عذيب هجانات
326 - 151- امام (عليه السلام) از بيضه به عذيب كوچ كرد در حالى كه حر نيز با او همراه مى رفت . ناگاه چهار سواره را ديدند كه از كوفه مى آيند. آنان اسب نافع بن هلال را با خود يدك مى كشيدند. راهنماى ايشان - طرماح بن عدى - سوار بر اسب خود بود. و او اين اشعار را مى خواند.
اى ناقه من ! از نهيبم مهراس و پيش از طلوع سپيده دم خود را شتابان به بهترين سواره و بهترين همسفر برسان تا به انسانى كريم در آيى انسان بزرگوار آزاده فراخ سينه اى كه خدا او را براى بهترين ماءموريت آورده است . آنجاست كه خدا (راه و رسم ) او را تا پايان روزگاران پاينده دارد.
چون به امام حسين (عليه السلام) رسيدند آن اشعار را تكرار كردند.
امام (عليه السلام) فرمود: ((آگاه باشيد به خدا سوگند اميد من آن است كه اراده خداوندى در حق ما خير باشد، خواه كشته شويم يا پيروز)).⁽⁸⁰²⁾
حر پيش آمده به امام (عليه السلام) گفت : اين چهار نفر با شما نبودند و از كوفيانند و من آنان را بازداشت كرده يا به كوفه بر مى گردانم .
امام (عليه السلام) فرمود: ((من از ايشان همچون خود حمايت مى كنم اينان انصار و ياران من اند و تو با من پيمان بستى كه تا نامه اى از ابن زياد نيامده متعرض من نشوى )).⁽⁸⁰³⁾
حر گفت : آرى ولى آنان با شما نيامده اند.
فرمود: ((ايشان اصحاب من و به منزله كسانى اند كه با من آمده اند. اگر بر پيمان خود پايدار بمانى باكى نيست ، وگرنه با تو مى جنگم . حر از تعرض ‍ آنان دست برداشت )).⁽⁸⁰⁴⁾
سپس امام (عليه السلام) از آنان پرسيد: ((از مردمى كه پشت سر گذاشتيد چه خبر))؟⁽⁸⁰⁵⁾
مجمع بن عبدالله عائذى - يكى از آن چهار نفر - عرض كرد: اما اشراف كوفه را رشوه هاى بزرگ دادند و از زندگى فريبا سرشار شدند و دلشان را به دست آورده هواى آنان را ويژه خود ساختند. از اين رو همگى آنان دشمن تو اند.
اما بقيه مردم پس دلهايشان در هواى توست و فردا شمشيرشان آخته بر تو خواهد بود.
امام (عليه السلام) فرمود: ((آيا فرستاده من نزد شما آمد))؟⁽⁸⁰⁶⁾ گفتند: كه بود؟ فرمود: ((قيس بن مسهر صيداوى )).⁽⁸⁰⁷⁾ عرض كردند: آرى . حصين بن تميم او را دستگير كرد و نزد عبيدالله فرستاد. ابن زياد به او دستور داد تا تو و پدر بزرگوارت را ناسزا گويد، ولى او بر تو و پدر بزرگوارت درود فرستاد و ابن زياد و پدرش را لعن كرد و مردم را به يارى تو فرا خواند و خبر داد كه تو مى آيى . ابن زياد نيز دستور داد او را از بالاى قصر به زمين افكندند.
اشك در چشمان امام (عليه السلام) حلقه زد و فرو ريخت . فرمود: ((برخى به شهادت رسيدند و برخى در انتظارند و (هرگز عقيده و راه خود را) تبديل نكردند)).⁽⁸⁰⁸⁾ ((بارالها! بهشت را جايگاه ما و آنان قرار ده و در قرارگاه رحمت ويژه و ذخيره هاى خواستنى پاداش خود ما و آنان را گرد هم آر)).⁽⁸⁰⁹⁾
327 - 152- ابومخنف گويد: طرماح بن عدى نزديك حضرت (عليه السلام) آمد و عرض كرد: به خدا سوگند من كسى را با تو نمى بينم . اگر با تو جز همين سپاه حر نجنگد بس خواهد بود، در حالى كه من - يك روز پيش از بيرون آمدنم - بيرون كوفه را ديدم آنچنان لبريز از جمعيت بود كه چشمان من تاكنون آن همه را يكجا نديده است . از سبب اجتماعشان جويا شدم ، گفتند: مى خواهند سان ببينند و سپس به جنگ حسين (عليه السلام ) فرستاده شوند. تو را به خدا سوگند اگر مى توانى حتى يك وجب نيز به كوفه نزديك نشو، اگر پناهگاهى بخواهى كه خدايت از شر آنان نگهدارد تا وقت مناسبى فرا رسد اينك با من به ماءمن كوه ما - اءجا - بيا، به خدا سوگند ما در پناه آن تاكنون خود را از حمله پادشاهان غسان و حمير و نيز نعمان بن منذر و هر سياه و سرخى مصون داشته ايم و از كسى آسيب نديده ايم ، اكنون من در خدمت شمايم تا شما را به قريه برسانم ...
امام (عليه السلام) فرمود: ((خدا تو و قومت را پاداش نيك دهد. ميان ما و اين مردم سخنى گذشته است كه با وجود آن نمى توانيم برگرديم و نمى دانيم كه سرانجام كار ما و آنان به كجا انجامد)).⁽⁸¹⁰⁾ من با حضرت (عليه السلام) خداحافظى نموده عرض كردم : خدا تو را از شر جن و انس ‍ باز دارد من از كوفه براى اهل خود آذوقه و خواربار مى برم آن را به ايشان داده ، به خواست خدا نزد شما مى آيم . اگر اين توفيق را بيابم به خدا از ياران تو خواهم بود.
امام (عليه السلام) فرمود: ((خدا رحمتت كناد، اگر خواستى بشتاب )).⁽⁸¹¹⁾
من پنداشتم امام (عليه السلام) از دورى مردان خود نگران است كه شتابم را مى طلبد.
چون به نزد خاندان خود رسيدم ، آذوقه را نهاده وصيت خود را انجام دادم . آنان گفتند: چرا رفتارت غير عادى است ؟ آنان را از تصميم خود آگاه كردم و از راه بنى ثعل به راه افتادم چون به عذيب هجانات نزديك شدم ، سماعة بن بدر پيش آمد و خبر شهادت امام (عليه السلام) را به من داد و من نيز برگشتم .
ابن نما گويد: برايم از طرماح بن حكم نقل كردند كه گفت : من براى خاندان خود آذوقه مى بردم به امام (عليه السلام) برخوردم عرض كردم : تو را به خدا كوفيان فريب ندهند، اگر به كوفه درآيى كشته مى شوى و من بيم آن دارم كه به آنجا نرسى . اگر آهنگ جنگ دارى در اءجاء منزل كن ، آنجا پناهگاهى استوار است كه در آن هرگز شكستى به ما نرسيده است . همه خويشانم به يارى تو عقيده داشته تا آنجايى كه از تو دفاع خواهند كرد.
امام (عليه السلام) فرمود: ((ميان من و اين قوم قرارى است كه نمى خواهم از آن تخلف كنم چنانچه خدا ما را از شر آنان بازداشت از دير باز ما را انعام فرموده و كفايت كرده است و اگر آنچه از آن گريزى نيست رخ داد به خواست خدا رستگارى و شهادت خواهد بود)).⁽⁸¹²⁾
سپس آذوقه را براى خانواده خود بردم و وصيتشان كردم و به قصد پيوستن به حسين (عليه السلام) بيرون آمدم كه (در راه ) سماعة بن زيد مرا ديده از شهادت حضرت (عليه السلام) خبرم داد و من نيز برگشتم .
328 - 153- سپس امام (عليه السلام) - در حالى كه حر در تعقيب او همراهش بود - به اقساس مالك و از آنجا به رهيمه رهسپار شد - برخى گويند: امام (عليه السلام) با عمرو بن لوذان - كه در منزل عقبه نامش ‍ به ميان آمد - در اين جا ديدار فرمود.
و از رهيمه نيز كوچ فرموده پيوسته رفت تا به قصر بنى مقاتل درآمد.

قصر بنى مقاتل
329 - 154- پس ناگاه خيمه اى افراشته و نيزه اى كوبيده و شمشيرى آويزان و اسبى به آخوربسته ديدند. امام (عليه السلام) پرسيد: ((اين خيمه از كيست ))⁽⁸¹³⁾؟
گفتند: عبيدالله بن حر جعفى .
امام (عليه السلام)، حجاج بن مسروق جعفى را نزد او فرستاد حجاج به خيمه ابن حر درآمده سلام كرد. او پاسخ داد و پرسيد: پشت سرت كيست ؟
حجاج گفت : خدا پشت سرم است ، اى پسر حر! به خدا سوگند اگر پذيرا باشى خدا كرامتى هديه ات كرده است .
گفت : آن چيست ؟
گفت : اين حسين بن على (عليه السلام) است كه تو را به يارى خود فرا مى خواند. اگر پيشاپيش او (با دشمنانش ) بستيزى پاداش نيك مى برى و اگر بميرى به فوز شهادت مى رسى .
عبيدالله گفت : من از كوفه بيرون نشدم مگر از بيم آنكه حسين بن على (عليه السلام) به آنجا درآيد و من آنجا باشم و يارى اش نكنم . در كوفه هيچ يك از پيروان و ياران نيست مگر آنكه به دنيا گرايش يافته است مگر آن را كه خدايش نگه داشته باشد. برو خدمت امام (عليه السلام) و از اين خبر آگاهش كن .
حجاج نزد امام (عليه السلام) آمده ماجرا را عرض كرد. امام (عليه السلام) برخاست و با عده اى از ياران خود نزد عبيدالله رفت . چون وارد شد و سلام كرد، عبيدالله شتابان از صدر مجلس برخاست (و از امام استقبال كرد) امام (عليه السلام) نشست و حمد و ثناى خداوند بجاى آورد و فرمود: ((اما بعد: اى پسر حر! همشهريان تو نامه ها به من نوشتند و گزارش كردند كه بر يارى من هماهنگ اند و اينكه (آماده اند) در كنار من ايستاده با دشمنانم پيكار كنند و خواستند كه من نزد آنان روم . اينك آمده ام و من اينان را پايدار بر عقيده شان نمى شناسم كه هم ايشان بر كشتن پسر عمويم مسلم بن عقيل و يارانش كمك رساندند و نزد ابن زياد كه از من بيعت يزيد را مى خواهد گرد آمدند. و تو اى پسر حر بدان كه خداوند در برابر گناهان روزهاى گذشته عمرت از تو بازخواست مى كند و من هم اكنون تو را به توبه اى فرا مى خوانم كه همه گناهانت را بشويد. تو را فرا مى خوانم كه ما خاندان پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم) را يارى كنى . اگر حقمان را دادند خدا را سپاس مى گوييم و پذيراييم و اگر آن را از ما باز داشته ظالمانه بر ما چيره گشتند (باز تو را باكى نيست كه ) تو در حق خواهى ما از يارانم بوده اى ))
عبيدالله گفت : اى فرزند رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم)! به خدا سوگند چنانچه در كوفه تو را يارانى بود كه در ركابت پيكار كنند من پايدارترين ايشان در برابر دشمنانت بودم . ولى من در كوفه ديدم كه شيعيانت از ترس بنى اميه و شمشيرهايشان ، از خانه بيرون نيامدند. تو را به خدا سوگند همراهى مرا با خود مخواه . من هر چه بتوانم تو را كمك (مالى ) مى كنم . اينك اين اسب لگام دار من . به خدا بر آن از پى كسى نتاختم مگر آنكه آثار مرگ را بر او چشاندم و از پى ام نتاختند كه مرا بر آن دريابند و نيز اين شمشير تقديم شما كه به هر چه زدم بريد!
امام (عليه السلام) فرمود: ((پسر حر! ما براى اسب و شمشير تو نيامده ايم . آمديم يارى ات را بخواهيم . اكنون كه از جان خود دريغ مى ورزى ، هيچ نيازى به اموال تو نداريم . من آن نبوده ام كه گمراهان را به يارى بگيرم . از رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) شنيده ام كه فرمود))⁽⁸¹⁴⁾: هركه استغاثه اهل بيت مرا بشنود و بر حق ايشان يارى شان نرساند خدا او را به رو در آتش افكند.
پس امام (عليه السلام) برخاست و به كاروان خود برگشت .
...ابومخنف گويد: امام (عليه السلام) چون خيمه را ديد پرسيد: ((اين خيمه از كيست ))⁽⁸¹⁵⁾؟
گفتند: عبيدالله بن حر جعفى .
فرمود: ((او را نزد من بخوانيد))⁽⁸¹⁶⁾، كسى را فرستاد. چون نزد او آمد گفت : اين حسين ابن على (عليه السلام) است كه تو را مى خواند. عبيدالله گفت : انا لله و انا اليه راجعون ، به خدا قسم من از كوفه بيرون نيامدم مگر بسبب آنكه مبادا حسين (عليه السلام) به كوفه آيد و من آنجا باشم . به خدا سوگند مى خواهم او را نبينم و او مرا نبيند. فرستاده امام (عليه السلام) برگشت و گفتار او را نقل كرد. امام (عليه السلام) خود برخاست و نزد او رفت و او را به قيام در ركاب خود فرا خواند. عبيدالله باز همان سخن را گفت امام (عليه السلام) فرمود: (( اكنون كه ما را يارى نمى كنى از خدا بترس ‍ مبادا با كسانى باشى كه با ما در جنگند. به خدا سوگند هر كه استغاثه مظلومانه ما را بشنود و ما را يارى نكند هلاك خواهد شد))⁽⁸¹⁷⁾.
عبيدالله گفت : به خواست خدا هرگز چنين نخواهد شد.
امام برخاست و به كاروان خود برگشت .
330 - 155- خوارزمى گويد: امام (عليه السلام) چون به ((عذيب هجانات )) درآمد اصحابش برخاسته سخن گفتند و بر يارى او (پافشرده ) اتفاق كردند. امام (عليه السلام) در حق آنان دعا فرمود. فرزندان و خواهران و خاندان امام (عليه السلام) چون سخن آنان را شنيدند بيرون آمدند امام (عليه السلام) به آنان نگريست و ايشان را نزد خود گرد آورد و گريست . سپس فرمود: ((بارالها! ما خاندان پيامبرت محمديم (صلى الله عليه و آله و سلم) كه از حرم جد خود رانده سرگردان دور افتاده ايم . بنى اميه بر ما ستم كردند. خدايا حق ما را از آنان بگير و ما را بر گروه ستمگران يارى فرما)).⁽⁸¹⁸⁾ سپس به ياران خود ندا كرد: كوچ كنيد پس از آن جا كوچ كردند.
331 - 156- ابو مخنف از عقبة بن سمعان نقل كرده كه گفت : چون آخر شب شد جوانان خويش را فرمود تا آب بردارند و كوچ كنند. چون از قصر بنى مقاتل كوچ كرديم ساعتى راه پيموديم كه حضرت (عليه السلام) را بر روى است خواب ربود. بيدار شد و دو يا سه بار فرمود: انا لله و انا اليه راجعون و الحمد لله رب العالمين ، فرزند او على بن الحسين (عليه السلام) كه بر روى اسب بود به امام (عليه السلام) رو آورد و گفت : پدر جان ! فدايت شوم چرا اين كلمات را فرمودى ؟
فرمود: ((فرزندم ! مرا خواب ربود ديدم سواره اى را كه مى گويد))⁽⁸¹⁹⁾: اينان همى روند و مرگ به سوى ايشان همى رود ((دانستم كه خبر مرگ ما را مى دهد))⁽⁸²⁰⁾.
عرض كرد: پدر جان ! خدا بد ندهد! آيا ما بر حق نيستم ؟
فرمود: ((چرا به آن خدايى كه همه به او باز آيند))⁽⁸²¹⁾.
عرض كرد: پدر جان ! پس ما را از مرگ چه باك !
فرمود: (((فرزندم !) خدا بهترين پاداش فرزندى را از پدر عطايت كناد))⁽⁸²²⁾.

ديدار او با عمروبن قيس
332 - 157- ابن بابويه ، از عمرو بن قيس مشرقى نقل كرده كه گفت : من و پسر عمويم در قصر مقاتل خدمت امام (عليه السلام) رسيده سلام كرديم . پسر عمويم پرسيد: اى اباعبدالله ! آيا اين رنگ موى تو از خضاب است يا طبيعى است ؟ فرمود: ((خضاب است . پيرى ما بنى هاشم زود فرا مى رسد))⁽⁸²³⁾. سپس رو به ما كرد و فرمود: ((براى يارى من آمده ايد))⁽⁸²⁴⁾؟
عرض كردم : من پيرمردى ام كه قرضم زياد و عيالم فراوان است و اموال مردم نزد من است و نمى دانم چه مى شود و نمى خواهم امانتم را تباه سازم ! پسر عمويم نيز همچون من بهانه آورد.
امام (عليه السلام) فرمود: ((پس برويد كه فرياد دادخواهى مرا نشنويد و سياهى (خيمه هاى مرا نبينيد زيرا هر كه دادخواهى ما را بشنود يا سياهى (خيام ) ما را ببيند و پاسخ نگويد و به داد ما نرسد خدا را مى سزد كه او را به رو در آتش افكند))⁽⁸²⁵⁾.