سيرى در الغدير

محمد امينى نجفى

- ۱۱ -


بحثهائى از جلد نهم الغدير

حاكميت ستم

ابن قتيبه مى گويد : " عثمان نخستين كسى است كه براى زدن مردم از تازيانه استفاده كرده است . قبل از او ، ابو بكر و عمر اين كار را با چوبدستى و يا خيزران انجام مى دادند " . ( 1 ) در حقيقت ضرب و شتم مردم ، زندانى كردن آنها و تبعيد ناراضيان از عمده‌ترين جلوه‌هاى حكومت پليسى و نامشروع عثمان است .

تبعيد ابوذر

ابوذر كه مى ديد عثمان اموال بيت المال را يا خود برداشته و يا ميان خانواده‌اش تقسيم مى كند . پيوسته به اين رويه اعتراض مى كرد . عاقبت عثمان تصميم خود را گرفت و ابوذر را به شام تبعيد نمود . ولى او در شام نيز ساكت ننشست . ابوذر در شام به معاويه مى گفت : اين كاخ سبزى كه تو براى خويش ساخته‌اى يا از پولهاى بيت المال است ، كه در آن صورت خيانت كرده اى ، و يا از پولهاى خودت ، كه اين كار نيز اسراف است . معاويه كه ديد نمى تواند ابوذر را ساكت كند وى را به زندان انداخته ، ( 2 ) نامه‌اى براى عثمان نوشت و در آن به وى ياد آور شد كه : " ابوذر مردم شام را عليه تو مى شوراند " . عثمان در جواب معاويه نوشت : " ابوذر را بر بدترين مركب سوار كن و به مدينه بازگردان " . معاويه نيز ابوذر را - كه مردى سالخورده بود - بر شترى بدون جهاز ( يا شترى كه پالانش خشك بود ) سوار كرد و به افرادش دستور داد كه شتر وى را شب و روز پى كنند تا به مدينه برسد . وقتى ابوذر به مدينه رسيد پوستهاى ران پايش كنده شده بود و نزديك بود تلف گردد . عثمان ابوذر را به اتفاق همسر ( و دخترش ) به بيابان خشك ربذه تبعيد نمود و ابوذر همان جا بود تا از دنيا رفت . ( 3 ) عثمان 40 تازيانه به ابن مسعود جهت دفن ابوذر زد . ( 4 ) تبعيد عبد الله بن مسعود از كوفه به مدينه چه بسيار كسانى كه در زمان عثمان به ذلت و خوارى افتادند و حال آنكه در زمان پيامبر ( ص ) عزيز مسلمين بودند . حاميان صديق پيامبر اكنون گرفتار دست آزارهاى عثمان و عمال او شده‌اند . عثمان كار را به جايى رسانيد كه كوفه را در اختيار فرد زناكار وشارب الخمرى ( 5 ) چون وليد بن عقبه قرار داد . وليد بن عقبه ( يا برادر مادرى عثمان ) امام جمعه مسجد كوفه شده بود . يك بار آنقدر مست كرد كه نماز صبح را عوض دو ركعت ، چهار ركعت خواند . ( 6 ) وليد در نماز فرياد مى كشيد : علق القلب الربابا * بعد ما شابت وشابا قلب من به رباب ( خانم ) دل بسته است ، هر چند كه هر دو پير شده‌ايم . ( 7 )

وليد هنگام ركوع و سجود نعره مى زد : إشرب واسقنى [ = مى  را بنوش و به ما نيز بنوشان ] . ( 8 ) پس از اتمام چهار ركعت نماز ، با تمسخر به مردم گفت : " اگر مى خواهيد باز هم برايتان بخوانم " ؟ ( 9 ) در آخر هم تمامى  شرابهائى را كه خورده بود در محراب مسجد كوفه بالا آورد . ( 10 ) بعدها هنگامى  كه سعيد بن عاص والى كوفه شد دستور داد منبر ومحراب مسجد كوفه را بشويند . ( 11 ) عثمان امر كرد كه 100 هزار درهم از بيت المال كوفه به وليد بدهند . عبد الله بن مسعود كه در كوفه بود اعتراض كرد و گفت : عثمان سنت پيامبر را تغيير داده است . وليد طى نامه اى سخنان عبد الله بن مسعود را به اطلاع عثمان رسانيد . به دنبال اين نامه عثمان دستور داد ابن مسعود را از كوفه به مدينه تبعيد كنند . زمانى كه وى را از كوفه خارج مى كردند ، كوفيان به مشايعت او آمدند . ابن مسعود به آنها گفت : " تقوا پيشه كنيد و از قرآن جدا مشويد " . كوفيان گفتند : " اى ابن مسعود ! خدا تو را جزاى خير بدهد ، تو جاهلان ما را علم آموختى و عالمان ما را استوار ساختى ، اين تو بودى كه ما را با قرآن و دين خدا آشنا كردى ، تو برادر و دوست مسلمان خوب ما بودى " . هنگامى  كه ابن مسعود به مدينه رسيد عثمان بر فراز منبر بود و خطبه مى كرد . وى به مجرد اينكه چشمش به ابن مسعود افتاد از همان بالاى منبر به او ناسزا گفت . سپس دستور داد او را بزنند . گماشتگان عثمان چنان عبد الله بن مسعود را زدند كه دنده‌هاى او خرد شد . ( 12 ) وى هنگام مردن مى گفت : " از خدا مى خواهم كه حق مرا از عثمان بگيرد " . همچنين وصيت كرد كه عثمان بر او نماز نخواند و لذا وقتى عمار ياسر ، ابن مسعود را در بقيع دفن كرد عثمان از آن بى اطلاع بود " . ( 13 )

تبعيد مالك اشتر و اصحابش عثمان پس از چندى سعيد بن عاص را به امارت كوفه گمارد . وى نيز به بهانه‌هاى مختلف كوفيان را مورد ضرب و شتم قرار مى داد . سعيد بن عاص ، هاشم بن عتبه ( همان ياور صديق پيامبر ) را فقط به دليل اينكه زودتر از ديگران هلال عيد فطر را ديده به باد كتك گرفت و خانه وى را آتش زد . ( 14 ) آنهائى كه با سعيد بن عاص مخالفت مى كردند عاقبتشان به تبعيد مى كشيد ، آنها يا سر و كارشان با عثمان در مدينه مى افتاد و يا با معاويه در شام . سعيد بن عاص در نامه‌اى به عثمان نوشت : " من با وجود مالك اشتر و دوستان سفيه وابلهش - كه به قراء قران معروفند - نمى توانم در كوفه امارت كنم " . عثمان يك نامه به سعيد نوشت و يك نامه به مالك اشتر . به سعيد بن عاص نوشت : " مالك و اصحابش را به شام تبعيد كن " . و به مالك نوشت : " . . . من فكر مى كنم تا صدمه مرگبارى به تو نرسد دست از كارهايت بر نخواهى داشت . به محض اينكه نامه‌ام به دست تو رسيد به طرف شام حركت كن چون تو اهالى كوفه را فاسد كرده اى " . سعيد بن عاص ، به دنبال اين دستور ، مالك و نه تن ديگر را - كه در ميان آنها كميل بن زياد نخعى نيز ديده مى شد - به شام تبعيد نمود . ( 15 ) اين استبداد در پايتخت حكومت ( مدينه ) بيشتر به چشم مى خورد . در آنجا يا كسى جرأت اعتراض نداشت و يا در صورت اعتراض كردن به سرنوشت عمار وابوذر دچار مى گرديد . عمار ياسر كسى است كه خدا و پيامبر ( ص ) بارها وى را ستوده‌اند . ( 16 ) يك بار عمار ياسر به عثمان گفت كه : " چرا جواهرات بيت المال را در ميان خانواده‌ات تقسيم مى كنى " ؟ در پى اين اعتراض به دستور عثمان آنقدر عمار را زدند تا وى بيهوش شد و به عارضه فتق مبتلا گرديد . ( 17 ) در اين واقعه نيز يكى از دنده‌هاى عمار شكست . ( 18 ) در جلد نهم الغدير به اقوال صحابه عليه عثمان و همچنين به ماجراى كشته شدن او اشاره شده است . بحث مبسوط ديگرى كه در اين جلد عنوان شده است مناقب و فضائلى است كه راويان كذاب براى عثمان جعل كرده‌اند . ( 19 ) عثمان در نظر صحابه 1 - امير المؤمنين على عليه السلام در باره عثمان مى فرمايد : " قام نافجا حضنيه ، بين نثيله ومعتلفه ، وقام معه بنو ابيه يخضمون مال الله خضمة الإبل نبتة الربيع " [ = عثمان پهلوهايش را - كه ميان محل خوردن و بيرون دادنش قرار داشت - باد كرده ، به پا خاست و فرزندان نياكانش ( بنى اميه ) نيز با وى بپاخاستند و مال خدا را چنان خوردند كه شتر گياه بهارى را ] . ( 20 ) 2 - عايشه درباره عثمان مى گويد : " بكشيد اين احمق را ، خداوند مرگش دهد " . ( 21 ) در جاى ديگر مى گويد : " بكشيد اين احمق را ، او فاجر شده است " . ( 22 )

3 - عبد الله بن مسعود درباره كارهاى عثمان ووليد مى گويد : " بدترين كارها نوآورى ( در دين ) است ، و هر نوآورى بدعت مى باشد . هر بدعتى ضلالت است ، و ( جايگاه ) هر ضلالتى در آتش " . ( 23 ) 4 - مقداد بن اسود ( رزم آور بدر ) درباره كسانى كه عثمان را خليفه كردند مى گويد : " به خدا قسم ، آنان صلاح امت و درستى در دين را نخواستند ، آنها دنيا را بر آخرت ترجيح دادند " . ( 24 ) 5 - عمار بن ياسر . باقلانى مى گويد : " روايت شده كه عمار ، عثمان را كافر مى دانسته است " . ( 25 ) * * * آنچه را كه درباره مطالب اين چهار جلد ( = 6 ، 7 ، 8 ، 9 ) خوانديد مختصر سخنى درباره سيره ابو بكر و عمر و عثمان بود . ما در اينجا قصد جمع بندى مطالب گفته شده را نداريم فقط بىمناسبت نيست اكنون روايتى را از كتاب صحيح بخارى نقل نماييم . روايت دروغى كه به حديث مفاضله مشهور گشته است : بخارى نقل مى كند كه : " محمد بن حنفيه از پدرش ( = على بن ابى طالب ) پرسيد : بهترين فرد پس از رسول خدا كيست ؟ على گفت : ابو بكر . پرسيد : پس از او كيست ؟ على گفت : عمر . محمد بن حنفيه ترسيد از اينكه على بگويد بعد از عمر ، عثمان بهتر از همه است ، لذا گفت : بعد از عمر تو افضلى ؟ على گفت : نه ، من تنها يك فرد ( عادى ) از مسلمانان هستم " . ( 26 ) بخارى در كتاب خود از اين روايتهاى جعلى زياد دارد . آنان كه نظر على ( ع ) را درباره سه خليفه مى دانند ترديدى برايشان نمى ماند كه اين روايت ساختگى است . سخن در اين نيست كه على را بهترين ندانستند ، بلكه حقيقت درد آور اين است كه با على ( ع ) حتى به مانند يك مسلمان عادى نيز رفتار نكردند . اى كاش لا اقل حرمت يك مسلمان را براى او قائل مى شدند : - اگر على مسلمان است ، چرا در نماز جمعه‌ها همه موظفند به على فحاشى كرده و او را لعن نمايند ؟ - كار امارت مروان ( = والى عثمان ) با ناسزا گفتن به كدام مسلمان سواى على ( ع ) استوار گرديد ؟ ( 27 ) = مگر مى شود خليفه مسلمين ( معاويه ) بيزارى از يك مسلمان را شرط بيعت خود قرار دهد ! ( 28 ) - كدام مسلمان بى گناهى مانند على ( ع ) كشته شده كه علماى اسلامى  براى قاتلش اجر اخروى در نظر گرفته باشند . ( 29 ) - اگر دشنام دهندگان به صحابه پيامبر دجال و ملعونند . ( 30 ) چرا بخارى از دشنام دهندگان به على ( ع ) ( نظير حريز بن عثمان وعمران بن حطان و 60 ناصبى ديگر ) روايت نقل مى كند ؟


پى‏نوشت‏ها:

( 1 ) الامامة والسياسه ج 1 / 32 .
( 2 ) شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد ج 2 / 356 ط قديم [ = ج 8 / 258 ط جديد ] .
( 3 ) صحيح بخارى - كتاب زكات و تفسير - ج 3 / 7 ، ج 7 / 94 ، 95 ، انساب الاشراف ج 5 / 52 - 54 ، فتح البارى ج 3 / 213 ، طبقات ابن سعد ج 4 / قسمت اول / 166 ، 167 ، مروج الذهب ج 1 / 438 ، 440 ، تاريخ يعقوبى ج 2 / 148 - 150 ، فتح البارى ج 3 / 212 ، 213 ، شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد ج 1 / 240 - 242 ط قديم [ = ج 3 / 25 - 59 ط جديد ] ، كامل ابن اثير ج 3 / 43 . . . ماجراى تبعيد ابوذر بطور مبسوط در جلد هشتم الغدير ص 292 - 330 درج گرديده است كه ما آن را به جهت تبويب موضوعى در ذيل جلد نهم آورديم .
( 4 ) شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد ج 1 / 237 ط قديم [ = ج 3 / 44 ط جديد ] .
( 5 ) الاغانى ج 4 / 178 ، اسد الغابه ج 5 / 91 ، مروج الذهب ج 1 / 435 .
( 6 ) مسند احمد بن حنبل ج 1 / 144 ، سنن بيهقى ج 8 / 318 ، تاريخ يعقوبى ج 2 / 142 ، كامل ابن اثير ج 3 / 40 ، اسد الغابه ج 5 / 91 ، 92 ، الامامه والسياسه ج 1 / 32 ، الاصابه ج 3 / 638 . . . .
( 7 ) الاغانى ج 3 / 176 ، 177 .
( 8 ) مروج الذهب ج 1 / 435 .
( 9 ) الامامة والسياسه ج 1 / 32 ، اسد الغابه ج 5 / 91 ، 92 ، تاريخ يعقوبى ج 2 / 142 ، العقد الفريد ج 2 / 277 .
( 10 ) اسد الغابه ج 5 / 91 ، تاريخ يعقوبى ج 2 / 142 ، الاغانى ج 4 / 176 .
( 11 ) انساب الاشراف ج 5 / 35 ، مروج الذهب ج 1 / 436 .
( 12 ) انساب الاشراف ج 5 / 36 ، شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد ج 1 / 235 - 237 ط قديم [ = ج 3 / 40 - 44 ط جديد ] .
( 13 ) شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد ج 1 / 236 ط قديم [ = ج 3 / 42 ] .
( 14 ) طبقات ابن سعد ج 5 / 21 .
( 15 ) انساب الاشراف ج 5 / 39 - 45 . همچنين رجوع بفرماييد به تاريخ طبرى ج 5 / 88 - 90 ، تاريخ ابى الفدا ج 1 / 168 ، شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد ج 1 / 158 - 160 ط قديم [ = ج 2 / 129 - 134 طى جديد ] . براى اطلاع از ماجراى تبعيد هاى ديگر رجوع شود به الغدير ج 9 / 45 - 60 .
( 16 ) رجوع بفرماييد به الغدير ج 9 / 20 - 28 . آياتى كه عمار را مشمول آنها دانسته‌اند عبارتند از : * امن هو قانت اناء الليل ساجدا وقائما يحذر الاخرة . . . [ . . كسى كه اوقات شب را در عبادت خدا به سجده و قيام مى پردازد و از عذاب الهى بيمناك است . . . ] الزمر 9 . * ولا تطرد الذين يدعون ربهم بالغدوة والعشى يريدون وجهه ما عليك من حسابهم من شئ [ = كسانى را كه شبانه روز پروردگار خود را مى خوانند و ( رضاى ) خدا را طلب مى كنند از نزد خود مران كه چيزى از حسان آنان بر تو نيست . . . ] الانعام 52 . إلا من أكره وقلبه مطمئن بالايمان [ = . . . جز آن كسى كه مجبور شود ولى دلش در ايمان ثابت باشد ] النحل 106 . * افمن وعدناه وعدا حسنا فهو لاقيه كمن متعناه متاع الحيوة الدنيا . . . [ = آيا كسى كه وعده نيكوى ( فردوس جاودان ) را به او داده‌ايم - و او نيز به آن وعده خواهد رسيد - به مانند كسى است كه متاع زندگى دنيوى را به او بخشيده‌ايم ] القصص 61 . * اومن كان ميتا فأحييناه وجعلنا له نورا يمشى به في الناس . . . [ = او ( در دنياى جاهليت ) مرده بود . پس ما او را زنده كرديم و به او نورى ارزانى داشتيم تا بوسيله آن در ميان مردم ( سرافراز ) برود . . . ] الانعام 122 .
( 17 ) انساب الاشرف ج 5 / 48 ، 48 ، 49 ، الامامة والسياسه ج 1 / 33 ، طبقات ابن سعد ج 3 / قسمت اول / 185 ، شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد ج 1 / 239 ط قديم [ = ج 3 / 47 - 52 ط جديد ] ، الاستيعاب ج 2 / 422 .
( 18 ) الاستيعاب ج 2 / 422 .
( 19 ) الغدير ج 9 / 264 - 377 .
( 20 ) نهج البلاغه ، خطبه شقشقيه . براى اطلاع از مصادر ديگر خطبه شقشقيه رجوع بفرماييد به الغدير ج 7 / 82 - 85 .
( 21 ) شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد ج 2 / 77 ط قديم [ = ج 6 / 215 ط جديد ] .
( 22 ) الامامة والسياسه ج 1 / 52 .
( 23 ) الفتنة الكبرى ج 1 / 171 .
( 24 ) تاريخ يعقوبى ج 2 / 140 .
( 25 ) التمهيد ص 220 .
( 26 ) صحيح بخارى - كتاب المناقب - ج 5 / 249 .
( 27 ) صواعق المحرقه ص 33 .
( 28 ) معاويه در خلافت خود بيزارى از على ( ع ) را شرط بيعت قرار داده بود . البيان والتبيين ج 2 / 85 .
( 29 ) المحلى ج 10 / 484 ، ( الغدير ج 1 / 323 ) .
( 30 ) تهذيب التهذيب ج 1 / 509 .