نان را گرامى بداريد، زيرا آنچه در بين عرش تا زمين است و بسيارى از مخلوقات روى زمين در (فرآورى ) آن كار كرده اند.
سعدى گفته است :

ابر و باد و مه و خوشيد و فلك در كارند

تا تو نانى به كف آرى و بغفلت نخورى

157 - ان من البيان لسحرا.
- بدرستى كه بعضى از سخنوريها مانند سحر عمل مى كند.
تعليق :
عين اين خبر در بحار آمده كه ترجمه شرح ذيل آن را در اينجا مى آوريم :
پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله ) بعضى از بيانها را بدان جهت مانند سحر ناميد كه صاحب بيان مطلب مشكل را واضح و روشن مى سازد و با بيان زيبا و عبارت هاى رسا، حقيقت آن را كشف و آشكار مى كند.
و در ثانى ، كسى كه در بيان مطالب مقتدر و توانا باشد، قادر خواهد بود، زشت و قبيح را با آراستن آن ، نيكو و زيبا جلوه دهد، و نيكو را زشت و قبيح بنمايد، پس بدان جهت آن را به سحر تشبيه كرده است .⁽¹⁹³⁾
ان رسول الله (صلى الله عليه و آله ) قال : من اصغى الى ناطق ، فقد عبده ، و ان كان الناطق عن الله عزوجل ، فقد عبدالله ، و ان كان الناطق عن ابليس فقد عبد ابليس .⁽¹⁹⁴⁾
فرمود: هر كس سخنان گوينده را (به ميل پذيرش ) گوش فرا دارد در حقيقت او را عبادت كرده ، و اگر از جانب خدا سخن گويد در واقع خدا را عبادت كرده و اگر از طرف ابليس گويد، در واقع ابليس را عبادت كرده است .
(يعنى : اگر قصد و نيت باطنى او راه خدا باشد عبات خدا، و اگر باطنا قصد راه شيطان را دارد به عبادت شيطان واداشته .)
چنانكه در جنگ صفين عده اى با على (عليه السلام ) مخالفت نموده و گفتند الحكم لله و بين مسلمانان نفاق انداختند. على (عليه السلام ) فرمود:
الكلمة حق يراد بها الباطل :
سخن حق است كه با آن امر باطل را اراده كرده اند. در واقع گوينده از طرف ابليس بود.
قرآن كريم بهترين راه گوش دادن و پذيرش سخن ها را به ما نشان داده : فبشر عبادالذين يستمعون القول و يتبعون اءحسنه ، اؤ لئك الذين هديهم الله و اولئك اولوالالباب .⁽¹⁹⁵⁾
مژده بده آن بندگانم را كه سخن را گوش فرا مى دارند، و بهترينش را (انتخاب ) و پيروى مى كنند، آنها كسانى هستند كه خداى تعالى هدايتشان كرده ، و آنها خردمندانند.
عن اميرالمومنين (عليه السلام ) فى وصيته لمحمدبن الحنفيه ، قال : اءضمم آراء الرجال بعضها الى بعض ، ثم اختر اءقربها الى الصواب ، و ابعدها من الارتياب ... الى ان قال : قد خاطر بنفسه من استغنى براءيه و من استقبل وجوه الاراء عرف مواقع الخطاء.⁽¹⁹⁶⁾
در وصيت اميرالمومنين (عليه السلام ) است به محمد بن حنفيه كه فرمود: آراء بزرگان را به همديگر ضميمه كن سپس آنچه را به صحت و درستى نزديكتر، و از شك و ريب دورتر است انتخاب كن .... و فرمود: كسى كه خود را از راءى ديگران بى نياز پندارد به هلاكت و مخاطره مى افتد. و هر كس به آراء مختلف روى آورد خطا و ناصواب را مى شناسد.
158 - ان من قتل دون ماله فهو شهيد.
- هر كس در دفاع از مال خويش كشته شود شهيد است .
تعليق :
... سالت ابا عبدالله (عليه السلام ) عن الرجل ، يقاتل دون ماله ، فقال : قال رسول الله (صلى الله عليه و آله ): من قتل دون ماله فهو بمنزلة الشهيد. قلت : اءيقاتل اءفضل ، او لم يقاتل ؟ قال : اءما انا. لو كنت ، لم اءقاتل و تركته .⁽¹⁹⁷⁾
راوى گويد: از ابا عبدالله (عليه السلام ) درباره مردى پرسيدم كه در دفاع از مال خويش مبارزه مى كند؟ فرمود: رسول خدا فرمود: هر كس در دفاع از مال خويش كشته شود، در مقام شهيد است .
گفتم : آيا مبارزه بكند بهتر است يا مبارزه نكند؟ فرمود: اگر من (بجاى او) باشم ، مبارزه نمى كنم و از آن دست مى كشم .
عن رسول الله (صلى الله عليه و آله ) اءنه قال : من قتل دون ماله فهو شهيد. قال جعفر (عليه السلام ): و ان ترك له المال فلا شيى عليه و ليس ‍ قتاله اياه بلازم له ، وصيانة نفسه اءحب الى اذا خاف القتل و ان قاتل فقتل دون ماله فهو شهيد كما قال رسول الله (صلى الله عليه و آله ).
فرمود: هر كس در دفاع مال خويش كشته شود شهيد است . امام جعفر صادق (عليه السلام ) فرمود: و اگر مالى از او باقى بماند براى او سودى ندارد در اينصورت مبارزه كردنش لازم نيست و اگر خطر كشته شدن احساس شود نگهدارى و حفظ نفس خويش براى او محبوبتر است . و اگر براى دفاع از مال خويش مبارزه كرد و كشته شد شهيد است چنانكه رسول خدا فرمود.
ظاهرا بنا به احاديث متعددى درباره دفاع از مال و جان شخص خود براى حفظ مال و جان با دشم مدارا كند جايز است و اگر تن به ظلم ندهد و كشته شود شهيد است .
159 - اتقوا النار، ولو بشق تمرة .
- از آتش دوزخ به پرهيزيد، اگر چه با بخشش نصف خرما باشد.
160 - استنزلوا الرزق بالصدقة .
- با صدقه دادن روزى را فرود آوريد.
تعليق :
عن النبى (صلى الله عليه و آله ) قال : كل معروف صدقة الى غنى او فقير، فتصدقوا، ولو بشق التمرة ، واتقوا النار و لو بشق التمرة ، فالله يربيها لصاحبها، كما يربى احدكم فلوة ، او فصيلة ، حتى يوفيه اياها يوم القيمة و حتى يكون اعظم من الجبل العظيم .⁽¹⁹⁸⁾
رسول اكرم (صلى الله عليه و آله ) فرمود: هر كار نيك صدقه است ، چه در حق يك توانگر باشد و چه در حق يك فقير و مستمند، پس صدقه دهيد، و از آتش دوزخ خود را دور كنيد اگر چه با دادن نيمه خرما باشد. (آن را كوچك نشماريد) خداوند آن را براى صاحبش رشد و نمو مى دهد. همانگونه كه يكى از شماها كودك از شير گرفته را و شتر بچه از شير باز شده را بزرگ مى كنيد. تا اينكه خداوند آن را در روز قيامت به صاحبش برمى گرداند. در صورتيكه از كوه بزرگ هم بزرگتر مى شود.
فى وصية النبى (صلى الله عليه و آله ) لعلى (عليه السلام ): يا على ؛ الصدقة ترد القضاء الذى ابرم ابراما، يا على ؛ صلة الرحم تزيد فى العمر، يا على ؛ لا صدقة و ذورحم محتاج ، يا على ؛ لاخير فى القول الا مع العمل ، و لا صدقة الا مع النية .⁽¹⁹⁹⁾
در وصيت نبى اكرم (صلى الله عليه و آله ) به على (عليه السلام ) است : اى على ؛ صدقه دادن قضايى را كه محكم و استوار گشته ، باز مى گرداند، اى على ؛ صله رحم كردن عمر را افزون مى كند، اى على ؛ اگر از ارحام محتاج باشند، صدقه به غير دادن جايز نيست ، اى على ؛ خيرى در گفتار نيست مگر كه با عمل همراه باشد، و صدقه بدون نيت پذيرفته نمى شود.
رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) سوره الهيكم التكاثر را قرائت نمود و آنگاه فرمود: يقول ابن آدم : مالى ، مالى و هل لك من مالك الا ما تصدقت فابقيت ، او اكلت فاءفنيت ، او لبست فابليت ؟⁽²⁰⁰⁾
فرمود: فرزند آدم مى گويد: مال من ، مال من ، آيا تو مگر به جز آنچه تصدق كردى و آن را (پيش خدايتعالى ) ماندگار كردى ، و يا خوردى و فانى نمودى ، و يا پوشيدى و فرسوده كردى ، مال ديگرى دارى ؟
فقه الرضا (عليه السلام )... و ان كان لك على رجل مال و لم يتهياء لك قضاؤ ه فاحسبها من الزكاة ان شئت .
و قد اءروى عن العالم (عليه السلام ) انه قال : نعم الشيى ء القرض ، ان اءيسر قضاك و ان عسر حسبته زكاة مالك .⁽²⁰¹⁾
يعنى : و اگر از كسى طلب مالى دارى و او قادر به پرداخت نيست . اگر بخواهى مى توانى آن را از ركات حساب كنى .
از معصوم رويت شده كه فرمود: قرض و وام دادن كار خوبى است اگر وسعت داشت به تو پرداخت مى كند و اگر دست تنگ شد از زكات مالت حساب مى كنى .
از امام هشتم نقل شده كه نبى اكرم (صلى الله عليه و آله ) فرمود: خير مال المرء و ذخائره الصدقة .⁽²⁰²⁾
يعنى : بهترين ثروت انسان و اندوخته هاى او صدقه است .
روى عن النبى (صلى الله عليه و آله ) انه قال : ان على كل مسلم فى كل يوم صدقة ، قيل : من يطيق ذلك ؟ قال : اما طتك الاءذى عن الطريق صدقد، و ارشادك الرجل الى الطريق صدقة و عيادتك المريض ، صدقة ، و امرك بالمعروف صدقة و نهيك عن المنكر صدقة ، و رد السلام صدقة .⁽²⁰³⁾
فرمود: هر مسلمانى بايد هر روز صدقه دهد، پرسيدند: كه چه كسى طاقت آن را دارد؟ فرمود: سنگ و مانع را از سر راه مردم برداشتن صدقه است ، كسى راه راه نشان دادن صدقه است ، عيادت كردن مريض صدقه است ، امر بمعروف (كسى را به كار خوب هدايت و تشويق كردن ) صدقه است ، و نهى از منكر (كسى را از كار بد باز داشتن ) صدقه است ، سلام و جواب سلام دادن صدقه است .
لقمان به فرزندش گفت : اذا اءخطاءت خطيئة فابعث فى اثرها صدقة تطفئها.⁽²⁰⁴⁾
يعنى : هرگاه گناه و خطايى از تو سر زد، پشت سر آن صدقه اى بده ، تا آتش ‍ آن را خاموش كنى .
توجه !
فراموش نشود كه فرمود: لا صدقة الا مع النية اگر اعمال و حركات خود را خوب در نظر بگيريم ، ما هر روز و شب ده ها و بيشتر از اعمالى انجام مى دهيم كه مى شود آنها را صدقه حسبا كرد ولى چون بدون نيت قربة الى الله انجام مى شود فلذا صدقه شمرده نمى شود، و بايد نيت با خلوص باشد و با منت گذاشتن باطل نشود.
كلام خدا:
لا تبطلوا صدقاتكم بالمن والاءذى .⁽²⁰⁵⁾
يعنى : صدقه هاى خود را با منت گذاردن و آزار دادن باطل نكنيد.
نيت بايد خالص براى خدا باشد
حديث ثلاثه زير را بخوانيد:
و روى عنه (صلى الله عليه و آله ): بحديث الثلاثه : المقتول فى سبيل الله ، والمتصدق بماله ، والقارى لكتابه . و ان الله يقول لكل واحد منهم : كذبت ، بل اردت اءن يقال : فلان جواد، كذبت ، بل اردت اءن يقال : فلان شجاع ، كذبت ، بل اردت اءن يقال : فلان قارى . فاخبر رسول الله : انهم لايثابوا على ذلك .⁽²⁰⁶⁾
(سه گروه پاداش و ثواب ندارند): كشته شده در راه خدا، تصدق دهنده از مال خود، قارى قرآن ، خدايتعالى به هر يك از آنها مى فرمايد: دروغ گفتى ، بلكه خواستى كه بگويند، فلانى بخشنده است ، دروغ گفتى ، بلكه خواستى كه بگويند، فلانى شجاع است ، دورغ گفتى ، بلكه خواستى كه بگويند، فلانى قرآن خوان است ، رسول خدا خبر داد كه آنها بر كار خود ثواب ندارند.
161 - احثوا فى وجوه المداحين التراب .
- به صورت كسانى كه (شما را) ستايش مى كنند خاك بپاشيد.
تعليق :
(خاك پاشيدن بصورت ، ضرب المثلى در ميان عرب و نشان عدم پذيرش و ناخوشايندى است .)
در مواعظ النبى (صلى الله عليه و آله ) آمده : يا على ؛ اذا اءثنى عليك فى وجهك ، فقل : اللهم اجعلنى خيرا مما يظنون ، واغفرلى ما لا يعلمون ، و لا يؤ اخذنى بما يقولون .⁽²⁰⁷⁾
يا على ؛ اگر كسى رو در روى ، تو را ستايش كرد، بگو: خدايا مرا بهتر از آن كن كه مردم گمان مى كنند و آنچه را كه آنها نمى دانند بر من ببخشا، و مرا درباره آنچه مى گويند بازخواست مكن .
162 - اءوثق عرى الايمان ، اءلحب فى الله ، والبغض فى الله .
- مطمئن ترين و محكم ترين تكيه گاه ايمان ، دوست داشتن براى خدا و دشمن داشتن براى خدا است .
تعليق :
قال ابو عبدالله (عليه السلام ): اى عرى الايمان اءوثق ؟...
امام صادق (عليه السلام )، از اصحابش سوال كردند كه كدامين تكيه گاه ايمان استوارتر است ؟ هر كسى چيزى گفت ، يكى گفت : نماز، يكى گفت : زكات ، يكى گفت : روزه ، و حج ، و عمره ، و يكى گفت : جهاد، در پاسخ آنها فرمود: همه آنها فضيلت است ، رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) فرمود: ان اءوثق عرى الايمان ، الحب فى الله ، والبغض فى الله ، و توالى ولى الله ، و تعادى عدوالله .⁽²⁰⁸⁾
يعنى : استوارترين و مطمئن ترين تكيه گاه ايمان آن است كه دوستى تو براى خدا و دشمنى تو براى خدا باشد، و با دوست خدا دوست ، و با دشمن خدا دشمن باشى .
163 - ان عبدالمطلب (كان ) لا يستقسم بالازلام ، و لا يعبد الاءصنام ، و لا ياءكل ما ذبح على النصب ، و كان يقول : انا على دين اءبى ابراهيم الخليل .
- عبدالمطلب با ازلام ⁽²⁰⁹⁾ تقسيم نتمى كرد، و بت ها را عبادت نمى كرد، و گوشت حيوانى را كه براى بت ها سر مى بريدند، نمى خورد، و مى گفت : من بر دين پدرم ابراهيم خليل هستم .
164 - اربعة من قواصم (المنى )⁽²¹⁰⁾ الظهر: امام يعصى الله و يطاع اءمره ، و زوجة يحفظها زوجها، و هى تخونه ، و فقر لايجد صاحبه مداويا، و جار سوء فى دار مقام .
- چهار چيز كمر شكنند، پيشوايى كه نافرمانى خدا كند، و (مردم ) از او اطاعت كنند. زنى كه شوهرش از او نگهدارى كند، و او به وى خيانت كند، و فقرى كه صاحب آن چاره اى نداشته باشد، و همسايه بدرفتارى كه (در همسايگى خود) مقيم و ماندگار باشد.
165 - اعجب الناس ايمانا، واعظمهم يقينا، قوم ، يكونون آخر الزمان ، لم يلحقوا النبى ، و حجب عنهم الوصى ، و آمنوا بسواد على بياض .
- شگفت ترين مردم از لحاظ ايمان و بزرگترين آنان از لحاظ يقين ، گروهى هستند در آخرالزمان كه به پيامبر ملحق نشدند، و وصى و جانشين پيامبر از آنها غائب بود، به نوشته هايى سياه روى برگهاى سفيد ايمان آوردند.
166 - افتتح بالملح ، واءختم به فهو شفاء من سبعين داء.
- (غذا را) با نمك شروع كن و با آن ختم كن كه آن شفاى هفتاد مرض ‍ است .
167 - انا دعوة ابراهيم ، و بشارة (اخى )⁽²¹¹⁾ عيسى .
- من درخواست ابراهيم (از خدا) و بشارت برادرم عيسى هستم .
168 - ان الجنة ليوجد ريحها من خمسة مائة عام و لا يجد ريحها عاق و لا ديوث .
- عطر و بوى بهشت از پانصد سال راه استشمام مى شود، و عاق پدر و مادر، و ديوث بوى آن را استشمام نمى كنند.
169 - ان لله تسعة و تسعين اسما من احصاها دخل الجنة .
- خداوند نود و نه نام دارد، هر كس آنها را بشمارد (و حفظ كند) داخل بهشت مى شود.
170 - ان اول ما خلق الله العقل .
- نخستين چيزى كه خدايتعالى آفريد عقل بود.
تعليق :
مجلسى (ره ) در بحارالانوار مى گويد:
لكن خبر اول ما خلق الله العقل را، من در اخبار معتبر نيافتم ، و آن از اخبار عامه گرفته شده است ، و ظاهر اكثر اخبار ما اينطور است : ان اول المخلوقات ، الماء اول مخلوقات آب است . كه در كتاب السماء و العالم خواهد آمد.
بلى ، در اخبار ما چنين آمده : ان العقل اول خلق من الروحانيين يعنى : عقل نخستين مخلوق از امور روحانى است و آن تقدم خلقت بعضى اجسام را نفى نمى كنند.⁽²¹²⁾
171 - امان لاءمتى من السرق : قل ادعوا الله ،...الآية .
- براى امت من خواندن آيه : قل ادعوالله ... موجب امنيت از دزد و سارق است .
تعليق :
يا على اءمان لاءمتى من السرق : قل اءدعواالله اوادعوا الرحمن اءيا ما تدعوا فله الاءسماء الحسنى ... الى آخر السورة .⁽²¹³⁾
اى على براى امت من اءمان است از دست دزد (كه اين آيه را بخوانند).⁽²¹⁴⁾
172 - امان لاءمتى من الهدم : ان الله يمسك السماوات ...
- براى امت من خواندن آيه : ان الله يمسك السماوات ... موجب امنيت از ويرانى و خرابى است .
تعليق :
قال (صلى الله عليه و آله ): يا على ؛ امان لاءمتى من الهدم :
ان الله يمسك السماوات والارض ان تزولا و لئن زالتا ان اءمسكهما من اءحد من بعده انه كان حليما غفورا^(215)(216)
173 - امان لاءمتى من الهم : لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظيم ، لا ملجاءو لا منجا من الله الا اليه .
- براى امت من خواندن آيه : لا حول و لا قوة ... موجب امنيت از غم و انده است .
174 - امان لاءمتى من الغرق اذا هم ركبوا السفينة و ما قدروا الله حق قدره (الاية ) بسم الله مجريها و مرسيها (الايه ).
- اءمان است براى امت من از غرق شدن هنگامى كه آنها بر كشتى سوار مى شوند (خواندن اين دو آيه .)
تعليق :
يا على ؛ امان لاءمتى من الغرق اذا هم ركبوا السفن فقرؤ ا:
بسم الله الرحمن الرحيم ، و ما قدروا الله حق قدره والاءرض جميعا قبضته يوم القيمة و السموات مطويات بيمينه سبحانه و تعالى عما يشركون .⁽²¹⁷⁾
بسم الله مجريها و مرسيها ان ربى لغفور رحيم .^(218)(219)
175 - آفة الحديث ، اءلكذب .
- دروغ ، آفت سخن است .
176 - آفة العلم ، اءلنسيان .
- فراموشى ، آفت دانش است .
177 - آفة العبادة ، اءلفتره .
- سستى ، آفت عبادت است .
178 - آفة الجمال ، اءلخيلاء.
- خودپسندى ، آفت جمال است .
179 - آفة هذا الدين ، بنو اءمية .
- بنى اميه ، آفت دين (اسلام ) است .
180 - انفق ، ينفق عليك .
- تو انفاق كن ، تا بر تو انفاق كنند.
تعليق :
روى ... ابا عبدالله (عليه السلام ) يقول : انفق و ايقن بالخلف و اعلم انه من لم ينفق فى طاعة الله ، ابتلى باءن ينفق فى معصية الله عزوجل ، و من لم يمشى فى حاجة ولى الله ابتلى باءن يمشى فى حاجة عدوالله عزوجل .⁽²²⁰⁾
مى فرمود: انفاق كن و يقين بدان كه جاى آن پر مى شود، و بدان كه هر كس ‍ در راه اطاعت خدا خرج و انفاق نكند، مبتلا و گرفتار مى شود به آنكه در معصيت و گناه خدا خرج كند، و هر كس رفع نياز دوست خدا را روش خود نسازد، گرفتار رفع نياز دشمن خدا مى شود.
عن ابى عبدالله (عليه السلام ): لو اءن اءحدكم اكتسب المال من حله ، و اءنفق فى حقه ، لم ينفق درهما، الا اءخلف الله عليه ، و (ما انفقتم من شى ء فهو يخلفه .)⁽²²¹⁾
يعنى : اگر يكى از شماها مالى از راه حلال بدست آورد، و آن را بحق و راستى خرج كند، درهمى را خرج نمى كند مگر اينكه خدايتعالى عوض آن را مى رساند، در قرآن است : (و آنچه انفاق مى كنيد خداوند جايگزين مى نمايد).
و ما انفق الرجل من نفقة ، فعلى الله خلفها ضمانا، الا ما كان من نفقة فى بنيان ، او معصية الله .⁽²²²⁾
فرمود: هر آنچه مرد انفاق و (در راه صحيح ) خرج كند خدايتعالى عوض آن را ضمانت كرده ، مگر آنچه در بناء و ساختمان (اضافه بر احتياج ) و يا در راه معصيت خدا باشد.
عن ابى عبدالله (عليه السلام ) قال : كل بناء فوق الكفاية يكون و بالا على صاحبه يوم القيامة .⁽²²³⁾
هر بنا و اقامتگجاهى كه بيشتر از احتياج باشد، در روز قيامت براى صاحبش ‍ وبال (عقوبت و عذاب ) خواهد شد.
قال النبى (صلى الله عليه و آله ): كل بناء يبنى ، وبال على صاحبه يوم القيمة الا ما لابد منه .⁽²²⁴⁾
هر بنا و ساختمان خانه اى كه ساخته مى شود، در روز قيامت براى صاحبش ‍ وبال (عذاب ) است بجز اندازه اى كه به آن احتياج باشد.
181 - اكرموا اولادى الصالحون لله (و) الطالحون لى .
- فرزندان مرا گرامى بداريد، صالحشان را براى خدا، و ناصالحشان را بخاطر من .
182 - اياكم و تزويج الحمقاء.
- از ازدواج با احمق هاى بى خرد پرهيز كنيد.
183 - اذا اردتم النوم فخمروا اوانيكم .
- هرگاه خواستيد بخوابيد ظرفهايتان را بپوشانيد.
تعليق :
قال رسول الله (صلى الله عليه و آله ): اءغلقوا ابوابكم ، و خمروا آنيتكم و اوكئو اءسقيتكم ، فان الشيطان لا يكشف غطاء، و لا يحل وكاء.⁽²²⁵⁾
درهاى خود را قفل كنيد. و ظرفهاى (غذاى ) خود را بپوشانيد، و دهنه ظرفهاى آبتان را ببنديد، زيرا شيطان پوشش را كنار نمى زند و بندها را باز نمى كند.
184 - اءمضوا فى اءحكامهم .
- احكام آنان را مراعات كنيد.
تعليق :
عن على بن الحسين عن ابى عبدالله (عليهما السلام ): اذا كنتم فى اءئمة الجور، فاءمضوا فى احكامهم و لا تشهروا اءنفسكم ، فتقتلوا، و ان تعاملتم باحكامهم كان خيرا لكم .⁽²²⁶⁾
اگر در دوره حكومت ستمكاران قرار گرفتيد، در احكام آنها بگذرانيد، و خود را مشهور نسازيد كه كشته مى شويد.
و اگر در ظاهر به احكام آنها عمل كنيد براى شما بهتر است .
ظاهرا مربوط به دوره تقيه است .
185 - اكثر اءهل النار، العزاب .
- بيشتر اهل جهنم عزب ها هستند (كه ازدواج نكردند.)
186 - ان اءغم الغم ، غم العيال .
- سخت ترين غم و اندوه ، غم خانواده است .
تعليق :
قال (صلى الله عليه و آله ): يا على ؛ غم العيال ستر من النار، و غم الموت كفارة الذنوب ... اعلم يا على ان ارزاق العباد على الله سبحانه ، و غمك لهم لايضرك و لاينفع ، غير انك توجر عليه ، و ان اءغم الغم ، غم العيال .⁽²²⁷⁾
فرمود: اى على ؛ غم و اندوه اهل و عيال سپرى است در برابر آتش دوزخ ، و غم مرگ كفاره گناهان است . و بدان كه يا على ؛ روزى بندگان به عهده خداى سبحان است ، و اندوه تو از اين بابت براى تو نه ضررى دارد، و نه سودى ، جز اينكه موجب اجر و پاداش تو مى شود، بدرستى كه بالاترين غم ها، غم و اندوه اهل و عيال است .
عن النبى (صلى الله عليه و آله ): ان من الذنوب ذنوبا، لا يكفرها صلاة و لا صدقة . قيل : يا رسول الله ؛ فما يكفرها؟ قال : الهموم فى طلب المعيشة .⁽²²⁸⁾
فرمود: عده اى از گناهان هستند كه آنها را نه نماز خواندن مى پوشاند و نه صدقه دادن ، پرسيدند كه اى رسول خدا؛ پس چه چيز آنها را مى پوشاند؟ فرمود: اندوه و غم هايى كه در راه كسب معاش عارض شود.
و قال النبى (صلى الله عليه و آله ): اذا كثرت ذنوب المومن و لم يكن له من العمل ما يكفرها ابتلاه الله بالحزن ليكفرها به عنه .⁽²²⁹⁾
فرمود: هرگاه گناهان مومن زياد شد و عملى كه آنها را پاك كند نداشت ، خدايتعالى آن (مومن ) را به غم و اندوه مبتلا سازد تا بدان وسيله آنها را پاك سازد و ببخشد.
187 - ان الله يبغض البيت اللحم ⁽²³⁰⁾ و اللحم السمين .
- بدرستى كه خداى تعالى دشمن مى دارد خانه گوشتى و گوشت فربه را.
يعنى : خانه اى كه در آن بسيار غيبت مردم كنند، و شخص متكبر و خودخواهى را كه با نخوت و گردنكشى راه مى رود.⁽²³¹⁾
تعليق :
شيخ صدوق (ره ) در ادامه حديث بالا اين روايت را مى آورد.
كه يكى از اصحاب گفت : اى فرزند رسول خدا؛ ما گوشت را دوست داريم و خانه هاى ما از گوشت خالى نمى شود، پس چگونه است آن ؟
فرمود: آنچنان نيست كه خيال مى كنى ، بيت اللحم (با كسره حاء) خانه اى است كه در آن گوشت مردم با غيبت كردن آنها خورده شود، و اما اللحم السمين . شخص خودخواهى است كه با تبختر و گردنكشى راه مى رود.⁽²³²⁾
در مكارم الاخلاق طبرسى (ره ) مانند اين حديث آمده و ضمنا امام صادق (عليه السلام ) مى فرمايد: رسول خدا گوشت مى خورد و آن را دوست داشت ، و هر كس چهل روز گوشت نخورد، بدخوى مى شود، و هر كس ‍ بدخوى شد به او گوشت بخورانيد.
به او عرض شد كه مردم مى گويند، هر كس سه روز گوشت نخورد، بدخوى مى شود، فرمود، دروغ گفته اند، هر كس چهل روز گوشت نخورد خلقش بد مى شود.⁽²³³⁾
مجلسى (ره ) در بحار آورده كه اميرالمومنين (عليه السلام ) گوشت كم مى خورد و مى فرمود: لا تجعلوا قلوبكم مقابر الحيوان .⁽²³⁴⁾
يعنى : درون خود را قبرهاى حيوانات نكنيد. (آنقدر نخوريد كه گوشت و استخوان شما از گوشت حيوانات تشكيل شود.)
188 - ان عمود الدين الصلوة .
- بدرستى كه ستون و پايه دين نماز است .
189 - اقرار العقلاء على انفسهم جائز.
- بر خردمندان روا است كه بر عليه خود اقرار و اعتراف كنند.
190 - ان عمود الدين تكرار الصلوة .
- بدرستى كه ستون دين تكرار (مداومت ) نماز است .
191 - اذا التقى الختانان ⁽²³⁵⁾ فقد وجب الغسل .
- وقتى كه دو آلت بهم رسيد، غسل (جنابت ) واجب مى شود.
192 - ان الله فرض عليكم الزكوة ، كما فرض الصلوة .
خداى تعالى زكات را بر شما واجب نموده است همانگونه كه نماز را واجب نموده .