) وَيقَوْمِ لاََّ اءَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ مَالاً إِنْ اءَجْرِىَ إِلا عَلَى اللّهِ وَمَآ اءَنَاْبِطَارِدِالَّذِينَ ءَامَنُوَّاْ إِنَّهُم مَّلَقُواْ رَبِّهِمْ وَلَكِنِّىَّ اءَرَيكُمْ قَوْماً تَجْهَلُونَ
ترجمه : 
(نوح ادامه داد كه ) اى قوم من ! از شما در برابر اين دعوت ، اجرتى درخواست نمى كنم ، پاداش من تنها بر خداست و من كسانى را كه ايمان آورده اند (به خاطر خواست نابجاى شما) طرد نمى كنم ، (چرا كه ) آنان پروردگارشان را ملاقات خواهند كرد (و از من شكايت خواهند نمود)، ولى من شما را قوم جاهلى مى بينم .
پيام ها : 
1- بى توقّعى پيامبران ، يكى از نشانه هاى حقّانيّت آنهاست . (لااسئلكم عليه مالاً)
2- رمز موفّقيّت مبلّغ ، توقّع نداشتن از مردم و بى اعتنايى به سرمايه داران است . (لااسئلكم عليه مالاً) البتّه مبلّغان دينى نزد خداوند، اجر بزرگى دارند. (ان اجرى الا على اللّه )
3- اگر انبيا دنبال سوء استفاده بودند، به سراغ اشراف مى رفتند، نه فقرا. (لااسئلكم عليه مالاً)
4- اشراف براى ايمان آوردن خود شرط مى كردند كه فقرا رانده شوند، ولى انبيا قاطعانه با اين درخواست مخالفت مى كردند. (ما اءنا بطارد...) (جمله اسميّه و حرف (باء) نشانه ى قاطعيّت است )
5- كسى كه هدفش از تبليغ ، مال و مقام نيست ، فقير و غنى در نزد او يكسان است . (ما انا بطارد الذين امنوا)
6- به توقّع مستكبران اعتنا نكنيم . (ما انا بطارد الذين امنوا)
7- كفّار مؤ منان را اراذل مى شمردند، امّا پيامبر صلّى اللّه عليه و آله مى فرمود: من آنها را با شما عوض نمى كنم . (ما انا بطارد الذين امنوا)
8- حكومتِ حقّ نبايد به خاطر جلب رضايت مرفّهين ، طبقه محروم را از دست بدهد. (ما انا بطارد الذين امنوا)
9- آنها كه نزد خدا آبرو دارند نبايد طرد شوند. (ما انا بطارد الذين امنوا)
10- ياد قيامت ، به موضع گيرى هاى دنيوى جهت صحيح مى دهد. (ملاقواربّهم )
11- تحقير مؤ منان به خاطر فقرشان ، نشانه ى بى خردى است . (قوم تجهلون )
12- قرآن كسانى كه مؤ منان را اراذل مى شمرند، جاهل و نادان معرّفى مى كند. (قوم تجهلون ) (نه اشرافى گرى نشانه ى فهم است و نه فقر نشانه ى جهل )
13- يكى از درجات عرفان ، ملاقات وشهود است كه مرفّهان نسبت به اين مقام بى خبرند. (الذين آمنوا انهم ملاقوا ربّهم ولكنّى اراكم قوما تجهلون )
تفسير آيه : (30) وَيقَوْمِ مَن يَنْصُرُنِى مِنَ اللّهِ إِن طَرَدتُّهُمْ اءَفَلاَ تَذَكَّرُونَ 
ترجمه : 
(نوح در جواب تقاضاى طرد مؤ منانِ تهى دست وگمنام گفت :) اى مردم ! اگر من آنان را (از خود) برانم ، چه كسى مرا در برابر خدا يارى خواهد كرد؟ چرا انديشه نمى كنيد؟
پيام ها : 
1- طرد و تحقير مردمِ با ايمان ، (حتّى از طرف انبيا) قهر الهى را به دنبال خواهد داشت . (من ينصرنى من الله ان طردتهم )
2- هيچ كس نمى تواند مانع قهر خداوند شود. (من ينصرنى من الله )
3- با طرد مؤ منان ، چه كسى به يارى دين خدا مى آيد؟ (من ينصرنى )
4- رضاى مخلوق را با غضب خالق معامله نكنيم .(من ينصرنى من الله ان طردتهم )
5- مردم دارىِ انبيا، از روى وظيفه ى الهى بوده است ، نه به خاطر موقعيّت شخصى يا اجتماعى خودشان . (من ينصرنى من الله )
6- در تبليغ ، با شيوه سؤ ال ، وجدان و فكر مردم را به قضاوت بخوانيم . (من ينصرنى ، افلا تذكّرون )
7- ناتوانى همه ى موجودات را در برابر قهر الهى ، همگان به آن اعتراف دارند، گرچه گاهى از آن غفلت كنند. (افلا تذكّرون )
تفسير آيه : (31) وَلاََّ اءَقُولُ لَكُمْ عِنْدِى خَزَآئِنُ اللّهِ وَلاََّ اءَعْلَمُ الْغَيْبَ وَلاََّ اءَقُولُ إِنِّى مَلَكٌ وَلاََّ اءَقُولُ 
لِلَّذِينَ تَزْدَرِىَّ اءَعْيُنُكُمْ لَن يُؤْتِيَهُمُ اللّهُ خَيْراً اللّهُ اءَعْلَمُ بِمَا فِىَّ اءَنفُسِهِمْ إِنِّىَّ إِذاً لَّمِنَ الظَّلِمِينَ
ترجمه : 
(نوح گفت :) من به شما نمى گويم كه گنجينه هاى الهى نزد من است و نه (مى گويم كه از پيش خود) غيب مى دانم و نمى گويم كه من فرشته ام و نمى گويم آن كسانى كه در پيشِ چشمِ شما خوارند، خداوند هرگز به آنان خيرى نخواهد رساند، (بلكه ) خداوند به آنچه در دل آنهاست آگاه تر است .(اگر چيزى جز اين بگويم ،) قطعاً از ستمكاران خواهم بود.
نكته ها : 
O علم غيب ، به طور مطلق و نسبت به هر چيز و در هر شرايطى مخصوص خداوند است ، (و عنده مفاتح الغيب لايعلمها الاّ هو)⁽³⁶⁾ امّا به اذن و اراده ى الهى گاهى براى اولياى خدا دريچه هايى از غيب گشوده مى شود، (تلك من انباء الغيب نوحيها اليك )⁽³⁷⁾ لذا پيامبران الهى ، از علم غيب برخوردارند. چنانكه در آيه ى 26 سوره ى جنّ مى فرمايد: (عالم الغيب فلايظهر على غيبه احداً الاّ مَن ارتضى من رسول )
O نه فقط علم غيب ، بلكه قدرت انجام كارهاى خارق العاده نيز مخصوص خداست ، امّا خداوند به هر كس كه بخواهد و به هر مقدار كه مصلحت بداند عطا مى كند. با آنكه مرگ و حيات بدست اوست ، (انّه هو اءمات و احيى )⁽³⁸⁾، لكن حضرت عيسى عليه السّلام نيز با اذن او مردگان را زنده مى كند، (احيى الموتى باذن اللّه )⁽³⁹⁾ با آنكه خداوند جان ها را مى گيرد، (اللّه يتوفّى الانفس )⁽⁴⁰⁾ لكن فرشتگان نيز با اذن او جان مردم را مى گيرند، (يتوفّاكم ملك الموت )⁽⁴¹⁾ با آنكه تنها او خالق است ، (اللّه خالق كل شيئ )⁽⁴²⁾، لكن حضرت عيسى نيز با اذن الهى خلق مى كرد. (و اذ تخلق من الطين كهيئة الطير باذنى )⁽⁴³⁾
پيام ها : 
1- انبيا ادّعاى توخالى ندارند، كارشان دعوت و هدفشان ارشاد است ، آنهم در چارچوب بندگى خداوند.(و لااقول لكم ...)
2- شرط نبوّت ، علم غيب و در دست داشتن گنجينه هاى هستى نيست . (و لااقول لكم عندى خزائن اللّه ...)
3- هدف انبيا ارشاد معنوى است ، نه تقسيم خزائن مادّى . (و لااقول لكم عندى خزائن اللّه ...)
4- هر نعمتى كه به ما مى رسد، سرچشمه و خزينه اى دارد. (((خزائن )) جمع است و اشاره به سرچشمه ى همه ى نعمت هاست )
5- نسبت به اولياى خداوند غلوّ نكنيم . (و لااقول لكم عندى خزائن الله ولا... ولا...)
6- اشراف قوم نوح ، ظاهربين بودند. (تزدرى اعينكم ...)
7- در قضاوت نسبت به ديگران ، به ظاهر آنها نگاه نكنيم . (تزدرى اعينكم ...)
8- الطاف خداوند نصيب مؤ منان گمنام و ضعيف خواهد شد و كارى به خيال و وهم ما ندارد.(ت زدرى اعينكم لن يؤ تيهم اللّه خيرا اللّه اعلم بما فى انفسهم )
9- ملاك لطف خداوند، لياقت باطنى ومعنوى انسان است . (اللّه اعلم بمافى انفسهم )
10- طرد ونالايق پنداشتن محرومان به خاطر فقر، ظلم است .(انّى اذاً لمن الظالمين )
11- ادّعاهاى پوچ و توخالى و سوء استفاده از عناوين و مناصب دروغين ، ظلم است .(انّى اذاً لمن الظالمين )
تفسير آيه : (32) قَالُواْ يَنُوحُ قَدْ جَدَلْتَنَا فَاءَكْثَرْتَ جِدَلَنَا فَاءْتِنَا بِمَا تَعِدُنَآ إِن ْكُنت َمِنَ الصَّدِقِينَ
ترجمه : 
(مخالفان ) گفتند: اى نوح ! تو واقعاً با ما جدال و جرّ و بحث زيادى نمودى ، (اكنون ديگر بس است ) اگر راست مى گويى ، آنچه را (از عذاب الهى ) كه به ماوعده مى دهى بر سر ما بياور!؟
نكته ها : 
O مجادله اگر بر حقّ باشد، ارزش است ، (و جادلهم بالّتى هى احسن )⁽⁴⁴⁾ و اگر بر باطل باشد، ضد ارزش . (و جادلوا بالباطل ليدحضوا به الحق )⁽⁴⁵⁾
پيام ها : 
1- انبيا در دعوت خود پايدار و پيگير هستند. (جادلتنا فاكثرت جدالنا)
2- دشمن به منطق و برهان حق ، عنوان جدال و ستيز مى دهد. (قد جادلتنا)
3- مهلت خداوند را نشانه ى درستى راهمان ندانيم . (فاءتنا بما تعدنا)
4- انسان حتّى در نزول عذاب بر خود عجول است . (فاءتنا بما تعدنا)
5- نفرين حضرت نوح عليه السّلام بدنبال اعلام آمادگى كافران براى هلاك شدن بود. (فاءتنا بما تعدنا)
6- كفّار چون منطق ندارند و حرف منطقى را نيز نمى پذيرند، پيشنهاد كفايت مذاكرات مى دهند. (فاءتنا بما تعدنا)
7- نوح پى درپى به كفّار وعده ى عذاب مى داد. (تعدنا) بجاى ((وعدتنا))
8- كفّار، در صداقت انبيا يا شك داشتند و يا در بيان ، اظهار شك مى كردند. (ان كنت من الصادقين )
تفسير آيه : (33) قَالَ إِنَّمَا يَاءْتِيكُم بِهِ اللّهُ إِن شَآءَ وَمَآ اءَنتُم بِمُعْجِزينَ 
ترجمه : 

(نوح گفت :) همانا اگر خداوند اراده كند، آن را بر سر شما خواهد آورد و شما قدرت خنثى كردن (و مقاومت در برابر) آن را نخواهيد داشت .
تفسير آيه : (34) وَلاَ يَنْفَعُكُمْ نُصْحِىَّ إِنْ اءَرَدتُّ اءَنْ اءَنْصَحَ لَكُمْ إِن كَانَ اللّهُ يُرِيدُ اءَن يُغْوِيَكُمْ هُوَ رَبُّكُمْ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ
ترجمه : 
و اگر خداوند بخواهد شما را (به خاطر عدم لياقت ) گمراه سازد، (ديگر) نصيحت من به حال شما سودى نخواهد داشت ، هر چند بخواهم براى شماخيرخواهى كنم . او پروردگار شماست و (شما) بسوى او بازخواهيد گشت .
نكته ها : 
O كلمه ى ((نُصح )) به كار يا كلامى گفته مى شود كه به قصد اصلاح و از روى اخلاص باشد وكلمه ى ((غَىّ)) به جهلى گفته مى شود كه ناشى از اعتقاد فاسد باشد. فرق ميان ((اضلال )) و((اغواء))، آن است كه ضالّ هدف را مى داند، ولى راه را گم كرده ، امّا در اغواء، مقصد وهدف ، هر دو را گم كرده است .
O نسبت اضلال و اغواء به خداوند، از باب كيفر لجاجت و فساد اخلاق گمراهان است ، نه آنكه خداوند از ابتدا و بدون مقدّمه كسى را گمراه كند. (و ما يضلّ به الاّ الفاسقين )⁽⁴⁶⁾
پيام ها : 
1- پيامبر ماءمور ابلاغ است وكيفر و مجازات گمراهان بدست خداست . (انّما ياءتيكم به الله )
2- هيچ امرى خداوند را مجبور بر كارى (حتّى پس از تهديدهاى او) نمى كند. (ان شاء)
3- كفّار نه مى توانند از نزول عذاب جلوگيرى كنند و نه مى توانند خود را از آن برهانند. (ما انتم بمعجزين )
4- انبيا دلسوز مردمند. (نصحى )
5- اراده ى خداوند، غالب بر تمام اراده هاست . (و لاينفعكم نصحى ... ان كان الله يريد ان يغويكم ) (حتّى تاءثير سوز و سخن و نصيحت پيامبر، به خواست اوست )
6- ابلاغ دينى پس از مراحلى كه لجاجت به اوج خود مى رسد نيز بر پيامبران لازم است . (ان اردت ان انصح لكم )
7- امر به معروف ونهى از منكر در صورتى كه احتمال تاءثير در آن نباشد، واجب نيست . (و لاينفعكم نصحى ... ان كان الله يريد ان يغويكم )
8- هدايت يا گمراهى مردم ، از مدار اراده ى الهى خارج نيست . (يريد ان يغويكم )
9- اغواى گمراهان پس از لجاجت و درخواست عذاب ، (فاءتنا بما تعدنا) پرتوى از ربوبيّت الهى است . (ان يغويكم هو ربّكم )
10- نپذيرفتن نصايح انبيا، قهر الهى است . (لاينفعكم نصحى ... اليه ترجعون )
11- برفرض در دنيا مجازات نشويم ، سر و كار ما در قيامت با خداوند است . (هو ربّكم و اليه ترجعون )
12- بازگشت به سوى خداوند اجبارى است . (اليه تُرجعون ) نه ((تَرجعون ))
تفسير آيه : (35) اءَمْ يَقُولُونَ افْتَرَيهُ قُلْ إِنِ افْتَرَيْتُهُ فَعَلَىَّ إِجْرَامِى وَاءَنَاْبَرِىَّءٌمِّمَّا تُجْرِمُونَ
ترجمه : 
بلكه (مشركان ) مى گويند: او (نوح يا محمّد)، آن (سخنان ) را بر خداوند افترا بسته است . بگو: اگر من چيزى را به دروغ به خداوند نسبت داده ام ، پس كيفرش بر عهده ى خودم خواهد بود و من از جرم شما (كه گناهى را به من نسبت مى دهيد) بيزارم .
نكته ها : 
O ((اِجرام )) و ((جُرم )) در لغت به معناى چيدن ميوه ى نارس است و سپس به هر كار ناپسند و امر خلاف اطلاق شده است .
پيام ها : 
1- خداوند شيوه ى پرسش و پاسخ و برخورد با مشركان را به پيامبر مى آموزد. (يقولون ... قل ...)
2- نسبت دادن مطالب خودساخته به خداوند، جرم وگناه است . (ان افتريته فعلىّ اجرامى )
3- هر كس مسئول عمل خويش است . (ان افتريته فعلىّ اجرامى )
4- از شرك بايد برائت جست . (و اءنا برى ء)
5- شرك جرم است . (ممّا تجرمون )
تفسير آيه : (36) وَاءُوْحِىَ إِلَى نُوحٍ اءَنَّهُ لَن يُؤْمِنَ مِن قَوْمِكَ إِلا مَن قَدْ ءَامَنَ فَلاَتَبْتَئِسْ بِمَا كَانُواْ يَفْعَلُونَ
ترجمه : 
(واز جانب ما) به نوح وحى گرديد كه جز (همان ) كسانى كه (تاكنون ) ايمان آورده اند، (افراد ديگر) از قوم تو هرگز ايمان نمى آورند، پس از كارهايى كه مى كنند غمگين مباش .
نكته ها : 
O از اين آيه استفاده مى شود كه نفرين حضرت نوح عليه السّلام درباره ى قومش كه فرمود: (ربّ لاتذر على الارض من الكافرين ديّاراً)⁽⁴⁷⁾ پرودگارا! احدى از كفّار را بر زمين باقى مگذار، بر اساس اطلاعى بود كه خداوند طبق اين آيه مباركه به او داده بود.
پيام ها : 
1- انسان گاهى به مرحله اى سقوط مى كند كه هيچ اميدى به نجات او نيست . (لن يؤ من من قومك )
2- خداوند اخبار آينده را در اختيار انبيا قرار مى دهد. (اوحى الى نوح انّه لن يؤ من )
3- رهبران و مبلّغان دينى نبايد انتظار داشته باشند همه ى مردم پاسخ مثبت به آنان بدهند. (لن نؤ من من قومك )
4- گرچه انبيا دلسوز مردمند، ولى برافراد لجوج نبايد تاءسف خورد. (فلاتبتئس )
5- تبليغ بايد نسبت به افرادى باشد كه اميدى به ارشاد آنان هست . (فلاتبتئس بماكانوا يفعلون )
تفسير آيه : (37) وَاصْنَعِ الْفُلْكَ بِاءَعْيُنِنَا وَوَحْيِنَا وَلاَ تُخَطِبْنِى فِى الَّذِينَ ظَلَمُوَّاْإِنَّهُم مُّغْرَقُونَ
ترجمه : 
و (اكنون ) زير نظر ما و طبق دستور و الهام ما كشتى بساز و درباره ى كسانى كه ستم كرده اند با من سخن مگوى كه آنان غرق شدنى هستند.
پيام ها : 
1- خداوند اراده ى خود را از طريق اسباب و علل طبيعى محقّق مى سازد و نبايد هميشه منتظر امور غيبى باشيم . (واصنع الفلك )
2- براى اولياى خدا كار كردن عار نيست . (واصنع الفلك )
3- براى نجات مردم سخنرانى و تبليغ كافى نيست ، وسيله ى نجات نيز بايد فراهم نمود.(واصنع الفلك )
4- كشتى سازى تاريخى بس طولانى دارد. به نوح خطاب شد: (اِصنع الفلك )
5- توجّه به حضور خداوند، به انسان نشاط و دلگرمى مى دهد و او را در برابر ناگوارى ها مقاوم مى كند. (واصنع الفلك باعيننا)
6- ابتكارات واختراعات صنعتى ، از الهامات الهى است . (اصنع ...باعينناووحينا)
7- شفاعت انبيا، درباره ى ظالمان كارساز نيست . (ولاتخاطبنى فى الذين ظلموا)
8- لجاجت در برابر انبيا ظلم است . (فى الذين ظلموا)
9- دعا و شفاعت انبيا، در مقدّرات الهى بى اثر است . (ولاتخاطبنى ... انهم مغرقون )
10- ستمگران در معرض گرفتار شدن به عذاب هاى دنيوى هستند. (انّهم مغرقون )
11- خداوند به هنگام عذاب ، بى گناهان واقعى را نجات مى دهد. (ولاتخاطبنى فى الذين ظلموا انّهم مغرقون )
تفسير آيه : (38) وَيَصْنَعُ الْفُلْكَ وَكُلَّمَا مَرَّ عَلَيْهِ مَلاٌَ مِّن قَوْمِهِ سَخِرُواْ مِنْهُ قَالَ إِنتَسْخَرُواْ مِنَّا فَإِنَّا نَسْخَرُ مِنكُمْ كَمَا تَسْخَرُونَ
ترجمه : 

و نوح (به فرمان الهى ) مشغول ساختن كشتى شد. (امّا) هر زمان كه اشراف قومش بر او مى گذشتند، او را مسخره مى كردند. (او) گفت : اگر شما ما رامسخره كنيد، ما (نيز) قطعاً همين گونه شما را مسخره خواهيم كرد.
نكته ها : 
O از تمسخر دشمنان ، سستى به خود راه ندهيم كه پيامبران نيز مورد تمسخر آنها قرار مى گرفتند. وقتى حضرت نوح مشغول ساختن كشتى شد، يكى مى گفت : پيامبريش نگرفت ، دست به نجّارى زد. ديگرى مى گفت : در وسط خشكى كشتى مى سازى ، دريا از كجا خواهى آورد؟ امام صادق عليه السّلام فرمود: نوح عليه السّلام كشتى خود را در مدّت هشتاد سال ساخت .⁽⁴⁸⁾ و محل ساخت كشتى ، مسجد كوفه ⁽⁴⁹⁾ و طول كشتى حدود 400 متر و عرض ‍ آن حدود 40 متر بوده است .⁽⁵⁰⁾
پيام ها : 
1- انبيا تسليم فرمان خداوند هستند. (اصنع الفلك ... يصنع الفلك )
2- كارگاه كشتى سازى حضرت نوح ، در محل عبور ومرور مردم بود. (مرّ عليه )
3- كفّار زمانى مسخره مى كنند كه هم جمعيّت باشد و هم احساس قدرت كنند. (كلّما مرّ عليه ملاء من قومه سخروا)
4- حركت تبليغاتى وايذائى دشمن ، همه جانبه ، هميشگى وفراگير است .(كلّمامرّ)
5- اگر حكمت كارى (به خصوص كار انبيا) را نفهميديم ، آن را مسخره نكنيم . (كلّما مرّ عليه ... سخروا منه )
6- دشمنى كه منطق وبرهان ندارد، دست به مسخره واستهزا مى زند. (سخروا منه )
7- به خاطر فشار وحرف مردم ، از اصلاحات و زمينه سازى براى آيندگان غفلت نكنيم . (و يصنع الفلك ... سخروا منه )
8- پيروان نوح ، حضرت را در ساختن كشتى كمك مى كردند. (ان تسخروا منّا فانّا نسخر منكم )
9- گرچه مخاطب دشمنان شخص نوح بود، امّا هدفشان استهزاى آئين نوح و پيروان او بود. (سخروا منه ... تسخروا منّا)
10- شروع به استهزا زشت است ، امّا براى كيفر مسخره كننده و مقابله به مثل ، استهزاى او عين عدل است .⁽⁵¹⁾ (ان تسخروا منّا فانّا نسخر منكم )
11- در برابر استهزاى دشمنان خود را نبازيم ، بلكه عكس العمل نشان دهيم . (ان تسخروا منّا فانّا نسخر منكم )
تفسير آيه : (39) فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ مَن يَاءْتِيهِ عَذَابٌ يُخْزِيهِ وَيَحِلُّ عَلَيْهِ عَذَابٌ مُّقِيمٌ
ترجمه : 
پس بزودى خواهيد دانست كه مجازاتِ خواركننده به سراغ چه كسى خواهد آمد و عذاب جاودانه دامن چه كسى را خواهد گرفت .
نكته ها : 
O به گفته ى تفسير الميزان ، مراد از (عذابٌ يخزيه )، غرق در دنيا و مراد از (عذابٌ مقيم )، عذاب قيامت است .
پيام ها : 
1- با انذار و تهديد، شيرينى استهزا را از كفّار بگيريم . (فسوف تعلمون )
2- تلخى مسخره شدن در راه خدا را با عذاب مقيمِ كفّار مقايسه و تحمّل كنيم . (يحل عليه عذابٌ مقيم )
3- عذاب هاى اُخروى براى كفّار مسخره كننده پايدار است . (عذابٌ مقيم )
تفسير آيه : (40) حَتَّىَّ إِذَا جَآءَ اءَمْرُنَا وَفَارَ التَّنُّورُ قُلْنَا احْمِلْ فِيهَا مِن كُلٍّ زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ وَاءَهْلَكَ إِلا مَن سَبَقَ عَلَيْهِ الْقَوْلُ وَمَنْ ءَامَنَ وَمَآ ءَامَنَ مَعَهُ إِلا قَلِيلٌ
ترجمه : 
(كفر و استهزا ادامه داشت ) تا زمانى كه قهر ما آمد و تنور فوران كرد. ما (به نوح ) گفتيم كه از هر زوج (حيوان و موجود زنده ) يك جفت (نر و ماده ) در آن (كشتى ) سوار كن ، و (همچنين ) خانواده ى خودت را، جز (همسر و يكى ازفرزندان و) كسانى كه قبلاً در مورد آنها قول (عذاب ) داده شده بود. و (نيز سوار كن ) افرادى را كه ايمان آورده اند، (امّا) جزگروه كمى ، كسى همراه او ايمان نياورده بود.
نكته ها : 
O مراد از ((تَنُّور)) در آيه ، همان تنور فارسى است و مراد از فوران آب از تنور، يا شدّت قهر الهى است كه حتّى از تنورى كه محل آتش است ، آب جوشيد و يا مُراد، تنور مخصوصى است كه جوشيدن آب از آن ، نشانه ى شروع عذاب الهى بوده است .⁽⁵²⁾
O طبق برخى روايات ، حضرت نوح عليه السّلام علاوه بر حيوانات ، درختان را نيز با خود به كشتى برده است ،⁽⁵³⁾ كه اين مطلب با توجّه به اينكه زوجيّت و نر و ماده بودن مخصوص حيوانات نيست ، با آيه سازگار است كه (من كلٍ زوجين اثنين ) يعنى از هر موجودى يك جفت .
البتّه در روايتى مى خوانيم كه مراد از (من كل زوجين اثنين ) اين است كه از هر نر و مادّه اى دو زوج (يعنى نر ومادّه ى اهلى و نر ومادّه ى وحشى ) سوار كشتى كن .⁽⁵⁴⁾
O به گفته ى تفسير روح المعانى ، حضرت نوح عليه السّلام چهار پسر داشت : كنعان كه هلاك شد، سام پدر عرب ، حام پدر سودان و يافِث پدر تركان بوده اند. در روايتى آمده است كه نوح دخترى داشت مؤ منه كه همراه حضرت سوار بر كشتى شد.⁽⁵⁵⁾
O در حديث آمده است كه وقتى خداوند خواست قوم نوح را عذاب كند، تا چهل سال زنان را عقيم كرد تا فرزندى تولّد پيدا نكند.⁽⁵⁶⁾
پيام ها : 
1- مسخره كردن كفّار تا لحظه ى آمدن قهر الهى ادامه داشت . (حتّى اذا جاء امرنا)
2- داستان حضرت نوح بسيار مهم بود. (امرنا)
3- هرگونه جوشش و فوران آب ، تحت امر الهى است . (جاء امرنا و فارالتنور)
4- خداوند هم سبب ساز است و هم سبب سوز، تنورِ آتش را محل فوران آب قرار مى دهد، چنانكه آتش را بر ابراهيم عليه السّلام گلستان مى كند. آب كه مايه ى حيات است ، سبب هلاكت و انقراض يك نسل مى شود. (فار التنّور)
5- نسل حيوانات وموجودات زنده بايد حفظ شود. (احمل فيها من كل زوجين اثنين )
6- ضابطه نه رابطه ، پيوندهاى مكتبى ، بر روابط خانوادگى حاكم است . زن و فرزند نوح ، حقّ سوار شدن به كشتى را نداشتند. (الاّ من سبق عليه القول )
7- ياران حقّ، در طول تاريخ اندك بوده اند. (ما امن معه الاّ قليل )
در روايتى مراد از ((قليل )) را هشتاد نفر دانسته كه به نوح ايمان آوردند.⁽⁵⁷⁾
تفسير آيه : (41) وَقَالَ ارْكَبُواْ فِيهَا بِسْمِ اللّهِ مَجْريهَا وَمُرْسَهَآ إِنَّ رَبِّى لَغَفُورٌرَّحِيمٌ
ترجمه : 
و (نوح به مسافران كشتى ) گفت : بر آن سوار شويد كه حركت و توقّفش با نام خداست . همانا پروردگار من آمرزنده و مهربان است .
نكته ها : 
O ابوذر، صحابى بزرگ رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله ، در حالى كه حلقه ى در كعبه را گرفته بود، با صداى بلند مى گفت : اى مردم ! با دو گوش ‍ خود شنيدم كه پيامبر صلّى اللّه عليه و آله مى فرمود: ((مَثل اهل بيتى كمثل سفينة نوح ، مَن رَكبها نَجى و مَن تَخلّف عنها هلك )) اهل بيت من همچون كشتى نوح اند كه هر كس بر آن سوار شد، نجات يافت و هر كه از آن دورى گزيد هلاك شد. البتّه اين حديثِ پيامبر صلّى اللّه عليه و آله را ديگر بزرگان صدر اسلام ؛ همچون ابوسعيد خدرى ، ابن عباس ، عبداللّه بن زبير و انس بن مالك نيز نقل كرده اند و در كتب معروف اهل سنّت آمده است .⁽⁵⁸⁾
اگر اين حديثِ متواتر را در كنار حديث متواتر ديگرى بگذاريم كه پيامبر صلّى اللّه عليه و آله فرمود: مسلمانان 73 فرقه مى شوند و تنها يك فرقه از آنها اهل نجات مى باشد، ((فرفةٌناجية ))، روشن مى شود كه خود پيامبر صلّى اللّه عليه و آله مصداق فرقه ى ناجيه را اهل بيت خود معرّفى كرده و فرموده است : ((مَن ركبها نجى ))، كه كلمه ى ((نجى )) مفسّر همان كلمه ى ((ناجيه )) است .
O در روايات آمده ، آغاز سير كشتى اوّل ماه رجب ⁽⁵⁹⁾ واز مسجد كوفه بوده است .⁽⁶⁰⁾
پيام ها : 
1- شروع هر كار با نام خداوند، رمز توكّل و استمداد و رنگ الهى دادن به آن كار است . (اركبوا فيها بسم اللّه )
2- حركت و توقّف ، هر دو بايد با استمداد از خدا باشد. (بسم اللّه مجريها ومرسيها)
3- كشتى وسيله اى بيش نيست ، انسان بايد به ياد خدا باشد كه همه چيز به اراده ى اوست . (اركبوا فيها بسم اللّه )
4- گرچه ياران نوح صلّى اللّه عليه و آله تنها مؤ منان در روى زمين در آن زمان بودند، امّا خالى از عيب و گناه نبودند و خداوند آنان را آمرزيد. (انّ ربّى لغفور رحيم )
5- نجات پيروان نوح از طوفان ، پرتوى از ربوبيّت ، مغفرت و رحمت الهى است . (اركبوا... انّ ربّى لغفور رحيم )
تفسير آيه : (42) وَهِىَ تَجْرِى بِهِمْ فِى مَوْجٍ كَالْجِبَالِ وَنَادَى نُوحٌ ابْنَهُ وَكَانَ فِى مَعْزِلٍ يَبُنَىَّ ارْكَب مَّعَنَا وَلاَ تَكُن مَّعَ الْكَفِرينَ
ترجمه : 
و آن (كشتى ) آنها را از لابلاى امواجى همچون كوه پيش مى برد. (در اين هنگام ) نوح ، فرزندش را كه در گوشه اى قرار داشت صدا زد (وگفت :) اى پسرم !(ايمان بياور و) با ما سوار شو و با كافران مباش .
نكته ها : 
O ظاهراً گفتگوى حضرت نوح با فرزندش قبل از حركت كشتى بوده است ، زيرا بعد از حركت ، آنهم در ميان امواجى همچون كوه ، امكان سوار شدن وجود ندارد.⁽⁶¹⁾
O سؤ ال : چرا نوح فقط فرزند خود را به سوار شدن دعوت كرد؟
پاسخ : اوّلاً: انسان نسبت به فرزند خود وظيفه ى سنگين ترى دارد. ثانياً: چون فرزند به كنارى رفته بود، نوح گمان كرد پشيمان شده و آمادگى پذيرش ‍ حقّ در او پديدار گشته است . و ممكن است هشدارى باشد به ديگران كه عذاب جدّى است ، چون فرزندش را دعوت به رهايى مى كند.
O مطابق روايتى در تفسير نورالثقلين ، پسر نوح ، فرزند همسر نوح ، ولى از شوهرى ديگر بوده است ، نه فرزند خود نوح .
O حضرت نوح در روز ورودش به كشتى ، روزه گرفت و به ياران خود نيز دستور روزه داد و فرمود: روزه گرفتن رمز نجات از خطرات است .⁽⁶²⁾
O عبور از امواجى همچون كوه ، نشانه ى وسعت و بزرگى كشتى نوح و هنر و تخصّص پيامبر خدا نوح است .
پيام ها : 
1- نجات يافتگان نيز راهى پرتلاطم دارند، با سوار شدن بر كشتى و ناخدايى همچون نوح نيز كار تمام نمى شود. (فى موجٍ كالجبال )
2- تا آخرين لحظه به فكر نجات ديگران باشيم ، گرچه كافر باشند. (نادى نوحٌابنه )
3- گوشه گيرى و عزلت نشينى ، مايه ى نجات نيست . (فى معزلٍ)
4- والدين نسبت به سرنوشت فرزندان خود مسئولند. (يا بنىّ اركب معنا)
5- همنشينى با كافران ، حتّى پسر پيامبر را نيز از آئين حقّ جدا مى سازد. (لاتكن مع الكافرين )⁽⁶³⁾
6- تنها ((از كفّار بودن )) خطر ندارد، بلكه ((با كفّار بودن )) نيز خطرناك است . (مع الكافرين )
6- سالم بودن خانواده به تنهايى كافى نيست ، محيط كفرآلود مايه ى بسيارى از انحرافات مى شود. (لا تكن مع الكافرين )