 |
|
قيام جاودانه محمد رضا حكيمى - ۴ - آرى ، گوئيا حسين ، ازا
اعماق قلب خود بانگى مى شنيد كه او را با اين فرياد تكان دهنده فرا مى
خواند، و شبانه روز با اصرار به قيام وا ميداشت ، و به هنگام خواب و به
گاه بيدارى در همه وجودش طنين مى افكند. و حسين ديگر چاره اين نديد جز
اينكه به اين ندا پاسخ دهد، و به كمك دادخواهان و وحشت زده و مظلوم
بشتابد، و به سخنان كسانى كه او را از اين جهاد الهى باز مى داشتند يا
مى ترساندند، كمترين اعتنايى نكنند.
بنابراين ، عاشورا، با شورى كه بر پا كرد، و شعورى كه گسترد، و خروشى كه درانداخت ، و تحولى كه آفريد، و آتشى كه در ارواح افكند، و تحركى كه به جانها بخشيد، و بيدارى كه در ملت اسلام ايجاد كرد، و حركتى كه به آباديها و شهرهاى اسلام داد، (و تاثير عميق و تكان دهنده اى كه در غير مسلمانان نيز گذاشت )، و انقلابهايى كه پديد آورد، اسلام را بيمه كرد، و قرآن را براى بشريت نگاه داشت ، و تداوم تاريخ اسلام را تضمين نمود. و بدينسان قرآن محفوظ ماند، و اسلام تداوم يافت ، و در دامن خود، در سده سوم تا پنجم ، تمدنى عظيم پديد آورد. و همان تمدن بود كه - چنانكه اشاراتى گذشت - بنابر اعتراف مورخان علم و تمدن ، و گواهى حقايق عينى تاريخ ، مايه اصلى تمدن هاى بعدى بشرى گشت . مطلعان مى دانند و اعتراف مى كنند كه امروز بشريت هر چه دارد از راه تمدن اسلامى ودانش و فرهنگ مسلمين دارد، و اينهمه را مرهون تمدن اسلامى است . و تمدن اسلامى مرهون عاشورا است . زيرا - چنانكه ياد شد - اگر عاشورا (با فوران عظمت ، و طنين حماسه ،. صلابت حضور، و ژرفاى رسالت خويش )، جلو سيل بنيانكن جاهليت اموى را نگرفته بود، و دسيسه هاى دربار بيزانس در همكارى با دربار دمشق را خنثى نكرده بود، اسلام در همان سده نخست و دهه هاى آغاز سده دوم (و در ظرف يكى دو قرن )، با آن عملكرد و دسيسه ها نابود مى گشت ، و آثار سازنده قرآن كريم از ميان برداشته مى شد، و علم و فرهنگ و اخلاق و تحولى كه اسلام آورده بود (و تاكيدى كه بر طلب علم كرده بود)، از ميان مى رفت ، و قرآن به صورت چند نسخه قديمى در آمده از دسترس خارج مى گشت ، و جاهليت عود مى كرد، و چيز چندانى از اسلام و آثار تربيت اسلامى بر جاى نمى ماند تا به سده سوم و چهارم و پنجم برسد، و آنهمه مسجدها و مدرسه ها و كتابخانه ها و دانشمندان پديد آيند، و آن تمدن شكوفاى غنى ظهور كند، هزاران جلد كتاب در رشته هاى مختلف علوم گوناگون تاليف گردد، و سپس اينها همه بدست آيندگان افتد، و نخستين كتابى كه پس از اختراع چاپ ، و در شهر رم (84) به چاپ برسد كتاب ((قانون )) در طب باشد، از يك طبيب و دانشمند بزرگ مسلمان ، حسين بن عبدالله بن سينا. پس درست است اگر بگوييم ، اين تمدن كنونى - در وجوه مثبت خود - زاييده عاشوراست ، يا دست كم ، مديون و مرهون عاشوراست ؛ اگر چه خود - متاسفانه - عاشورا را نمى شناسد (يعنى ، به آن شناسانده نشده است )؛ و از آفريننده حماسه عاشورا آگاهى ندارد (يعنى ، به آن آگاهى داده نشده است )، و گراميداشتى درخور به پيشگاه او تقديم نمى دارد. پس همين انسان غريبى كه امروز اينگونه از مظاهر تمدن نو، و از وسايل صنعتى و طبى و علمى و فنى و رفاهى و دفاعى (كه بايد گفت : تهاجمى )، استفاده مى كند، مرهون تاريخ اسلام و علم و تمدن اسلامى است (85) و تاريخ كنونى ، تداوم خود را، و بر نگشتن كلى به اوضاع جهل و جاهليت عربى و ارتجاع اموى را، مرهون قيام بيدارگر و آفتاب آفرين عاشوراى حسينى و شهادت امام حسين (ع ) و خاندان و ياران اوست . بنابراين ، انسان تمدن جديد نيز بايد به ((واقعه عاشورا)) اهميت دهد و حق آن را پاس دارد. آرى ، هر انسانى بايد در شب عاشورا احرام بندد، و در روز عاشورا به گرد اين كعبه متلاطم سيار و اين آفاق حيات سرشار طواف كند. اين تكليف انسانى و وجدانى و تاريخى و شعورى هر انسان است در روزگار، با صرفنظر از عقيده و دين و مكتب و مسلك و مرام و منطقه و سرزمين . آن مساجد كه بر پاى گشت و در زير سقفهاى آنها علوم اسلامى تدريس و تكميل شد، و كتاب هاى دانشمندان بزرگ (مانند قانون ابن سينا، نورشناسى ابن هيثم ، و شرايع محقق حلى و...) نوشته شده ، و سپس به دست غريبان افتاد(86) ، همه و همه ، از آثار حركت عاشوراست . اگر بشريت وجدان متعهدى ، و شعور بيدارى ، و اطلاع درستى از تاريخ خود داشته باشد، بايد عاشورا را بشناسد و در برابر آن تعظيم كند، و اين روز را در همه كره ارض روز ((بلوغ تعهد انسانى )) و ((ظهور حماسه آرمانى )) اعلام كند، و به پاس آن ، سراسر گيتى در اقيانوس عاشورا فرو رود، و غسل بلوغ و تعهد و حماسه و حضور بجا آورد. در اين سخن كه مى گوييم (و همه مطلعان مى گويند): ((غرب مديون اسلام و تمدن اسلام است ))، نمى خواهيم منكر استعداد و كوشش آن شويم .آنان بسيار كوشيدند و هوش و نبوغ بسيار بكار بردند، و چيزهايى در آنان ديده شد كه بايد در مسلمانان بروز مى كرد، از قبيل توجه و تامل در طبيعت و گرايش به علوم و تجربى (چنانكه قرآن كريم دستور داده بود، و نخست در جمعى از دانشمندان بزرگ مسلمان بروز كرد، مانند ابوريحان بيرونى و ابن هيثم بصرى و...)، و سرگرم نشدن به مباحث ذهنى و فلسفى ... و از قبيل رعايت دقيق نظم در كارها، و كوشايى و پشتكار داشتن ... و كار گروهى كردن ... و بسيار كار كردن و كم مصرف بودن مانند مردم ژاپن ... بايد توجه داشت كه بسيارى از كشورهاى شرقى ، از جمله ژاپن نيز - بواسطه و بيواسطه - از اسلام و تمدن اسلامى بهره مند شده اند و مديون اسلام و مسلمانانند، اما سردمداران غربى ، با همه آنچه از اسلام و مسلمانان گرفتند، و آنهمه كتاب در رشته هاى مختلف كه از سرزمينهاى اسلامى بردند و مورد استفاده قرار دادند، تا جايى كه موزه هاى آنان نيز سرشار از آثار اسلامى و شرقى است ، حق اسلام و مسلمانان رانشناختند، و آن علوم و تجربيات علمى و فرهنگى و اجتماعى را در جهت مبارزه با خود اسلام و مسلمانان بكار گرفتند، و بوسيله اسلحه و قدرتى كه اغلب مايه اصلى آنها را از كتابهاى دانشمندان اسلامى بدست آورده اند، به استعمارگرى مسلمانان و نسل كشى آنان پرداختند، سقفهاى همان مساجد و مدارسى را كه مديون آنها و علم و تمدن آنها هستند، با همان سلاح ويران كردند.(87) واى بر اين حق ناشناسان رسوا و متمدن نمايان 5- عاشورا، يك ((ايست بزرگ )) از سر درد و دريغ مى گويم ، افسوس كه شيعه بيشتر بر ((مصائب عاشورا)) گريست ، و كمتر در ((مسائل عاشورا)) انديشيد. شيعه عاشورا را نگاه داشت ليكن درست نشناساند. آفرين بر او كه نگاه داشت ، و دريغا از او كه نشناساند. و حتى فرزندان ائمه (ع ) و جوانان مومن و غيور شيعه ، چه بسيار - در طول تاريخ تا هم امروز - كه پرتوى از عاشورا را در سرزمينها تكرار كردند، در روزهايى عظيم و خدايى ، روزهايى كه خون گرم جوانان عرصه ها را رنگين كرد، و تلالو آفتابها را لاله وار ساخت ، و حضور لاله ها را جشن گرفت ، و دلها داغدار گشت و سرها پر شور، و پيكرها زير سنگ حادثه مجروح ، و گونه ها با خون افشان دلها خونين سرخ ، و فضاى شهرها و روستاها خونفشان وبيدار، و جنازه هاى خونين بر سر دستها در حال پرواز، و زمان غرق در هيبت حادثه ، و زمين در زير گامها لرزان و مرعوب ، و گورستانها آماده پذيرايى خورشيد باوران ، و مادران در انتظار نوزادانى تداوم سلاله هاى پاك ، و پدران شادمان كه پاره اى از پيكرشان در ماهيت تاريخ ادغام گشته ، و قله ها خاضع در برابر چكادهاى صبر و پايدارى ، و چشم ها خيره به امواج توفنده شهرها و آباديها، و تاريخ سرخوش از سر شارى ذات لحظه ، و حيات سر مست از بشكوهى مضمون ، و روزهاى سرگرم شمارش نفسهاى آفتاب ، و آزادگى نماز گزار در معبد توحيد، و حماسه معتكف در ساحل ايمان ، و فرشتگان مجذوب والاييهاى انسان ، و دلها - پاسدارى شرف و ناموس و خاك را - پرستنده ايثار... آرى ، همه معيارهاى الهى ، و معالم ربانى ، و تجليهاى قرآنى ، و ارزشهاى انسانى ، و انفجارهاى وجدانى در سايه ((قيام حسينى )) پناه جست ، و همه ضد معيارها و ضد ارزشها و ضد وجدانها در دربار يزيد و سپاه شام و كوفه ... و زندگيها دوگونه گشت : حسينى و يزيدى ، هر چه عدالت است حسينى است و هر چه دور از عدالت ، يزيدى . و ركن مهم عدالت ، عدالت معيشتى و اقتصادى است ، تا انسانها به تمايزهاى قارونى مبتلا نگردند، و سقوط نكنند، توانگر از طغيان ، و محروم از حرمان ... هر قطره اى از اقيانوس عاشورا، يك شعور ناب قوى ، و يك محتوى ژرف غنى ، و يك مكتب آموزنده انسانى ، و يك ترتيل خونبار آيات قرآنى ، و يك سجده مترنم نورانى ، و يك سيال حيات آفرين اخلاقى ، و يك حماسه پويا در صيرورتهاى بلند - آهنگ بشرى است . عاشورا، مشرق انوار ((توحيد)) و ((عدل )) است ، و توحيد و عدل خورشيد و روشنگر ارواحند. جهان همواره به دو خورشيد نياز دارد: خورشيد روشنگر اجسام ، و خورشيد روشنگر ارواح ، خورشيد تن و خورشيد جان . اگر تنها فضاى تن روشن باشد و فضاى جان تيره و تار... همين است كه مى نگريد... ظلم و ستم ، تفاوت و تبعيض ، فساد و فحشا، قتل و كشتار... و عاشورا وجدان بيدار بشريت است در اعماق غفلت قرنها و عصرها... عاشورا يك ((ايست بزرگ )) است در برابر سيل بنيانكن جاهليت . يزيد از همه ظلم تاريخ حمايت كرد، و حسين (ع ) از همه عدل تاريخ . يزيد مظهر همه ضد ارزشها بود، و حسين (ع ) مظهر همه ارزشها. و در يك كارزار عجيب ، پرچمدار بزرگ ارزشها با خون خود و فرزندان و برادران و ياران خود، همه ضد ارزشها را محكوم كرد. امضاى سرخ عاشورا بر طومار حيات قرآن ثبت گشت ، و جاهليت از نو جان گرفته را نابود ساخت ، و نگذاشت سفارش ابوسفيان تحقق يابد و تداوم بنى اميه بقاى شعارهاى قرآنى را متزلزل گرداند. عاشورا آرمان پليد شيطانى بنى اميه را از تحققى كارساز براى آنان بازداشت . عاشورا ((بعثت )) را زنده كرد. عاشورا، براى هميشه ، محتواى ((غدير)) را در معبر اعصار بشريت بفرياد خواند. و عاشور يك ((ايست بزرگ )) است ، - در برابر سيل بنيانكن جاهليت در عصر تمدن ... - در برابر سقوطها و انحطاطها، اين الحادها و ضلالتها، اين ستمها و بيدادها... - در برابر اين بشريت فرو رفته در تباهى ، و اين روزگار سراسر سياهى ... - در برابر اين ماديات منحط اخلاقى و اين غفلت عميق عاطفى ... - در برابر انسانهاى سرگردان و بشريت حيران ... - در برابر زندگيهاى بى محتوى و حماسه هاى فراموش گشته ... - در برابر پذيرش ذلت و بردگى و وداع با عزت و آزادگى ... بالاترين و والاترين همه مظهرها و جلوه گاه ها كه ارزشهاى متعالى ، در آنها ظهور و تجلى كرده اند و تجلى خواهند كرد، و انسان را به شناخت آن ارزشها و متعهد بودن نسبت به آنها فرا خوانده اند و فرا خواهند خواند ، اين چهار تجليگاه سترگند در همه اعصار تاريخ انسان ، يعنى : - ((بعثت ))، - ((غدير))، - ((عاشورا))، - ((مهدى ))... حاصل بعثت ، قرآن كريم است ؛ و حاصل غدير، نهج البلاغه ؛ و حاصل عاشورا تداوم حيات قرآن و نهج البلاغه ، و صحيفه سجاديه ، و تعاليم امام باقر (ع ) و امام صادق (عليه السلام )، و معارف قرآنى خالص حضرت امام رضا (عليه السلام )... و ديگر آثار ائمه طاهرين (عليه السلام )؛ و حاصل ظهور مهدى عج ، گسترش عدالت است و در همه جهان ، عدالت آفاقى و انفسى . و عاشورا، نقطه اتصال ((بعثت )) و ((غدير)) است به ((ظهور مهدى -ع- ))، و امام حسين (عليه السلام )، و تجسم سترگ آدم (ع ) است تا خاتم صلى الله عليه و آله ، در تثبيت ارزشهاى الهى ، و تقوم انسانيت انسان ، والهى شدن زمين ، و اوست تكرار كننده نزول قرآن - در صيانتى بزرگ - و اوست مفسر ((خطب فاطميه ))، و فريادگر ((نهج البلاغه ))، و معلم حماسه و آزادى ، و مبشر ظهور مطلق ، و اسوه بزرگ زندگى و آزادگى ... عاشورا و عدالت 1- طرح موضوع عدالت در خطبه عاشورا هنگامى كه مى نگريم در ((خطبه عاشورا))، سخن از عدل مى رود و از اينكه عدالت از ميان رفته است ...(88) مى فهميم كه ما نيز بايد با دفاع از ((عدالت )) فلسفه عاشورا را زنده نگاه بداريم ، و با قيام براى اجراى عدالت از عاشورا دم بزنيم و خود را وارث عاشورا بدانيم . هنگامى كه مى بينيم ((حبيب بن مظاهر اسدى )) و ((سليمان بن صرد خزاعى ))، در نامه خود امام حسين (ع ) از آن امام بزرگ مى خواهند تا بيايد و با ظلمهاى اقتصادى نيز مبارزه كند،. براى غلبه سرمايه دارن بر جامعه اسلامى و سرنوشت جامعه چاره اى بينديشد،(89) خوب درك مى كنيم كه تكليف مسلمانان حسينى و مومنان عاشورايى چيست ، و وظيفه مردمى كه خود را ادامه وجود و استمرار تعهد حبيب بن مظاهر و سليمان بن صردها مى دانند (و بايد هم چنين باشد)، و ذكر و وردشان ((يا ليتنا كنا معك )) است ، يعنى ((اى عاشوراييان ! كاش ما هم با شما بوديم ، و در راه يارى حسين شهيد مى شديم ))، كدام است ؟ ...و خوب پى مى بريم كه آن خون كه در جام خورشيد ريخته است ، و فجر و شفق را - سرخفام - بر سراسر آباديها و زندگيها مى تاباند، تجسم كدام آرمان و تبلور كدام فرياد است . اينهمه و اينهمه ، فرياد دفاع از حقيقت و عدالت است كه از حلقوم خونين عاشورا، لحظه لحظه ، چونان تندرهاى ستيغ لرزان ، در اعماق زندگيها و ملتها طنين مى افكند، و رسالت سترگ عاشوراييان را، هر چه با عظمت تر، منعكس مى سازد... آرى مردمى كه اهميت حياتى و دينى و انسانى عدالت را درك نكنند جاهلند. و مردمى كه عدالتخواه نباشند مرده اند. و مردمى كه ظلم را منحصر به سياسى بدانند و از ظلم اقتصادى و معيشتى و فاجعه بزرگ آن - چنانكه بايد - آگاه نباشند... زيرا كه جامعه خورشيد جامعه روز است (آگاهى و بيدارى )، نه جامعه شب (جهل و فريب خوردگى ). واينهمه احاديث فراوان و گوناگون كه از پيامبر اكرم (ص ) و ائمه طاهرين (ع ) درباره ((عاشورا)) و زنده نگاهداشتن آن رسيده است ، و آنهمه ذكر ثواب و فضيلت براى احياى اين مراسم و حضور در آنها، و آنهمه زيارت و دعا درباره ((عاشورا))(90) ، از جمله براى احياى اين آرمان خورشيدى است كه ياد شد. و از اينجاست كه همه امت اسلام مكلفند كه همواره عاشورا را زنده نگاه دارند، و همه اقاليم قبله موظفند كه تلالو اين حماسه خورشيدى را، در طنين پر جلال آيات عدل و قسط، هميشه درخشان و پرتوافشان حفظ كنند، و با اين پشتوانه سترگ از همه ذلتها و تسليمها برهند، و به همه خوابها و خمودگيها پشت كنند، و به همه عزتها و آزاديها برسند. مسلمانان جهان بايد بيدار شوند، و پرچم خونين عاشورا را برافرازند، و پيوسته حلقه هاى اين سلسله الهى را در معبر قرون و اعصار به هم بپيوندند، و آيات قرآن را با خون فرزندان قرآن تفسير كنند، و عدالت را هدف قرار دهند، و ذلت ها را نپذيرند. مستكبران پيشين مى كوشيدند تا فروغ عاشورا را بپوشانند: تا بتوانند با خيال آرام ، به ستم و بيداد خويش ادامه دهند. امروز نيز برخى مى كوشند تا گستره فروغ عاشورا را محدود سازند، ليكن چگونه ممكن است ؟ هنگامى كه ((كاندى )) از درون ((شبه قاره )) مى گويد: ((من مبارزه را از شهيدان عاشورا آموختم ))(91) ، و شيخ محمد محمد مدنى از دامن ((اهرام )) مى نويسند: ((ما بايد از ياد ماه محرم سرمش بگيريم ))، و شيخ عبدالله علايلى - يكى از قله هاى فرهنگ لبنان - درباره يك شب عاشورا كه در ((قاهره )) برگزار مى گردد، كتاب ((سموالمعنى فى سمو الذات )) را مى نگارد، و متفكر، اصلاح طلبى از اعماق ((لاهور)) فرياد ميزند:
2- عاشورا، منطق حيات و عدل عاشورا بايد به نامنطق حيات و عدل ، و معلم ايمان و حماسه ، و كلاس آزادگى و شرف ، و مدرسه اعتقاد و جهاد، و آموزشگر نماز و قرآن ، و رمز سلوك روحى صحيح و عرفان الهى مثبت ، هميشه و هميشه ، تا ظهور نير اعظم و وارث كبير عاشورا و بر هم زننده همه ظلمها و ستمها... زنده باشد، و در سراسر كشورهاى اسلامى حضور سازنده خويش را حفظ كند، و يك ميليارد مسلمان را در خط دفاع از كرامت بزرگ انسان و رسالت سترگ قرآن متحد سازد... اكنون ملاحظه مى كنيد كه محتواى مجالس حسينى بايد چگونه باشد، و ذاكران حسينى كيان باشند و مداحان چه كسان ؟ و آيا مى شود اين مجالس را به هرگونه اداره كرد، و به دست هر كس سپرد، و دست هركس را دراين باره بازگذاشت ، و انتساب به رسالت امام حسين (ع ) و توليت عاشورا را براى همه - با هر چگونگى - مشاع دانست ...(92) 3- مهدى (ع ) و عاشورا... در اين مقام - بيقين - يادآورى اين نكته مهم نيز لازم است كه صاحب اصلى ، در اينهمه رنج و بلا و مصيبت و شهادت و اسارت (از آنچه بر سر پيامبر اكرم (ص ) آمده و در عصر جاهليت عربى ، تا آنچه بر سر اوصياى پيامبر و خاندان او آمد در عصر طاغوتيت اموى و عباسى )، و وارث بزرگ آنهمه عظمت و ايثار، و حضور و اقدام ، و حماسه و افتخار، هدايت و تعليم ، و تزكيه و ارشاد، و رشادت و تعهد، و رسالت و بيدارى ، و شهادت و فداكارى ، در راه اعتلاى كلمه حق ، و اعلام منشور عدل ، براى نجات انسانيت و سعادت انسان ، و احياى آرمان قرآن ... آرى ، وارث اينهمه ... حضرت ولى عصر، حجت بن الحسن المهدى عج است . و چون چنين است بسيار ضرورت دارد كه در اين مجالس ، همواره توجه ها معطوف به ساحت پاك آن شريك قرآن ، و ركن ايمان ، و حجت زمان ، و اسوه انسان ، و راز قبله ، و سر غدير، و خونخواه عاشورا باشد(93) ، و نهايت مرتبه ادب رعايت نگردد، و رضاى خاطر ايشان - كه مقدمه رضاى خداى متعال است - منظور باشد و طلب شود. و روشن است كه يكى از عوامل عمده كسب رضاى آن امام ، غنى بودن محتواى اين مجلسها و منبرهاست از حديث تبيين اهداف الهى دين ، و آگاهسازى مردم از حقايق معارف و تعاليم صديقين ، در جهت دعوت به نشر ايمان و اقامه عدل و اجراى قسط، به منظور ايجاد جامعه ((توحيد و عدل ))، و زمينه سازى براى احياى دين خدا، و آمادگى براى ظهور كلى آن نجات دهنده نهايى انسان ، و زنده كننده راستين قرآن ، و برپا دارنده ((عدل فراگير))، در جهان ... در اينجا خوب است به اين موضوع هم اشاره اى بكنيم ، كه يكى از راههاى مهم غنى ساختن محتواى مجالس ياد شده از نظر تربيت و سازندگى ، اين است كه (بجز خطبه هاى عاشورا و سخنان حضرت امام حسين (ع ) در مسير كربلا)، مضامين آموزشى و سازنده زيارتها و دعاهاى زيارت را، پس از درك عميق مفاهيم و مقاصد آنها، بصورتى درست و با بيانى مناسب ، به مردم بياموزند. اين دو منبع ياد شده ، از مهمترين منابع شناخت و آگاهى و معرفت و سلوك و تربيت و حماسه و اقدام است ، كه همواره مغفول مانده است ، و بهره اى كه بايد از آنها گرفته شود گرفته نشده است .
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
