باب 13: خبر سيف بن ذى يزن‏

باب 13: فى خبر سيف بن ذى يزن

و كان سيف بن ذى يزن عارفا بأمر رسول الله ص و قد بشر به عبد المطلب لما وفد عليه.

و سيف بن ذى‏يزن عارف به امر رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم بود و آنگاه كه عبدالمطلب به همراه هيئتى بر او وارد شد وى را به وجود پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم بشارت داد.

1 - حدثنا محمد بن على ماجيلويه رضى الله عنه قال حدثنى عمى محمد بن أبى القاسم عن محمد بن على الكوفى عن على بن حكيم عن عمرو بن بكار العبسى عن محمد بن السائب عن أبى صالح عن ابن عباس و حدثنا محمد بن على بن محمد بن حاتم البوفكى قال حدثنا أبو منصور محمد بن أحمد بن أزهر بهراة قال حدثنا محمد بن إسحاق البصرى قال أخبرنا على بن حرب قال حدثنى أحمد بن عثمان بن حكيم قال حدثنا عمرو بن بكر عن أحمد بن القاسم عن محمد بن السائب عن أبى صالح عن ابن عباس قال لما ظفر سيف بن ذى يزن بالحبشة و ذلك بعد مولد النبى ص بسنتين أتاه وفد العرب و أشرافها و شعراؤها بالتهنئة و تمدحه و تذكر ما كان من بلائه و طلبه بثأر قومه فأتاه وفد من قريش و معهم عبد المطلب بن هاشم و أمية بن عبد شمس و عبد الله بن جذعان و أسد بن خويلد بن عبد العزى و وهب بن عبد مناف فى أناس من وجوه قريش فقدموا عليه صنعاء فاستأذنوا فإذا هو فى‏رأس قصر يقال له غمدان و هو الذى يقول فيه أمية بن أبى الصلت.

1- ابو صالح از ابن عباس چنين نقل مى‏كند: چون سيف بن ذى يزن در سال دوم ميلاد پيغمبر اكرم بر حبشه چيره شد، نمايندگان و اشراف و شعراى عرب براى عرض تهنيت و مباركباد به نزد يوسف مى‏رفتند و رنج و خونخواهى او كه براى قومش متحمل شده بود يادآورى مى‏كردند، و هيئتى از قريش آمد كه در بين آنها عبدالمطلب بن هاشم و اميه بن عبد شمس و عبدالله بن جدعان واسد بن - خويلد بن عبدالعزى و وهب بن عبد مناف و بعضى ديگر از بزرگان قريش بودند و در صنعا بر وى وارد شدند و از وى كه در بالاى قصرش آرميده بود اجازه خواستند و اين قصر را كه غمدان مى‏گفتند همان قصرى است كه اميه بن أبى - صلت درباره آن گفته است:

اشرب هنيئا عليك التاج مرتفعا فى رأس غمدان دارا منك محلالا.

بر تو گوارا باد! تاجى مرتفع بر سر كرده‏اى، و در بالاى غمدان سرايى بنا كرده‏اى كه آنجا فرودگاه توست.

فدخل عليه الآذن فأخبره بمكانهم فأذن لهم فلما دخلوا عليه دنا عبد المطلب منه فاستأذنه فى الكلام فقال له إن كنت ممن يتكلم بين يدى‏الملوك فقد أذنا لك قال فقال عبد المطلب إن الله قد أحلك أيها الملك محلا رفيعا صعبا منيعا شامخا باذخا و أنبتك منبتا طابت أرومته و عذبت جرثومته و ثبت أصله و بسق فرعه فى أكرم موطن و أطيب موضع و أحسن معدن و أنت أبيت اللعن ملك العرب و ربيعها الذى تخصب به و أنت أيها الملك رأس العرب الذى له تنقاد و عمودها الذى عليه العماد و معقلها الذى‏يلجأ إليه العباد سلفك خير سلف و أنت لنا منهم خير خلف فلن يخمل من أنت سلفه و لن يهلك من أنت خلفه نحن أيها الملك أهل حرم الله و سدنة بيته أشخصنا إليك الذى أبهجنا من كشف الكرب الذى فدحنا فنحن وفد التهنئة لا وفد المرزئة.

حاجب به نزد سيف رفت و او را از مكانت ايشان با خبر كرد. و او اجازه داد و چون آنها وارد شدند، عبدالمطلب نزديك رفت و اجازه سخن خواست، سيف گفت: اگر تو از كسانى هستى كه در برابر پادشاهان سخن مى‏گويند ما به تو اجازه داديم، گويد عبدالمطلب گفت: پادشاها! خداوند تو را جايگاهى رفيع و استوار و منيع و شامخ و بزرگ ارزانى فرموده است و تو را از خاندانى قرار داده كه اصلش پاك و ريشه‏اش شيرين و بنيانش پايدار و شاخه‏اش مرتفع است در گرامى‏ترين موطن و پاكيزه‏ترين موضع و نيكوترين معدن جاى دارد و از نفرين بركنارى، پادشاه عرب و بهار آنانى كه وفور نعمتشان به اوست. پادشاها! تو سرور عربى كه از تو فرمان مى‏برند و ستون محكم آنانى كه بدان تكيه زده‏اند و بدان پناهنده مى‏شوند. پدرانت بهترين پدران بودند و تو نيز بهترين جانشينى، آنكه تو سلفش باشى بى‏نام نخواهد بود و آنكه تو خلفش باشى هلاك نخواهد شد.

پادشاها! ما اهل حرم خداوند و نگهبانان بيت اوييم ما را به آستان تو خرسندى دفع گرفتارى و اندوه گسيل داشته است و ما براى تبريك - نه تسليت - آمده‏ايم.

قال و أيهم أنت أيها المتكلم قال أنا عبد المطلب بن هاشم قال ابن أختنا قال نعم قال ادن فدنا منه ثم أقبل على القوم و عليه فقال مرحبا و أهلا و ناقة و رحلا و مستناخا سهلا و ملكا و ربحلا قد سمع الملك مقالتكم و عرف قرابتكم و قبل وسيلتكم فأنتم أهل الليل و أهل النهار و لكم الكرامة ما أقمتم و الحباء إذا ظعنتم قال ثم انهضوا إلى دار الضيافة و الوفود فأقاموا شهرا لا يصلون إليه و لا يأذن لهم بالانصراف ثم انتبه لهم انتباهة فأرسل إلى عبد المطلب فأدنى مجلسه و أخلاه ثم قال له يا عبد المطلب إنى مفوض إليك من سر علمى أمرا ما لو كان غيرك لم أبح له به و لكنى رأيتك معدنه فأطلعك طلعة فليكن عندك مطويا حتى يأذن الله فيه فإن الله بالغ أمره إنى أجد فى‏الكتاب المكنون و العلم المخزون الذى اخترناه لأنفسنا و احتجنا دون غيرنا خبرا عظيما و خطرا جسيما فيه شرف الحياة و فضيلة الوفاة للناس عامة و لرهطك كافة و لك خاصة فقال عبد المطلب مثلك أيها الملك من سر و بر فما هو فداك أهل الوبر زمرا بعد زمر فقال إذا ولد بتهامة غلام بين كتفيه شامة كانت له الإمامة و لكم به الدعامة إلى يوم القيامة فقال له عبد المطلب أبيت اللعن لقد أبت بخبر ما آب بمثله وافد و لو لا هيبة الملك و إجلاله و إعظامه لسألته عن مساره إياى ما أزداد به سرورا فقال ابن ذى يزن هذا حينه الذى يولد فيه أو قد ولد فيه اسمه محمد يموت أبوه و أمه و يكفله جده و عمه و قد ولد سرارا و الله باعثه جهارا و جاعل له منا أنصارا ليعز بهم أولياءه و يذل بهم أعداءه يضرب بهم الناس عن عرض و يستفتح بهم كرائم الأرض يكسر الأوثان و يخمد النيران و يعبد الرحمن و يدحر الشيطان قوله فصل و حكمه عدل يأمر بالمعروف و يفعله و ينهى عن المنكر و يبطله.

سيف گفت: اى متكلم! تو كيستى؟ گفت: عبدالمطلب بن هاشم، گفت: خواهرزاده ما؟ گفت: آرى گفت: نزديك بيا و او نيز به نزديكش رفت، سپس بر همه آنها رو كرد و گفت: مرحباً و اهلاً، خوش آمديد، خانه خانه شماست و عطاى فراوان نصيب شما. گفت: پادشاه گفتار شما را شنيد و بر خويشاوندى شما مطلع گرديد و وسيله شما را پذيرفت و شب و رزو در اينجا خواهيد بود، اگر اينجا بمانيد گرامى هستيد و اگر كوچ كنيد عطاى وافر بريد. گويد: سپس آنها را به دارالضيافه بريد، و يك ماه پذيرايى كردند در اين مدت نه دسترسى به او داشتند و نه اجازه بازگشت، سپس يك روز به ياد آنها افتاد و عبدالمطلب را خواست و او را پهلوى خود نشانيد و با او خلوت كرد، سپس گفت: اى عبدالمطلب! من رازى را به تو مى‏سپارم كه سپردن آن را به كسى جز تو روا نمى‏دانم، ولى تو را اهل آن ديدم و تو را از آن مطلع مى‏گردانم، بايد نزد تو سربسته بماند تا خداوند اذن آن را صادر فرمايد و خداوند امرش را خواهد رسانيد. من در كتاب مكنون و دانش مخزون كه آن را براى خود اختيار كردم و از ديگران باز داشتم خير عظيم و پيشامدى بزرگ را يافته‏ام كه در آن شرافت زندگانى و فضيلت مرگ براى مردم به طور عموم و طايفه تو به طور خصوص وجود دارد، عبدالمطلب گفت: اى پادشاه! مانند تو ديگران را مسرور مى‏سازد و نيكى مى‏ورزد آن راز چيست؟ همه صحرانشينان پشت در پشت فداى تو شوند. گفت: چون در تهامه كودكى متولد شود كه بين دو كتفش خالى سياه باشد، امامت از آن اوست و پيشوايى تا روز قيامت شما را خواهد بود، عبدالمطلب گفت: از نفرين بركنار باشى من با خبرى برگردم كه هيچ هيئتى با آن برنگشته است و اگر هيبت پادشاه و احترام و اعظام او نبود از رازگوئى او با خود پرسش مى‏كردم تا بر شادى بيفزايد. ابن ذى يزن گفت: اكنون يا او متولد شده است و يا قريباً متولد خواهد شد، نامش محمد است، پدر و مادرش مى‏ميرند و جد و عمويش او را سرپرستى مى‏كنند، او با نيكوترين نسب متولد شده و خداوند او را آشكارا مبعوث فرمايد و از طايفه ما براى او يارانى قرار داده است تا اولياء خود را به واسطه آنها عزت بخشد و دشمنان خود را خوار سازد، به نيروى آنان مردم را از هر طرف سركوب كند و با استمداد از آنها اراضى نفيسه را فتح كند، بتها را بشكند و آتشكده‏ها را خاموش سازد، رحمان را بپرستند و شيطان را طرد كنند، گفتارش قاطع و حكمش عادلانه است، به معروف فرمان دهد و خود بدان عمل كند و از منكر بازداشته و آن را نابود سازد.

فقال عبد المطلب أيها الملك عز جدك و علا كعبك و دام ملكك و طال عمرك فهل الملك سارى بإفصاح فقد أوضح لى بعض الإيضاح فقال ابن ذى يزن و البيت ذى الحجب و العلامات على النصب إنك يا عبد المطلب لجده غير كذب قال فخر عبد المطلب ساجدا فقال له ارفع رأسك ثلج صدرك و علا أمرك فهل أحسست شيئا مما ذكرته فقال كان لى ابن و كنت به معجبا و عليه رفيقا فزوجته بكريمة من كرائم قومى اسمها آمنة بنت وهب فجاءت بغلام سميته محمدا مات أبوه و أمه و كفلته أنا و عمه فقال ابن ذى‏يزن إن الذى قلت لك كما قلت لك فاحتفظ بابنك و احذر عليه اليهود فإنهم له أعداء و لن يجعل الله لهم عليه سبيلا و اطو ما ذكرت لك دون هؤلاء الرهط الذين معك فإنى لست آمن أن تدخلهم النفاسة من أن تكون له الرئاسة فيطلبون له الغوائل و ينصبون له الحبائل و هم فاعلون أو أبناؤهم و لو لا علمى بأن الموت مجتاحى قبل مبعثه لسرت بخيلى و رجلى حتى صرت بيثرب دار ملكه نصرة له لكنى أجد فى الكتاب الناطق و العلم السابق أن يثرب دار ملكه و بها استحكام أمره و أهل نصرته و موضع قبره و لو لا أنى‏أخاف فيه الآفات و أحذر عليه العاهات لأعلنت على حداثة سنه أمره فى هذا الوقت و لأوطئن أسنان العرب عقبه و لكنى صارف إليك عن غير تقصير منى بمن معك.

عبدالمطلب گفت: اى پادشاه! نصيبت استوار و شأن و شرافتت افزون و پادشاهيت مستدام و عمرت دراز باد، آيا پادشاه از سر كرامت توضيح بيشترى خواهد داد همچنانكه پيشتر توضيح داده است. ابن ذى يزن گفت: قسم به آن بيتى كه پرده و علامات منصوبه دارد، به راستى كه تو اى عبدالمطلب جد او هستى! گويد: عبدالمطلب به رو در افتاد و سجده كرد. سيف گفت: سر بردار، سينه‏ات خنك و امرت بلند باد! آيا از آنچه گفته‏ام چيزى احساس كرده‏اى؟ گفت: مرا پسرى بود كه او را دوست داشته و با وى مهربان بودم و او را به ازدواج زن نيكوئى از قوم خود درآوردم كه نامش آمنه بنت وهب بود، و فرزندى به دنيا آورد كه نامش را محمد ناميدم و پدر و مادرش در گذشتند و كفالتش به عهده من و عمويش در آمد. ابن ذى يزن گفت: آنچه به تو گفتم همان است كه گفتم، پسرت را حفظ كن و از شر يهود بر حذر باش كه آنها دشمن اويند و خداوند ايشان را بر او مسلط نكند و آنچه برايت گفتم از همسفرانت پنهان دار كه من ايمن نيستم كه رياست او موجب رشك و حسادت ايشان گردد و مكر انديشند و دام گسترند و آنها يا فرزندانشان چنين كنند، و اگر نبود كه مى‏دانستم پيش از مبعث وى مرگ مرا نابود خواهد ساخت با پياده و سواره خود براى يارى او به يثرب - مركز حكومت او - مى‏آمدم ولى من در كتاب ناطق و علم سابق يافته‏ام كه يثرب مركز حكومت اوست و در آنجا امرش مستحكم مى‏شود و يارانش در آنجا گرد مى‏آيند و آرامشگاهش در آنجا است و اگر نبود كه از آفات و آزار بر او مى‏هراسم هم اكنون - در آغاز عمرش - امرش را علنى مى‏كردم و بزرگان عرب را به دنبال او مى‏كشاندم، ولى من اين كار را بى‏هيچ تقصيرى درباره همراهانت به تو حواله مى‏كنم.

قال ثم أمر لكل رجل من القوم بعشرة أعبد و عشر إماء و حلتين من البرود و مائة من الإبل و خمسة أرطال ذهب و عشرة أرطال فضة و كرش مملوءة عنبرا قال و أمر لعبد المطلب بعشرة أضعاف ذلك و قال إذا حال الحول فائتنى فمات ابن ذى يزن قبل أن يحول الحول قال فكان عبد المطلب كثيرا ما يقول يا معشر قريش لا يغبطنى رجل منكم بجزيل عطاء الملك و إن كثر فإنه إلى نفاد و لكن يغبطنى بما يبقى لى و لعقبى من بعدى ذكره و فخره و شرفه و إذا قيل متى ذلك قال ستعلمن نبأ ما أقول و لو بعد حين و فى ذلك يقول أمية بن عبد شمس يذكر مسيرهم إلى ابن ذى يزن.

گويد: سپس دستور داد به هر يك از اين هيئت ده بنده و ده كنيز و دو حله از برديمانى و صد شتر و پنج رطل طلا و ده رطل نقره و يك پوست پر از عنبر دادند، و به شخص عبدالمطلب ده برابر آن را داد و گفت: چون يك سال گذشت به نزد من آى، اما ابن ذى يزن پيش از آنكه سال به پايان رسد در گذشت و عبدالمطلب بيشتر اوقات مى‏گفت: اى قريشيان! هيچيك از شما به واسطه عطاى فراوان شاه بر من رشك نورزد، گرچه آن عطا بسيار باشد، زيرا آن عطا يا تمام شده و از بين خواهد رفت، وليكن بر من كه غبطه مى‏خورند به چيزى است كه ذكر و فخر و شرفش براى من و اعقاب من باقى مى‏ماند و چون مى‏گفتند، آن كى خواهد بود؟ مى‏گفت: به زودى خبر آنچه را- مى‏گويم - ولو بعد از اين - خواهيد دانست. و اميه بن عبد شمس درباره سفرشان به نزد ابن ذى يزن اين اشعار را سروده است:

باب 14: خبر بحيراى راهب‏

باب‏14: فى خبر بحيرى الراهب

و كان بحيرى الراهب ممن قد عرف النبى ص بصفته و نعته و نسبه و اسمه قبل ظهوره بالنبوة و كان من المنتظرين لخروجه.

بحيراى راهب از كسانى بود كه پيامبر را پيش از ظهورش به صفت و نعت و نسب و به پيامبرى مى‏شناخت و از منتظرين ظهور او بود.

1- حدثنا أحمد بن الحسن القطان و على بن أحمد بن محمد و محمد بن أحمد الشيبانى قالوا حدثنا أبو العباس أحمد بن محمد بن يحيى بن زكريا القطان قال حدثنا محمد بن إسماعيل البرمكى قال حدثنا عبد الله بن محمد قال حدثنا أبى عن الهيثم عن محمد بن السائب عن أبى صالح عن ابن عباس عن أبيه العباس بن عبد المطلب عن أبى طالب قال خرجت إلى الشام تاجرا سنة ثمان من مولد النبى ص و كان فى أشد ما يكون من الحر فلما أجمعت على السير قال لى رجال من قومى ما تريد أن تفعل بمحمد و على من تخلفه فقلت لا أريد أن أخلفه على أحد من الناس أريد أن يكون معى فقيل غلام صغير فى حر مثل هذا تخرجه معك فقلت و الله لا يفارقنى حيثما توجهت أبدا فإنى لأوطئ له الرحل فذهبت فحشوت له حشية كساء و كتانا و كنا ركبانا كثيرا فكان و الله البعير الذى عليه محمد أمامى لا يفارقنى و كان يسبق الركب كلهم فكان إذا اشتد الحر جاءت سحابة بيضاء مثل قطعة ثلج فتسلم عليه فتقف على رأسه لا تفارقه و كانت ربما أمطرت علينا السحابة بأنواع الفواكه و هى تسير معنا و ضاق الماء بنا فى طريقنا حتى كنا لا نصيب قربة إلا بدينارين و كنا حيث ما نزلنا تمتلئ الحياض و يكثر الماء و تخضر الأرض فكنا فى كل خصب و طيب من الخير و كان معنا قوم قد وقفت جمالهم فمشى إليها رسول الله ص و مسح يده عليها فسارت فلما قربنا من بصرى الشام إذا نحن بصومعة قد أقبلت تمشى كما تمشى الدابة السريعة حتى إذا قربت منا وقفت و إذا فيها راهب و كانت السحابة لا تفارق رسول الله ص ساعة واحدة و كان الراهب لا يكلم الناس و لا يدرى ما الركب و لا ما فيه من التجارة فلما نظر إلى النبى ص عرفه فسمعته يقول إن كان أحد فأنت أنت.

1- ابو صالح از ابن عباس از پدرش عباس بن عبدالمطلب و او از ابوطالب چنين نقل مى‏كند: من سال هشتم ولادت پيامبر براى تجارت به شام رفتم و هوا در نهايت گرمى بود وقتى آماده سفر شدم مردانى از خويشانم گفتند: محمد را چه مى‏كنى و به كه مى‏سپارى؟ گفتم: قصد ندارم كه او را به كسى بسپارم، بلكه مى‏خواهم همراهم باشد. گفتند: پسرى خردسال را در چنين گرمايى به سفر مى‏برى؟ گفتم: به خدا سوگند هر كجا باشم او با من خواهد بود و از من مفارقت نخواهد كرد، برايش زاد و توشه فراهم مى‏سازم ، رفتم و يك زين از پارچه و كتان براى او پر ساختم و بسيار اتفاق مى‏افتاد كه ما سواره بوديم و شترى كه محمد بر آن سوار بود در مقابلم بود و از او جدا نبودم و پيشاپيش قافله حركت مى‏كرد و آنگاه كه گرما سخت مى‏شد ابرى سپيد و خنك مى‏آمد و بر او سلام مى‏كرد و بالاى سرش بود و از او جدا نمى‏شد و بسا كه آن ابر بر ما ميوه هخا فرو مى‏باريد و با ما سير مى‏كرد و گاهى در ميان راه از جهت آب در مضيقه بوديم تا به حدى كه بهاى يك مشك آب به دو دينار مى‏رسيد ولى ما هر كجا فرود مى‏آمديم حوضها پر و آب فراوان و زمين سرسبز مى‏شد و ما در نهايت فراوانى و خوشى و خيز بوديم و گروهى با ما بودند كه شترانشان وامانده بود، رسول - خدا صلى الله عليه و آله و سلم نزد آنها رفت و دستى بر آنها كشيد و به راه افتادند و چون نزديك شهر بصراى شام رسيديم ديديم كه يك صومعه مانند مركب راهوارى به سرعت به طرف ما مى‏آيد و چون نزديك ما شد ايستاد و بناگاه ديديم كه راهبى در آن است و آن ابر از سر رسول خدا حتى لحظه‏اى جدا نمى‏شد، آن راهب با مردم سخن نمى‏گفت و كاروانيان را نمى‏شناخت و نمى‏دانست كه مال التجاره آنها چيست؟ و چون به پيامبر اكرم نگريست او را شناخت و شنيدم كه مى‏گفت: اگر كسى باشد تويى تو!.

قال فنزلنا تحت شجرة عظيمة قريبة من الراهب قليلة الأغصان ليس لها حمل و كانت الركبان تنزل تحتها فلما نزلها رسول الله ص اهتزت الشجرة و ألقت أغصانها على رسول الله ص و حملت من ثلاثة أنواع من الفاكهة فاكهتان للصيف و فاكهة للشتاء فتعجب جميع من معنا من ذلك فلما رأى بحيرى الراهب ذلك ذهب فاتخذ لرسول الله ص طعاما بقدر ما يكفيه.

ابوطالب مى‏گويد: ما زير درخت بزرگى در نزديكى راهب فرود آمديم، آن درخت شاخه‏هاى كمى داشت و ميوه‏اى بر آن نبود و كاروانيان به زير آن درخت فرود آمدند و چون رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم به زير آن فرود آمد، درخت به جنبش آمد و شاخه‏هايش را بر رسول خدا افكند و سه نوع ميوه داد دو نوع تابستانى و يك نوع زمستانى و همه كسانى كه با ما بودند از آن متعجب شدند و چون بحيراى راهب آن را ديد، رفت و براى رسول اكرم غذايى به اندازه او آورد.

ثم جاء و قال من يتولى أمر هذا الغلام فقلت أنا فقال أى شى‏ء تكون منه فقلت أنا عمه فقال يا هذا إن له أعمام فأى الأعمام أنت فقلت أنا أخو أبيه من أم واحدة فقال أشهد أنه هو و إلا فلست بحيرى ثم قال لى يا هذا تأذن لى أن أقرب هذا الطعام منه ليأكله فقلت له قربه إليه و رأيته كارها لذلك و التفت إلى النبى ص فقلت يا بنى رجل أحب أن يكرمك فكل فقال هو لى دون أصحابى فقال بحيرى نعم هو لك خاصة فقال النبى ص فإنى لا آكل دون هؤلاء فقال بحيرى إنه لم يكن عندى أكثر من هذا فقال أ فتأذن يا بحيرى إلى أن يأكلوا معى فقال بلى فقال كلوا بسم الله فأكل و أكلنا معه فو الله لقد كنا مائة و سبعين رجلا و أكل كل واحد منا حتى شبع و تجشأ و بحيرى قائم على رأس رسول الله ص يذب عنه و يتعجب من كثرة الرجال و قلة الطعام و فى كل ساعة يقبل رأسه و يافوخه و يقول هو هو و رب المسيح و الناس لا يفقهون فقال له رجل من الركب إن لك لشأنا قد كنا نمر بك قبل اليوم فلا تفعل بنا هذا البر فقال بحيرى و الله إن لى لشأنا و شأنا و إنى لأرى ما لا ترون و أعلم ما لا تعلمون و إن تحت هذه الشجرة لغلاما لو أنتم تعلمون منه ما أعلم لحملتموه على أعناقكم حتى تردوه إلى وطنه و الله ما أكرمتكم إلا له و لقد رأيت له و قد أقبل نورا أضاء له ما بين السماء و الأرض و لقد رأيت رجالا فى أيديهم مراوح الياقوت و الزبرجد يروحونه و آخرين ينثرون عليه أنواع الفواكه ثم هذه السحابة لا تفارقه ثم صومعتى مشت إليه كما تمشى الدابة على رجلها ثم هذه الشجرة لم تزل يابسة قليلة الأغصان و لقد كثرت أغصانها و اهتزت و حملت ثلاثة أنواع من الفواكه فاكهتان للصيف و فاكهة للشتاء ثم هذه الحياض التى غارت و ذهب ماؤها أيام تمرج بنى إسرائيل بعد الحواريين حين وردوا عليهم فوجدنا فى كتاب شمعون الصفا أنه دعا عليهم فغارت و ذهب ماؤها ثم قال متى ما رأيتم قد ظهر فى هذه الحياض الماء فاعلموا أنه لأجل نبى يخرج فى أرض تهامة مهاجرا إلى المدينة اسمه فى‏قومه الأمين و فى السماء أحمد و هو من عترة إسماعيل بن إبراهيم لصلبه فو الله إنه لهو.

سپس آمد و گفت: سرپرست اين نوجوان كيست؟ گفتم: من، گفت: چه نسبتى با او دارى؟ گفت: من عموى او هستم، گفت: او عموهايى دارد تو كدام عموى او هستى؟ گفت: من برادر پدر او هستم و مادرمان هم يكى است، گفت: گواهى مى‏دهم كه او همان است و الا من بحيرا نيستم، سپس گفت: اى مرد! آيا اجازه مى‏دهى كه اين غذا را به نزد او ببرم تا بخورد؟ گفتم: ببر، و پيامبر را ديدم كه آن كار را خوش نداشت، متوجه پيامبر شدم و گفتم: فرزندم! مردى است كه دوست دارد تو را اكرام كند، پس از غذاى او بخور، فرمود: آيا اين غذاى من است و از آن اصحابم نيست؟ بحيرا گفت: آرى آن مخصوص تو است. پيامبر فرمود: من به تنهايى نمى‏خورم، بحيرا گفت: من بيش از اين چيزى نداشتم، پيامبر فرمود: آيا اجازه مى‏دهى كه آنها هم با من بخورند؟ گفت: آرى، فرمود: بسم الله بخوريد، او خورد و ما هم با او خورديم، به خدا سوگند ما يكصد و هفتاد نفر بوديم و هر كدام از ما آن قدر خورد تا سير شد و آروق زد و بحيرا بالاى سر - پيامبر ايستاده بود و از وى حمايت مى‏كرد و از بسيارى مردمان و كمى اطعام تعجب مى‏كرد و سر و گردن او را هر لحظه مى‏بوسيد و مى‏گفت: قسم به خداى مسيح كه او همان است و مردم نمى‏فهمند كه او چه مى‏گويد. يكى از كاروانيان گفت: تو را چه مى‏شود، ما پيش از اين نيز بر تو مى‏گذشتيم، اما چنين احسانى با ما نمى‏كردى، بحيرا گفت: به خدا سوگند كه امروز مرا حالتى ديگر است و من مى‏بينم چيزى را كه شما نمى‏بينيد و مى‏دانم چيزى را كه شما نمى‏دانيد، زير اين درخت پسرى است كه اگر آنچه را كه من از او مى‏دانم شما نيز مى‏دانستيد، او را بر گردن خود سوار مى‏كرديد و او را به وطنش مى‏رسانيديد. به خدا سوگند من شما را اكرام نكردم مگر به خاطر او، وقتى كه او پيش مى‏آمد نورى را در مقابلش ديدم كه مابين آسمان و زمين را برايش روشن مى‏كرد و مردانى را ديدم كه بادبزنهاى ياقوت و زبرجد در دست داشتند و او را باد مى‏زدند و مردان ديگرى كه انواع ميوه‏ها را بر او نثار مى‏كردند. سپس اين ابر از او جدا نمى‏شد، سپس اين صومعه من كه مانند چهارپايانى كه بر پايش راه مى‏رود به سوى او رفت، سپس اين درخت كه هميشه خشك و كم شاخه بود، شاخه‏هايش فراوان شد و به جنبش درآمده و سه نوع ميوه داد، دو ميوه تابستانى و يك ميوه زمستانى، سپس اين حوضها كه از زمان تمرد بنى اسرائيل بعد از آنكه حواريون عيسى بر آنها وارد شده بودند آبش فرو رفته و خشك شده بود و من در كتاب شمعون - الصفا خوانده‏ام كه او آنها را نفرين كرده و آبش فرو رفته و خشك شده است، سپس گفت: هر وقت ديديد كه آب در اين حوضها نمايان شد، بدانيد كه به خاطر پيامبرى است كه در زمين تهامه مبعوث شده و به مدينه مهاجرت مى‏كند، اسمش در ميان قومش امين است و در آسمانها احمد و او از عترت اسماعيل بن ابراهيم است و از صلب او است، به خدا سوگند كه اين همان است.

ثم قال بحيرى يا غلام أسألك عن ثلاث خصال بحق اللات و العزى إلا ما أخبرتنيها فغضب رسول الله ص عند ذكر اللات و العزى و قال لا تسألنى‏بهما فو الله ما أبغضت شيئا كبغضهما و إنما هما صنمان من حجارة لقومى فقال بحيرى هذه واحدة ثم قال فبالله إلا ما أخبرتنى فقال سل عما بدا لك فإنك قد سألتنى بإلهى و إلهك الذى ليس كمثله شى‏ء فقال أسألك عن نومك و يقظتك فأخبره عن نومه و يقظته و أموره و جميع شأنه فوافق ذلك ما عند بحيرى من صفته التى عنده فانكب عليه بحيرى فقبل رجليه و قال يا بنى ما أطيبك و أطيب ريحك يا أكثر النبيين أتباعا يا من بهاء نور الدنيا من نوره يا من بذكره تعمر المساجد كأنى بك قد قدت الأجناد و الخيل و قد تبعك العرب و العجم طوعا و كرها و كأنى باللات و العزى و قد كسرتهما و قد صار البيت العتيق لا يملكه غيرك تضع مفاتيحه حيث تريد كم من بطل من قريش و العرب تصرعه معك مفاتيح الجنان و النيران معك الذبح الأكبر و هلاك الأصنام أنت الذى لا تقوم الساعة حتى تدخل الملوك كلها فى‏دينك صاغرة قميئة فلم يزل يقبل يديه مرة و رجليه مرة و يقول لئن أدركت زمانك لأضربن بين يديك بالسيف ضرب الزند بالزند أنت سيد ولد آدم و سيد المرسلين و إمام المتقين و خاتم النبيين و الله لقد ضحكت الأرض يوم ولدت فهى ضاحكة إلى يوم القيامة فرحا بك و الله لقد بكت البيع و الأصنام و الشياطين فهى باكية إلى يوم القيامة أنت دعوة إبراهيم و بشرى عيسى أنت المقدس المطهر من أنجاس الجاهلية.

سپس بحيرا گفت: اى پسر! از تو سه خصلت مى‏پرسم و تو را به حق لات و عزى سوگند مى‏دهم كه مرا خبر دهى. رسول خدا چون نام لات و عزى را شنيد خشمگين شد و گفت: از من به واسطه آنها پرسش مكن كه به خدا هيچ چيز را مانند آنها دشمن ندارم و آنها دو بت سنگى هستند كه از آن قوم منند. بحيرا گفت: اين يك نشانه، سپس گفت: تو را به خدا سوگند مى‏دهم كه پاسخ را بدهى.

فرمود: هر چه مى‏خواهى بپرس، زيرا كه تو نام خدايم و خدايت را كه بى‏مانند است بر زبان آوردى، گفت: از خواب و بيداريت مى‏پرسم، پيامبر او را از خواب و بيدارى و امور و كارهايش با خبر ساخت و با آنچه بحيرا از وصف او مى‏دانست موافق بود. بحيرا خود را بر آن حضرت انداخت و پاهايش را بوسه داد و گفت: پسرم! چقدر خوشبويى! اى كسى كه از همه پيامبران بيشتر پيرو دارى! اى كسى كه روشنى دنيا از فرغ اوست! اى كسى كه مساجد به ذكرش آباد است! گويا تو را مى‏بينم كه لشكرها و اسبها را سوق مى‏دهى و عرب و عجم خواه و ناخواه از تو پيروى كنند، و گويا لات و عزى را مى‏بينم كه آنها را شكسته‏اى و بيت عتيق در تملك تو است و كليدهايش را هر كجا كه بخواهى مى‏نهى، چه بسيار از پهلوانان قريش و عرب كه آنان را به خاك مذلت مى‏افكنى و كليدهاى بهشت و دوزخ در دست تو است و ذبح اكبر و هلاك بتها به دست تو است، تو كسى هستى كه قيامت بر پا نشود تا آنكه همه پادشاهان با فروتنى در دين تو درآيند، و پيوسته دست و پايش را بوسه مى‏داد و مى‏گفت: اگر در زمان نبوت تو زنده باشم با شمشير و ساعد به ياريت بر مى‏خيزم، تو سيد فرزندان آدم و سرور رسولانى، تو امام متقين و خاتم انبيائى، به خدا سوگند آن روز كه تو به دنيا آمدى زمين خندان شد و تا روز قيامت به واسطه تو خندان خواهد بود، به خدا سوگند معبدهاى يهود و بتها و شياطين تا روز قيامت گريان خواهند بود، تو دعاى ابراهيم و بشارت عيسايى، تو مقدس و مطهر از پليديهاى جاهليتى.

ثم التفت إلى أبى طالب و قال ما يكون هذا الغلام منك فإنى أراك لا تفارقه فقال أبو طالب هو ابنى فقال ما هو بابنك و ما ينبغى لهذا الغلام أن يكون والده الذى ولده حيا و لا أمه فقال إنه ابن أخى و قد مات أبوه و أمه حاملة به و ماتت أمه و هو ابن ست سنين فقال صدقت هكذا هو و لكن أرى لك أن ترده إلى بلده عن هذا الوجه فإنه ما بقى على ظهر الأرض يهودى و لا نصرانى و لا صاحب كتاب إلا و قد علم بولادة هذا الغلام و لئن رأوه و عرفوا منه ما قد عرفت أنا منه ليبغينه شرا و أكثر ذلك هؤلاء اليهود فقال أبو طالب و لم ذلك قال لأنه كائن لابن أخيك هذه النبوة و الرسالة و يأتيه الناموس الأكبر الذى كان يأتى موسى و عيسى فقال أبو طالب كلا إن شاء الله لم يكن الله ليضيعه.

سپس رو به ابوطالب كرد و گفت: اين پسر چه نسبتى با تو دارد كه مى‏بينم از او جدا نمى‏شوى؟ ابوطالب گفت: او پسر من است، بحيرا گفت: پسر تو نيست و پدر و مادرش نبايد زنده باشند ابوطالب گفت: او پسر برادرم است. او به دنيا نيامده بود كه پدرش درگذشت و شش ساله بود كه مادرش را از دست داد. بحيرا گفت: راست گفتى او چنين است و چنين صلاح مى‏دانم كه او را از همين جا به شهر خودش برگردانى، زيرا هر يهودى و نصرانى و اهل كتاب از ولادت اين نوجوان آگاه است و اگر او را ببينند و چنان كه من مى‏شناختم آنها هم بشناسند شرى بدو رسانند و بيشتر آنها همين يهوديانند. ابوطالب گفت: براى چه؟ گفت: براى آنكه اين برادرزاده‏ات صاحب مقام نبوت و رسالت گردد و آن فرشته‏اى كه بر موسى و عيسى نازل مى‏گرديد بر او فرود مى‏آيد. ابوطالب گفت: هرگز، ان شاء الله خداوند او را تباه نسازد.

ثم خرجنا به إلى الشام فلما قربنا من الشام رأيت و الله قصور الشامات كلها قد اهتزت و علا منها نور أعظم من نور الشمس فلما توسطنا الشام ما قدرنا أن نجوز سوق الشام من كثرة ما ازدحموا الناس و ينظرون إلى وجه رسول الله ص و ذهب الخبر فى جميع الشامات حتى ما بقى فيها حبر و لا راهب إلا اجتمع عليه فجاء حبر عظيم كان اسمه نسطورا فجلس حذاه ينظر إليه و لا يكلمه بشى‏ء حتى فعل ذلك ثلاثة أيام متوالية فلما كانت الليلة الثالثة لم يصبر حتى قام إليه فدار خلفه كأنه يلتمس منه شيئا فقلت له يا راهب كأنك تريد منه شيئا فقال أجل إنى أريد منه شيئا ما اسمه قلت محمد بن عبد الله فتغير و الله لونه ثم قال فترى أن تأمره أن يكشف لى عن ظهره لأنظر إليه فكشف عن ظهره فلما رأى الخاتم انكب عليه يقبله و يبكى ثم قال يا هذا أسرع برد هذا الغلام إلى موضعه الذى ولد فيه فإنك لو تدرى كم عدو له فى‏أرضنا لم تكن بالذى تقدمه معك فلم يزل يتعاهده فى كل يوم و يحمل إليه الطعام فلما خرجنا منها أتاه بقميص من عنده فقال لى أ ترى أن يلبس هذا القميص ليذكرنى به فلم يقبله و رأيته كارها لذلك فأخذت أنا القميص مخافة أن يغتم و قلت أنا ألبسه و عجلت به حتى رددته إلى مكة فو الله ما بقى بمكة يومئذ امرأة و لا كهل و لا شاب و لا صغير و لا كبير إلا استقبلوه شوقا إليه ما خلا أبو جهل لعنه الله فإنه كان فاتكا ماجنا قد ثمل من السكر. ⁽⁷⁸⁾

سپس او را به شام برديم و چون نزديك شهر شام رسيديم، به خدا سوگند تمام كاخهاى شام لرزيد و نورى از آن برخاست كه از پرتو خورشيد رخشانتر بود و هنگامى كه به شهر شام درآمديم نتوانستيم به واسطه ازدحام مردم از بازار شام بگذريم و همه به صورت رسول خدا مى‏نگريستند و اين خبر در همه شامات منتشر شد تا به غايتى كه همه احبار و راهبان به نزد او گرد آمدند و يكى از احبار بزرگ كه نامش نسطورا بود آمد و در مقابل او نشست و به او مى‏نگريست ولى با او سخن نگفت و سه روز متوالى چنين كرد و چون شب سوم فرا رسيد بى‏تاب شد و به نزد او آمد و پشت سر او مى‏چرخيد، گويا چيزى را از او مى‏طلبيد، گفتم: اى راهب! اسمش چيست؟ گفتم: محمد بن عبدالله، به خدا سوگند كه رنگش پريد، سپس گفت: ممكن است به او بفرمائيد پشت شانه‏اش را برهنه كند تا آن را ببينم، پشت شانه‏اش را برهنه كرد و چون مهر نبوت را ديد، فرو افتاد، او را مى‏بوسيد و گريه مى‏كرد. سپس گفت: اى مرد زود اين فرزند را به خانه‏اش برگردان كه اگر مى‏دانستى در سرزمين ما چقدر دشمن دارد او را با خود نمى‏آوردى و هر روز براى ديدار او مى‏آمد و برايش غذا مى‏آورد، و چون از شهر شام بيرون مى‏آمديم پيراهنى از پيش خود آورد و گفت: آيا ممكن است كه اين پيراهن را بپوشد تا به ياد من باشد و پيامبر نپذيرفت و آن كار را خوش نداشت، من براى آنكه او ناراحت نشود آن پيراهن را گرفتم و گفتم: من آن را بر تنش خواهم كرد و شتابان او را به مكه برگردانيدم و به خدا سوگند آن روز كسى از زن و پير و جوان و كوچك و بزرگ نبود كه به استقبال او نيايد بجز ابوجهل - لعنه الله - كه مردى خونخوار و بدكردار بود و از مستى به خود نبود.

2 - و بهذا الإسناد عن عبد الله بن محمد قال حدثنى أبى و حدثنى عبد الرحمن بن محمد عن محمد بن عبد الله بن أبى بكر بن محمد بن عمرو بن حزم عن أبيه عن جده أن أبا طالب قال لما فارقه بحيرى بكى بكاء شديدا و أخذ يقول يا ابن آمنة كأنى بك و قد رمتك العرب بوترها و قد قطعك الأقارب و لو علموا لكنت لهم بمنزلة الأولاد ثم التفت إلى و قال أما أنت يا عم فارع فيه قرابتك الموصولة و احتفظ فيه وصية أبيك فإن قريشا ستهجرك فيه فلا تبال و إنى أعلم أنك لا تؤمن به ظاهرا و لكن ستؤمن به باطنا و لكن سيؤمن به ولد تلده و سينصره نصرا عزيزا اسمه فى السماوات البطل الهاصر و فى الأرض الشجاع الأنزع منه الفرخان المستشهدان و هو سيد العرب و رئيسها و ذو قرنيها و هو فى الكتب أعرف من أصحاب عيسى (ع) فقال أبو طالب و الله قد رأيت كل الذى وصفه بحيرى و أكثر.

2- در روايتى ديگر از ابوطالب نقل شده است كه گفت: چون بحيراى راهب او را ترك مى‏كرد مى‏گريست و مى‏گفت: اى پسر آمنه! گويا تو را مى‏بينم كه همه عرب با كمانشان به تو تير مى‏زنند و خويشان با تو قطع رابطه كرده‏اند و اگر مى‏دانستند تو را به منزله اولاد مى‏شمردند، سپس به من التفات فرموده و گفت: اما تو اى عمو! تو خويشى را پيوسته مراعات كن. و وصيت پدرت را درباره او حفظ كن كه قريش به زودى تو را به خاطر او ترك كند و تو پرا مدار و من مى‏دانم كه تو در ظاهر به او ايمان نمى‏آورى اما در باطن به او ايمان دارى و فرزندى از تو به او ايمان آورد و او را به عزت يارى كند نامش در آسمانها بطل هاصر است و در زمينشجاع انزع باشد او را دو فرزند شهيد است و او سيد عرب و ذوقرنين آنها است و او در كتابها از اصحاب عيسى عليه السلام معروفتر است.

ابوطالب گويد: به خدا سوگند هر آنچه بحيرا گفته بود و بيشتر از آن را به چشم خود ديدم.

3- حدثنا أبى رحمه الله قال حدثنا على بن إبراهيم عن أبيه عن ابن أبى‏عمير عن أبان بن عثمان يرفعه قال لما بلغ رسول الله ص أراد أبو طالب أن يخرج إلى الشام فى عير قريش فجاء رسول الله ص و تشبث بالزمام و قال يا عم على من تخلفنى لا على أم و لا على أب و قد كانت أمه توفيت فرق له أبو طالب و رحمه و أخرجه معه و كانوا إذا ساروا تسير إلى رأس رسول الله ص غمامة تظله من الشمس فمروا فى طريقهم برجل يقال له بحيرى فلما رأى الغمامة تسير معهم نزل من صومعته و اتخذ لقريش طعاما و بعث إليهم يسألهم أن يأتوه و قد كانوا نزلوا تحت شجرة فبعث إليهم يدعوهم إلى طعامه فقالوا له يا بحيرى و الله ما كنا نعهد هذا منك قال قد أحببت أن تأتونى فأتوه و خلفوا رسول الله ص فى الرحل فنظر بحيرى إلى الغمامة قائمة فقال لهم هل بقى منكم أحد لم يأتنى فقالوا ما بقى منا إلا غلام حدث خلفناه فى الرحل فقال لا ينبغى أن يتخلف عن طعامى أحد منكم فبعثوا إلى رسول الله ص فلما أقبل أقبلت الغمامة فلما نظر إليه بحيرى قال من هذا الغلام قالوا ابن هذا و أشاروا إلى أبى طالب فقال له بحيرى هذا ابنك قال أبو طالب هذا ابن أخى قال ما فعل أبوه قال توفى و هو حمل فقال بحيرى لأبى‏طالب رد هذا الغلام إلى بلاده فإنه إن علمت به اليهود ما أعلم منه قتلوه فإن لهذا شأنا من الشأن هذا نبى هذه الأمة هذا نبى السيف.

3- ابان بن عثمان در حديث مرفوعى گويد: چون رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سلم به سن بلوغ رسيد، ابوطالب چنين خواست كه با كاروان قريش به شام رود، رسول اكرم آمد و زمام شتر را گرفت و گفت: اى عمو جان! مرا به كه مى‏سپارى؟ نه پدرى هست و نه مادرى! و مادرش نيز وفات كرده بود، ابوطالب دلش به حال او سوخت و بر او مهربانى كرد و او را با خود برد و چون راه مى‏رفتند بر بالاى سر پيامبر ابرى در برابر آفتاب سايه مى‏انداخت و در راه به مردى برخوردند كه بحيرا نام داشت و چون ديد ابرى با آنها سير مى‏كند از صومعه خود فرود آمد و طعامى براى قريش آماده كرد و كسى را به نزد آنها فرستاد و آنها را دعوت كرد كه به نزد او بروند و آنان به زير درختى فرود آمده بودند، فرستاد كه براى صرف غذا بيائيد، گفتند: اى بحيرا! ما چنين سابقه‏اى از تو به ياد نداريم. گفت: من دوست دارم كه به نزد من آئيد، آمدند و رسول خدا را نزد بار و بنه خود گذاشتند، بحيرا ديد كه ابر بر جاى خود ايستاده است به آنها گفت: آيا كسى از شما هست كه به نزد من نيامده باشد؟ گفتند: كسى نيست مگر نوجوانى كه بر سر بار و بنه خود گذاشته‏ايم.

گفت: سزاوار نيست كه هچ يك از شما بر سر سفره من نباشد و به دنبال رسول خدا فرستادند و چون او آمد آن ابر هم آمد. بحيرا در او نگريست و گفت: اين نوجوان كيست؟ گفتند: فرزند اين آقا - و به ابوطالب اشاره كردند - بحيرا گفت: آيا اين فرزند تو است؟ ابوطالب گفت: اين برادرزاده من است. گفت: پدرش چه مى‏كند؟ گفت: در رحم مادرش بود كه پدرش درگذشت. بحيرا به ابوطالب گفت: اين پسر را به شهر خود برگردان كه اگر يهود آنچه را كه من از او مى‏دانم بدانند او را بكشند، او مقام بزرگى دارد، او پيامبر اين امت است، او پيامبر شمشير است.