شهادت امام حسن (عليه السلام)
معاويه - چنانكه از خطبه جمعه روز ورودش به نخيله بر مى آيد - از همان آغاز، معاهده صلح با امام حسن (عليه السلام) را نقض كرد. او تنها به كشتن شيعيان بسنده نكرد، بلكه آهنگ قتل امام حسن (عليه السلام) را نيز نمود، دوبار به او زهر خورانيد، اما خدا او را شفا داد تا اينكه اجل موعود كه پس و پيش ندارد فرا رسيد و با زهرى كه توسط جعده دختر محمد ابن اشعث كندى به او نوشانيد به شهادت رسيد. اين حادثه ناگوار در پنجشنبه آخر ماه صفر سال چهل و نه هجرى رخ داد (و گفته شده : هفتم صفر سال پنجاه هجرى ).

قاتل امام حسن (عليه السلام)
156 - 22- ابن عباس گويد: امام حسين (عليه السلام) در بيمارى برادر خود امام حسن (عليه السلام) كه به شهادتش انجاميد نزد او آمده عرض كرد: ((برادر! حال شما چگونه است ))؟⁽⁴²⁶⁾
فرمود: خود را در اولين روز از روزهاى آخرت و آخرين روز از روزهاى دنيا مى بينم و مى دانم كه از اجل خود پيش نمى افتم . من بر پدر و جد خود وارد مى شوم ، با اينكه جدايى شما و ديگر برادران و خواهران و دوستان را نمى خواهم . از اين گفتار خود (نيز) استغفار كرده ، توبه مى كنم كه من به ديدار رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم)، امير مؤ منان على بن ابى طالب (عليه السلام)، مادرم فاطمه (زهرا (عليها السلام )) حمزه و جعفر مشتاقم ، و خداوند، هر از بين رفته اى را جايگزين مى كند و بر هر مصيبتى صبر مى دهد و جبران هر از دست رفته اى با اوست .
برادرم ! (در اثر زهر) احشاء خود را در طشت ديدم و مى دانم چه كسى مرا گرفتار كرده و اين بلا از كجا رسيده است . برادرم ! با او چه خواهى كرد؟
(امام ) حسين (عليه السلام) عرض كرد: ((به خدا سوگند او را مى كشم )).⁽⁴²⁷⁾
فرمود: او را به تو نشناسانم تا رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) را ديدار كنيم ، ولى برادرم ! بنويس : اين وصيتنامه حسن (عليه السلام ) است ...
157 - 23- در روايت ديگرى آمده است : پزشكى كه بر بالين امام مجتبى (عليه السلام) رفت و آمد داشت عرض كرد: زهر اءحشاء او را متلاشى كرده است .
(امام ) حسين (عليه السلام) (از برادر خود) پرسيد: ((ابا محمد! چه كسى به تو زهر خورانده است ))؟⁽⁴²⁸⁾
فرمود: برادرم ! مى خواهى چه كنى ؟
عرض كرد: ((به خدا سوگند پيش از دفن تو، او را خواهم كشت نمى توانم او را زنده ببينم ! مگر در سرزمينى باشد كه نتوانم به آنجا عزيمت كنم ))⁽⁴²⁹⁾.
فرمود: برادرم ! اين دنيا چند شب فانى بيش نيست ، او را بگذار تا من و او نزد خدا يكديگر را ديدار كنيم . و نام او را نبرد.
158 - 24- مسعودى ، از امام صادق او از امام باقر و او از امام سجاد (عليهم السلام ) نقل كرده كه فرمود: چون به عمويم (امام ) حسن (عليه السلام) زهر خوراندند حسين (عليه السلام) نزد او آمد (امام ) حسن (عليه السلام) براى قضاى حاجت بيرون رفت و برگشت ، و فرمود: به من چندين بار زهر خورانده اند، اما هيچ كدام مثل اين بار نبوده است . برخى احشايم بيرون ريخت كه آن را با چوبدستى خود زير و رو كردم حسين (عليه السلام) عرض كرد: ((برادرم ! چه كسى به تو زهر خورانده است ))؟⁽⁴³⁰⁾
فرمود: براى چه مى خواهى ؟ اگر همان باشد كه گمان مى برم خدا او را بس ‍ است و اگر او نباشد دوست ندارم بخاطر من بى گناهى گرفتار شود، از اين ماجرا سه روز بيش نگذشته بود كه از دنيا رحلت فرمود. صلوات خدا بر او باد.

خبر دادن امام حسن (عليه السلام) از شهادت امام حسين (عليه السلام)
159 - 25- مفضل بن عمر، از امام صادق ، از امام باقر، از امام سجاد (عليهم السلام ) نقل كرده كه فرمود: روزى حسين بن على (عليه السلام) بر بالين امام حسن آمد. چون او را ديد گريست .
فرمود: ابا عبدالله ! چرا گريه مى كنى ؟
عرض كرد: ((به سبب اين رفتارى كه با تو كردند)).⁽⁴³¹⁾
فرمود: آنچه به من رسيده زهرى است كه با نيرنگ به من خوراندند و با آن كشته مى شوم ولى هيچ روزى چون روز (شهادت ) تو نيست اى ابا عبدالله ! سى هزار نفر كه خود را از امت جد ما محمد (صلى الله عليه و آله و سلم) مى نامند و خود را مسلمان مى دانند به سوى تو هجوم آورده به كشتن و ريختن خون تو و هتك حرمت تو و اسيرى خاندان و اطفال تو و غارت خيام تو اقدام مى كنند. پس در آن روز لعن (خدا و خلق و فرشتگان ) بر بنى اميه فرود آيد و آسمان خاكستر و خون ببارد و هر چيزى بر تو بگريد حتى وحشيان بيابانها و ماهيان درياها.
160 - 26- مجلسى نقل كرده كه : چون رحلت امام حسن (عليه السلام) نزديك شده ساعات پايانى عمر آن حضرت فرا رسيد، زهر در بدن او اثر گذاشت و رنگ او دگرگون گشته سبز شد. امام حسين (عليه السلام) پرسيد: ((چرا رنگت به سبزى گراييده است ))؟⁽⁴³²⁾
امام حسن (عليه السلام) گريست و فرمود: برادر جان ! حديث جدم درباره من و تو تحقق يافت . سپس دست در گردن امام حسين (عليه السلام) انداخت و بسيار گريستند.
پس پرسيد: آن حديث كدام است ؟
فرمود: جدم فرمود: در شب معراج چون به باغهاى بهشت در آمدم و بر منازل مؤ منان گذر كردم ، دو قصر عالى در كنار هم ديدم كه ويژگى آنان يكى بود جز آنكه يكى از زبرجد سبز و ديگرى از ياقوت سرخ بود. پرسيدم : اى جبرئيل ! اين دو قصر از آن كيست ؟ گفت : يكى از آن حسن (عليه السلام) و ديگرى از آن حسين (عليه السلام) است .
پرسيدم : چرا رنگ آنان يكى نيست ؟
جبرئيل ساكت ماند و پاسخى نداد. پرسيدم : چرا سخن نمى گويى ؟
گفت : از تو شرم دارم .
گفتم : تو را به خدا سوگند دهم پاسخم ده .
گفت : اما سبزى قصر حسن (عليه السلام) از آن روست كه او با زهر به شهادت مى رسد و هنگام مرگ رنگ او (از زهر) سبز مى شود. و اما سرخى قصر حسين (عليه السلام) از آن روست كه او (با شمشير و نيزه ) كشته مى شود و هنگام مرگ رنگ او از خون سرخ مى شود. پس هر دو گريستند و صداى گريه و شيون حاضران برخاست .

بى تابى امام حسن (عليه السلام) هنگام شهادت
161 - 27- امام صادق (عليه السلام) از امام باقر (عليه السلام) نقل مى كند كه فرمود: امام حسن (عليه السلام) هنگام جان دادن سخت مى گريست . امام حسين (عليه السلام) عرض كرد: ((برادر جان ! چرا مى گريى ؟ تو اكنون بر رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) و على و فاطمه و خديجه (عليهم السلام ) كه تو را زادند وارد مى شوى و خدا به زبان پيامبر خود جارى ساخت كه : تو سرور جوانان بهشتى ، و سه بار همه دارايى خود را در راه خدا (با فقرا) تقسيم كردى و پانزده بار پياده حج كردى )).⁽⁴³³⁾
امام حسين (عليه السلام) (با يادآورى اين فضائل ) مى خواست او را آرام كند ولى گريه و بى تابى او بيشتر شد و فرمود: برادرم ! من اكنون به امرى بزرگ و هراس انگيز كه تاكنون برخورد نكرده ام وارد مى شوم .
162 - 28- على بن فضال از امام رضا (عليه السلام) از پدران خود از امام حسين (عليه السلام) نقل كرده كه فرمود:
((چون وفات امام حسن (عليه السلام) فرا رسيد گريست )).⁽⁴³⁴⁾ پرسيدند: اى فرزند رسول خدا! تو با اين منزلتى كه نزد رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) دارى و با آن سخنان اميد بخشى كه رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) در حق تو فرموده است باز مى گريى ؟! تو بيست بار پياده حج كرده اى و سه بار همه دارايى خود حتى اشياء ناچيز و كفش هاى خود را در راه خدا (با فقرا) تقسيم كرده اى !
فرمود: به دو سبب مى گريم : از هراس آنچه بر آن در آيند (قيامت ) و از جدايى دوستان .

امام حسن (عليه السلام) در واپسين لحظات عمر
163 - 29- ابن شهر آشوب روايت كرده كه : چون لحظات واپسين امام حسن (عليه السلام) فرا رسيد امام حسين (عليه السلام) عرض ‍ كرد: ((برادر جان ! مى خواهم از حالت آگاه شوم )).⁽⁴³⁵⁾
فرمود: از پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم) شنيدم كه : ما خاندان نبوت تا روح در بدن داريم عقل (و هوشمندى ) از ما جدا نمى شود. اكنون دست خود را در دستم گذار، هر گاه فرشته مرگ را ديدم دستت را فشار مى دهم امام حسين (عليه السلام) دست خود را در دست او گذارد مدتى كه گذشت امام حسن (عليه السلام) دست او را آهسته فشرد. امام حسين (عليه السلام) گوش خود را نزديك دهان او ساخت . پس فرمود: ملك الموت گفت : تو را مژده باد خدا از تو خشنود است و جد تو شفيع است .

تجهيز امام حسن (عليه السلام)
164 - 30- ابن عباس گويد: چون امام حسن (عليه السلام) به شهادت رسيد، امام حسين (عليه السلام) من و عبدالله بن جعفر و على بن عبدالله بن عباس را فرا خواند و فرمود: ((پسر عموى خود را غسل دهيد)).⁽⁴³⁶⁾
ما او را غسل داده حنوط و كفن كرديم ، سپس او را بيرون آورده بر او در مسجد (رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم)) نماز گزارديم .
امام حسين (عليه السلام) فرمود تا خانه رسول خدا را (براى دفن امام حسن (عليه السلام)) بگشايند. پس مروان بن حكم و آل ابى سفيان و فرزندان عثمان بن عفان مانع شده گفتند: آيا امير مؤ منان عثمان شهيد و كشته ظلم ! در بدترين جاى بقيع دفن شود و حسن (عليه السلام ) در جوار رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم)؟ به خدا سوگند هرگز نمى شود مگر ميان ما، شمشيرها و نيزه ها بشكنند و تيرها به پايان رسد...
امام حسين (عليه السلام) فرمود: ((هان ! سوگند به آن خدايى كه مكه را حرم قرار داد، حسن بن على (عليه السلام) فرزند فاطمه زهرا (عليها السلام ) به رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) و خانه او (نزديكتر و) سزاوارتر است از كسى كه بى اجازه او در خانه اش وارد شد، به خدا سوگند او به رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) سزاوارتر است از باركش ‍ گناهان ، تبعيد كننده اباذر - كه رحمت خدا بر او باد - آنكه با عمار ياسر آن (ناپسند) رفتار كرد و با عبدالله آن كرد (كه مى دانيد) آن دفاع كننده از (خويشان و) حمايت شده هاى خود، آن پناه دهنده رانده رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) اكنون پس از او شما فرمانروا گشته ايد و دشمنان اسلام و فرزندانشان با شما بيعت كرده اند))!⁽⁴³⁷⁾
165 - 31- ابوحازم اشجعى گويد: ديدم حسين بن على (عليه السلام) سعيد بن عاص (فرماندار مدينه ) را مقدم داشت تا بر حسن بن على نماز گزارد و فرمود: ((اگر سنت نبود (كه والى نماز بخواند) تو را پيش ‍ نمى داشتم ))⁽⁴³⁸⁾.