رهنمودها و
سخنان حكمت آميز
مقدمه
بـا آنـكه عصر آن حضرت مقارن قدرت كامل
بنى اميه است و خفقان و آشوب در آن عصر به حـدى بـود كـه مـردم كـمـتـر
مـى تـوانـسـتـنـد بـا اهـل بـيـت پـيـامـبـر تـمـاس حـاصـل كنند و از
آنان بهره هاى علمى ببرند، و نيز طبعا دشمنان كوشيده اند كه اثرى از آن
امـام بـاقـى نـمـاند، از اين رو مى بينيم از امام حسن و امام حسين و
امام سجاد عليه السلام روايـاتـى بـسـيـار انـدك نـقـل شـده بـا آنـكـه
دوران امـامـت امـام حـسـن و امـام حسين هر كدام ده سـال و امـامـت
امـام سـجـاد سـى و پـنـج سـال بـوده اسـت ، در حـالى كـه مـيـدان
جـعـل و تـحـريـف و دروغ بـراى افـرادى مانند ابو هريره آن بازرگان
حديث ، باز بود و احاديث ساختگى او كتابها را پر كرده است ، ولى على
رغم همه محدوديتها، سخنان كوتاه و بـلندى گاه به صورت خطبه و گاه پند و
اندرز از حضرت امام مجتبى عليه السلام به جـاى مـانـده اسـت و در ميان
اندك سخنان ، درسهاى معارف ، اخلاق ، فقه ، سياست ، اجتماع ، تربيت
و... موج مى زند و هر كدام رهنمايى دلسوز و آگاه ، و چراغى روشن فراراه
انسان است .
مـا در اين بخش چند سخن از امام مجتبى عليه السلام مى آوريم و اين دفتر
را به پايان مى بريم .
فرزندم ، با كسى دوستى مكن تا آنكه به خوبى رفت و آمد و
ارتباطات او را بشناسى . و چـون او را تـجـربـه كـردى و بـه
دوسـتـى او راضى شدى برادروار لغزشهاى او را ناديده گير و در
مشكلات ياريش رسان .
|
هيچ قومى مشورت نكرد جز آنكه به راه صواب راه يافت .
|
لئامت و پستى آن است كه قدر نعمت ندانى و سپاس آن نگزارى .
|
هـر كـه به حسن اختيار خدا اطمينان داشته باشد هرگز آرزو
نكند بر غير حالى باشد كه خدا براى او خواسته است .
|
هر كس پيوسته با مسجد در ارتباط باشد به يكى از اين هشت
چيز دست خواهد يافت : آيتى مـحـكـم ، بـرادرى سـودمـنـد،
دانـشـى تـازه ، رحـمـتـى قـابـل انـتظار، سخنى كه او را به
راه هدايت برد، يا از ضلالت باز دارد، ترك گناه از شرم ، يا از
ترس .
|
پـرسـيـدنـد: جـوانـمـردى چـيـسـت ؟ فـرمـود: آن اسـت كـه
آدمـى بـر ديـن خـود بخل ورزد و آن را آسان از دست ندهد، به
مالش رسيدگى كند، و حقوق ديگران را بپردازد.
|
بيناترين ديدگان آن است كه در خوبى نفوذ كند و خوبيها را
ببيند، شنواترين گوشها آن اسـت كـه پـنـد را بشنود و از آن سود
برد، سالم ترين دلها آن است كه از شك و شبهه پاك باشد.
|
8ـ چاپلوسى ، دروغ ، غيبت :
|
مـردى از او پـنـد خـواسـت ، فـرمـود: هـرگـز مـرا
سـتـايـش مـكـن ، زيـرا كـه مـن بـه حال خود داناترم . هرگز به
من دروغ مگو، زيرا رأى كسى كه به او دروغ گفته اند اعتبار
ندارد. هرگز نزد من از كسى غيبت مكن .((88))
|
دانـش خـود را بـه ديگران بياموز و دانش ديگران را فراگير؛
در اين صورت هم دانش خود را استوار داشته اى و هم آنچه را نمى
دانستى آموخته اى .
|
هـلاكـت مـردم در سـه چـيز است : تكبر، حرص دشمن جان است و
موجب لعنت ابليس شد. حرص دشـمـن جـان است و موجب بيرون شدن آدم
از بهشت گرديد. حسد راهبر به سوى بديهاست و سبب شد كه قابيل
هابيل را كشت .
|
اى آدمـيـزاده ، از روزى كـه از شـكم مادر بيرون شدى در
سرازيرى عمر افتاده اى ، پس از آنـچـه در دسـت دارى بـراى
آيـنـده ات بـهـره گـيـر، زيرا مؤ من توشه مى اندوزد و كافر
پـيـوسته مصرف مى كند؛ توشه اندوزيد كه بهترين توشه تقواست .((89))
|
اى آدمـيـزاد، كـيـسـت مـانـنـد تـو؟ كه خداوند موانع ميان
تو و خودش را برداشته ، هر گاه خواهى به حضورش باريابى بى
درنگ وضو مى گيرى و در برابر او مى ايستى ، ميان تـو و خـودش
حـاجـب و دربـان نـنـهـاده اسـت ، بـا او درد دل مى كنى ،
اندوه و نيازت را به او مى گويى ، حوائج خود را از او مى طلبى
و از او در كارهايت يارى مى جويى .((90))
|
هـمـه نـيـكـى هـا در لحـظـه اى صـبـر اسـت ، آسـايـش
هـمـيـشـگى و و سعادت فراوان را به دنبال دارد.((91))
|
پرسيدند : زندگي چه كسي از همه نيكوتر است فرمود : آن كس
كه مردم را در زندگي خود شريك سازد پرسيدند : زندگي چه كسي از
همه بدتر است فرمود : آن كس كه درزندگي او احدي نميتواند خوب
زندگي كند
|
اى فرزندان من و برادرم ، شما امروز كودكان اين قوميد و
چيزى نمانده كه بزرگان قوم آيـنـده شـويـد، پـس دانـش
بـيـامـوزيـد، و هـر كه نمى تواند آن را حفظ يا روايت كند آن
را بنويسد و در خانه اش نگه دارد.((92))
|
هـر كـه طـالب عـبـادت اسـت خـود را براى آن پاكيزه مى
سازد. هرگاه مستحبات مانع انجام واجـبات شوند آن را رها كنيد.
هر كه از دورى راه ياد كند توشه آماده مى سازد. ميان شما و
قبول اندرز حجاب منش و خود بزرگ بينى فاصله است .((93))
|
جنادة بن ابى اميه به عيادت امام رفت و پس از گفتگويى چند،
از امام پند و اندرز خواست ، امام پندايى به او داد، از جمله
فرمود:
استعد لسفرك ، و حصل زادك قبل حلول اءجلك ...
((آماده سفر آخرت باش ،
و پيش از فرا رسيدن مرگ توشه بردار. غم روز نيامده را بر روزى
كـه در آن هـسـتـى تحميل مكن ، و بدان كه هيچ گاه مالى را بيش
از مصرف خود گرد نـمـى آورى جـز آنـكـه بـراى ديـگـران مـى
انـدوزى . بـدان كـه در حلال دنيا حساب است و در حرام آن عقاب
و در شبهات آن عتاب ... چنان براى دنيا بكوش كه گويى هميشه
زنده خواهى ماند، و چندان براى آخرت بكوش كه گويى فردا خواهى
مرد...
اگـر نـياز پيدا كردى كه با ديگران معاشرت كنى با كسى معاشرت
كن كه تو را آبرو دهد، به هنگام خدمت حق تو را پاس دارد، اگر
از او حاجت خواستى ياريت دهد، و سخن (راست و درست ) تو را
تصديق كند...))((94))
|
سؤ الات مطروحه
آنـچـه كـه در پـايـان مطالعه اين كتاب از خواننده علاقمند
انتظار دارد، آن است كه بتواند پاسخ سؤ الات ذيل را يافته باشد:
1ـ چرا زيارت با معرفت امام معصوم پاداش بسيار دارد؟
2ـ زمان تولد و مدت عمر و امامت امام حسن مجتبى عليه السلام ؟
3ـ چرا نام مبارك حسن به نام فرزند هارون ، شبر، ناميده شد؟
4ـ نام (دو تن از) برادران امام مجتبى عليه السلام ؟
5ـ (دو مورد از) مستحبات تولد نوزاد؟
6ـ (يك علت از) علل عدم ذكر صريح نام اءئمه معصومين عليه السلام در
قرآن چيست ؟
7ـ (موضوع دو آيه از) آياتى كه در آنها وصف ائمه آمده چيست
8ـ امام حسن در آيه مباهله چگونه معرفى شده است ؟
9ـ چه مقامى از امام مجتبى در آيه تطهير تضمين شده است ؟
10ـ (دو روايت از) روايات مربوط به محبت پيامبر صلى اللّه عليه و آله
نسبت به امام حسن عليه السلام ؟
11ـ (يك عنوان از) عنوانهايى كه پيامبر به امام حسن مى داد؟
12ـ وضعيت عبادى آن حضرت و نحوه تشرف ايشان به خانه خدا چگونه بوده است
؟
13ـ (يك روايت از) روايات مربوط به شجاعت امام حسن عليه السلام ؟
14ـ (يك روايت از) روايات مربوط به سيادت و هيبت حضرت ؟
15ـ (يك روايت از) ياريگرى و سخاوت آن حضرت ؟
16ـ (يك روايت از) فروتنى ايشان ؟
17ـ (يك روات از) علم آن حضرت ؟
18ـ (نام دو تن از) راويان احاديث جعلى در مورد امام حسن ؟
19ـ نـظـر شـيعه در خصوص امام معصوم و اطاعت از وى چيست ؟ 20ـ نظر شيعه
در خصوص صلح و جنگ به طور خلاصه چيست ؟
21ـ هدنه يا مهادنه چيست ؟
22ـ آيـا قـبـل از امـام حـسن مساءله اى به نام صلح در اسلام وجود
داشته است ؟ اين موضوع به طور مختصر چگونه بوده است ؟
23ـ وضـعيت مخالفين خارجى اسلام در زمان پذيرش وانعقاد صلح توسط امام
مجتبى عليه السلام به چه صورت بوده است ؟
24ـ (يك روايت از) از روايات لعن و طعن بر معاويه ؟
25ـ (سـه نـمـونـه از) مـوارد خـلاف آشـكـار مـعـاويـه بـن ابـى
سـفـيـان در طول امارت وى چيست ؟
26ـ مـنـظـور از روايـت منقول از پيامبر در خصوص دسته بندى مردم به سه
دسته : عالم ، شاگرد و... چيست ؟ و جايگاه اهل شام در اين دسته بندى در
كجاست ؟
27ـ (دو گروه از) گروههاى اهل كوفه ؟
28ـ موضع خوارج در مقابل امام حسن عليه السلام چه بوده است ؟
29ـ مـعـاويـه پـس از شـنـيـدن خـبـر شـهـادت امـيـرالمـؤ مـنين على و
بيعت مردم با امام مجتبى عليهماالسلام چه كرد؟
30ـ پـس از فـرا خـوانـدن مـردم بـه جـهـاد و سركوب معاويه طاغى ، مردم
چگونه به امام پاسخ دادند؟
31ـ عبداللّه و عبيداللّه پسران عباس چه موقعيتى در زمان امام مجتبى
داشتند؟ و عاقبت هر يك به كجا انجاميد؟
32ـ معاويه علاقمند به جنگ بود و يا صلح ؟ توضيح آن چگونه است ؟
33ـ رفـتـار خـوارج در دو موضع : نسبت به تصميم امام على بن ابى طالب و
امام حسن بن على عليهماالسلام به هنگام اعلام جنگ و اعلام صلح چگونه
بوده است ؟
34ـ (سه شرط از) شرطهاى قطعى صلح امام با معاويه ؟
35ـ (دو مورد از) تفاوتهاى شرايط زمان امام حسن و امام حسين
عليهماالسلام ؟
36ـ امام حسن فلسفه صلح خود را چگونه بيان مى فرمايد؟
37ـ پـس از صـلح مـوضـع افـرادى از يـاران امـام مـانـنـد قـيـس بـن
سـعـد در مقابل معاويه چگونه بوده است ؟
38ـ چه كسى امام مظلوم مجتبى عليه السلام را مسموم كرد؟
39ـ امـام چـه وصـيـت فـرمـود؟ و پـس از ايـشـان وصـيت آن حضرت به كجا
انجاميد؟ عايشه چگونه برخورد كرد؟
40ـ نام پنج تن از پسران و دختران امام ؟
41ـ امام معيار دوستى را در چه چيز مى داند؟
42ـ آن حضرت ارتباط با مسجد را موجب دستيابى به چه چيزهايى مى داند؟
43ـ امام مجتبى اسباب هلاكت را در چه چيزهايى مى بيند؟
44ـ سـفـارش امـام حـسـن عـليـه السـلام خـطـاب بـه نسل آينده چيست ؟
45ـ هر گاه مستحب مانع انجام واجب مى شود، چه بايد كرد؟
46ـ امام در خصوص سفر آخرت چه مى فرمايد؟