مقدمه

بسم الله الرحمن الرحيم
حمد بى قياس و ثناء بى حد خالقى را سزد كه ما را از كتم عدم به عالم هستى آورد و شكر مى‏كنيم او را كه قوه عقل و درك بما عطاء فرمود و نيروى انديشيدن را بما ارزانى نمود.
و درود و تحيت نامتناهى بر سرور موجودات و تاج الانبياء حضرت محمد مصطفى (صلى الله عليه و آله و سلم) و سلم و وصى بلافصلش شاه اولياء اعليحضرت علوى سلام الله تعالى عليه و اولاد طيبين و طاهرينش سيدالشهداء حضرت ابا عبدالله الحسين (عليه السلام).
كتابى كه از نظر خوانندگان مى‏گذرد، كتابى است مشتمل بر شرح احوال پر ملال حضرت سيدالشهداء (عليه السلام) از ولادت تا شهادت.
مولف از دير زمان در خاطر فاترش اين بود كه در اين زمينه كتابى تنظيم نموده و به علاقمندان از خامس آل عبا تقديم دارد ولى كثرت اشتغالات و تراكم شواغل اين داعى را از به ثمر رساندن آن خاطر باز مى‏داشت روزگار سپرى شد، آنات گذشت و از مان طى شد و در طول اين اوقات غير از تدريس كتب متنوّعه و علوم متشتته به تأليف اسفار مختلف كه اكثرا از قبيل ترجمه و شرح مولفات علماء ماضين كه در حوزه‏هاى علمى بعنوان كتب درسى رائج و دارج مى‏باشند اشتغال داشتم ناگهان بخود آمدم كه آفتاب عمر به افول مى‏گرايد ولى هنوز از آنچه بر آن مصمم بودم اثرى بروز نكرده و همچنان در بوته خيال و قوه مانده با خود حديث نفس مى‏نمودم كه گيرم در تمام علوم و فنون اثرى از خود بجا گذاشتى و از هر بوستانى گلهائى چيده و دسته‏بندى نمودى اگر در زمينه مصائب خامس آل عبا حضرت سيدالشهداء (سلام الله عليه) و ابتلائات و گرفتارى‏هاى اهل بيت گرامش اثرى از خويش به يادگارى نگذارى چه كار كردى و كجا دين خود را به صاحب شرع اداء نموده‏اى...
بارى اين ستيز با نفس مدتها ادامه داشت تا بالاخره فضل و فيض الهى كه هميشه شامل حال اين بى بضاعت بوده و هست دامنه‏اش گسترده‏تر شد شبى از شبها جناب آقاى حاج سيد فخر الدين جواهريان مدير محترم انتشارات پيام حق كه از سادات محترم و معزز و موفق هستند در مجلسى با حقير مأنوس بوده و از هر درى سخن با ايشان به ميان آمد، در اثناء گفتگو ايشان پيشنهاد كردند اگر كتابى در زمينه مقتل حضرت سيدالشهداء (سلام الله عليه) حقير به رشته تأليف در آورم ايشان با معيت همكار و هميار محترمشان فاضل گرانمايه جناب آقاى حاج محمد جاسبى اقدام به طبع و نشر خواهند نمود و در اين راستا اصرار زياد نموده و داعى حقير را تشديد و تقويت نمودند ديگر درنگ را بر خود جايز ندانسته و با تمام موانع و شواغل به مقابله و مبارزه پرداخته و با كاهش دادن برخى از اشتغالات خويشتن را ملزم به تأليف كتاب مزبور نمودم و بحمدالله و المنة الطاف كريمانه سلطان سرير وفا حضرت خامس آل عبا شامل حال حقير شد و در زمانى بسيار كوتاه توانستم احوالات آن حضرت وقايع پر ملال خروج آن جناب از مدينه بطرف مكه و از مكه به جانب كربلاء حوادث ناگوارى كه در اين سرزمين پر بلاء اتفاق افتاد و دلهاى تمام دوستداران آن حضرت را به درد آورد و قلب‏ها را جريحه دار نمود و نيز اتفاقاتى كه بعد از شهادت آن سرور براى آل الله و اهل بيت محترم آن جناب در طول به اسير بردنشان از كربلاء به جانب كوفه خراب و از آنجا به شام تار و مراجعتشان از شام به مدينه طيبه روى داد كه هيچ جنبنده‏اى و جاندارى تاب تحمل ذره‏اى از آن خروارها را نداشت به رشته تحرير در آوردم و آن را موسوم به از مدينه تا مدينه نمودم.
البته براى دستيابى به چنين تاليفى از بسيارى مولفات علماء و مكتوبات ارباب قلم استفاده‏هاى شايان و چشمگيرى بردم و در اين فيض عظمى و اجر جليل ايشان را سهيم بلكه پيش قدم مى‏دانم اميد است خداوند متعال اين خدمت ناچيز را از حقير و از كليه كسانى كه در آن بنحوى سهيم بوده و شركت داشته‏اند اعم از ناشر و حروفچين و مصحح و ديگران به شايستگى قبول فرموده و آنرا ذخيره‏اى براى روز معادمان منظور فرمايد آمين رب العالمين.
سيد محمد جواد ذهنى تهرانى

فصل اول : تاريخ ولادت با سعادت حضرت امام حسين (عليه السلام) و وقايع مربوط به آن و احاديثى كه در اين باب وارد شده

در تاريخ ولادت با سعادت حضرت امام حسين (عليه السلام) از نظر سال و ماه و روز بين ارباب تواريخ اختلاف است:
اما اختلاف در سال ولادت آن حضرت:
در سال ولادت آن جناب دو قول است:
اول: برخى گفته‏اند ولادت آن حضرت سال سوم هجرت بوده.
دوم: بعضى ديگر آن را سال چهارم هجرت نوشته‏اند
و اما اختلاف در ماه ولادت آن جناب:
در ماه ولادت آن حضرت سه قول است:
اول: جماعتى ماه ولادت آن حضرت را ماه شعبان دانسته‏اند چنانچه مشهور به اين رأى معتقدند.
دوم: گروهى فرموده‏اند: ولادت با سعادت آن حضرت در ماه جمادى الاولى اتفاق افتاده.
سوم: دسته‏اى گفته‏اند: آن جناب در آخر ماه ربيع الاول متولد شده‏اند.
و اما اختلاف در روز ولادت آن حضرت:
بعضى روز ولادت آن حضرت را پنج شنبه سوم شعبان نوشته‏اند.
برخى ديگر فرموده‏اند: روز ولادت آن جناب سه شنبه يا پنج شنبه سوم شعبان بوده.
و پاره‏اى ديگر فرموده‏اند تولد با سعادت آن حضرت روز پنجم ماه شعبان اتفاق افتاده است و مشهور از علماء معتقدند كه ولادت با سعادت آن سرور در پنج شنبه سوم ماه شعبان سال چهارم مى‏باشد.

كيفيت وقوع ولادت آن حضرت

در روايت معتبر از حضرت ثامن الحجج (عليه السلام) آمده است:
چون حضرت امام حسين (عليه السلام) به دنيا آمد رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) به اسماء بنت عميس فرمودند: فرزند مرا بياور.
اسماء آن حضرت را در جامه سفيدى پيچيده محضر رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) آورد، حضرت او را گرفته و در دامن خود گذارده، در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه گفتند در اين هنگام جبرئيل نازل شد و عرض كرد:
حق تعالى تو را سلام مى‏رساند و مى‏فرمايد:
چون على (عليه السلام) نسبت به شما به منزله هارون نسبت به موسى است پس اين طفل را به اسم پسر كوچك هارون كه شبير است نام بگذار و معادل اين نام به عربى لفظ حسين مى‏باشد. رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) او را بوسيد و گريست و فرمود:
مصيبت عظيمى در پيش تو است، خدا لعنت كند كشنده او را، آنگاه رو به اسماء نموده و فرمودند:
اى اسماء اين خبر را به فاطمه ترسان.
و چون روز هفتم فرا رسيد حضرت به اسماء فرمودند:
فرزندم را بياور.
اسماء آن طفل را به نزد حضرتش برد، پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) گوسفند سياه و سفيدى را براى او عقيقه نموده، يك رانش را به قابله داد و سر آن حضرت را تراشيد و به وزن موى سرش نقره تصدق نمود و گياه خلوق كه گياه خوشبوئى است را به سرش ماليد آنگاه او را در دامن خود گذارد و در حالى كه شديدا مى‏گريست فرمود:
اى ابا عبدالله چقدر كشتن تو بر من گران و سخت است.
اسماء گفت: پدر و مادرم به فدايت، اين چه خبرى است كه هم روز اول فرمودى و هم امروز آن را تكرار مى‏فرمائى؟!
حضرت فرمودند: اى اسماء گروهى كافر و ستمكار از بنى اميه فرزندم را خواهند كشت، خدا ايشان را از شفاعت من محروم نمايد، او را مردى خواهد كشت كه در دين من رخنه نموده و به خداوند عظيم كافر خواهد شد، سپس فرمود:
خداوندا، از تو سوال مى‏كنم در حق اين دو فرزندم آنچه را كه جناب ابراهيم (عليه السلام) در حق ذريه خود از تو درخواست نمود.
خداوندا، ايشان را دوست بدار و هر كس ايشان را دوست دارد نيز دوست بدار و لعنت كن هر كه ايشان را دشمن دارد.
ابن شهر آشوب روايت كرده كه هنگام ولادت حضرتش عليا مخدره حضرت فاطمه عليها السلام بيمار شده و شير در سينه مباركش خشك گرديد، رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) مرضعه‏اى طلبيد ولى يافت نشد، پس خود آن جناب انگشت ابهام در دهان آن طفل نهاد و او انگشت رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) را مى‏مكيد.
و برخى گفته‏اند حضرت زبان مباركشان را در دهان طفل مى‏نهاد و او مى‏مكيد و خداوند متعال تا چهل شبانه روز رزق و غذاى امام حسين (عليه السلام) را از زبان پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم) به او مى‏رساند تا گوشت او از گوشت پيامبر روئيد.
و به روايت مرحوم كلينى در كافى: امام صادق (عليه السلام) فرمودند:
حضرت امام حسين (عليه السلام) نه از فاطمه عليها السلام شير خورده و نه از غير آن مخدره بلكه حضرتش را خدمت پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) مى‏بردند و آن جناب انگشت ابهام مبارك خود را در دهان او مى‏گذارد و او آن را مى‏مكيد و اين مكيدن براى دو و يا سه روز كافى بود و بدين ترتيب گوشت و خون رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) روئيد و هيچ طفلى غير از حضرت عيسى بن مريم على نبينا و آله عليه و عليهم السلام و حضرت امام حسين (عليه السلام) شش ماهه از مادر متولد نشد كه بماند.
بيت عربى

لله مرتضع لم يرتضع ابدا

من تدى انثى و من طه مراضعه

امام حسين (عليه السلام) از خدا شير خورد و هرگز از سينه زنى و از سينه حضرت فاطمه شير تناول نفرمود:

قصه فطرس ملك و شفاء يافتنش

مرحوم ابن قولويه در كتاب كامل الزيارات كه از معتبرترين كتب شيعه محسوب مى‏شود حديثى را از حضرت امام صادق (عليه السلام) به اين شرح نقل نموده.(1)
ابراهيم بن شعيب ميثمى مى‏گويد: شنيدم كه امام صادق (عليه السلام) فرمودند:
هنگامى كه حسين بن على عليهما السلام متولد شدند حق تعالى به جبرئيل امر فرمود در ضمن هزار فرشته ديگر به زمين فرود آيد و از طرف خدا و خودش به رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) تهنيت بگويد.
حضرت فرمودند:
محل فرود آمدن جبرئيل جزيره‏اى بود در ميان دريائى و در آن جزيره فرشته‏اى بود بنام فُطرُس كه از حَمَله عرش محسوب مى‏شد و حق تعالى او را بر انجام كارى مبعوث نمود و چون وى در بجا آوردن آن سستى نمود بالش شكسته شد و در آن جزيره افتاد و مدت ششصد سال خداوند را عبادت مى‏كرد تا حضرت حسين بن على عليهما السلام متولد شدند بهر صورت فطرس به جبرئيل عرضه داشت: اراده كجا دارى؟
جبرئيل فرمود: خداوند متعال به حضرت محمد (صلى الله عليه و آله و سلم) نعمتى عنايت فرموده و من را براى گفتن تهنيت از جانب خودش و خودم به نزد آن جناب فرستاده اكنون محضر مبارك آن حضرت مى‏روم.
فطرس عرضه داشت: اى جبرئيل من را با خودت ببر شايد حضرت رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) براى من دعاء فرمايد:
امام صادق (عليه السلام) فرمودند:
جبرئيل فطرس را با خود برد و هنگامى كه به مكان رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) رسيد فطرس را بيرون گذارد و خودش محضر مبارك آن جناب مشرف گرديد و از ناحيه خدا و خود به حضرتش تهنيت گفت و سپس حال فطرس را گزارش داد.
حضرت رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمودند: اى جبرئيل او را داخل كن.
پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) برايش دعاء نموده و فرمودند: بال شكسته خودت را به اين مولود بكش و به جاى خود برگرد.
امام صادق (عليه السلام) فرمودند:
فطرس بال شكسته‏اش را به حضرت امام حسين (عليه السلام) كشيد و سالم شد و به هوا پرواز نمود و گفت:
اى رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم): اين حتمى است كه امت شما عنقريب اين مولود را خواهند كشت و در مقابل حقى كه اين مولود بر من دارد ملتزم هستم هر زائرى كه او را زيارت كند، زيارتش را به آن حضرت رسانده و هر سلام كننده‏اى كه به حضرتش سلام كند، سلامش را به محضرش ابلاغ نموده و هر كسى كه به جنابش تهنيت گويد آن را به حضورش عرضه نمايم، اين بگفت و به آسمان پرواز كرد.

فصل دوم : فهرست ترجمه حال حضرت امام حسين (عليه السلام)

اسم مبارك آن حضرت: نام مبارك آن حضرت حسين است كه مصغر حسن مى‏باشد.
و گفته‏اند كه ابتداء امام حسن (عليه السلام) را حمزه و امام حسين (عليه السلام) را جعفر نام گذاردند و سپس رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) اين دو نام را به حسن و حسين مبدل فرمودند.
نام ديگر آن جناب شبير است بنام فرزند كوچك هارون.

القاب آن حضرت

در كتاب جنات الخلود القاب آن حضرت را شانزده تا شمرده به اين شرح:
1. سيد، 2 - تقى، 3 - بَرّ (به فتح باء و تشديد راء)، 4 - رشيد، 5 - طيب، 6 - و فى (وفا كننده)، 7 - زكى، 8 - مبارك (با خير و بركت)، 9 - تابع (پيرو دين جد خود)، 10 - دليل (راهنما)، 11 - سبط (دختر زاده پيامبر)، 12 - شهيد، 13 - طور سينين، 14 - نور الخافقين (روشنى دهنده دو طرف دنيا)، 15 - ثانى سبطين، 16 - ثانى آل عبا و به قولى خامس آل عبا.

كنيه آن حضرت

سه كنيه براى آن جناب نقل شده كه يكى از آنها مورد اجماع و اتفاق است و دو تاى ديگر محل اختلاف مى‏باشد.
اما اولى عبارت است از: ابو عبدالله‏
و دومى و سومى عبارتند از: ابوالائمه و ابو المساكين چه آنكه در عصر آن حضرت مسكينى نبود مگر آنكه مورد لطف و عنايت آن حضرت واقع شده بود.

مدت عمر آن حضرت

مشهور و معروف آن است كه آن حضرت پنجاه و هفت سال در اين دنيا زندگانى كردند و برخى پنجاه و هشت سال نيز گفته‏اند

همسران آن حضرت

غير از كنيزان پنج همسر عقدى براى آن حضرت نوشته‏اند به اين ترتيب:
1 - شهربانو دختر يزدگرد كه به گفته سبط بن جوزى در تذكرة الخواص نامش غزاله بود و بعضى ديگر نامش را سلافه و برخى ديگر ام سلمه گفته‏اند و به گفته مبرّد در كامل اين مخدره از بهترين زنان بوده. در كشف الغمه گفته: نام اين بانو خوله بوده و اميرالمومنين (عليه السلام) ايشان را به شاه زنان موسوم فرمودند.
2 - ربابه دختر ابو مرة بن عروة بن مسعود
3 - ربابه دختر طلحة بن عبيدالله تيميه‏
4 - قضاعيه كه نام پدرش معلوم نيست‏

فرزندان آن حضرت

در تعداد فرزندان آن حضرت بين مورخين اختلاف است:
بعضى گفته‏اند: آن حضرت چهار پسر و دو دختر داشته‏اند
پاره‏اى نوشته‏اند: براى آن جناب شش پسر و دو دختر بوده‏
و گروهى هم خاطر نشان كرده‏اند كه آن حضرت شش پسر و چهار دختر داشته‏اند و اصحّ اقوال همين قول است، فرزندان آن حضرت عبارتند از:
1 - على اكبر كه در كربلاء با آن حضرت شهيد شد و مادر آن حضرت عليا مخدره ليلى بنت عروه مى‏باشد.
2 - على اوسط ملقب به امام زين العابدين (عليه السلام) كه مادر ايشان شاه زنان بود.
3 - على اصغر كه طفل شير خوار بود و در كربلاء شهيد شد.
4 - محمد كه وى نيز در كربلاء با پدر بزرگوارش شهيد شد.
5 - عبدالله كه آن طفل يكساعته بوده و در كربلاء شهيد شد.
6 - جعفر كه مادرش قضاعيه مى‏باشد، وى در زمان حيات پدر از دنيا رفت.
7 - فاطمه صغرى، وى خواهر عبدالله است كه در ظهر عاشوراء متولد شد و در دامن پدر كشته گرديد، اين بانو در مدينه گذاشته شد و به كربلاء نيامد.
8 - سكينه كه مادرش ربابه دختر امرء القيس مى‏باشد، وى ابتداء با مصعب بن زبير و پس از فوت وى با عبدالله بن عثمان بن عبدالله بن حكيم بن حزام ازدواج كرد و پس از فوت او به عقد اصبغ بن عبدالعزيز بن مروان در آمد و قبل از تماس از وى جدا شد، اين مجلله همچنان حيات داشت تا ايام هشام بن عبدالملك و در عصر وى بدرود حيات گفت.
9 - فاطمه كبرى وى ابتداء نزد حسن بن حسن بن على عليهما السلام بود و پس از وى با عبدالله بن عمر بن عثمان بن عفان ازدواج كرد و از او صاحب فرزندى شد معروف به ديباج، مادر اين بانو، ام اسحق‏ مى‏باشد.
10 - رقيه كه مادرش اه زنان بوده و با پدر از مدينه خارج شد و به كربلاء آمد و در شام در سن پنج سالگى و به قولى هفت سالگى از دنيا رفت.

روز و ماه شهادت آن حضرت

در روز شهادت آن جناب نيز بين ارباب فن اختلاف است:
برخى روز جمعه و بعضى آن را روز دوشنبه گفته‏اند ولى قول اول اصح است و اما ماه شهادت آن حضرت ماه محرم الحرام است و اختلافى در آن به نظر نرسيده.

سال شهادت و محل آن

آن حضرت در سال شصت و يكم از هجرت به شهادت رسيد و در همان سال گروههاى مختلفى به خون خواهى آن حضرت خروج كرده و تمام قاتلان و معاونين آنها را با جميع آنانى كه در معركه جنگ حاضر بودند كشتند به طورى كه يكنفر از ايشان را باقى نگذاردند و به نقل صاحب جنات الخلود يك نفر از ايشان كه از چنگ خون خواهان فرار كرد در آخر همان سال آتشى بر محاسن نحسش افتاد و آن را سوزاند، وى براى نجات خود به شط فرات پناه برد و خويش را در آن انداخت ولى اين فرار او را از مرگ نجات نداد و در ميان آب به جهنم واصل شد.
و اما محل شهادت آن حضرت:
مكانى است از زمين كربلاء نزديك قبر آن جناب، حضرت در هنگام جنگ پس از كوشش و برطرف شدن قدرت و قوت كه معلول كثرت جراحات و زخمها بود بى تاب گشته و از مركب پياده شده به روى خاك نشستند و آن گروه دشمن كه به ظاهر مسلمان و در واقع از هر كافر و مشركى بدتر بودند اطراف آن حضرت را احاطه كرده و با تير و نيزه و سلاحهاى ديگر آن وجود مبارك را از پاى در آوردند كه شرح و تفصيل آن انشاء الله بعدا ذكر خواهد شد.

مدت امامت

مدت امامت آن حضرت يازده يا دوازده سال بوده است.

فصل سوم : ذكر مناقب و فضائل و خصائص حضرت امام حسين (عليه السلام)

چنانچه از روايات و اخبار استفاده مى‏شود آن حضرت جامع تمام صفات حسنه و فضائل اخلاقى بودند از جمله در تواضع آن جناب مرحوم مجلسى در بحار(2) از مسعده نقل كرده كه وى گفت: حضرت حسين بن على عليهما السلام به مساكينى عبور كردند كه عباء خود را پهن نموده و روى آن استخوان ريخته و مشغول خوردن بودند، به حضرت عرض كردند: اى پسر رسول خدا بفرمائيد.
حضرت دو زانو در حلقه ايشان نشسته و با آنها به تناول غذا مشغول شده و سپس اين آيه را تلاوت فرمودند: ان الله لا يحب المستكبرين (خداوند متكبران را دوست ندارد) و پس از آن فرمودند: من دعوت شما را اجابت كردم، شما نيز دعوت مرا اجابت مى‏كنيد؟
آنها گفتند: بلى اى پسر رسول خدا، پس برخاسته و همراه آن جناب به منزل آن حضرت رفتند.
حضرت به كنيز خود فرمودند: آنچه ذخيره كرده‏اى حاضر كن.
و درباره سخاوت وجود آن بزرگوار احاديث بسيارى نقل شده كه از باب نمونه به ذكر سه حديث اكتفاء مى‏كنيم:
1 - مرحوم مجلسى در كتاب بحار از آن حضرت روايت كرده كه آن جناب فرمودند:
اين كلام پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) صحيح است كه فرمودند:
برترين و بهترين اعمال بعد از نماز مسرور نمودن مومن است به طورى كه گناهى در آن نباشد چه آنكه غلامى را ديدم كه به سگى غذا مى‏دهد، جهتش را از او پرسيدم؟
گفت: اى پسر رسول خدا چون مبتلا به غم و اندوه هستم خواستم با مسرور نمودن اين حيوان شايد اندوهم برطرف شده و مسرور گردم، زيرا صاحب و آقاى من يهودى است و از اين جهت بسيار اندوهگين بوده و مشتاقم از او جدا شوم، حضرت پس از استماع اين سخنان دويست دينار به عنوان ثمن غلام براى يهودى فرستاده و خواستار خريدن غلام شدند.
يهودى عرضه داشت: غلام فداى قدمهاى شما، تعلق به شما داشته باشد و اين بستان را نيز مال او قرار دادم و پول شما را به خودتان رد كردم.
حضرت فرمودند: من مال را به تو بخشيدم.
عرض كرد: مال را پذيرفتم ولى به غلام هديه دادم.
حضرت فرمودند: غلام را آزاد كردم و تمام مال را به او بخشيدم.
همسر يهودى گفت: من اسلام آورده و مهريه‏ام را به شوهرم بخشيدم.
يهودى عرضه داشت: من نيز مسلمان شده و اين خانه را به همسرم بخشيدم.(3)
2 - مرحوم مجلسى در كتاب بحار از مقتل آل الرسول اخطب خوارزمى حديثى را به اين شرح نقل فرموده:
اَعرابى مشرف شد محضر مبارك حضرت حسين بن على عليهما السلام و عرضه داشت: اى پسر رسول خدا ديه كاملى را ضمانت كرده‏ام و اكنون از پرداخت آن ناتوان هستم، پيش خود گفتم از كريم‏ترين مردم آن را درخواست مى‏نمايم و از اهل بيت رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) كسى را كريم‏تر نديدم.
حضرت فرمودند: اى برادر سه مسئله از تو مى‏پرسم اگر يكى را جواب گفتى يك سوم مال را به تو مى‏دهم و اگر دو تا را پاسخ دادى دو سوم آن را به تو داده و اگر هر سه را جواب دادى همه مال را به تو خواهم داد.
اعرابى عرض كرد: اى پسر رسول خدا آيا مثل شما از مانند من سئوال مى‏كند؟! شما اهل علم و شرف هستيد چه طرف قياس با من مى‏باشيد؟
حضرت فرمودند: بلى ولى از جدم رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) شنيدم كه مى‏فرمودند:
به هر كسى به ميزان معرفتش احسان بايد نمود.
اعرابى عرضه داشت: از آنچه رأى مباركتان هست سوال بفرمائيد، اگر جواب دادم كه هيچ والا از شما ياد خواهم گرفت.
حضرت فرمودند: كدام يك از اعمال افضل و برتر است؟
اعرابى عرض كرد: ايمان به خدا.
حضرت فرمودند: چه چيز موجب نجات از هلاكت است؟
اعرابى عرض كرد: اطمينان به خدا.
حضرت فرمودند: زينت مرد به چيست؟
اعرابى عرض كرد: به علمى كه همراهش حلم و بردبارى باشد.
حضرت فرمودند: اگر علم نداشت چطور؟
عرض كرد: به مالى كه با آن مروت و جوانمردى باشد.
حضرت فرمودند: اگر آن را نداشت چطور؟
عرضه داشت: به فقرى است كه همراهش صبر باشد.
حضرت فرمودند: اگر آن را نيز نداشت چطور؟
اعرابى عرض كرد: صاعقه‏اى از آسمان بيايد و او را بسوزاند زيرا چنين شخصى استحقاق آن را دارد.
حضرت خنديدند و كيسه‏اى كه در آن هزار دينار طلا بود به اضافه انگشترى كه قيمتش دويست درهم بود به وى داده و فرمودند:
اى اعرابى دينارها را صرف طلبكارانت كن و انگشترى را صرف مؤنه خود نما.
اعرابى عنايت حضرت را گرفت و عرضه داشت: خداوند متعال مى‏داند رسالت خود را در كجا قرار دهد.(4)
3 - عمرو بن دينار مى‏گويد: حضرت امام حسين (عليه السلام) به عيادت اسامة بن زيد كه بيمار بود رفتند و وى از غم و حسرت و اندوه مى‏ناليد.
حضرت فرمودند: برادر غم تو از چيست؟
عرض كرد: شصت هزار درهم بدهكارم.
حضرت فرمودند: آن بر عهده من.
عرض كرد: مى‏ترسم قبل از پرداخت آن از دنيا بروم.
حضرت فرمودند: نخواهى مرد مگر بعد از آنكه من آن را پرداخته باشم.
راوى مى‏گويد: پيش از آنكه اسامه از دنيا برود حضرت قرض او را پرداختند.(5)
و درباره شجاعت و دلاورى آن وجود مبارك اخبار و احاديث بسيار است و تنها واقعه جانگداز كربلاء كافى است براى اثبات اين معنا زيرا كمترين عددى كه براى لشگر دشمن نقل شده سى هزار نفر بوده و بالاترين رقم سپاه آن جناب از دويست نفر بيشتر گفته نشده و مع ذلك كوچكترين هراسى در آن عزيز خدا به هم نرسيد بلكه با كمال قوت و قدرت در مقابل آن رو به صفتان ايستادگى فرمود و با اينكه تمام عزيزانش در مقابل آن جناب به شهادت رسيدند و در حالى كه گرسنگى و تشنگى به حد اعلا و فوق آنچه تصور شود حضرتش را در تعب و ضيق قرار داده بود خود را به آن درياى لشگر زده و چنان از ايشان مى‏كشت و با شمشير آتشبار خرمن عمر آن دون همتان را مى‏سوزاند كه طبق آنچه در مقاتل معتبر ثبت و ضبط شده هزار و نهصد نفر از آنها را غير از مجروحين به جهنم فرستاد و كشتن اين عدد ظرف چند ساعت بيشتر نبود و اين قضيه از عجايب روزگار بوده و تحقيقا نه در قبل نظير داشته و نه در بعد چنين اتفاقى ممكن است به وقوع بپيوندد.
مولف گويد:
چون غرض اصلى ما بيان حوادث و وقايعى است كه از ابتداء حركت امام از مدينه تا كربلا و از كربلاء تا مدينه اتفاق افتاده است از اينرو سخن را كوتاه كرده و به بيان مقصود مى‏پردازيم و پيش از بيان حركت حضرت و شروع نهضت خونين كربلاء مناسب ديدم شمه‏اى در اطراف چگونگى مسلط شدن يزيد بن معاويه لعنت الله عليهما بر اوضاع و بدست گرفتنش امر خلافت را سخن رانده و سپس به بيان مطلوب بپردازيم.

فصل چهارم : چگونگى بيعت گرفتن معاويه از مردم براى يزيد