14 - من فقط براى اقامه حق قيام كردم

از خطبه هاى امام حسين (عليه السلام) است كه درباره امر به معروف و نهى از نكر ايراد فرموده است اين كلام از امير مؤمنان على (عليه السلام) نيز نقل شده است: اعتبروا ايها الناس بما وعظ الله اءولياه من سوء ثنائه على الاخبار اذ يقول (لولا يناهم الربانيون و الاخبار عن قولهم الاثم ⁽⁴⁶⁹⁾
و قال:لعن الذين كفروا من بنى اسرائيل الى قوله:لبس ما كانوا يفعلون ⁽⁴⁷⁰⁾
و انما عاب الله ذلك عليهم لانهم كانوا يرون الظلمة الذين بين اظهرهم المنكر و الفساد فلا ينهونهم عن ذلك رغبة فيما كانوا ينالون منهم و رهبة مما يحذرون و الله يقول:(فلا تخشوا الناس و اخشون)⁽⁴⁷¹⁾
و قال:و المؤمنون و المؤمنات بالمعروف و النهى عن المنكر فريضة منه لعلمه بانها اذا اءديت و اءقيمت استقامت الفرائض كلها هينها و صعبها،و ذلك أن الامر بالمعروف و النهى عن المنكر⁽⁴⁷²⁾
فبدالله بالامر بالمعروف و النهى عن المنكر فريضة منه لعلمه بانهت اذا اءديت و اءقيمت استقامت الفرائض كلها هنينها و صعبها و ذلك أن الامر بالمعروف و النهى عن المنكر دعاء الى الاسلام مع رد المظالم و مخالفة الظالم،و قسمة الفيى ء و الغنائم و أخذ الصدقات من مواضعها و وضعها فيى حقها.
ثم أنتم العصابة عصابة بالعلم مشهورة و بالخير مذكورة،و بالنصيحة معروفة و بالله فيى أنفس الناس مهابة يهابكم الشريف،و يكرمكم الضعيف، و يؤ ثركم من لا فضل لكم عليه و لا يدلكم عنده تشفعون فيى الحوائج اذا امتنعت من طلابها،و تمشون فيى الطيق بهيبة الملوك و كرامة الا كابر،اءليس ‍ كل ذلك انما نلتموه بما يرجى عندكم من القيام بحق الله،و ان كنتم عن اكثر حقه تقصرون فاستخفتم بحق الائمة فأما حق الضعفاء فضيعتم،و أما حقكم بزعمكم فطلبتم فلا مال بذلتوه و لا نفسا خاطتم بها للذيى خلقها و لا عشيرة عاديتوها فيى ذات الله أنتم تتمنون على الله جنته و مجاورة رسله و أمانه من عذابه.
لقد خشيت عليكم أيها المتمنون على الله أن تحل بكم نقمة من نقماته لا نكم بلغتم من كرامة الله منزلة فضلتم بها و من يعرف بالله لا تكرمون و أنتم بالله فيى عباده تكرمون و قد ترون عهود الله منقوضة فلا تفزعون و أنتم لبعض دمم آبائكم تفزعون و ذمة رسول الله محقورة،و العمى و البكم و الزمن فى المداين مهلة لا ترحمون و لا فيى منزلتكم تعملون،و لا من عمل فيها تغون،و بالادهان و المصانعة عند الظلمة تاءمون كل ذلك مما اءمركم الله به من النهيى و التناهيى و أنتم عنه غافلون،و أنتم اءعظم الناس مصيبة لما غلبتم عليه من منازل العلماء لو كنتم تسعون.
ذلك بأن مجارى الامور و الاحكم على اءيديى العلماء بالله الامناء على حلاله و حرامه فأنتم المسلوبون تلك المنزلة و ما سلبتم ذلك الا بتفرقكم عن الحق و اختلافكم فى السنة بعد البينة الواضحة و لو صبرتم على الاذى و تحملتم المؤ ونة فيى ذات الله كانت امور الله عليكم ترد و عنكم تصدر،و اليكم ترجع و لكنكم مكنتم الظلمة من منزلتكم،و اءسلمتم امور الله فيى اءيديهم يعملون بالشهبات و يسيرون فيى الشهوات سلطهم على ذلك فراركم من الموت و اعجابكم بالحياة التيى هى مفارقتكم فاءسلمتم الضعفاء فيى اءيديهم فمن بين مستعبد مقهور و بين مستضعف على معيشته مغلوب يتقلبون فيى الملك بارائهم و يستشعرون الخزى باءهوائهم اقتداء بالاشرار،و جراة على الجبار فيى كل بلد منهم على منبره خطيب يصقع فالارض لهم شاغرة و اءيديهم فيها مبسوطة و الناس لهم خول لا يدفعون يد لا مس فمن بين جبار عنيد و ذيى سطوة على الضعفة شديد،مطاع لا يعرف المبدى ء و المعيد فيا عجبا و ماليى لا اءعجب و الارض من غاش غشوم و متصدق ظلوم،و عامل على المؤمنين بهم غير رحيم،فالله الحاكم فيما فيه تنازعنا و القاضى بحكمه فيما شجر بيننا.
اللهم انك تعلم انه لو يكن ما كان منا تنافسا فيى سلطان و لا التماسا من فضول الحطام ولكن انرى المعالم من دينك و نظهر الاصلاح فيى بلادك و يامن المظلومون من عبادك و يعمل بفرائضك و سنتك و اءحكامك فانكم الا تنصرونا و تنصونا قوى الظلمة عليكم و عملوا فيى اطفاء نور نبيكم،و حسبناالله و عليه توكلنا و اليه أنبنا و اليه المصير.
اى مردم!از آنچه كه خداوند دوستان خود را به آن موعظه كرده است پند گيريد،مانند نكوهشى كه از علماى يهود فرموده است آنجا كه مى گويد: لولا يناهم الربانيون و الاجبار عن قولهم الاثم چرا دانشمندان نصارى و علماى يهود آنها را از سخنان گناه آميز و خوردن مال حرام نهى نمى كردند و نيز فرمود: لعن الذين كفروا من بنى اسرائيل على لسان داوود و عيسى ابن مريم ذلك بما عصوا و كانوا يعتدون كانوا لا يتناهون عن منكر فعلوه لبس ما كانوا يفعلون
كافران بنى اسرائيل بر زبان داود و عيسى بن مريم لعن و نفرين شدند. اين به خاطر آن بود كه گناه كردند و تجاوز مى نمودند. آنها از اعمال زشتى كه انجام مى دادند،يكديگر را نهى نمى كردند،چه بدكارى انجام مى دادند!
اين سرزنش و نكوهش براى اين بود كه آنها از گروه ستمكاران منكرات و مفاسدى روشن مى ديدند،ولى آنان را نهى نمى كردند،و اين به خاطر آن بود كه به آنچه از دنيا و زرق و برق دنيوى نزد آنان بود طمع داشتند و از آنها مى ترسيدند،با آن كه خداوند مى فرمايد: فلا تخشوا الناس و اخشون از مردم نترسيد،فقط از من بترسيد.
همچنين فرمود: و المؤمنون و المؤمنات بعضهم اءولياء ياءمرون بالمعروف و ينهون عن المنكر مردان و زنان با ايمانى،ولى ويار و ياور يكديگرند، امر به معروف و نهى از منكر مى كنند. خداوند در اينجا از ميان همه فريضه ها از امر به معروف و نهى از منكر آغاز كرده،چرا كه مى دانست اگر اين فريضه به درستى انجام شود و اقامه گردد فرايض ديگر اعم از آسان و دشوار،اقامه مى گردد چون كه امر به معروف و نهى از منكر،در حقيقت دعوت به اسلام همراه با رد مظالم و مخالفت با ستمگر و تقسيم صحيح بيت المال و غنايم و گرفتن زكات از جاى خود و صرف آن در مورد صحيح مى باشد.
شما اى گروه سرشناس و قدرتمند!افرادى هستيد كه به علم و دانش ‍ معروف هستيد و به خير و نيكى ياد مى شويد و به خير خواهى مشهوريد و به خاطر خدا در دل مردم ابهتى داريد كه شرافتمندان از شما حساب مى برند و افراد ضعيف به شما احترام مى گذارند و كسانى كه بر آنان برترى نداشته و حق نعمتى بر آنان نداريد، شما را بر خود ترجيح مى دهند. شما از كسانى كه خواسته هايشان نزد حاكمان رد مى شود شفاعت مى كنيد. با هيبت ملوكانه و كرامت بزرگان گام بر مى داريد به هر حال،شما افراد با نفوذى در جامعه اسلامى هستيد. آيا همه اين جايگاه هاى اجتماعى براى اين نيست كه مردم به شما اميدوارند كه به حق خدا قيام كنيد،هر چند نمى توانيد تمام حقوق الهى را ادا كنيد. در حقيقت حقوق پيشوايان واقعى را سبك شمرده ايد و در اطاعت از آنها كوتاهى ورزيده ايد و حق ناتوانان را پايمال كرده ايد ولى حق خويش را- به زعم خود -گرفته ايد. آرى!حقوق خدا و خلق بذل كرده ايد نه جايى براى خدايى كه آن را آفريده به مخاطره انداختيد،و نه با خاندان خود در راه خدا با دشمنان خدا دشمنى ورزيده ايد. با اين حال شما از خداوند آرزوى بهشت او همجوارى پيامبرانش و ايمنى از عذابش را داريد؟!
اى اميدواران به خدا!من مى ترسم كه خداوند شما را به كيفرى از كيفرهاى خود گرفتار سازد،چرا كه شما به سبب كرامت الهى و انتساب به قبيله رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) و صحابه پيامبر به مقامى رسيده ايد كه مورد احترام و برترى هستيد. مردان الهى را كه به شما معرفى مى شوند گرامى نمى داريد با اين كه خود به خاطر خدا مورد احترام مردم هستيد.
شما مى بينيد كه پيمان هاى الهى شكسته مى شود،ولى نگران نمى شويد!با اين كه براى نقض پيمانى از پدران خود به هراس مى افتيد،اكنون پيمان رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) كم ارزش شده، و افراد نابينا،گنگ و زمين گير و ناتوان و ضعيف در شهرها رها شده اند و مورد ترحم و حمايت قرار نمى گيرند آرى،عدالت اجتماعى پايمال شده است،ولى شما سكوت اختيار كرده ايد.
شما نه در حد منزلت و جايگاه خود عمل مى كنيد و نه كسانى را كه در آن حد عمل مى كنند،مورد حمايت قرار مى دهيد و با سهل انگارى و سازش با ستمكاران،خود را آسوده خاطر نگه مى داريد.
همه اين موارد،از اموى است كه خداوند به شما دستور داده از آنها نهى كنيد و جلوگيرى به عمل آوريد ولى شما از انجام آن غافليد.
مصيبت شما از همه مردم بيشتر است چرا كه شما در حفظ منزلت و جايگاه دانشمندان و علماى دين،مغلوب و ناتوان شديد. اى كاش تلاش ‍ خود را مى كرديد!اين همه فرياد من براى شكستن سكوت توسط شما و قيام براى خدا از اين روست كه سر رشته كارها و اجراى احكام الهى،به دست علماى الهى است،همان ها كه امين بر حلال و حرام خداوند مى باشند اما اين جايگاه از شما گرفته شده و اين نيست مگر آن كه از اطراف حق پراكنده شده ايد و در سنت رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) - پس از برهان روشن - اختلاف نموده ايد.
اگر در مقابل آزارها صبر پيشه مى كرديد و در راه خدا مشكلات را تحمل مى نموديد،امور الهى به شما عرضه مى شد و از ناحيه شما صادر شده و به شما باز مى گشت،ولى شما براى ستمكاران امكان تعرض به جايگاه خويش را فراهم كرديد و اجراى احكام الهى را به دست آنان سپرديد،آنها نيز به شبهات عمل كرده و در شهوات سير مى نمايند.
اگر سرنوشت مسلمين به دست آنان افتاد براى آن است كه شما از مرگ فرار كرده و به زندگى دنيا - كه روزى از آن جدا خواهيد شد- دل بسته ايد. در نتيجه مردم مستضعف را در چنگالشان گرفتار ساختيد،به گونه اى كه برخى ها به بردگى كشيده شده و بعضى نيز دشوارى هاى زندگى مغلوبشان كرده است.
ستم گران به دلخواه خود در امور كشور اسلام عمل مى كنند. با هوس رانى،بدنامى و رسوايى به بار مى آورند و همه اين ها به خاطر آن است كه به اشرار اقتدا نموده و بر خداوند جبار جرأت كردند. در هر شهرى خطيبى بر منبر دارند كه به سودشان سخن مى گويد،كشور در قبضه آنان است و دستشان در همه جا باز است. مردم در برابر آنان بردگانى هستند كه نيروى دفاع از خود ندارند. برخى از اين ها جبار سركش اند و بعضى با تمام ناتوان سخت مى گيرند آنها فرمانروايى هستند كه نه مبدء را مى شناسند و نه معاد را!
شگفتا!- و چگونه در شگفت نباشم - در حالى كه سرزمين اسلام در دست ظالمى دغل و با جگيرى ستمگر و فرمانروايى بى رحم است.
در آنچه كه ما با شما در گيريم خداوند داور حاكم است. قاضى اختلافات ما اوست خداوند!تو مى دانى كه آنچه از ما در طريق و تلاش براى بسيج مردم صورت مى گيرد به خاطر رقابت در امر زمامدارى و يا به چنگ آوردن ثروت و مال نيست. هدف ما آن است كه نشانه هاى دينت را بنمايانيم و اصلاح و درستى را در آبادى هايت آشكار سازيم تا بندگان مظلومت آسوده باشند و به فرايض،سنت ها و احكامت عمل شود. اى مردم!اگر شما ما را يارى نكنيد و به داد خواهى ما بر نخيزيد،ستمگران بيش از پيش بر شما مسلط مى شوند و در خاموش كردن نور پيامبرتان مى كوشند. خداوند ما را كفايت مى كند و بر او توكل مى كنيم و به سوى او باز مى گرديم و بازگشت همه به سوى اوست. ⁽⁴⁷³⁾
خطبه بالا به خوبى نشان مى دهد كه امام (عليه السلام) در طول دوران حكومت معاويه،و قبل از يزيد نيز هرگز خاموش نبود. سكوت را در برابر آن ظالم بيدادگر مجاز نمى شمرد و خطرات سنگين اين كار را به جان مى خريد!
او پيوسته در بيدار ساختن مردم - به خصوص نخبگان امت - تلاش مى كرد و همه را براى قيام بر ضد آن حكومت غير اسلامى كه در راءس آن بقاياى عصر جاهليت - يعنى فرزند ابوسفيان - بود فرا مى خواند.
لحن امام (عليه السلام) در اين خطبه و استدلالات متين و محكم و پر مايه آن حضرت و فصاحت و بلاغتى كه در آن به كار رفته،حكايت از اين دارد كه اين فرزند به حق على بن ابى طالب (عليه السلام) با همان منطق كوبنده پدر در برابر ظالمان ايستاده بود و از هر فرصتى بهره مى گرفت.
مبادا مردم تدريجا به آن وضع ناهنجار خو بگيرند و تعليمات اسلام را فراموش كنند و به حكومت هاى فرعونى تن در دهند.

امام حسين (عليه السلام) بر وليد وارد شدو طبق آداب اسلامى سلام كرد،وليد با خوشرويى پاسخ دا و او را نزد خويش نشاند. مروان بن حكم - با اين كه پيش از اين،بين وى و وليد كينه و نفرت حاكم بود- در مجلس ‍ حضور داشت...
امام (عليه السلام) فرمود:
هل اءتاكم من معاوية كائنة خبر فانه كان عليلا و قد طالت علته،فكيف حاله الان؟ آيا از حال معاويه به شما خبرى رسيده است؟ چرا كه وى مدتى طولانى بيمار بود،اكنون حالش چگونه است؟.
وليد آهى كشيد،آنگاه گفت:اى اباعبدالله!خداوند تو را در مرگ معاويه پاداش دهد!وى عموى صادقى!براى تو بود،كه اكنون طعم مرگ را چشيده است و اين نيز نامه امير المؤمنين يزيد است!
امام حسين (عليه السلام) فرمود: انالله و انا اليه راجعون اكنون براى چه منظورى مرا خواسته اى؟!
وليد پاسخ داد:تو را براى بيعت دعوت كردم، و همه مردم با يزيد بيعت كرده اند!امام (عليه السلام) براى اين كه مجلس بدون درگيرى پايان يابد فرمود:
ان مثليى لا يعطيى بيعته سرا،و انما أحب تكون البيعة علانية بحضرة الجماعة و لكن اذا كان من الغد و دعوت الناس الى البيعة دعوتنا معهم فيكون اءمرنا واحدا شخصى مانند من مخفيانه بيعت نمى كند،و دوست دارم بيعت من اگر بخواهم بيعت كنم علنى و در محضر مردم باشد!چون صبح شد، و تو مردم را براى بيعت فراخواندى،تصميم ما و مردم يكسان خواهد بود. ⁽⁴⁷⁹⁾
مطابق نقل شيخ مفيد امام (عليه السلام) فرمود:
انيى لا اءراك تفنع ببيعتيى ليزيد سرا حتى اءبايعه جهرا فيعرف الناس ‍ من گمان نم كنم تو به بيعت پنهانى من با يزيد قانع باشى ،مگر آن كه من آشكارا بيعت كنم تا مردم همگى با خبر شوند.
وليد گفت:آرى!
امام فرمود:
فتصبح وترى راءيك فيى ذلك پس بگذار صبح شود،تا نظرت در اين باره مشخص گردد. ⁽⁴⁸⁰⁾
مطابق نقل ابومنحف امام (عليه السلام) پس از شنيدن خبر مرگ معاويه فرمود: انالله و انا اليه راجعون سپس ادامه داد:
. ما ما ساءلتنيى من البيعة فان مثلى لا يعطيى بيعته سرا و لا اءراك أن تجتزى بها منيى سرا دون أن تظهرها على رووس الناس علانية اما پاسخم به تقاضاى بيعت تو آن است كه،كسى مانند من به طور پنهانى بيعت نمى كند و تو نيز اين نوع بيعت را كافى نمى دانى،جز آن كه بيعتم آشكارا ميان مردم باشد تا ازاين طريق از مردم بيعت بگيرى.
وليد گفت:آرى!
امام فرمود:
فاذا خرجت الى الناس فدعوتهم الى البيعة دعوتنا مع الناس،فكان امرا واحدا بنابر اين وقتى كه فردا ميان مردم آمدى و همه مردم و ما را به بيعت فراخواندى تصميم ما و مردم به گونه واحدى خواهد بود. ⁽⁴⁸¹⁾
وليد گفت:اى ابا عبدالله!سخن درستى گفتى و من اين گونه پاسخت را پسنديدم و من باورم درباره تو همين بود. اكنن برو در پناه خدا،تا فردا با مردم بيايى. مروان كه در جلسه حاضر بود،به وليد گفت:به خدا سوگند!اگر حسين هم اكنون از تو جدا شود و بيعت نكند،هرگز چنين فرصتى،به چنگ نخواهى آورد،مگر آن كه كشتار فراوانى ميان شما اتفاق افتد. جلوى او را بگير و مگذار از نزد تو بيرون رود،تا بيعت كند و گرنه گردنش را بزن!
امام (عليه السلام) ناگهان از جايش برخاست و فرمود:
يابن الزرقاء أنت تقتلنيى ام هو؟ كذبت والله و اثمت اى پسر زرقاء زن چشم كبود بد سيرت،تو مرا مى گشى يا او؟ به خدا سوگند!دروغ گفتى و گناه كرده اى!⁽⁴⁸²⁾
به روايت ابن اعثم امام (عليه السلام) به وى فرمود:
ويليى عليك يابن الرزقاء اءتامر بضرب عنقيى؟!كذبت و الله و الله لو رام ذلك احد من الناس لسقيت الارض من دمه قبل ذلك،و ان شئت ذلك فرم ضرب عنقيى ان كنت صادقا واى بر تو اى پسر زرقاء!تو فرمان كشتن مرا مى دهى؟ به خدا سوگند دروغ مى گويى!به خدا سوگند!اگر كسى از مردم چنين اراده اى كند،قبل از آن كه بتواند كارى كند،زمين را از خونش سيراب مى كنم،اكنون اگر راست مى گويى،بيا تهديد خود را عملى كن و گردنم را بزن!⁽⁴⁸³⁾