داستان جانسوز كربلا

قال رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلم): ان لقتل الحسين (عليه السلام) حراره فى قلوب المؤمنين لا تبرد أبدأ(19)

در شهادت ابى عبدالله الحسين (عليه السلام) آتشى در قلوب مؤمنين برافروخته شده است كه هرگز خاموشى پذير و سرد شونده نيست.

روى كار آمدن يزيد پس از معاويه‏

معاويه در نيمه ماه رجب سال شصتم هجرى در حالى كه پسرش يزيد در خوران(20) به سر مى‏برد در دمشق از دنيا رفت. ضحاك بن قيس‏(21) كفن معاويه را برداشت و همراه خود بالاى منبر بود و پس از حمد و ثناى پروردگار گفت:

معاويه پدرى مهربان براى ما، و يار و پشتيبانى محكم براى ملت عرب بود كه خداوند او را به سلطنت رساند و فتنه و آشوب را ريشه كن كرد و سرزمينهايى را بوسيله او فتح نمود، ولى هم اكنون او از دنيا رفت و اين نيز كفن او است كه من با خود اينجا آورده‏ام، ما او را در اين كفن مى‏پيچيم و به گورش سپرده و بدست اعمال و كردارش مى‏سپاريم، او تا آنگاه كه قيامت بپا مى‏شود در برزخ خواهد بود، هر كدام از شما كه مى‏خواهد در مراسم او شركت كند حاضر شود.

پس از آن ضحاك بر جنازه او نماز خواند و در مقادير باب الصغير(22) او را دفن كرد، و قاصدى نزد يزيد فرستاد تا ضمن تسليت براى فوت پدرش در خواست كند هر چه زودتر جهت گرفتن بيعت مجدد از مردم شام به دمشق بيايد.(23)

وقتى يزيد نامه ضحاك را خواند اين شعر را سرود و با آن زمزمه مى‏كرد:

سپس به سوى شام حركت كرد و سه روز بعد از دفن معاويه به شام رسيد(24) ضحاك عده‏اى را جمع كرد و با خود به استقبال او شتافت، نخست او را بالاى قبر پدرش معاويه برد، يزيد نيز نخست دو ركعت نماز كنار قبر پدرش خواند(25) آنگاه وارد شهر دمشق شد و براى مردم منبر رفت و گفت:

اى مردم! معاويه بنده‏اى از بندگان خدا بود كه خداوند او را مشمول عنايات خود قرار داد، و سپس او را به سوى خود برد، او از واليان بعد از خود بهتر و از پيشينيان پائين‏تر بود، من نمى‏خواهم او و مقامش را نزد خدا بستايم كه خداوند نسبت به آن داناتر است، اگر او را ببخشد از رحمت واسعه او است، و اگر كيفرش دهد به خاطر گناهان خودش او را معاقب مى‏كند، لكن سخن بر سر اين است كه بعد از او من ولى امر شما هستم، من درخواست تسليت از كسى نمى‏كنم ولى كوتاهى و مسامحه در امور را هم از كسى نمى‏پذيرم. معاويه شما را به دريا براى جنگ مى‏فرستاد، من احدى را براى اينكار به دريا نخواهم برد، او در سرماى زمستان شما را به جنگ روم مى‏فرستاد من چنين كارى نخواهم كرد، او يك سوم از بيت المال را به شما مى‏داد و من تمام آنرا به شما خواهم داد.(26)

كسى جرأت تسليت يا تهنيت گفتن به يزيد را نداشت، تا اينكه عبدالله بن همام سلولى وارد شد ضمن خطاب به او گفت:

اى اميرالمؤمنان! خداوند در مقابل اين مصيبت وارده بتو صبر و اجر دهد، انشاءالله مشمول عنايات و بركات خدا، و موفق به حمايت رعيت بوده باشى، اگر چه مصيبت عظمايى بر شما وارد شد ولى در برابر به نعمت بزرگى (خلافت) نيز نائل آمدى، بر اين نعمت بزرگ خدا را شكر كن و بر آن مصيبت صبر و شكيبائى فرما، چه آنكه تو خليفه الله را از دست دادى و به خلافت الله رسيدى، بزرگى از دستت رفت و به مهمى دست يافتى، زيرا معاويه به سوى خدا رفت و رياست و سياست بعهده تو واگذار شد، خداوند آنرا در طريق هدايت و تو را در مسير مصالح امور موفق بدارد، سپس شعر زير را سرود و گفت:

و بدينوسيله فتح باب شد و خطباء و گويندگان به سخن آمدند(27) و مردى از ثقيف به او گفت: السلام عيلك يا اميرالمؤمنين و رحمه الله و بركاته، تو به سوگ بهترين پدر نشستى، ولى به جاى آن همه چيز بتو داده شد، بر اين مصيبت شكيبائى كن، و بر حسن اين عطا خدا را سپاس نما كه به هيچ كس چنين عطايى داده نشده است كه بتو داده‏اند، و البته به هيچكس چنين مصيبتى هم وارد نشده است كه بر تو وارد شده است.

پس از آن يكى پس از ديگرى مى‏آمدند و به يزيد تهنيت و تسليت مى‏گفتند و در پايان يزيد گفت:

نحن انصار الحق و انصار الدين، و ابشروا يا اهل الشام! فان الخير لم يزل فيكم و ستكون بينى و بين اهل العراق ملحقه، و ذالك انى رأيت فى منامى منذ ثلاث ليال كان بينى و بين اهل العراق نهراً يطرد بالدم شديداً، و جعلت اجهد نفسى يجوزه فلم اقدر حتى جازه بين يدى عبيدالله بن زياد و انا انظر اليه.

ما ياران حق و ياوران دين خدائيم، اى مردم شام! مژده باد شما را كه همواره در خير و سعادت خواهيد بود! ولى به زودى بين من و اهل عراق جنگى بوجود خواهد آمد، زيرا سه شب قبل در خواب ديدم ميان من و اهل عراق نهر بزرگى پر از خون قرار دارد كه خون به تندى از آن مى‏گذرد هر چه تلاش كردم از آن نهر عبور كنم، نتوانستم تا اينكه عبيدالله پسر زياد در حضور من از آن نهر گذشت، و من همچنان به او نگاه مى‏كردم....

مردم شام كه سخنان يزيد را شنيدند با صداى بلند بانگ برآوردند كه: به هر جا كه مى‏خواهى و مصلحت مى‏دانى ما را اعزام كن، شمشيرهاى ما را كه اهل عراق در صفين ديده‏اند هم اكنون در خدمت شما قرار دارند.

يزيد كه از اين آمادگى و پاسخگوئى خوشحال شده بود آنان را مورد تفقد قرار داد و اموال فراوانى بين آنان تقسيم نمود، و به كارگزاران خود در شهرها نامه نوشت تا در گذشت پدرش را به آگاهى همه برسانند و آنان را بر كار و پست خود ابقاء نمايند. و حكومت عراقين‏(28) را با پيشنهاد سرجون پيشخدمت معاويه به عبيدالله بن زياد واگذار كرد و به وليد بن عقبه كه والى مدينه بود نوشت:

اما بعد، معاويه بنده‏اى از بندگان خدا بود كه مورد لطف او قرار داشت و خداوند او را برگزيده و به قدرت و مكنت رسانده بود، سپس او را به سوى روح و ريحان و رحمت خود و به سوى نتيجه كردار خويش برد، آنچه خدا برايش مقدر كرده بود انجام داد و با اجلى كه برايش، حتمى بود در گذشت، لكن ولايت عهدى و جانشينى خود را به من سپرد و سفارش كرد چون دودمان ابو تراب نسبت به خون مردم و آدمكشى جرئت تجرى مى‏كنند از آنان بر حذر باشم، و تو اى وليد مى‏دانى كه خداى تبارك و تعالى انتقام خون عثمان مظلوم را بوسيله آل ابى سفيان مى‏خواهد بگيرد، زيرا تنها آل ابى سفيان ياور حق و عدالت خواهند بود، به مجردى كه نامه من بتو رسيد از تمام اهل مدينه براى من بيعت بگير.

سپس نامه را پيوست يك برگ كاغذ خيلى كوچك كرد و در آن نوشت:

حتماً از حسين، و عبدالله بن عمر، و عبد الرحمن بن ابى بكر، و عبدالله بن زبير بيعت بگير، و هر كدام از بيعت امتناع ورزيدند گردنش را بزن و سرش را نزد من بفرست.(29)

وليد عامل دست نشانده يزيد، طبق دستور، نيمه شب دنبال حسين (عليه السلام) و پسر زبير فرستاد و خواست از فرصت استفاده كند و قبل از همه مردم از آنان بيعت بگيرد، عبدالرحمن بن عمرو بن عثمان بن عفان‏(30) كه به دستور وليد بدنبال حسين و ابن زبير رفته بود آنان را در مسجد پيغمبر (صلى الله عليه و آله و سلم) پيدا كرد و رسالت خود را ابلاغ نمود، ابن زبير از اين دعوت نابهنگام و غير عادى به شك و ترديد افتاد.(31)

ولى حجت زمان حسين اصلاحگر بى درنگ متوجه شد كه معاويه به هلاكت رسيده است و مى‏خواهد براى يزيد از او بيعت بگيرند، و خوابى كه قبلاً ديده بود آنرا تأييد مى‏كرد، امام در خواب ديده بود آتشى خانه معاويه را فرا گرفته و منبرش نيز واژگون شده است.(32)

ابن زبير از تصميم حسين (عليه السلام) آگاهى يافت كه ميخواهد در آن موقع از شب با والى ملاقات كند پيشنهاد داد به احتمال اينكه مبادا نيرنگى در كار باشد از ملاقات در اين موقع صرف نظر نمايد:

حسين (عليه السلام) به او تفهيم كرد مى‏تواند نيرنگ وليد را خنثى نمايد.(33) و لذا به اتفاق سى نفر از دوستان و اهل بيت و شيعيان خود به سوى دارالاماره وليد حركت كرد(34) كه اگر صداى حسين بلند شد او را حمايت كرده و يارى دهند.(35)

حسين (عليه السلام) در حالى كه عصاى پيغمبر در دستش بود بر وليد وارد شد، به مجرد نشستن، وليد خبر مرگ معاويه را مطرح نمود و سپس بيعت با يزيد را بر او عرضه داشت.

حسين (عليه السلام) در جواب او فرمود:

مثلى لا يبايع سراً شخصيتى همانند حسين، شايسته نيست پنهانى بيعت كند، هرگاه از مردم دعوت به عمل آمد ما را نيز اطلاع دهيد تا همه يكجا بيعت كنند.(36)

وليد با اين پيشنهاد قانع شد، ولى مروان شيطنت كرد و گفت: اگر حسين از اينجا بيرون برود و بيعت نكند ديگر جز با كشتار فراوان نمى‏توان از او بيعت بگيرى، و من پيشنهاد مى‏كنم او را نگهدار يا بيعت كند، وگر نه گردنش را بزن.

حسين (عليه السلام) فرمود: اى پسر زرقاء(37) تو مى‏خواهى مرا بكشى؟ يا او؟

ياين الزرقاءأ انت تقتلنى ام هو؟ دروغ گفتى و مرتكب گناه شدى‏(38). بعد از آن رو به وليد كرد و فرمود: ايها الامير! انا اهل بيت النبوه، و معدن الرساله، و مختلف الملائكه، بنا فتح اله، و بنا يختم، و يزيد رجل شارب الخمور، و قاتل النفس الحترمه، معلن بالفسق، و مثلى لا يبايع مثله، و لكن نصبح و تصبحون، و ننظر و تنظرون أينا احق بالخلاقه.

اى امير! ما اهل بيت نبوتيم، ما كانون مركز رسالت الهى هستيم، خانه ما جاى آمد و رشد فرشتگان خدا است، هر كارى از طريق ما آغاز مى‏شود و به ما ختم مى‏گردد. يزيد كه مردى شارب الخمر و قاتل نفس محترمه است و علناً مرتكب فسق و فجور مى‏گردد شخصيتى مثل من هرگز با او بيعت نخواهد كرد، ولى در عين حال بگذار امشب بر ما و شما بگذرد و فرداى روشن فرا رسد تا نيك بيانديشيم كداميك به خلافت احق و سزاوارتريم؟(39)

وليد در سخن گفتن درشتى كرد، داد و فرياد بلند شد، در همين هنگام نوزده نفر از مردان مسلحى كه دم در ايستاده بودند بى درنگ بر او تاختند و شمشيرهاى خود را غلاف كشيدند و حسين (عليه السلام) را از دست او نجات داده و به منزل بردند.(40)

مروان به وليد گفت: گوش به حرف من ندادى به خدا قسم بعد از اين دسترسى به او پيدا نخواهى كرد!

وليد گفت: چرا مرا ملامت مى‏كنى؟! پيشنهاد به من مى‏دهى كه بايد دينم را در اين راه فدا كنم! من حسين را بكشم به خاطر اينكه مى‏گويد: با يزيد بيعت نمى‏كنم؟ به خدا قسم هر كس دستش به خون حسين آلوده گردد روز قيامت ميزان اعمالش خالى و سبك خواهد بود(41) و هرگز مورد لطف خدا قرار نخواهد گرفت و براى او عذابى دردناك خواهد بود.(42)

اسماء دختر عبدالرحمن بن حارث بن هشام همسر وليد نيز كه سر و صداى مشاجره وليد را با حسين (عليه السلام) شنيد او نكوهش كرد، وليد عذر آورد كه نخست حسين او را سب كرده است.

اسماء گفت: اگر او ترا سب كند تو چگونه او و پدرش را سب خواهى كرد؟! وليد گفت: نه، هرگز اين كار را نخواهم كرد.(43)

در همين شب حسين (عليه السلام) به زيارت قبر جدش پيغمبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) رفت، نورى از قبر برايش ظاهر شد(44) پس از مشاهده آن نور عرض كرد:

السلام عليك يا رسول الله، انا الحسين بن فاطمه، فرختك، و سبطك الذى خلفتنى فى امتك فاشهد عليهم يا نبى الله انهم خذولونى و لم يحفظونى، و هذه شكواى اليك حتى القاك.

سلام بر تو اى رسول خدا، من حسين پسر فاطمه هستم، فرزند تو و فرزند فرزند تو هستم، من پسر دخترى هستم كه مرا در ميان امت جايگزين خود نمودى، اى پيغمبر خدا بر اينان گواه باش كه چگونه دست يارى از من برداشتند، و حرمت مرا حفظ نكردند، اين است شكايت من از آنان تا روزى كه به حضورت بشتابم. امام (عليه السلام) پيوسته در ركوع و سجود بود تا سپيده صبح دميد.(45)

پس از آنكه حسين (عليه السلام) از خانه وليد بيرون آمد، وليد مأمورين اطلاعاتى خود را احضار كرد و دستور داد حسين را تعقيب كنند و چگونگى امر را گزارش نمايند، مأمورين كه حضرت را در منزل خود نيافته بودند وليد پنداشت حسين (عليه السلام) از مدينه خارج شده، و از اين كه مسأله را به شكل پايان يافته تصور نمود، خدا را سپاسگذارى كرد.

در سيپيده دم همان روز مروان ابى عبدالله (عليه السلام) را ديد و از اندرزهايى كه به همه كس مى‏كرد به امام (عليه السلام) نيز نصيحت كرد...! و گفت من مصلحت دين و دنياى تو را در اين امر مى‏بينم كه با يزيد بيعت كنى و...

حسين (عليه السلام) كلمه استرجاع را بر زبان جارى ساخت و فرمود: فاتحه اسلام را بايد خواند اگر امت اسلامى به زمامدارى مانند يزيد دچار شود. ولى الاسلام السلام اذا بليت الامه براع مثل يزيد. من از جدم رسول خدا شنيدم مكرر مى‏فرمود: خلافت و حكومت بر آل ابى سفيان حرام است، هر گاه معاويه بر فراز من مشاهده كرديد كه بر جاى من تكيه زده است شكمش را بشكافيد، مردم مدينه او را بر منبر پيغمبر ديدند ولى حكم پيغمبر را اجرا نكردند، و لذا خداوند آنان را دچار يزيد فاسق نمود. آنقدر سخن ميانشان به داراز كشيد تا اينكه مروان با حالت خشم و غضب، از امام جدا شد.

در شب دوم مجدداً امام (عليه السلام) به زيارت قبر جدش پيغمبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) آمد و چند ركعت نماز خواند و بعد از نماز، گريه مى‏كرد و مى‏گفت: خداوندا! اين قبر پيغمبر تو حضرت محمد (صلى الله عليه و آله و سلم) است، و من هم پسر دختر پيغمبر تو هستم، مسأله‏اى برايم پيش آمده است كه تو خود ميدانى، خداوندا! من معروف تو را دوست دارم و از منكر بيزارم، اى خدا ذوالجلال و الاكرام! به حق اين قبر و صاحب آن، از تو درخواست دارم آنچه را كه رضاى تو و رضاى رسول تو در آن است، برايم پيش بياور!

همين كه صبح نزديك شد سر مباركش را روى قبر گذاشت، چرت بسيار اندكى بر او عارض شد، در همان حال رسول خدا را در ميان گروهى از فرشتگان ديد كه از راست و چپ و جلو، او را همراهى مى‏كردند، حسين را به آغوش گرفت و پيشانيش را بوسيد و گفت:

حبيبى يا حسين كانى أراك عن قريب مرملا يدمائك، مذبوحاً بارض كربلا، بين عصابه من امتى و انت مع ذالك عطشان لا ثسقى، و ظمآن لا تروى، و هم بعد ذالك يرجون شفاعتى، لا أنا لهم الله شفاعتى يوم القيامه حبيبى يا حسين ان اباك و امك و أخاك قدموا على و هم مشاقون اليك.

عزيزم حسين جان! گوئى تو را آنچنان مى‏بينم كه به زودى در خاك و خون خود غوطه مى‏خورى، در صحراى كربلا ميان لشكرى از امت من، تو را با لب تشنه شهيد مى‏كنند، با اينكه لبانت از تشنگى خشكيده است باز هم آبت نمى‏دهند، با اين وصف چشم طمع نيز به شفاعت من دوخته‏اند، اميدوارم خداوند روز قيامت از شفاعت من محرومشان گرداند.

حسين (عليه السلام) كه سخن جدش را شنيد گريست و از جدش در خواست كرد او را با خود به درون قبرش ببرد، ولى رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلم) اجابت نفرمود، جز اينكه فرزندش بايد در حالى از دنيا برود كه پاداشش فزونى يابد، و روز محاكمه با دشمن نزد پروردگار حجتى در دست داشته باشد، لذا در جواب فرزندش فرمود:

لابد ان ترزق الشهاده، ليكون لك ما كتب الله فيها من الثواب العظيم، فانك و أباك و عمك و عم ابيك، تحشرون يوم القيامه فى زمره واحده حتى تدحلوا الجنه.

فرزندم! تو هنوز بايد شربت شهادت را بنوشى تا پاداش بزرگى را كه خدا برايت فرض كرده به دست آورى، فرزندم! تو و پدرت و عموى تو، تو و عموى پدر تو، روز قيامت همه با هم داخل بهشت خواهيد شد.

آنگاه امام (عليه السلام) از خواب سبكى كه رفته بود بيدار شد و رؤياى خود را بر اهل بيتش نقل كرد، به سخنى ناراحت و غمگين شدند و گريه بسيار كردند(46) و دانستند وعده‏اى است كه پيغمبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) داده است نزديك شده و از شدت محبتى كه به نور نبوت داشتند كه مبادا از دستشان گرفته شود و از آن همه فيوضات عاليه، محروم گردند دور او را گرفتند و از او درخواست مى‏كردند كه با يزيد موافقت نمايد و يا از بلاد و حدود او به جاى دوردستى برود.

كسانى كه براى حسين دلسوزى مى‏كردند

1 - رأى عمر اطرف:(47)

نخست عمر اطرف فرزند اميرالمؤمنين (عليه السلام) بردار سيد الشهداء (عليه السلام) عرض كرد:

برادر جان! من از ابى محمد امام مجتبى (عليه السلام) شنيدم كه از پدرش اميرالمؤمنين (عليه السلام) حديث مى‏كرد كه: تو كشته خواهى شد، بنابراين اگر با يزيد بيعت كنى به نظرم بهتر باشد.

حسين (عليه السلام) در پاسخ برادر فرمود: من خودم از پدرم شنيدم كه مى‏فرمود: رسول خدا به من فرمود: تو و حسين هر دو كشته خواهيد شد، و قبر او نزديكى‏هاى قبر من خواهد بود، تو فكر مى‏كنى آنچه را كه تو مى‏دانى من از آن ناآگاهم؟ من هرگز تسليم اين آدمهاى پست، نخواهم شد. فاطمه بايد به ديدار پدرش بشتابد و از دست امت كه اين همه به ذريه‏اش جسارت كردند شكايت كند، و كسانى كه فاطمه را به خاطر ذريه‏اش آزردند هرگز به بهشت نخواهند رفت.(48)