باب 10: خبر قس بن ساعده ايادى‏

باب 10: فى خبر قس بن ساعدة الأيادى

و مثل قس بن ساعدة الأيادى فى علمه و حكمته كان يعرف النبى ص و ينتظر ظهوره و يقول إن لله دينا خير من الدين الذى أنتم عليه و كان النبى ص يترحم عليه و يقول يحشر يوم القيامة أمة وحده.

و فردى مانند قس بن ساعده ايادى كه عالم و حكيم بود پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم را پيش از ولادتش مى‏شناخت و منتظر ظهور او بود و مى‏گفت: خدا را دينى است كه از دين شما بهتر است و پيامبر اكرم نيز براى او طلب رحمت مى‏كرد و مى‏فرمود: او در روز قيامت به تنهايى بمانند امتى محشور مى‏شود.

1 - حدثنا أبى رضى الله عنه قال حدثنا سعد بن عبد الله عن أحمد بن محمد بن عيسى عن الحسن بن محبوب عن العلاء بن رزين عن محمد بن مسلم عن أبى جعفر (ع) قال بينا رسول الله ص ذات يوم بفناء الكعبة يوم افتتح مكة إذ أقبل إليه وفد فسلموا عليه فقال رسول الله ص من القوم قالوا وفد بكر بن وائل قال فهل عندكم علم من خبر قس بن ساعدة الأيادى قالوا نعم يا رسول الله قال فما فعل قالوا مات فقال رسول الله ص الحمد لله رب الموت و رب الحياة كل نفس ذائقة الموت كأنى أنظر إلى قس بن ساعدة الأيادى و هو بسوق عكاظ على جمل له أحمر و هو يخطب الناس و يقول اجتمعوا أيها الناس فإذا اجتمعتم فأنصتوا فإذا أنصتم فاسمعوا فإذا سمعتم فعوا فإذا وعيتم فاحفظوا فإذا حفظتم فاصدقوا ألا إنه من عاش مات و من مات فات و من فات فليس ب‏آت أن فى السماء خبرا و فى الأرض عبرا سقف مرفوع و مهاد موضوع و نجوم تمور و ليل يدور و بحار ماء لا تغور يحلف قس ما هذا بلعب و إن من وراء هذا لعجبا ما لى أرى الناس يذهبون فلا يرجعون أ رضوا بالمقام فأقاموا أم تركوا فناموا يحلف قس يمينا غير كاذبة إن لله دينا هو خير من الدين الذى أنتم عليه ثم قال رسول الله ص رحم الله قسا يحشر يوم القيامة أمة وحده.

1- محمد بن مسلم از امام محمد باقر عليه السلام روايت كند كه فرمود: در فتح مكه يك روز رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم كنار خانه كعبه بود كه گروهى نماينده بر او وارد شدند و سلام كردند. رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: اين قوم چه كسانى هستند؟ گفتند: نمايندگان بكر بن وائل. فرمود: آيا از اخبار قس بن ساعده ايادى آگاهى داريد؟ گفتند: آرى اى رسول خدا. فرمود: چه مى‏كند؟ گفتند: از دنيا رفته است. فرمود: سپاس خدائى را كه پروردگار موت و حيات است، هر شخص طعم مرگ را مى‏چشد. گويا قس بن ساعده ايادى را مى‏بينم كه در بازار عكاظ بر شتر سرخ موى خود است و براى مردم خطبه مى‏خواند و مى‏گويد: اى مردم! گرد آئيد و چون گرد آمديد خاموش باشيد و چون خاموش شديد گوش دهيد و چون گوش داديد فرا گيريد و چون فرا گرفتيد حفظ كنيد و چون حفظ كرديد باور كنيد. آگاه باشيد هر كه زندگى كرد خواهد مرد و هر كه مرد از دست مى‏رود و ره كه از دست رفت ديگر نمى‏آيد، در آسمان خبر و در زمين عبرتهائى است، سقفى است برافراشته شده و گهواره‏اى است نهاده شده و ستارگانى در حركت و شبى در چرخش و درياهاى آبى كه فرو نمى‏رود. قس سوگند ياد مى‏كند كه اينها بازيچه نيست و در وراى اينها امر شگفتى است. چرا مردم را مى‏بينم كه مى‏روند و باز نمى‏گردند؟ آيا اقامت در آنجا را پسنديده و در آنچا رحل اقامت افكنده‏اند؟ يا در آنجا رها شده و خوابيده‏اند؟ قس سوگند ياد مى‏كند كه خدا را دينى است كه از دين شما بهتر است. سپس رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: خدا قس را رحمت كند، او در روز قيامت به تنهائى به مانند امتى محشور مى‏شود.

قال هل فيكم أحد يحسن من شعره شيئا فقال بعضهم سمعته يقول.

فرمود: آيا در ميان شما كسى هست كه از شعار او بداند؟ يكى از آنها گفت: من از او شنيدم كه مى‏گفت:

و بلغ من حكمة قس بن ساعدة و معرفته أن النبى ص كان يسأل من يقدم عليه من أياد من حكمه و يصغى إليه سمعه.

حكمت قس بن ساعده و معرفت او به جايى رسيده بود كه پيامبر اكرم از كسانى كه از قبيله اياد بر آن حضرت وارد مى‏شدند، از حكمتهاى قس پرسش مى‏كردند و به آن گوش فرا مى‏دادند.

2 - حدثنا الحسن بن عبد الله بن سعيد قال حدثنا أبو الحسن على بن الحسين بن إسماعيل قال أخبرنا محمد بن زكريا قال حدثنا عبد الله بن الضحاك عن هشام عن أبيه أن وفدا من أياد قدموا على رسول الله ص فسألهم عن حكم قس بن ساعدة فقالوا قال قس.

2- هشام از پدرش روايت كند كه نمايندگانى از قبيله اياد بر رسول - خدا صلى الله عليه و آله و سلم وارد شدند و آن حضرت از حكمتهاى قس بن ساعده پرسش فرموده گفتند: قس مى‏گويد:

1- اى خواننده مرگ! مرده‏ها در گورند و بر تن آنها از بقيه اثاث زندگانى همان پاره كفنهاست.

2- آنها را فروگذار كه ايشان را روزى است كه بر آنها فرياد كنند و از خواب برخيزند همچنان كه بيهوش از خوابها بيدار شود.

3- بعضى از ايشان عريانند و بعضى ديگر در جامه‏هاى خود و بعضى از آن جامه‏ها جديد و نو است و بعضى ديگر تكه تكه و كهنه.

4- تا آنگاه كه به حالى غير حالت خود برگردند، آفرينشى نو و خلقى كه بعد از ايشان آفريده مى‏شوند.

مطر و نبات و آباء و أمهات و ذاهب و آت و آيات فى أثر آيات و أموات بعد أموات ضوء و ظلام و ليال و أيام و فقير و غنى و سعيد و شقى و محسن و مسى‏ء نبأ لأرباب الغفلة ليصلحن كل عامل عمله كلا بل هو الله واحد ليس بمولود و لا والد أعاد و أبدى و إليه المآب غدا.

باران است و نبات، پدران و مادران، رونده و آينده، آياتى به دنبال آيات و امواتى بعد از اموات، روشنى و تاريكى و شبها و روزها و فقير و غنى و سعيد و شقى و نيكوكار و بدكار، خبرى براى غافلان بايد كه هر عاملى عملش را اصلاح كند، چنين نيست، بلكه او خداى يكتاست، نه مولود است و نه والد، اعاده مى‏كند و آغاز مى‏نمايد و فردا بازگشت به سوى اوست.

و أما بعد يا معشر أياد أين ثمود و عاد و أين الآباء و الأجداد أين الحسن الذى لم يشكر و القبيح الذى لم ينقم كلا و رب الكعبة ليعودن ما بدا و لئن ذهب يوم ليعودن يوم.

اما بعد، اى گروه ياد! ثمود و عاد كجايند؟ و آباء و اجداد كجا هستند؟ آن نيكى كه مورد تقدير و سپاس واقع نشد كجاست؟ و آن زشتى كه نقمت و بلا در پى نداشت كه ديد؟ چنين نيست، به خداى كعبه آنچه آغاز شد دوباره عود مى‏كند و اگر روزى برود، روزى ديگر باز مى‏گردد.

و هو قس بن ساعدة بن حذاقة بن زهر بن أياد بن نزار أول من آمن بالبعث من أهل الجاهلية و أول من توكأ على عصا و يقال إنه عاش ستمائة سنة و كان يعرف النبى ص باسمه و نسبه و يبشر الناس بخروجه و كان يستعمل التقية و يأمر بها فى خلال ما يعظ به الناس.

و او قس فرزند ساعده فرزند حذاقه فرزند زهر فرزند اياد فرزند نزار است اولين كسى كه از جاهليت به قيامت ايمان آورد و اولين كسى كه به عصا تكيه زد، و مى‏گويند او ششصد سال زيست و پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم را به اسم و نسب مى‏شناخت و مردم را به قيام او بشارت مى‏داد و به تقيه عمل مى‏كرد و به مردم در ضمن مواعظش بدان دستور مى‏داد.

3- حدثنا الحسن بن عبد الله بن سعيد قال أخبرنا أبو الحسن على بن الحسين بن إسماعيل قال أخبرنا محمد بن زكريا بن دينار قال حدثنى مهدى‏بن سابق عن عبد الله بن عباس عن أبيه قال جمع قس بن ساعدة ولده فقال إن المعى تكفيه البقلة و ترويه المذقة و من عيرك شيئا ففيه مثله و من ظلمك وجد من يظلمه متى عدلت على نفسك عدل عليك من فوقك فإذا نهيت عن شى ء فابدأ بنفسك و لا تجمع ما لا تأكل و لا تأكل ما لا تحتاج إليه و إذا ادخرت فلا يكونن كنزك إلا فعلك و كن عف العيلة مشترك الغنى تسد قومك و لا تشاورن مشغولا و إن كان حازما و لا جائعا و إن كان فهما و لا مذعورا و إن كان ناصحا و لا تضعن فى عنقك طوقا لا يمكنك نزعه إلا بشق نفسك و إذا خاصمت فاعدل و إذا قلت فاقتصد و لا تستودعن أحدا دينك و إن قربت قرابته فإنك إذا فعلت ذلك لم تزل وجلا و كان المستودع بالخيار فى الوفاء بالعهد و كنت له عبدا ما بقيت فإن جنى عليك كنت أولى بذلك و إن وفى كان الممدوح دونك عليك بالصدقة فإنها تكفر الخطيئة.

3- عبدالله بن عباس از پدرش نقل كند كه گفت: قس بن ساعده فرزندش را گرد آورد و گفت: براى شكم باقلائى بس است و شير آميخته با آب هم آن را سيراب مى‏كند، هر كه تو را به چيزى سرزنش كرد در خودش هم مانند آن هست و هر كس به تو ظلم كند، ظالمى بدو ظلم خواهد كرد، اگر بر نفست عدالت ورزى، مافوقت نيز بر تو عدالت ورزد، آنگاه كه خواستى از چيزى نهى كنى از خود آغاز كن و چيزى را كه نمى‏خورى گردآورى مكن و چيزى را كه محتاج آن نيستى مخور، اگر خواستى چيزى را ذخيره سازى، آن عملت باشد، اگر مى‏خواهى آقاى قومت باشى خرجت را بر ديگران منه، اما ثروتت را با آنان در ميان نه، با كسى كه مشغول است مشورت مكن اگر چه حاذق باشد، و با گرسنه مشورت مكن گرچه فهيم باشد، و با ترسو مشورت مكن گر چه ناصح باشد، و طوقى بر گردنت مينداز كه جز با مشقت نتوانى آن را بردارى، چون دشمنى مى‏كنى عدالت بورز و در گفتار ميانه‏رو باش و راز دين خود را به امانت نزد كسى مگذار گر چه خويشاوند نزديك باشد كه اگر چنين كردى پيوسته هراسناك خواهى بود، و امانتدار مختار است كه وفا كند و يا تخلف ورزد و تا زنده‏اى او را بنده‏اى، اگر بر تو جنايت كند تو خود چنين كرده‏اى و اگر وفا كند مدحش از آن تو نيست، و بر تو صدقه دادن كه آن كفاره گناهان است.

فكان قس لا يستودع دينه أحدا و كان يتكلم بما يخفى معناه على العوام و لا يستدركه إلا الخواص.

و قس راز دينش را به احدى نمى‏سپرد و به گونه‏اى سخن مى‏گفت كه معناى آن بر عوام مخفى بود و فقط خواص معناى آن را درك مى‏كردند.

باب 11: خبر تبع پادشاه يمن‏

باب‏11: فى خبر تبع

و كان تبع الملك أيضا ممن عرف النبى ص و انتظر خروجه لأنه قد وقع إليه خبره فعرفه أنه سيخرج من مكة نبى يكون مهاجرته إلى يثرب.

تبع پادشاه يمن نيز از كسانى بود كه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم را مى‏شناخت و منتظر قيام او بود، زيرا خبر آن بدو رسيده بود و مى‏دانست كه به زودى پيامبر از مكه ظهور كرده و به يثرب مهاجرت خواهد كرد.

1 - محمد بن الحسن بن أحمد بن الوليد رضى الله عنه قال حدثنا محمد بن الحسن الصفار عن أحمد بن محمد بن عيسى عن الحسن بن على عن عمر بن أبان عن أبان رفعه أن تبع قال فى مسيره:

1- أبان در حديثى مرفوع گويد: تبع در مسير پيامبر اكرم از مكه به مدينه اين اشعار را سروده است:

قال أبو عبد الله (ع) قد أخبر أنه سيخرج من هذه يعنى مكة نبى يكون مهاجرته إلى يثرب فأخذ قوما من اليمن فأنزلهم مع اليهود لينصروه إذا خرج و فى ذلك يقول:

امام صادق عليه السلام فرموده: او خبر داده است كه از اين شهر پيامبرى ظهور خواهد كرد كه به يثرب مهاجرت خواهد كرد، به همين جهت گروهى از مردم يمن را با يهوديان در آنجا سكنى داد تا آنگاه كه مبعوث شود او را يارى كنند و در اين باره گفته است:

2- حدثنا أبى رضى الله عنه قال حدثنا على بن إبراهيم عن أبيه عن ابن أبى‏عمير عن إبراهيم بن عبد الحميد عن الوليد بن صبيح عن أبى عبد الله‏قال إن تبعا قال للأوس و الخزرج كونوا هاهنا حتى يخرج هذا النبى أما أنا فلو أدركته لخدمته و لخرجت معه.

2- وليد بن صبيح از امام صادق عليه السلام روايت كند كه فرمود: تبع به دو قبيله اوس و خزرج سفارش كرد كه همين جا باشيد تا اين پيامبر ظاهر شود، اما من اگر او را درك كنم بدو خدمت مى‏كنم و با او خواهم بود.

3- حدثنا أحمد بن محمد بن الحسين البزاز قال حدثنا محمد بن يعقوب الأصم قال حدثنا أحمد بن عبد الجبار العطاردى قال حدثنا يونس بن بكير الشيبانى عن زكريا بن يحيى المدنى قال حدثنى عكرمة قال سمعت ابن عباس يقول لا يشتبهن عليكم أمر تبع فإنه كان مسلما.

3- عكرمه گفته است از ابن عباس شنيده‏ام كه مى‏گفت: امر تبع بر شما مشتبه نشود او مسلمان بود.

باب 12: خبر عبدالمطلب و ابوطالب‏

باب 12: فى خبر عبد المطلب و أبى طالب

و كان عبد المطلب و أبو طالب من أعرف العلماء و أعلمهم بشأن النبى ص و كانا يكتمان ذلك عن الجهال و أهل الكفر و الضلال.

عبدالمطلب و ابوطالب از هم دانشمندان به مقام پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم داناتر بودند، اما آن را از جهال و اهل كفر و ضلال پنهان مى‏داشتند.

1 - حدثنا على بن أحمد بن موسى رضى الله عنه قال حدثنا أحمد بن يحيى بن زكريا القطان قال حدثنا محمد بن إسماعيل قال حدثنا عبد الله بن محمد قال حدثنا أبى قال حدثنى الهيثم بن عمرو المزنى عن إبراهيم بن عقيل الهذلى عن عكرمة عن ابن عباس قال كان يوضع لعبد المطلب فراش فى ظل الكعبة لا يجلس عليه أحد إلا هو إجلالا له و كان بنوه يجلسون حوله حتى يخرج عبد المطلب فكان رسول الله ص يخرج و هو غلام فيمشى حتى يجلس على الفراش فيعظم ذلك على أعمامه و يأخذونه ليؤخروه فيقول لهم عبد المطلب إذا رأى ذلك منهم دعوا ابنى فو الله إن له لشأنا عظيما إنى أرى أنه سيأتى عليكم يوم و هو سيدكم إنى أرى غرته غرة تسود الناس ثم يحمله فيجلسه معه و يمسح ظهره و يقبله و يقول ما رأيت قبلة أطيب منه و لا أطهر قط و لا جسدا ألين منه و لا أطيب منه ثم يلتفت إلى أبى طالب و ذلك أن عبد الله و أبا طالب لأم واحدة فيقول يا أبا طالب إن لهذا الغلام لشأنا عظيما فاحفظه و استمسك به فإنه فرد وحيد و كن له كالأم لا يصل إليه بشى‏ء يكرهه ثم يحمله على عنقه فيطوف به أسبوعا فكان عبد المطلب قد علم أنه يكره اللات و العزى فلا يدخله عليهما فلما تمت له ست سنين ماتت أمه آمنة بالأبواء بين مكة و المدينة و كانت قدمت به على أخواله من بنى عدى فبقى رسول الله ص يتيما لا أب له و لا أم فازداد عبد المطلب له رقة و حفظا و كانت هذه حاله حتى أدركت عبد المطلب الوفاة فبعث إلى أبى طالب و محمد على صدره و هو فى غمرات الموت و هو يبكى و يلتفت إلى أبى طالب و يقول يا أبا طالب انظر أن تكون حافظا لهذا الوحيد الذى لم يشم رائحة أبيه و لا ذاق شفقة أمه انظر يا أبا طالب أن يكون من جسدك بمنزلة كبدك فإنى قد تركت بنى كلهم و أوصيتك به لأنك من أم أبيه يا أبا طالب إن أدركت أيامه فاعلم أنى كنت من أبصر الناس و أعلم الناس به فإن استطعت أن تتبعه فافعل و انصره بلسانك و يدك و مالك فإنه و الله سيسودكم و يملك ما لم يملك أحد من بنى آبائى يا أبا طالب ما أعلم أحدا من آبائك مات عنه أبوه على حال أبيه و لا أمه على حال أمه فاحفظه لوحدته هل قبلت وصيتى فيه فقال نعم قد قبلت و الله على بذلك شهيد فقال عبد المطلب فمد يدك إلى‏فمد يده إليه فضرب يده على يده ثم قال عبد المطلب الآن خفف على الموت ثم لم يزل يقبله و يقول أشهد أنى لم أقبل أحدا من ولدى أطيب ريحا منك و لا أحسن وجها منك و يتمنى أن يكون قد بقى حتى يدرك زمانه فمات عبد المطلب و هو ابن ثمان سنين فضمه أبو طالب إلى نفسه لا يفارقه ساعة من ليل و لا نهار و كان ينام معه حتى لا يأتمن عليه أحدا.

1- عكرمه از ابن عباس نقل كرده است كه مى‏گفت: در سايه خانه كعبه مسندى براى عبدالمطلب مى‏انداختند و او بر آن مى‏نشست و به خاطر اكرام و احترام وى كسى بر روى آن مسند نمى‏نشست، فرزندان او همه در اطراف او مى‏نشستند تا آنكه عبدالمطلب برخيزد و بيرون رود، اما رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم كه كودك بود مى‏آمد و روى آن مسند مى‏نشست. اين موضوع بر عموهايش گران مى‏آمد و او را مى‏گرفتند تا او را واپس برند و آنگاه كه عبدالمطلب چنين مى‏ديد، مى‏فرمود: پسرى را وانهيد، به خدا سوگند او ا شأنى بزرگ است و من مى‏بينم روزى خواهد آمد كه او سرور همه شما باشد. من در پيشانى او مى‏بينم كه بر همه مردم سرورى كند. سپس او را بر مى‏داشت و با خود بر آن مسند مى‏نشانيد و دستى به پشت او مى‏كشيد و او را مى‏بوسيد و مى‏گفت: من هرگز بوسه‏اى به اين خوبى و پاكيزگى نديده‏ام و تنى به اين نرمى و خوشبوئى مشاهده نكرده‏ام، سپس رو به ابوطالب مى‏كرد - زيرا عبدالله و ابوطالب از يك مادر بودند - و مى‏فرمود: اى ابوطالب! براى اين كودك شأن بزرگى است او را حفظ كن و نگاهدار كه او يكتا و يگانه است و براى او مانند مادر باش، مبادا چيزى كه بدش مى‏آيد به وى رسد، سپس او را بر گردن خود مى‏نهاد و هفت بار طواف مى‏كرد. عبدالمطلب مى‏دانست كه او از لات و عزى بدش مى‏آيد و وى را با آنها موجه نمى‏كرد و چون شش ساله شد مادرش آمنه در سرزمين ابواء كه بين مكه و مدينه است درگذشت، آمنه او را براى ديدار دائيهايش كه از بنى عدى بودند برده بود و رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سلم بدون پدر و مادر گرديد و عبدالمطلب نسبت به او مهربانتر و حافظتر شد و حال چنين بود تا وفات عبدالمطلب نزديك شد ابوطالب را فراخواند و در حاليكه محمد روى سينه‏اش بود و او در سكرات مرگ به سر مى‏برد، مى‏گريست و به ابوطالب مى‏گفت: اى ابوطالب بنگر تا حافظ اين يگانه باشى كسى كه رائحه پدر استشمام نكرده است و مهر مادرى نچشيده: اى ابوطالب بنگر كه او را نسبت به تن خود به منزله جگرت بدانى، من همه فرزندانم را رها كرده و تنها سفارش او را به تو مى‏كنم زيرا تو از مادر پدر او هستى. اى ابوطالب! اگر ايام او را درك كردى بدان كه من از همه مردم به امر او بيناتر و آگاهتر بوده‏ام و اگر توانستى از او پيروى كن و او را با زبان و دست و ثروتت يارى نما، كه او - به خدا سوگند - به زودى بر شما آقائى كند و سلطنتى يابد كه هيچ يك از اولاد پدرانم نداشتند، اى ابوطالب! هيچ يك از پدرانت را نمى‏شناسم كه پدرش چون پدر او و مادرش چون مادر او مرده باشند، او را به واسطه تنهائيش حافظ باش. آيا وصيتم را درباره او پذيرفتى؟ ابوطالب گفت: آرى پذيرفتم و خدا نيز بر آن گواه است. عبدالمطلب گفت: دستت را به سوى من دراز كن و او نيز دستش را دراز كرد و با يكديگر دست دادند. سپس عبدالمطلب گفت: اكنون مرگ بر من آسان شد، سپس پى در پى محمد را مى‏بوسيد و مى‏گفت: گواهى مى‏دهم كه هيچ يك از فرزندان خود را نبوسيده‏ام كه از تو خوشبوتر و خوشروتر باشد و آرزو مى‏كرد كه در قيد حيات باشد تا زمان او را درك كند و آنگاه كه عبدالمطلب فوت كرد محمد بچه‏اى هشت ساله بود، ابوطالب او را همراه خود كرد و ساعتى از شبانه روز از او غافل نبود و در كنار او مى‏خوابيد و هيچ كس را بر او امين نمى‏دانست.

2 - حدثنا أحمد بن محمد بن الحسين البزاز قال حدثنا محمد بن يعقوب الأصم قال حدثنا أحمد بن عبد الجبار العطاردى قال حدثنا يونس بن بكير عن محمد بن إسحاق بن يسار المدنى قال حدثنا العباس بن عبد الله بن سعيد عن بعض أهله قال كان يوضع لعبد المطلب جد رسول الله ص فراش فى ظل الكعبة فكان لا يجلس عليه أحد من بنيه إجلالا له و كان رسول الله ص يأتى حتى يجلس عليه فيذهب أعمامه ليؤخروه فيقول جده عبد المطلب دعوا ابنى فيمسح على ظهره و يقول إن لابنى هذا لشأنا فتوفى عبد المطلب و النبى ص ابن ثمان سنين بعد عام الفيل بثمان سنين.

2- عباس بن عبدالله بن سعيد از بعضى از خاندانش نقل كرده است كه براى عبدالمطلب (جد رسول خدا) در سايه كعبه مسندى مى‏انداختند و به واسطه حرمت او هيچ يك از فرزندانش بر آن مسند نمى‏نشست، اما رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم مى‏آمد و بر روى آن مى‏نشست، عموهايش مى‏آمدند تا او را واپس برند جدش عبدالمطلب مى‏گفت: فرزندم را واگذاريد و بر پشتش دست محبت مى‏كشيد و مى‏گفت: براى اين فرزندم شأن و منزلتى بزرگ است. عبدالمطلب در سال هشتم عام الفيل درگذشت و پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم پسر بچه‏اى هشت ساله بود.

3 - حدثنا على بن أحمد رضى الله عنه قال حدثنا أحمد بن يحيى قال حدثنا محمد بن إسماعيل قال حدثنا عبد الله بن محمد قال حدثنا أبى عن خالد بن إلياس عن أبى بكر بن عبد الله بن أبى جهم قال حدثنى أبى عن جدى قال سمعت أبا طالب يحدث عن عبد المطلب قال بينا أنا نائم فى‏الحجر إذ رأيت رؤيا هالتنى فأتيت كاهنة قريش و على مطرف خز و جمتى تضرب منكبى فلما نظرت إلى عرفت فى وجهى التغير فاستوت و أنا يومئذ سيد قومى فقالت ما شأن سيد العرب متغير اللون هل رابه من حدثان الدهر ريب فقلت لها بلى إنى رأيت الليلة و أنا قائم فى الحجر كأن شجرة قد نبتت على ظهرى قد نال رأسها السماء و ضربت أغصانها الشرق و الغرب و رأيت نورا يظهر منها أعظم من نور الشمس سبعين ضعفا و رأيت العرب و العجم ساجدة لها و هى كل يوم تزداد عظما و نورا و رأيت رهطا من قريش يريدون قطعها فإذا دنوا منها أخذهم شاب من أحسن الناس وجها و أنظفهم ثيابا فيأخذهم و يكسر ظهورهم و يقلع أعينهم فرفعت يدى لأتناول غصنا من أغصانها فصاح بى الشاب و قال مهلا ليس لك منها نصيب فقلت لمن النصيب و الشجرة منى فقال النصيب لهؤلاء الذين قد تعلقوا بها و ستعود ⁽⁷³⁾ إليها فانتبهت مذعورا فزعا متغير اللون.

3- فرزند عبدالله بن أبى جهم گويد پدرم از جدم روايت كرد: شنيدم ابوطالب از عبدالمطلب چنين نقل مى‏كرد: وقتى در حجر اسماعيل خوابيده بودم و خوابى ديدم كه مرا به هراس انداخت و در حاليكه رداى خزى بر دوش داشتيم و گيسوانم بر شانه‏هايم بود نزد كاهنه قريش رفتم، چون مرا ديد در چهره‏ام دگرگونى مشاهده كرد و نشست، و من آن روز بزرگ قومم بودم. گفت: چرا بزرگ عرب را رنگ پريده مى‏بينم؟ آيا امر ناگوارى رخ داده است؟ گفتم: آرى، دوش در حجر اسماعيل خوابيده بودم و در خواب ديدم كه گويا درختى بر پشتم روئيد و سرش بر آسمان رسيد و شاخه‏هايش شرق و غرب عالم را گرفت و نورى را در آن ديدم كه هفتاد مرتبه از نور خورشيد درخشانتر بود و عرب و عجم آن را سجده مى‏كردند و هر روز بزرگى و نورش افزون مى‏شد و جمعى از قريش را ديدم كه مى‏خواستند آن را قطع كنند و چون بدان نزديك شدند جوانى زيبا و پاكيزه آنها را گرفت و پشتشان را شكست و چشمشان را از كاسه به در آورد، من دستم را بالا برده تا شاخه‏اى از آن را برگيرم كه آن جوان فرياد زد: آرام باش كه تو را از آن نصيبى نيست، گفتم: نصيب از آن كيست در حالى كه درخت از آن من است؟ گفت: نصيب آنهائى است كه بدان آويخته‏اند و بدان باز مى‏گردند، من مدهوش و هراسان و رنگ پريده از خواب بيدار شدم.

فرأيت لون الكاهنة قد تغير ثم قالت لئن صدقت رؤياك ليخرجن من صلبك ولد يملك الشرق و الغرب ينبأ فى الناس فسرى عنى غمى فانظر يا أبا طالب لعلك تكون أنت فكان أبو طالب يحدث الناس بهذا الحديث و النبى ص قد خرج و يقول كانت الشجرة و الله أبا القاسم الأمين فقيل له فلم لم تؤمن به فقال للسبة و العار.

و من ديدم كه رنگ آن كاهن پريد و سپس گفت: اگر خوابت راست باشد از پشت تو فرزندى بيرون آيد كه مالك شرق و غرب شود و آگاه كننده مردمان باشد، بعد از آن غم و اندوه از من زايل شد، اى ابوطالب! بنگر شايد آن فرزند تو باشى. ابوطالب پس از بعثت پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم اين حديث را به مردم باز مى‏گفت و مى‏فرمود: به خدا سوگند كه آن درخت، ابوالقاسم امين است. به او گفتند: چرا به وى ايمان نمى‏آورى؟ و او گفت: به خاطر دشنام و ننگ قريش.

قال أبو جعفر محمد بن على مصنف هذا الكتاب رضى الله عنه إن أبا طالب كان مؤمنا و لكنه يظهر الشرك و يستتر الإيمان ليكون أشد تمكنا من نصرة رسول الله ص.

مصنف اين كتاب شيخ صدوق رضى الله عنه گويد: ابوطالب مؤمن بود وليكن اظهار شرك مى‏كرد و ايمانش را پنهان مى‏داشت تا بهتر بتواند رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم را يارى كند.

4 - حدثنا محمد بن الحسن رضى الله عنه قال حدثنا محمد بن الحسن الصفار عن أيوب بن نوح عن العباس بن عامر عن على بن أبى سارة عن محمد بن مروان عن أبى عبد الله (ع) قال إن أبا طالب أظهر الكفر و أسر الإيمان فلما حضرته الوفاة أوحى الله عز و جل إلى رسول الله ص اخرج منها فليس لك بها ناصر فهاجر إلى المدينة.

4- محمد بن مروان از امام صادق عليه السلام روايت كند كه فرمود: ابوطالب اظهار كفر مى‏كرد و ايمانش را پنهان مى‏داشت و چون وفاتش فرا رسيد خداوند به رسول اكرم وحى كرد كه از مكه بيرون رو كه در آن ياورى براى تو نيست و او به مدينه مهاجرت كرد.

5 - حدثنا أحمد بن محمد الصائغ قال حدثنا محمد بن أيوب عن صالح بن أسباط عن إسماعيل بن محمد و على بن عبد الله عن الربيع بن محمد المسلى عن سعد بن طريف عن الأصبغ بن نباتة قال سمعت أمير المؤمنين ص يقول و الله ما عبد أبى و لا جدى عبد المطلب و لا هاشم و لا عبد مناف صنما قط قيل له فما كانوا يعبدون قال كانوا يصلون إلى البيت على دين إبراهيم (ع) متمسكين به.

5- اصبغ بن نباته گويد: از اميرالمؤمنين - صلوات الله عليه - شنيدم كه مى‏فرمود: به خدا سوگند كه پدر و جدم عبدالمطلب و هاشم و عبدمناف هيچگاه بتى را نپرستيدند. گفتند: پس چه مى‏پرستيدند؟ فرمود: مطابق دين ابراهيم عليه السلام به جانب خانه كعبه نماز مى‏خواندند و بدان متمسك بودند.

6 - حدثنا على بن أحمد رضى الله عنه قال حدثنا أحمد بن يحيى قال حدثنا محمد بن إسماعيل قال حدثنا عبد الله بن محمد قال حدثنا أبى عن سعيد بن مسلم عن قمار مولى لبنى مخزوم عن سعيد بن أبى صالح عن أبيه عن ابن عباس قال سمعت أبى العباس يحدث قال ولد لأبى عبد المطلب عبد الله فرأينا فى وجهه نورا يزهر كنور الشمس فقال أبى إن لهذا الغلام شأنا عظيما قال فرأيت فى منامى أنه خرج من منخره طائر أبيض فطار فبلغ المشرق و المغرب ثم رجع راجعا حتى سقط على بيت الكعبة فسجدت له قريش كلها فبينما الناس يتأملونه إذا صار نورا بين السماء و الأرض و امتد حتى بلغ المشرق و المغرب فلما انتبهت سألت كاهنة بنى مخزوم فقالت لى‏يا عباس لئن صدقت رؤياك ليخرجن من صلبه ولد يصير أهل المشرق و المغرب تبعا له قال أبى فهمنى أمر عبد الله إلى أن تزوج ب‏آمنة و كانت من أجمل نساء قريش و أتمها خلقا فلما مات عبد الله و ولدت آمنة رسول الله ص أتيت فرأيت النور بين عينيه يزهر فحملته و تفرست فى وجهه فوجدت منه ريح المسك و صرت كأنى قطعة مسك من شدة ريحى فحدثتنى آمنة و قالت لى إنه لما أخذنى الطلق و اشتد بى الأمر سمعت جلبة و كلاما لا يشبه كلام الآدميين فرأيت علما من سندس على قضيب من ياقوت قد ضرب بين السماء و الأرض و رأيت نورا يسطع من رأسه حتى بلغ السماء و رأيت قصور الشامات كلها شعلة نور ⁽⁷⁴⁾ و رأيت حولى من القطاة أمرا عظيما قد نشرت من أجنحتها حولى و رأيت تابع شعيرة الأسدية قد مرت و هى تقول آمنة ما لقيت الكهان و الأصنام من ولدك و رأيت رجلا شابا من أتم الناس طولا و أشدهم بياضا و أحسنهم ثيابا ما ظننته إلا عبد المطلب قد دنا منى فأخذ المولود فتفل فى فيه و معه طست من ذهب مضروب بالزمرد و مشط من ذهب فشق بطنه شقا ثم أخرج قلبه فشقه فأخرج منه نكتة سوداء فرمى بها ثم أخرج صرة من حريرة خضراء ففتحها فإذا فيها كالذريرة البيضاء فحشاه ثم رده إلى ما كان و مسح على بطنه و استنطقه فنطق فلم أفهم ما قال إلا أنه قال فى أمان الله و حفظه و كلاءته و قد حشوت قلبك إيمانا و علما و حلما و يقينا و عقلا و حكما فأنت خير البشر طوبى لمن اتبعك و ويل لمن تخلف عنك ثم أخرج صرة أخرى من حريرة بيضاء ففتحها فإذا فيها خاتم فضرب به على كتفيه ثم قال أمرنى ربى أن أنفخ فيك من روح القدس فنفخ فيه و ألبسه قميصا و قال هذا أمانك من آفات الدنيا فهذا ما رأيت يا عباس بعينى‏فقال العباس و أنا يومئذ أقرأ فكشفت عن ثوبه فإذا خاتم النبوة بين كتفيه فلم أزل أكتم شأنه و نسيت الحديث فلم أذكره إلى يوم إسلامى حتى ذكرنى رسول الله ص.

6- ابن عباس گويد كه از پدرم شنيدم كه مى‏گفت: چون براى پدرم عبدالمطلب، عبدالله به دنيا آمد در سيماى او نورى ديديم كه مانند خورشيد مى‏درخشيد. پدرم گفت: براى اين كودك منزلتى بزرك است، گويد: در خواب ديدم كه از سوراخ بينى او پرنده سفيدى بيرون آمد و پرواز كرد و به شرق و غرب عالم رسيد، سپس برگشت و بر خانه كعبه فرود آمد و همه قريش بر او سجده كردند. در اين بين- مردم متوجه آن پرنده بودند به نورى بين آسمان و زمين مبدل شد و شرق و غرب عالم را گرفت. چون از خواب بيدار شدم تعبير آن را از كاهنه بنى مخزوم پرسيدم، گفت: اى عباس! اگر خوابت راست باشد از صلب او پسرى بيرون آيد كه اهل مشرق و مغرب پيرو او شوند. پدرم گفت: وضع عبدالله برايم اهميت يافت تا آن كه آمنه - زيباترين و كاملترين زنان قريش - را به همسرى برگزيد و چون عبدالله درگذشت و آمنه رسول خدا را به دنيا آورد آمدم و ديدم همان نور در پيشانى او مى‏درخشد، او را برگرفته و در چهره‏اش نگريستم و در او رائحه مشك يافتم و از شدت آن رائحه خوش، گويا من خود مشك شدم و آمنه به من چنين گفت: چون مرا درد زايمان گرفت و كار دشوار شد غوغا و كلامى را شنيدم كه شبيه كلام آدميان نبود و پرچمى از ديبا ديدم كه بر دسته‏اى از ياقوت بين آسمان و زمين قرار داشت و نورى از سر آن به آسمان مى‏تابيد و كاخهاى شامات را به تمامى شعله نورى ديدم و در اطراف خود پرنده قطاه‏ ⁽⁷⁵⁾ را ديدم كه بالهايش را در اطرافم گشوده بود و جنى طايفه بنى‏اسد را ديدم كه از برابرم گذشت و مى‏گفت: اى آمنه! مى‏دانى كاهنها و بتها از دست پسرت چه كشيده‏اند؟ و مرد جوان بلند بالا و سفيد و خوشى لباسى را ديدم - كه به گمانم عبدالمطلب بود - كه به نزد من آمد و نوزاد را گرفت و آب دهان در دهانش گذاشت و يك طشت طلاى زمردنگار و يك شانه طلا به همراه داشت، شكم طفل را شكافت و قلبش را بيرون آورد، آن را نيز شكافت و يك نكته سياهى از آن بيرون آورد و به دور افكند، سپس يك كيسه حرير سبز رنگ بيرون آورد و آن را گشود و در آن گرد سفيدى بود و دل را از آن پر كرد و آن را به جاى خود گذاشت و دستى بر شكمش كشيد و او را به سخن درآورد و او هم سخن گفت: اما من از گفتار او چيزى نفهميدم جز آنكه گفت: در امام و حفظ و نگهدارى خدا! من قلبت را پر از ايمان و علم و حلم و يقين و عقل و حكمت كردم و تو خيرالبشرى! خوشا به حال كسى كه از تو پيروى كند و واى بر كسى كه از تو تخلف ورزد، سپس يك كيسه ديگرى از حرير سفيد بيرون آورده و آن را گشود و در آن مهرى بود و آن را بر كتفهاى او زد و گفت: خدايم فرمان داده است كه از روح القدس در تو بدمم و در او دميد و جامه‏اى بر او پوشانيد و گفت: اين امان تو از آفات دنياست. اين چيزى است كه آن را عباس با دو چشم خود ديده است. بعد از آن عباس گفت: من در آن روز مى‏خواندم، جامه‏اش را بالا زدم و مهر نبوت را ميان دو كتفش ديدم و منزلتش را پيوسته پنهان مى‏داشتم و اين حديث را فراموش كردم و يادم نيامد تا آن روز كه اسلام آوردم و رسول خدا آن را به يادم آورد.