4- حـُمـَيـْدُ بـْنُ زِيَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ غَيْرِ وَاحِدٍ عَنْ أَبَانٍ عَنْ زَيْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَتُوبُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِي كُلِّ يَوْمٍ سَبْعِينَ مَرَّةً فـَقـُلْتُ أَ كـَانَ يـَقُولُ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ قَالَ لَا وَ لَكِنْ كَانَ يَقُولُ أَتُوبُ إِلَى اللَّهِ قـُلْتُ إِنَّ رَسـُولَ اللَّهِ ص كـَانَ يـَتـُوبُ وَ لَا يَعُودُ وَ نَحْنُ نَتُوبُ وَ نَعُودُ فَقَالَ اللَّهُ الْمُسْتَعَانُ اصول كافى جلد 4 صفحه : 171 رواية : 4

ترجمه : 4- زيـد شـحـام از حـضـرت صـادق (ع ) حـديـث كـنـد كـه فـرمـود: رسـول خـدا (ص ) روزى هـفـتـاد بـار بـدرگـاه خـداى عـزوجل توبه ميكرد، من عرضكردم : مى فرمود: (((استغفر اللّه و اتوب اليه )))؟ فرمود: نه ، ولى مى فرمود: (((اتوب الى الله ))) عـرضكردم : رسول خدا (ص ) توبه مى كرد (با اينكه ) باز نمى گشت و ما توبه كنيم و باز گرديم ؟ فرمود: خدا يار است .

توضيح :
مـجـلسـى (ره ) گـويـد: استغفار آنحضرت و ساير ائمه عليهم السلام بخاطر گناه نبوده اسـت زيـرا امـامـيه اتفاق دارند كه آنان معصومند، اربلى در كتاب كشف الغمه گويد: انبياء چـون دلهـاشـان مـسـتـغـرق ذكـر خـدا (و يـاد او) اسـت و مـتـوجـه كـمـال و مـحـو جلال اويند و هر نوع اشتغال بخوردنى و نوشيدنى و زناشوئى از مباحات تـيـرگـى در دل آنـهـا آورد و آنـرا بـر خـود روا نـدانـنـد و از آن حـال بـسـوى خـدا اسـتـغـفـار و تـوبـه كـنـنـد زيـرا هـمـان اشـتـغـال كـوچـك و مـباح را براى خود خطا و گناه دانند و از آن توبه كنند. (مترجم گويد: وجوه ديگرى نيز درباره استغفار معصومين عليهم السلام گفته اند كه ما بعضى از آنرا در پاورقى كشف الغمه ج 3 ص 44 بيان نموده ايم ).

5- مـُحـَمَّدُ بـْنُ يـَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ عَمِلَ سَيِّئَةً أُجِّلَ فِيهَا سَبْعَ سَاعَاتٍ مِنَ النَّهَارِ فـَإِنْ قـَالَ أَسـْتـَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ لَمْ تُكْتَبْ عَلَيْهِ اصول كافى جلد 4 صفحه : 171 رواية : 5

ترجمه : 5- و نـيز آنحضرت عليه السلام فرمود: هر كه كار بدى (و گناهى ) كند تا هفت ساعت از روز مـهـلت دارد پـس اگر (در اين مدت ) سه مرتبه گفت : (((استغفر اللّه لذى لا اله الا هو الحى القيوم و اتوب اليه ))) بر او نوشته نشود.

6- عـَنـْهُ عـَنْ أَحـْمـَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ عُقْبَةَ بَيَّاعِ الْأَكْسِيَةِ عَنْ أَبِي عـَبـْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَيُذْنِبُ الذَّنْبَ فَيُذَكَّرُ بَعْدَ عِشْرِينَ سَنَةً فَيَسْتَغْفِرُ اللَّهَ مـِنـْهُ فـَيـَغـْفـِرُ لَهُ وَ إِنَّمـَا يـُذَكِّرُهُ لِيـَغـْفـِرَ لَهُ وَ إِنَّ الْكَافِرَ لَيُذْنِبُ الذَّنْبَ فَيَنْسَاهُ مِنْ سَاعَتِهِ اصول كافى جلد 4 صفحه : 171 رواية : 6

ترجمه : 6- و نـيـز آنـحـضـرت عـليـه السـلام فـرمـود: هـمـانـا مـؤ مـن گـنـاهـى كـنـد و پـس بـيـسـت سـال بـيـادش آيـد و از خـدا راجـع بـآن گناه آمرزش خواهد و خداوند برايش بيامرزد، و هر آيـنـه (خـداونـد) بيادش اندازد تا برايش بيامرزد، و همانا كافر گناهى كند و همان ساعت آنرا فراموش كند.

7- عـِدَّةٌ مـِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَمَّنْ ذَكـَرَهُ عـَنْ أَبـِي عـَبـْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَا مِنْ مُؤْمِنٍ يُقَارِفُ فِي يَوْمِهِ وَ لَيْلَتِهِ أَرْبَعِينَ كَبِيرَةً فـَيـَقـُولُ وَ هـُوَ نـَادِمٌ أَسـْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ ذُو الْجَلَالِ وَ الْإِكْرَامِ وَ أَسْأَلُهُ أَنْ يُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ يَتُوبَ عَلَيَّ إِلَّا غَفَرَهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ وَ لَا خَيْرَ فِيمَنْ يُقَارِفُ فِي يَوْمٍ أَكْثَرَ مِنْ أَرْبَعِينَ كَبِيرَةً اصول كافى جلد 4 صفحه : 172 رواية : 7

ترجمه : 7- و نـيـز آنـحـضـرت عـليـه السـلام فـرمـود: هـيـچ مـؤ مـنـى نـيـسـت كـه در شـبـانـه روز چهل گناه كبيره كند و با پيشيمانى بگويد: (((استغفر اللّه لذى لا اله الا هو الحى القيوم بـديـع السـمـاوات و الارض ذوالجـلال و الاكـرام و اسـئله اءن يـصـلى عـلى مـحـمـد و آل مـحـمـد اءن يـتـوب على ))) جز اينكه خداى عزوجل گناهش را بيامرزد، و كسى كه بيش از چهل گناه كبيره در روز انجام دهد خيرى در او نيست (يعنى ايمان ندارد).

8- عـَنـْهُ عـَنْ عـِدَّةٍ مـِنْ أَصـْحـَابـِنـَا رَفـَعـُوهُ قـَالُوا قـَالَ لِكـُلِّ شـَيْءٍ دَوَاءٌ وَ دَوَاءُ الذُّنـُوبـِ الِاسْتِغْفَارُ اصول كافى جلد 4 صفحه : 172 رواية : 8

ترجمه : 8- جـمـعـى از اصـحـاب در حـديث مرفوعى از معصوم حديث كنند كه فرمود: براى هر چيزى داروئى است ، و داروى گناهان آمرزشخواهى و استغفار است .

9- أَبـُو عـَلِيٍّ الْأَشـْعـَرِيُّ وَ مـُحـَمَّدُ بـْنُ يـَحْيَى جَمِيعاً عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ إِسْحَاقَ وَ عَلِيُّ بْنُ إِبـْرَاهـِيـمَ عَنْ أَبِيهِ جَمِيعاً عَنْ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ حَفْصٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ مَا مِنْ مُؤْمِنٍ يُذْنِبُ ذَنْباً إِلَّا أَجَّلَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ سَبْعَ سَاعَاتٍ مِنَ النَّهَارِ فَإِنْ هُوَ تَابَ لَمْ يُكْتَبْ عَلَيْهِ شَيْءٌ وَ إِنْ هُوَ لَمْ يَفْعَلْ كـَتـَبَ اللَّهُ عـَلَيـْهِ سـَيِّئَةً فَأَتَاهُ عَبَّادٌ الْبَصْرِيُّ فَقَالَ لَهُ بَلَغَنَا أَنَّكَ قُلْتَ مَا مِنْ عَبْدٍ يـُذْنـِبُ ذَنـْبـاً إِلَّا أَجَّلَهُ اللَّهُ عـَزَّ وَ جـَلَّ سَبْعَ سَاعَاتٍ مِنَ النَّهَارِ فَقَالَ لَيْسَ هَكَذَا قُلْتُ وَ لَكِنِّي قُلْتُ مَا مِنْ مُؤْمِنٍ وَ كَذَلِكَ كَانَ قَوْلِي اصول كاجلد 4 صفحه : 172 رواية : 9

ترجمه : 9- ابـن غـيـاث گـويـد: شـنـيـدم از حضرت صادق (ع ) كه مى فرمود: هيچ مؤ منى نيست كه گـناهى را مرتكب شود جز اينكه خداى عزوجل هفت ساعت از روز باو مهلت دهد، پس اگر (در ايـن مـدت ) تـوبـه كـرد چيزى بر او نوشته نشود، و اگر توبه نكرد، خداوند يك گناه بـر او بـنـويـسـد، پـس عباد بصرى نزد آنحضرت آمد و گفت : بما رسيد كه شما فرموده ايد: هيچ بنده اى نيست كه گناهى كند جز اينكه خداوند هفت ساعت از روز مهلتش دهد؟ فرمود: من چنين نگفتم بلكه من گفتم : هيچ مؤ منى نيست و چنين بوده است گفته من .

شــرح :
يـعـنـى ايـن مـهـلت كـه مـن گـفـتـم مـخـصـوص بـمـؤ مـن اسـت و شامل كافر و مخالف نيست .

10- مـُحـَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مَرْوَانَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ قَالَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ مِائَةَ مَرَّةٍ فِي كُلِّ يَوْمٍ غَفَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ سَبْعَمِائَةِ ذَنْبٍ وَ لَا خَيْرَ فِي عَبْدٍ يُذْنِبُ فِي كُلِّ يَوْمٍ سَبْعَمِائَةِ ذَنْبٍ اصول كافى جلد 4 صفحه : 173 رواية : 10

ترجمه : 10- و نـيـز حـضرت صادق (ع ) فرمود: هركس روزى صدبار بگويد: (((استغفر الله ))) خـداى عـزوجل براى او هفتصد گناه بيامرزد، و در بنده اى كه روزى هفتصد گناه كند خيرى نيست .

شــرح :
مـجـلسـى (ره ) گويد: (((هفتصد گناه او را ميآمرزد))) يعنى از گناهانى كه در آنروز كرده است ، سپس فرمود. (((و خيرى نيست در بنده ...))) تا بنده باين كلام مغرور نگردد و روزى هـفـتـصـد گـنـاه كـند زيرا چنين كسى خيرى در او نيست و موفق باستغفار و توبه نگردد، و گناه در اين حديث شامل صغيره و كبيره و مخلوط از هر دوى آنها گردد.

*باب در آنچه خداى عزو جل هنگام توبه آدم عليه السلام به او عطا فرمود* بَابٌ فِيمَا أَعْطَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ آدَمَ ع وَقْتَ التَّوْبَةِ

1- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنِ ابْنِ بُكَيْرٍ عَنْ أَبـِي عـَبـْدِ اللَّهِ أَوْ عـَنْ أَبـِي جَعْفَرٍ ع قَالَ إِنَّ آدَمَ ع قَالَ يَا رَبِّ سَلَّطْتَ عَلَيَّ الشَّيْطَانَ وَ أَجـْرَيـْتـَهُ مـِنِّي مَجْرَى الدَّمِ فَاجْعَلْ لِي شَيْئاً فَقَالَ يَا آدَمُ جَعَلْتُ لَكَ أَنَّ مَنْ هَمَّ مِنْ ذُرِّيَّتِكَ بِسَيِّئَةٍ لَمْ تُكْتَبْ عَلَيْهِ فَإِنْ عَمِلَهَا كُتِبَتْ عَلَيْهِ سَيِّئَةٌ وَ مَنْ هَمَّ مِنْهُمْ بِحَسَنَةٍ فَإِنْ لَمْ يـَعـْمـَلْهَا كُتِبَتْ لَهُ حَسَنَةٌ فَإِنْ هُوَ عَمِلَهَا كُتِبَتْ لَهُ عَشْراً قَالَ يَا رَبِّ زِدْنِي قَالَ جَعَلْتُ لَكَ أَنَّ مـَنْ عـَمِلَ مِنْهُمْ سَيِّئَةً ثُمَّ اسْتَغْفَرَ لَهُ غَفَرْتُ لَهُ قَالَ يَا رَبِّ زِدْنِي قَالَ جَعَلْتُ لَهُمُ التَّوْبَةَ أَوْ قَالَ بَسَطْتُ لَهُمُ التَّوْبَةَ حَتَّى تَبْلُغَ النَّفْسُ هَذِهِ قَالَ يَا رَبِّ حَسْبِي اصول كافى جلد 4 صفحه : 173 رواية : 1

ترجمه : 1ـ ابن بكير از حضرت صادق يا حضرت باقر عليهما السلام حديث كند كه فرمود: همانا آدم عـليـه السـلام عرض كرد: پروردگارا شيطان را بر من مسلط كردى ، و چون خون (كه در رگهاى من جريان دارد) او را بر من چيره كردى پس براى من هم چيزى مقرر فرما، خداوند فـرمـود: اى آدم قرار دادم براى تو كه هر يك از فرزندانت آهنگ گناهى كند بر او نوشته نـشـود، و اگر انجام داد يك گناه بر او نوشته شود، و هر كه آهنگ كار نيك كرد اگر آنرا انـجـام نداد يك حسنه براى او نوشته شود، و اگر انجم داد ده حسنه برايش نوشته شود، عرض كرد: پروردگارا برايم بيفزا، فرمود: برايت مقرر ساختم كه هر يك از فرزندانت گناهى كند سپس براى آن آمرزش خواهد برايش بيامرزم ، عرض كرد: پروردگارا برايم بيفزا، فرمود: براى آنها توبه قرار دادم يا فرمود: توبه را براى ايشان گستردم تا آنكه نفس باينجا (يعنى بگلو گاه ) رسد، عرض كرد: پروردگارا مرا بس است .

2- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قـَالَ رَسـُولُ اللَّهِ ص مـَنْ تـَابَ قـَبْلَ مَوْتِهِ بِسَنَةٍ قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ ثُمَّ قَالَ إِنَّ السَّنَةَ لَكـَثـِيـرَةٌ مَنْ تَابَ قَبْلَ مَوْتِهِ بِشَهْرٍ قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ ثُمَّ قَالَ إِنَّ الشَّهْرَ لَكَثِيرٌ مَنْ تـَابَ قـَبـْلَ مـَوْتـِهِ بـِجُمْعَةٍ قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ ثُمَّ قَالَ إِنَّ الْجُمْعَةَ لَكَثِيرٌ مَنْ تَابَ قَبْلَ مـَوْتـِهِ بـِيَوْمٍ قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ ثُمَّ قَالَ إِنَّ يَوْماً لَكَثِيرٌ مَنْ تَابَ قَبْلَ أَنْ يُعَايِنَ قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ اصول كافى جلد 4 صفحه : 174 رواية : 2

ترجمه : 2ـ حـضـرت صـادق (ع ) فـرمـود: رسـولخـدا (ص ) فـرمـوده اسـت : هـر كـه يـك سـال پـيـش از مـرگـش تـوبـه كـنـد خـداونـد تـوبـه اش را بـپـذيـرد سـپـس فـرمـود: يكسال هر آينه زياد است هر كه يكماه پيش از مرگش توبه كند خدا توبه اش را بپذيرد، سـپـس ‍ فرمود يكماه زياد است ، هر كه يكهفته پيش از مرگش توبه كند خدا توبه اش را بـپـذيـرد، سـپـس فـرمـود: يـك هفته زياد است هر كه يك روز پيش از مرگش توبه كند خدا تـوبـه اش را بـپـذيـرد، سـپـس فـرمود: يك روز زياد است هر كه پيش از ديدار مرگ (ملك الموت ) توبه كند خدا توبه اش را بپذيرد.

شــرح :
مـجـلسـى (ره ) از شـيـخ بـهـائى در اربـعـين نقل كند گفته است : مقصود بپذيرفتن توبه سـاقـط كـردن عـقـابـى اسـت كـه بـر اين گناهى كه از آن توبه كرده مترتب شده بود و سـقـوط عـقـاب بـسـبـب تـوبـه از چـيـزهـائى اسـت كـه مـورد اتـفـاق اهـل اسـلام است ، و خلافى كه هست در اين است كه آيا پذيرش توبه بر خدا لازم است كه اگر بعد از توبه عقاب كند ستم باشد، يا آن تفضلى است كه خداوند از جهت كرم و رحمت بـبندگانش فرموده ؟ معتزله باولى قائل شده اند و آنرا بر خدا لازم دانند، و اشاعره به دوم قائل شده اند و شيخ طوسى (ره ) در كتاب اقتصاد و علامه (ره ) در برخى از كتابهاى كلامى خود همين قول را اختيار فرموده اند، و محقق طوسى در كتاب تجريد توقف كرده است ، و آنچه شيخ طوسى و علامه اختيار كرده اند همان ظاهر است .

3- عـَلِيُّ بـْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ جَمِيلٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قـَالَ إِذَا بـَلَغـَتِ النَّفـْسُ هـَذِهِ وَ أَهـْوَى بـِيـَدِهِ إِلَى حـَلْقـِهِ لَمْ يـَكُنْ لِلْعَالِمِ تَوْبَةٌ وَ كَانَتْ لِلْجَاهِلِ تَوْبَةٌ اصول كافى جلد 4 صفحه : 174 رواية : 3

ترجمه : 3ـ حـضـرت بـاقـر عـليـه السـلام فـرمـود: هـمينكه جان باينجا رسيد و اشاره بگلوى خود فرمود براى عالم (و دانا) توبه نباشد، و براى نادان وقت توبه (باقى ) است .

شــرح :
مجلسى (ره ) گويد: اين حديث در باب (((لزوم حجت بر عالم ))) گذشت ، و اينكه فرمود: (((بـراى عـالم تـوبـه نـيـسـت ....))) گـويـا مـراد بـعـالم كـسـى اسـت كـه شـاهـد بـر احـوال آخـرت باشد، و مقصود از جاهل آنكس است كه آنرا مشاهده نكرده ، و ممكن است مقصود از عـالم و جـاهـل همان معناى معروف و متبادر آن باشد و در اينصورت حديث موافق شود با ظاهر آيـه شـريـفـه (((انما التوبة على اللّه للذين يعملون السوء بجهالة ...الايه ))) (سوره نـسـاء آيـه 17) سـپـس ‍ تـفـاسـيـرى كـه در آيـه شـده اسـت نقل كند.

4- مـُحـَمَّدُ بـْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ وَهْبٍ قـَالَ خـَرَجـْنـَا إِلَى مـَكَّةَ وَ مـَعَنَا شَيْخٌ مُتَأَلِّهٌ مُتَعَبِّدٌ لَا يَعْرِفُ هَذَا الْأَمْرَ يُتِمُّ الصَّلَاةَ فِي الطَّرِيـقِ وَ مَعَهُ ابْنُ أَخٍ لَهُ مُسْلِمٌ فَمَرِضَ الشَّيْخُ فَقُلْتُ لِابْنِ أَخِيهِ لَوْ عَرَضْتَ هَذَا الْأَمْرَ عـَلَى عـَمِّكَ لَعـَلَّ اللَّهَ أَنْ يـُخـَلِّصَهُ فَقَالَ كُلُّهُمْ دَعُوا الشَّيْخَ حَتَّى يَمُوتَ عَلَى حَالِهِ فَإِنَّهُ حـَسـَنُ الْهَيْئَةِ فَلَمْ يَصْبِرْ ابْنُ أَخِيهِ حَتَّى قَالَ لَهُ يَا عَمِّ إِنَّ النَّاسَ ارْتَدُّوا بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ ص إِلَّا نَفَراً يَسِيراً وَ كَانَ لِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ ع مِنَ الطَّاعَةِ مَا كَانَ لِرَسُولِ اللَّهِ ص وَ كـَانَ بـَعـْدَ رَسـُولِ اللَّهِ الْحَقُّ وَ الطَّاعَةُ لَهُ قَالَ فَتَنَفَّسَ الشَّيْخُ وَ شَهَقَ وَ قَالَ أَنَا عـَلَى هـَذَا وَ خـَرَجـَتْ نَفْسُهُ فَدَخَلْنَا عَلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فَعَرَضَ عَلِيُّ بْنُ السَّرِيِّ هَذَا الْكـَلَامَ عـَلَى أَبـِي عـَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ هُوَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ قَالَ لَهُ عَلِيُّ بْنُ السَّرِيِّ إِنَّهُ لَمْ يَعْرِفْ شَيْئاً مِنْ هَذَا غَيْرَ سَاعَتِهِ تِلْكَ قَالَ فَتُرِيدُونَ مِنْهُ مَا ذَا قَدْ دَخَلَ وَ اللَّهِ الْجَنَّةَ اصول كافى جلد 4 صفحه : 175 رواية : 4

ترجمه : 4ـ مـعـاويـة بـن وهـب گـويـد: (سـالى مـا) بـطـرف مـكـه حـركـت كـرديم و با ما پيرى بود خـداپرست و اهل عبادت (ولى ) معترف ـ بمذهب شيعه نبود (و اطلاعى از آن نداشت ) و (بمذهب سـنيها كه تمام خواندن نماز را براى مسافر جايز دانند) نمازش را در راه تمام ميخواند و بـرادر زاده اى داشـت مـسـلمـان (و شـيـعـه مـذهـب ) كـه همراهش بود، پس آن پير بيمار شد من بـبـرادر زاده اش گـفـتم : كاش مذهب شيعه را بعمويت پيشنهاد ميكردى شايد خدا او را نجات دهـد؟ هـمـه هـمـراهـان مـا گـفـتـنـد: بـگـذاريـد پـيـر مـرد بـحـال خـو بـمـيـرد زيرا همين حال كه دارد خوب است ، ولى برادرزاده اش تاب نياورد تا بالاخره بدو گفت : اى عموجان همانا مردم پس از رسولخدا (ص ) مرتد شدند جز عده كمى ، و عـلى بـن ابـيطالب مانند رسولخدا (ص ) بود كه پيروى و اطاعتش لازم بود، و پس از رسـول خـدا حق و طاعت از آن او بود: گويد: آن پير مرد نفسى كشيد و فرياد زد و گفت : من هـم بـر هـمـيـن عقيده هستم ، و جانش از تن بيرون آمد (و مرد) و پس ما شرفياب خدمت حضرت صـادق (ع ) شـديـم ، عـلى بـن سـرى (يـكى از همراهان ما) سخن پير مرد را (يا جريان را) بـآنـحـضـرت عـرض كـرد: حـضـرت فـرمـود: او مـرديـسـت از اهل بهشت ، على بن سرى عرض كرد: آنمرد جز در آن ساعت از مذهب شيعه هيچ اطلاعى نداشت ؟ فرمود چه چيز ديگر از او مى خواهيد؟ بخدا سوگند وارد بهشت شد.

*باب لمم گناهان خرد، يا سبك از نظر عقاب* بَابُ اللَّمَمِ

1- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبـِي عـَبـْدِ اللَّهِ ع قـَالَ قـُلْتُ لَهُ أَ رَأَيـْتَ قـَوْلَ اللَّهِ عـَزَّ وَ جَلَّ الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَب ائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَو احِشَ إِلَّا اللَّمَمَ قَالَ هُوَ الذَّنْبُ يُلِمُّ بِهِ الرَّجُلُ فَيَمْكُثُ مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ يُلِمُّ بِهِ بَعْدُ اصول كافى جلد 4 صفحه : 175 رواية : 1

ترجمه : 1ـ محمد بن مسلم گويد: به حضرت صاذق عليه السلام عرض كردم : آيا (تفسير) گفتار خـداى عـزوجـل نـزد شما چيست (كه فرمايد): (((آنان كه دورى گزينند از گناهان بزرگ و نـاشـايـسـته ها جز لمم ))) (سوره نجم آيه 22)؟ فرمود: لمم گناهى است كه شخص بدان دست زند، سپس تا خدا خواهد (مدتى ) خود دارى كند و باز دوباره بدان دست زند.

2- أَبـُو عـَلِيٍّ الْأَشـْعـَرِيُّ عـَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مـُسـْلِمٍ عـَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ قُلْتُ لَهُ الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَب ائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَو احِشَ إِلَّا اللَّمَمَ قَالَ الْهَنَةُ بَعْدَ الْهَنَةِ أَيِ الذَّنْبُ بَعْدَ الذَّنْبِ يُلِمُّ بِهِ الْعَبْدُ اصول كافى جلد 4 صفحه : 176 رواية : 2

ترجمه : 2ـ و نـيـز مـحـمـد بـن مـسـلم از يكى از دو امام باقر و يا صادق عليهماالسلام حديث كند كه فرمود: به آن حضرت عرض ‍ كردم : (درباره تفسير لمم در اين آيه ) فرمود: آن گناه پس از گناه است كه بنده دست بدان زند.

توضيح :
: (((هـنـه در ايـن حـديث به معناى (((چيز))) ولى چون در خود حديث حضرت به گناه تفسير فرموده است از ترجمه (((الهنة بعد الهنة ))) خود دارى شد))) و (((هنه ))) كلمه كنايه است .

3- عـَلِيُّ بـْنُ إِبـْرَاهـِيـمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ يُونُسَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَا مِنْ مُؤْمِنٍ إِلَّا وَ لَهُ ذَنْبٌ يَهْجُرُهُ زَمَاناً ثُمَّ يُلِمُّ بِهِ وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَّا اللَّمـَمَ وَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَب ائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَو احِشَ إِلَّا اللَّمـَمَ قـَالَ الْفـَوَاحِشُ الزِّنَى وَ السَّرِقَةُ وَ اللَّمَمُ الرَّجُلُ يُلِمُّ بِالذَّنْبِ فَيَسْتَغْفِرُ اللَّهَ مِنْهُ اصول كافى جلد 4 صفحه : 176 رواية : 3

ترجمه : 3ـ اسـحـاق بـن عـمـار گـويـد: حـضرت صادق عليه السلام فرمود: هيچ مؤ منى نباشد جز ايـنـكـه بـراى او گـناهى است كه مدتى او را از خود دور ساخته ، سپس بدان دست زند تو ايـنـسـت گـفتار خداى عزو جل : (((جز لمم ))) (در همان آيه كه در حديث (1) گذشت ) و از آن حـضـرت تـفـسـيـر (تـمـامـى آن آيـه و) گـفـتـار خـداى عـزوجـل را پـرسـيـدم ؟ فـرمـود: مقصود از فواحش (در آيه ) زنا و دزديست ، و لمم آنست كه شخص به گناه دست زند پس از خداوند آمرزش ‍ خواهد.

4- عـَلِيُّ بـْنُ إِبـْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ بَهْرَامَ عَنْ عَمْرِو بْنِ جُمَيْعٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ جَاءَنَا يَلْتَمِسُ الْفِقْهَ وَ الْقُرْآنَ وَ تَفْسِيرَهُ فَدَعُوهُ وَ مـَنْ جـَاءَنـَا يـُبـْدِي عـَوْرَةً قَدْ سَتَرَهَا اللَّهُ فَنَحُّوهُ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ مِنَ الْقَوْمِ جُعِلْتُ فِدَاكَ وَ اللَّهِ إِنَّنِي لَمُقِيمٌ عَلَى ذَنْبٍ مُنْذُ دَهْرٍ أُرِيدُ أَنْ أَتَحَوَّلَ عَنْهُ إِلَى غَيْرِهِ فَمَا أَقْدِرُ عَلَيْهِ فَقَالَ لَهُ إِنْ كُنْتَ صَادِقاً فَإِنَّ اللَّهَ يُحِبُّكَ وَ مَا يَمْنَعُهُ أَنْ يَنْقُلَكَ مِنْهُ إِلَى غَيْرِهِ إِلَّا لِكَيْ تَخَافَهُ اصول كافى جلد 4 صفحه : 176 رواية : 4

ترجمه : 4ـ عـمروبن جميع گويد: امام صادق عليه السلام فرمود: هر كه نزد ما آيد و فقه و قرآن و تـفـسـيـر انـرا جـويـد از او دست بداريد (تا بيايد و فرا گيرد) و هر كه نزد ما آيد تا عـيـبـى كـه خـدا پـوشـانـده اسـت فاش كند او را دور كنيد (و از آمدنش به نزد ما جلوگيرى كـنـيـد))) يـكى از آنمردم (كه حاضر بود) عرض كرد: قربانت بخدا سوگند همانا من دير زمـانـى اسـت دچـار گـنـاهـى هـسـتـم و هرچه خواهم كه از آن گناه بسوى كار (نيك ) ديگرى بـيرون روم و آنار وانهم نتوانم ؟ حضرت باو فرمود: اگر راستگوئى پس همانا خدا تو را دوسـت دارد و چـيـزى جـلوگـيـر او نـشـده كـه تـو را از آن بـكـار (نـيـك ) ديـگـرى نقل دهد جز اينكه (خواهد) كه تو از او در ترس باشى .

شــرح :
مـجلسى (ره ) گويد: عورت بچيز قبيح گويند، و بهر چيز كه از آن شرم آيد و ظاهر اين اسـت كـه مـقـصـود اظـهـار و آشـكـار نـمودن گناهان خودش باشد كه اعتراف بآن موجب حد و تـعـريـز بـوده ، دسـتور داد كه (((آنها را دور سازيد))) تا نزد ما بگناه خود اقرار نكنند بـلكـه (بـرود) و مـيـان خـود و خـداونـد تـوبـه كـنـد، و مـحـتـمل است مقصود اظهار عيبب ديگرى بوده كه مشهور بدان نشده چه براى غيبت كردن از او يـا بـراى اداء شـهـادت ، زيـرا پـنـهـان كـردن عـيـبـهـا بـهـتـر اسـت ، لكـن احـتـمـال اول ظـاهـرتـر اسـت و در كـتـاب حـدود مـؤ يـدى بـر آن بـيايد، و گفته شده است : آنـحـضـرت جـمـعـى از اصـحـابـش كه فراست داشتند به آنها دستور داده بود كه از ورود كـسـانـى كـه اهـل افـشاء اسرار هستند به نزد آنها جلوگيرى كنند، زيرا با شدت خوف و تـقـيـه كـه در كـار بـوده فـاش شـدن اسـرار ائمه عليهم السلام براى آنها و شيعيانشان مصلحت نبوده است .

5- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَا مِنْ ذَنْبٍ إِلَّا وَ قَدْ طُبِعَ عَلَيْهِ عَبْدٌ مُؤْمِنٌ يَهْجُرُهُ الزَّمَانَ ثُمَّ يُلِمُّ بِهِ وَ هُوَ قـَوْلُ اللَّهِ عـَزَّ وَ جـَلَّ الَّذِيـنَ يـَجْتَنِبُونَ كَب ائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَو احِشَ إِلَّا اللَّمَمَ قَالَ اللَّمَّامُ الْعَبْدُ الَّذِي يُلِمُّ الذَّنْبَ بَعْدَ الذَّنْبِ لَيْسَ مِنْ سَلِيقَتِهِ أَيْ مِنْ طَبِيعَتِهِ اصول كافى جلد 4 صفحه : 177 رواية : 5

ترجمه : 5ـ حـضـرت صادق (ع ) فرمود: هيچ گناهى نيست جز آنكه بنده مؤ منى بدان خو گرفته ، مـدتـى آنـرا واگـذارد سـپـس ‍ (دوبـاره ) بـآن دسـت زنـد، و آن اسـت گـفـتـار خـداى عزوجل : (((آنانكه دورى گزينند از گناهان بزرگ و ناشايسته ها جز لمم ))) فرمود: لمام : آن بـنـده ايـسـت كه بگناهى پس از گناهى دست زند كه موافق سليقه او يعنى از طبيعت او نيست .

شــرح :
فيض (ره ) گويد: (((و قد طبع عليه ))) يعنى بخاطر پيش آمدى كه كرده بر آن گناه خو گـرفـتـه و مـيتواند از خود دور كند، و مقصود از (((طبع عليه ))) طبيعت اوليه و سرشت در آفـريـنـش نـيـسـت وگـرنـه تـرك آن بـراى او مـمـكـن نـبـود و بـنـابـرايـن مـنـافـاتى ميان اول حديث با آخر آن نيست .