*باب توبه* بَابُ التَّوْبَةِ

1- مـُحـَمَّدُ بـْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ وَهْبٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ إِذَا تَابَ الْعَبْدُ تَوْبَةً نَصُوحاً أَحَبَّهُ اللَّهُ فَسَتَرَ عـَلَيـْهِ فـِي الدُّنـْيـَا وَ الْآخِرَةِ فَقُلْتُ وَ كَيْفَ يَسْتُرُ عَلَيْهِ قَالَ يُنْسِي مَلَكَيْهِ مَا كَتَبَا عـَلَيـْهِ مـِنَ الذُّنـُوبِ وَ يُوحِي إِلَى جَوَارِحِهِ اكْتُمِي عَلَيْهِ ذُنُوبَهُ وَ يُوحِي إِلَى بِقَاعِ الْأَرْضِ اكـْتـُمـِي مـَا كـَانَ يـَعْمَلُ عَلَيْكِ مِنَ الذُّنُوبِ فَيَلْقَى اللَّهَ حِينَ يَلْقَاهُ وَ لَيْسَ شَيْءٌ يَشْهَدُ عَلَيْهِ بِشَيْءٍ مِنَ الذُّنُوبِ اصول كافى جلد 4 صفحه : 163 رواية : 1

ترجمه : 1- معاوية بن وهب گويد: شنيدم حضرت صادق عليه السلام مى فرمود: چون بنده توبه نـصـوح كـنـد خـداونـد او را دوسـت دارد، و در دنـيـا و آخـرت بـر او پـرده پـوشـى كـند، من عـرضـكـردم : چـگـونـه بر او پرده پوشى كند؟ فرمود: هر چه از گناهان كه دو فرشته مـوكـل بـر او بـرايـش نـوشـتـه انـد از يـادشان ببرد و بجوارح (و اعضاى بدن ) او وحى فـرمـايـد: كـه گـنـاهان او را پنهان كنيد، و به قطعه هاى زمين (كه در آنجاها گناه كرده ) وحـى فـرمايد: كه پنهان دار آنچه گناهان كه بر روى تو كرده است ، پس ديدار كند خدا را هنگام ملاقات او و چيزى كه بضرر او بر گناهانش گواهى دهد نيست .

شــرح :
مجلسى (ره ) گويد: در نهايه گفته است كه در حديث ابى بن كعب آمده از پيغمبر (ص ) از تـوبـه نـصـوح پـرسـيـد؟ فرمود: آن توبه خالصى است كه پس از آن بگناه بازگشت نكند. و شيخ بهائى گفته است كه مفسران در معناى توبه نصوح چند وجه گفته اند:
از آن جمله است اينكه مقصود توبه ايست كه مردمان را نصيحت كند و اندرز دهد يعنى آنها را بـخـوانـد كـه مـانـنـدش ‍ بـيـاورند بخاطر آثار نيكى كه از آن در صاحبش آشكار شود يا صاحبش را اندرز دهد و يكسره از گناهان دست بكشد و هرگز بازگشت نكند.
و از آن جمله اينكه نصوح توبه ايست كه خالص و پاك براى رضاى خدا و خالصا لوجه اللّه بـاشـد و ريـشـه اين لغت از (((عسل نصوح ))) گرفته شده كه بمعناى آن عسلى است كه خالص و پاك از موم باشد.
و از آنـجـمـله اينكه (((نصوح ))) از نصاحت بمعنى خياطت باشد، زيرا بوسيله آن هر آنچه گناهان از پرده ديانت پاره كرده رفو كند، يا اين توبه ميانه او و اولياء خدا و دوستانش را جـمـع كـنـد و او را بـآنـان مـتـصـل سـازد چـنانچه بوسيله دوختن ، تيكه هاى پارچه بهم متصل گردد.

2- عـَلِيُّ بـْنُ إِبـْرَاهـِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ الْخَزَّازِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مـُسـْلِمٍ عـَنْ أَحـَدِهـِمـَا ع فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَمَنْ ج اءَهُ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّهِ فَانْتَهى فَلَهُ م ا سَلَفَ قَالَ الْمَوْعِظَةُ التَّوْبَةُ اصول كافى جلد 4 صفحه : 164 رواية : 2

ترجمه : 2- محمد بن مسلم از يكى از دو امام باقر و يا صادق عليهما السلام حديث كند كه در گفتار خداى عزوجل : (((و آنكس ‍ كه بيايدش اندرزى از جانب پروردگارش پس باز ايستد، از آن اوسـت آنـچه در پيش گذشته است ))) (سوره بقره آيه 275) فرمود: (مقصود از) اندرز (و موعظه در اين آيه ) توبه است .

3- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَيْلِ عـَنْ أَبـِي الصَّبَّاحِ الْكِنَانِيِّ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ي ا أَيُّهَا الَّذِيـنَ آمـَنـُوا تـُوبُوا إِلَى اللّ هِ تَوْبَةً نَصُوحاً قَالَ يَتُوبُ الْعَبْدُ مِنَ الذَّنْبِ ثُمَّ لَا يَعُودُ فِيهِ قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ الْفُضَيْلِ سَأَلْتُ عَنْهَا أَبَا الْحَسَنِ ع فَقَالَ يَتُوبُ مِنَ الذَّنْبِ ثُمَّ لَا يَعُودُ فِيهِ وَ أَحَبُّ الْعِبَادِ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى الْمُفَتَّنُونَ التَّوَّابُونَ اصول كافى جلد 4 صفحه : 164 رواية : 3

ترجمه : 3- ابـوالصـبـاح كـنـانـى گويد: پرسيدم از حضرت صادق عليه السلام از گفتار خداى عـزوجـل : (((اى آنـانـكـه ايـمـان آورديـد تـوبـه كـنيد بسوى خدا توبه نصوح ))) (سوره تحريم آيه 8) فرمود: يعنى بنده گناه توبه كند و ديگر بآن باز نگردد. مـحـمد بن فضيل گويد: من از تفسير اين آيه از حضرت ابوالحسن (موسى بن جعفر عليهما السـلام ) پـرسـيـدم ؟ فـرمود: از گناه توبه كند و ديگر بآن بازنگردد، و دوست ترين بـنـدگـان نـزد خـداى تـعـالى آن كـسانى هستند كه در فتنه (گناه ) واقع شوند و بسيار توبه كنند.

شــرح :
مـجـلسـى (ره ) گـويـد: گويا مقصود اين است كه خداى تعالى دستور بتوبه نصوح داده ولى اگـر دوبـار گـنـاهـى كـرد خـداونـد او را نـيـز دوست دارد (و از آنان كه توبه نكنند دوسـتـتـر دارد) پـس مـحـبـوبـتـر بـودن اضـافـى اسـت تـا آنـكـه گـويـد: و محتمل است كه مقصود زيادى توبه باشد باينكه توبه كند پس گناه كند و سپس توبه كـنـد و هـمـيـن طـور (كه هر گناهى از او سر زد بى درنگ توبه كند) و او محبوبتر است از آنـكـه از هـمـه گـنـاهـان يـك تـوبـه كـند و يا گناهانى كند سپس يك توبه كند و دوباره گناهانى كند و يك توبه كند.

4- عـَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ قـُلْتُ لِأَبـِي عـَبـْدِ اللَّهِ ع ي ا أَيُّهـَا الَّذِيـنَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللّ هِ تَوْبَةً نَصُوحاً قَالَ هُوَ الذَّنـْبُ الَّذِي لَا يـَعُودُ فِيهِ أَبَداً قُلْتُ وَ أَيُّنَا لَمْ يَعُدْ فَقَالَ يَا أَبَا مُحَمَّدٍ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ مِنْ عِبَادِهِ الْمُفَتَّنَ التَّوَّابَ اصول كافى جلد 4 صفحه : 165 رواية : 4

ترجمه : 4- ابـوبـصـيـر گـويـد (راجع بهمين آيه ) بحضرت صادق عليه السلام عرضكردم (كه معناى آن چيست ؟) فرمود: آن گناهى است كه هرگز در آن باز نگردد، عرضكردم : كداميك از مـا هـسـت كـه بـاز نـگردد؟ فرمود: اى ابا محمد همانا خداوند از (ميان ) بندگانش دوست دارد آنكس را كه در فتنه (گناه ) واقع شود و بسيار توبه كند.

5- عـَلِيُّ بـْنُ إِبـْرَاهـِيـمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا رَفَعَهُ قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَعْطَى التَّائِبِينَ ثَلَاثَ خِصَالٍ لَوْ أَعْطَى خَصْلَةً مِنْهَا جَمِيعَ أَهْلِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ لَنـَجـَوْا بـِهـَا قـَوْلُهُ عـَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ اللّ هَ يُحِبُّ التَّوّ ابِينَ وَ يُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ فَمَنْ أَحَبَّهُ اللَّهُ لَمْ يُعَذِّبْهُ وَ قَوْلُهُ الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ... وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّن ا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ ت ابُوا وَ اتَّبـَعـُوا سـَبـِيـلَكَ وَ قِهِمْ عَذ ابَ الْجَحِيمِ رَبَّن ا وَ أَدْخِلْهُمْ جَنّ اتِ عَدْنٍ الَّتِي وَعَدْتَهُمْ وَ مَنْ صـَلَحَ مـِنْ آب ائِهـِمْ وَ أَزْو اجِهِمْ وَ ذُرِّيّ اتِهِمْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ وَ قِهِمُ السَّيِّئ اتِ وَ مـَنْ تـَقِ السَّيِّئ اتِ يـَوْمـَئِذٍ فـَقـَدْ رَحـِمـْتَهُ وَ ذ لِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ وَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الَّذِيـنَ ل ا يَدْعُونَ مَعَ اللّ هِ إِل هاً آخَرَ وَ ل ا يَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللّ هُ إِلّ ا بِالْحَقِّ وَ ل ا يـَزْنـُونَ وَ مـَنْ يـَفْعَلْ ذ لِكَ يَلْقَ أَث اماً يُض اعَفْ لَهُ الْعَذ ابُ يَوْمَ الْقِي امَةِ وَ يَخْلُدْ فـِيـهِ مـُه انـاً إِلّ ا مـَنْ ت ابَ وَ آمـَنَ وَ عـَمـِلَ عـَمـَلًا ص الِحـاً فَأُوْل ئِكَ يُبَدِّلُ اللّ هُ سَيِّئ اتِهِمْ حَسَن اتٍ وَ ك انَ اللّ هُ غَفُوراً رَحِيماً اصول كافى جلد 4 صفحه : 165 رواية : 5

ترجمه : 5- ابـن ابـى عـمـيـر از بـرخـى از اصـحـاب در حديثى مرفوع (كه سندش بمعصوم عليه السلام رسد) حديث كرده كه فرمود: خداى عزوجل بتوبه كنندگان سه خصلت داده است كه اگر يكى از آنها را بتمامى اهل آسمانها و زمين بدهد بسبب آن همگى نجات يابند. (يـكـى ايـن بـشارت و نويدى است كه بآنان داده در) گفتارش : (((همانا خداوند دوست دارد تـوبـه كـنـندگان را و دوست دارد پاكيزگى جويان را))) (سوره بقره آيه 222) پس هر كه خدا او را دوست دارد عذابش نكند. (ديـگـر) گـفـتـار اوسـت (كـه فرمايد:) (((آنكسانيكه برادرند عرش را و آنانكه گردآنند، تـسـبـيـح گـويـنـد بـسـتايش پروردگار خويش و ايمان آورند بدو و آمرزش خواهند براى آنـانـكـه ايـمـان آوردنـد، پروردگارا فرا گرفتى همه چيز را برحمت و دانش پس بيامرز آنـانـكـه تـوبـه كـردنـد و پـيـروى كـردنـد راه تـو را، و آنـها را از عذاب دوزخ باز دار. پروردگارا و در آور ايشانرا ببهشتهاى جاودانى كه نويد دادى بايشان و هر كه شايسته بـاشـد از پـدرانشان و همسرانشان و فرزندانشان زيرا كه توئى همانا عزيز و حكيم . و دور سـاز ايـشـان را از بـديـهـا و آنـرا كـه از بـديـها دور ساختى در آنروز همانا باو مهر ورزيدى و اين است آن رستگارى بزرگ ))) (سوره مؤ من آيه هاى 7 و 8 و 9). و ديـگر گفتار او عزوجل است : (((و آنانكه نخوانند با خدا معبود ديگرى ، و نكشند تنى را كه حرام كرد خدا جز بحق ، و زنا نكنند و هر كه چنين كند گرفتار كيفر شود. افزوده شود بـراى او عذاب در روز قيامت و جاودان ماند در آن سرا فكنده . مگر آنكه توبه كند و ايمان آرد و كـردار شـايـسـتـه كـنـد پـس آنـانـنـد كـه خـداونـد تـبـديـل كـنـد بديهايشان را بخوبيها و خدا آمرزنده و مهربان است ))) (سوره فرقان آيه هاى 68 و 69 و 70).

شــرح :
سـه خـصـلتـى كـه حـضـرت فـرمـود و از ايـن آيـات اسـتـفـاده شـود (اول ) ايـنـكـه خداوند آنها را دوست دارد. (دوم ) اينكه فرشتگان براى آنان آمرزش خواهند. (سوم ) اينكه خداى عزوجل بآنها نويد امن و رحمت داده است .

6- مـُحـَمَّدُ بـْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبـِي جـَعـْفـَرٍ ع قـَالَ يـَا مـُحَمَّدَ بْنَ مُسْلِمٍ ذُنُوبُ الْمُؤْمِنِ إِذَا تَابَ مِنْهَا مَغْفُورَةٌ لَهُ فَلْيَعْمَلِ الْمـُؤْمـِنُ لِمـَا يـَسـْتَأْنِفُ بَعْدَ التَّوْبَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ أَمَا وَ اللَّهِ إِنَّهَا لَيْسَتْ إِلَّا لِأَهْلِ الْإِيمَانِ قـُلْتُ فَإِنْ عَادَ بَعْدَ التَّوْبَةِ وَ الِاسْتِغْفَارِ مِنَ الذُّنُوبِ وَ عَادَ فِي التَّوْبَةِ فَقَالَ يَا مُحَمَّدَ بـْنَ مـُسـْلِمٍ أَ تـَرَى الْعـَبـْدَ الْمـُؤْمـِنَ يـَنـْدَمُ عـَلَى ذَنْبِهِ وَ يَسْتَغْفِرُ مِنْهُ وَ يَتُوبُ ثُمَّ لَا يـَقـْبـَلُ اللَّهُ تـَوْبـَتَهُ قُلْتُ فَإِنَّهُ فَعَلَ ذَلِكَ مِرَاراً يُذْنِبُ ثُمَّ يَتُوبُ وَ يَسْتَغْفِرُ اللَّهَ فـَقـَالَ كـُلَّمـَا عـَادَ الْمـُؤْمـِنُ بـِالِاسْتِغْفَارِ وَ التَّوْبَةِ عَادَ اللَّهُ عَلَيْهِ بِالْمَغْفِرَةِ وَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ وَ يَعْفُو عَنِ السَّيِّئَاتِ فَإِيَّاكَ أَنْ تُقَنِّطَ الْمُؤْمِنِينَ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ اصول كافى جلد 4 صفحه : 166 رواية : 6

ترجمه : 6- محمد بن مسلم گويد: حضرت باقر عليه السلام فرمود: اى محمد بن مسلم گناهان مؤ من كـه از آن تـوبـه كـند براى او آمرزيده است ، و بايد براى آينده پس از توبه و آمرزش كـار (نـيـك ) كـنـد، هـر آيـنـه بـخـدا سـوگـنـد ايـن فـضـيـلت نـيـسـت مـگـر بـراى اهـل ايـمـان ، عـرضـكـردم : پـس اگـر بـعد از توبه و استغفار از گناهان باز گناه كند و دوبـاره تـوبـه كند (چگونه است )؟ فرمود: اى محمد بن مسلم آيا باور دارى كه بنده مؤ من از گـنـاه خـود پـشـيـمـان شـود و از آن آمـرزش خـواهـد و توبه كند و خداوند توبه اش را نـپـذيـرد؟ عرضكردم : (اگر) چند بار اين كار را كرده ، گناه مى كند پس توبه كند و از خـدا آمـرزش خـواهـد (ايـن چـگـونـه اسـت )؟ فـرمـود: هـر آنـگاه كه مؤ من باستغفار و توبه بازگردد خداوند نيز بآمرزش او بر مى گردد (و گناهش را بيامرزد و بدرستيكه خداوند آمـرزنده و مهربان است ، توبه را مى پذيرد و از كردارهاى بد درگذرد، پس مبادا تو مؤ منان را از رحمت خدا دور سازى .

7- أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ ثَعْلَبَةَ بْنِ مَيْمُونٍ عـَنْ أَبـِي بـَصـِيـرٍ عـَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِذ ا مَسَّهُمْ ط ائِفٌ مـِنَ الشَّيـْط انِ تـَذَكَّرُوا فَإِذ ا هُمْ مُبْصِرُونَ قَالَ هُوَ الْعَبْدُ يَهُمُّ بِالذَّنْبِ ثُمَّ يَتَذَكَّرُ فَيُمْسِكُ فَذَلِكَ قَوْلُهُ تَذَكَّرُوا فَإِذ ا هُمْ مُبْصِرُونَ اصول كافى جلد 4 صفحه : 167 رواية : 7

ترجمه : 7- ابـو بـصـيـر گـويـد: از حـضـرت صـادق (ع ) از تـفـسـيـر گـفـتـار خـداى عـزوجل پرسيدم (كه فرمايد: همانا آنانكه پرهيزكارى كردند) (((هرگاه شيطان رهگذرى خـود را بـدانـهـا سـايـد يـادآور شـونـد و بـناگاه بينا شوند))) (سوره اعراف آيه 201) فـرمـود: او بـنـده اى اسـت كـه آهـنگ گناه كند سپس ياد آور از خدا شود و خوددارى كند، پس اينست گفتارش (كه فرمايد): (((يادآور شوند و بناگاه بينا شوند))).

8- عـَلِيُّ بـْنُ إِبـْرَاهـِيـمَ عـَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ أَبِي عُبَيْدَةَ الْحـَذَّاءِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع يَقُولُ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى أَشَدُّ فَرَحاً بِتَوْبَةِ عَبْدِهِ مِنْ رَجُلٍ أَضـَلَّ رَاحـِلَتـَهُ وَ زَادَهُ فـِي لَيْلَةٍ ظَلْمَاءَ فَوَجَدَهَا فَاللَّهُ أَشَدُّ فَرَحاً بِتَوْبَةِ عَبْدِهِ مِنْ ذَلِكَ الرَّجُلِ بِرَاحِلَتِهِ حِينَ وَجَدَهَا اصول كافى جلد 4 صفحه : 167 رواية : 8

ترجمه : 8- ابو عبيده خزاء گويد: شنيدم از حضرت باقر عليه السلام كه مى فرمود: همانا خداى تعالى بتوبه (و بازگشت ) بنده خود فرحناك تر است از مردى كه در شب تارى شتر و تـوشـه خـود را گـم كـنـد و آنـهـا را بـيـابـد، پـس خـدا بـتوبه بنده اش از چنين مردى در آنحال كه راحله گمشده را پيدا كند شادتر است .

شــرح :
جـزرى در نـهـاية پس از نقل حديثى نظير حديث گذشته گويد: (((فرح ))) در اينجا و در امـثـال آن كـنـايه از خوشنودى و سرعت پذيرش و پاداش نيكو داشتن است زيرا اطلاق ظاهر (((فرح ))) بر خداى تعالى جايز نيست .

9- مـُحـَمَّدُ بـْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عـُثْمَانَ عَنْ أَبِي جَمِيلَةَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْعَبْدَ الْمُفَتَّنَ التَّوَّابَ وَ مَنْ لَمْ يَكُنْ ذَلِكَ مِنْهُ كَانَ أَفْضَلَ اصول كافى جلد 4 صفحه : 168 رواية :9

ترجمه : 9- حضرت صادق (ع ) فرمود: همانا خداوند دوست دارد بنده اى كه در فتنه (گناه ) افتد و بـسـيـار تـوبـه كند، و هر كه اينگونه نباشد (البته ) بهتر است (يعنى آنكس كه خود را آلوده بگناه نكرده بهتر است از آنكه گناه كند و پس از آن توبه نمايد).

10- عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ يُوسُفَ بْنِ أَبِي يـَعـْقُوبَ بَيَّاعِ الْأَرُزِّ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ التَّائِبُ مِنَ الذَّنْبِ كَمَنْ لَا ذَنْبَ لَهُ وَ الْمُقِيمُ عَلَى الذَّنْبِ وَ هُوَ مُسْتَغْفِرٌ مِنْهُ كَالْمُسْتَهْزِئِ اصول كافى جلد 4 صفحه : 168 رواية : 10

ترجمه : 10- جابر گويد: شنيدم حضرت باقر (ع ) مى فرمود: توبه كننده از گناه همانند كسى است كه گناه ندارد، و آنكه در گناه بماند با اينكه آمرزش خواهد چون مسخرچى است .

شــرح :
يـعـنـى كـسـى كـه اسـتـغـفـار كـنـد و آمـرزش خـواهـد ولى بـا ايـن حـال از گـناه نيز دست نكشد مانند مسخره چى است كه خود را يا احكام دين را يا پروردگار را مسخره كند، مجلسى (ره ) گويد: زيرا او اظهار پشيمانى كند ولى در حقيقت پشيمان نيست زيرا پشيمانى حقيقتى دنبالش دست كشيدن از گناه است ، و اگر در حقيقت مسخره كند بخداى بزرگ كافر شود.

11- عـَلِيُّ بـْنُ إِبـْرَاهـِيـمَ عـَنْ أَبِيهِ وَ عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ جَمِيعاً عَنِ ابْنِ مـَحـْبـُوبٍ عـَنْ أَبـِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَوْحَى إِلَى دَاوُدَ ع أَنِ ائْتِ عـَبـْدِي دَانـِيـَالَ فـَقـُلْ لَهُ إِنَّكَ عـَصـَيـْتـَنِي فَغَفَرْتُ لَكَ وَ عَصَيْتَنِي فَغَفَرْتُ لَكَ وَ عَصَيْتَنِي فَغَفَرْتُ لَكَ فَإِنْ أَنْتَ عَصَيْتَنِيَ الرَّابِعَةَ لَمْ أَغْفِرْ لَكَ فَأَتَاهُ دَاوُدُ ع فَقَالَ يـَا دَانـِيـَالُ إِنَّنـِي رَسـُولُ اللَّهِ إِلَيـْكَ وَ هـُوَ يـَقـُولُ لَكَ إِنَّكَ عـَصـَيـْتَنِي فَغَفَرْتُ لَكَ وَ عـَصـَيْتَنِي فَغَفَرْتُ لَكَ وَ عَصَيْتَنِي فَغَفَرْتُ لَكَ فَإِنْ أَنْتَ عَصَيْتَنِيَ الرَّابِعَةَ لَمْ أَغـْفـِرْ لَكَ فـَقـَالَ لَهُ دَانِيَالُ قَدْ أَبْلَغْتَ يَا نَبِيَّ اللَّهِ فَلَمَّا كَانَ فِي السَّحَرِ قَامَ دَانِيَالُ فَنَاجَى رَبَّهُ فَقَالَ يَا رَبِّ إِنَّ دَاوُدَ نَبِيَّكَ أَخْبَرَنِي عَنْكَ أَنَّنِي قَدْ عَصَيْتُكَ فَغَفَرْتَ لِي وَ عـَصَيْتُكَ فَغَفَرْتَ لِي وَ عَصَيْتُكَ فَغَفَرْتَ لِي وَ أَخْبَرَنِي عَنْكَ أَنَّنِي إِنْ عَصَيْتُكَ الرَّابـِعـَةَ لَمْ تـَغـْفـِرْ لِي فَوَ عِزَّتِكَ لَئِنْ لَمْ تَعْصِمْنِي لَأَعْصِيَنَّكَ ثُمَّ لَأَعْصِيَنَّكَ ثُمَّ لَأَعْصِيَنَّكَ اصول كافى جلد 4 صفحه : 168 رواية : 11

ترجمه : 11- حـضـرت بـاقـر (ع ) فـرمـود: خـداى عزوجل بداود عليه السلام وحى فرمود: كه نزد بـنـده ام دانـيـال بـرو و بـگـو: همانا مرا نافرمانى كردى و تو را آمرزيدم ، و نافرمانى كـردى و تـو را آمـرزيـدم ، و اگـر دربار چهارم نافرمانى مرا كنى تو را نيامرزم ؟ پس ‍ داود عـليـه السـلام نـزدش آمد و فرمود: اى دانيال من فرستاده خدايم بسوى تو، و او بتو فـرمـايـد: تـو مـرا نـافـرمـانى كردى پس من آمرزيدم ، و نافرمانى مرا كردى و من تو را آمـرزيـدم ، و نـافـرمـانـى مـرا كـردى و تـو را آمـرزيدم ، پس اگر براى چهارمين بار مرا نافرمانى كنى تو را نيامرزم ، دانيال بوى گفت : اى پيامبر خدا پيام خود را رساندى ، و هـمـيـن كـه وقـت سـحـر شـد دانـيال برخاست و با پروردگار خود مناجات كرد و عرضكرد: پـروردگارا همانا پيغمبر (ص ) تو داود از سوى تو را مرا خبر داد از سوى تو كه اگر مـن در بـار چـهـارم تـو را نـافرمانى كنم مرا نيامرزى ، پس بعزتت سوگند اگر تو مرا نگاه ندارى (و از نافرمانى كردن مرا حفظ نكنى ) هر آينه تو را نافرمانى كنم ، و سپس نيز نافرمانى كنم ، و باز هم نافرمانى كنم . تـوضـيـح گـويـد: عـصـيـان و نـافـرمـانـى در ايـن حـديـث محمول بر ترك اولى است زيرا دانيال عليه السلام از انبياء و پيمبران نزد ما از گناهان كبيره و صغيره معصومند.

12- عـِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عـَنْ مـُعـَاوِيـَةَ بـْنِ وَهـْبٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ إِذَا تَابَ الْعَبْدُ تَوْبَةً نَصُوحاً أَحـَبَّهُ اللَّهُ فـَسـَتـَرَ عـَلَيـْهِ فـَقـُلْتُ وَ كـَيـْفَ يـَسْتُرُ عَلَيْهِ قَالَ يُنْسِي مَلَكَيْهِ مَا كَانَا يـَكـْتـُبـَانِ عَلَيْهِ وَ يُوحِي اللَّهُ إِلَى جَوَارِحِهِ وَ إِلَى بِقَاعِ الْأَرْضِ أَنِ اكْتُمِي عَلَيْهِ ذُنُوبَهُ فَيَلْقَى اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ حِينَ يَلْقَاهُ وَ لَيْسَ شَيْءٌ يَشْهَدُ عَلَيْهِ بِشَيْءٍ مِنَ الذُّنُوبِ اصول كافى جلد 4 صفحه : 169 رواية : 12

ترجمه : 12- مـعـاويـة بـن وهـب گـويـد: شـنـيـدم حـضـرت صـادق (ع ) مـى فـرمـود: (و مـانـنـد حديث اول را نقل فرموده است كه با ترجمه اش گذشت ).

13- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِيِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبـِي عـَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَفْرَحُ بِتَوْبَةِ عَبْدِهِ الْمُؤْمِنِ إِذَا تَابَ كَمَا يَفْرَحُ أَحَدُكُمْ بِضَالَّتِهِ إِذَا وَجَدَهَا اصول كافى جلد 4 صفحه : 169 رواية : 13

ترجمه : 13- حـضـرت صـادق (ع ) فـرمـود: هـمـانا خداى عزوجل بتوبه بنده مؤ منش شاد شود چون توبه كند، چنانچه يكى از شما بگمشده خود كه پيدا كرده شاد گردد.

*باب طلب عفو كردن از گناهان* بَابُ الِاسْتِغْفَارِ مِنَ الذَّنْبِ

1- عـَلِيُّ بـْنُ إِبـْرَاهـِيـمَ عـَنْ أَبـِيـهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ سـَمـِعـْتُ أَبـَا عـَبـْدِ اللَّهِ ع يـَقـُولُ إِنَّ الْعـَبْدَ إِذَا أَذْنَبَ ذَنْباً أُجِّلَ مِنْ غُدْوَةٍ إِلَى اللَّيْلِ فَإِنِ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ لَمْ يُكْتَبْ عَلَيْهِ اصول كافى جلد 4 صفحه : 170 رواية : 1

ترجمه : 1- زراره گـويـد: شـنـيـدم از حـضـرت صادق (ع ) كه مى فرمود: بنده چون گناهى كند از بامداد تا شب مهلت دارد، پس اگر آمرزش خواست (آن گناه ) بر او نوشته نشود.

شــرح :
پـيش از اين در باب كسيكه آهنگ گناه كند در حديث (4) آن باب گذشت هم چنين در حديث (2) و (3) و (5) و (9) ايـن بـاب نيز بيايد كه چون كسى گناهى كند هفت ساعت مهلت دارد و در اين حديث از صبح تا مهلتش ذكر شده است و براى جمع ميان دو حديث مجلسى (ره ) فرمايد: يعنى باندازه اين مدت ، و ممكن است مدت اين مهلت نسبت باشخاص و حالات و گناهان متفاوت باشد يا مقصود از (((غدوة ))) و بامداد پيش از ظهر باشد و مقصود از شب نزديكهاى شب .

2- عـَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ وَ أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صـَفـْوَانَ عـَنْ أَبـِي أَيُّوبَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ عَمِلَ سَيِّئَةً أُجِّلَ فـِيهَا سَبْعَ سَاعَاتٍ مِنَ النَّهَارِ فَإِنْ قَالَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ لَمْ تُكْتَبْ عَلَيْهِ اصول كافى جلد 4 صفحه : 170 رواية : 2

ترجمه : 2- حـضـرت صادق (ع ) فرمود: هر كس گناهى كند هفت ساعت از روز درباره آنها باو مهلت دهند پس اگر سه بار گفت : (((استغفر اللّه لذى لا اله الا هو الحى القيوم ))) آن گناه بر او نوشته نشود.

شــرح :
مـجـلسـى (ره ) گـويـد: ايـن ذكـر اسـتـغـفـار كـه در ايـن حـديـث اسـت بـيـان فـرد اكـمـل اسـت و گـرنـه سـاير اخبار بنحو اطلاق است و ذكر مخصوصى براى استغفار بيان نكرده اند.

3- عـَلِيُّ بـْنُ إِبـْرَاهـِيـمَ عـَنْ أَبـِيـهِ وَ أَبـُو عـَلِيٍّ الْأَشـْعـَرِيُّ وَ مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى جَمِيعاً عَنِ الْحـُسـَيـْنِ بـْنِ إِسـْحـَاقَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيُّوبَ عَنْ عَبْدِ الصَّمَدِ بْنِ بـَشـِيـرٍ عـَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ الْعَبْدُ الْمُؤْمِنُ إِذَا أَذْنَبَ ذَنْباً أَجَّلَهُ اللَّهُ سَبْعَ سَاعَاتٍ فـَإِنِ اسـْتـَغـْفـَرَ اللَّهَ لَمْ يـُكـْتـَبْ عـَلَيـْهِ شـَيْءٌ وَ إِنْ مـَضَتِ السَّاعَاتُ وَ لَمْ يَسْتَغْفِرْ كـُتِبَتْ عَلَيْهِ سَيِّئَةٌ وَ إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَيُذَكَّرُ ذَنْبَهُ بَعْدَ عِشْرِينَ سَنَةً حَتَّى يَسْتَغْفِرَ رَبَّهُ فَيَغْفِرَ لَهُ وَ إِنَّ الْكَافِرَ لَيَنْسَاهُ مِنْ سَاعَتِهِ اصول كافى جلد 4 صفحه : 170 رواية : 3

ترجمه : 3- و نـيـز آنـحـضرت عليه السلام فرمود: بنده مؤ من چون گناه كند خداوند او را هفت ساعت مـهـلت دهـد، پـس اگـر از خـدا آمـرزش خـواست چيزى بر او نوشته نشود و اگر اين ساعتها گـذشـت و آمـرزش نـخـواسـت يـك گـنـاه بـر نـوشـتـه شـود، و هـمـانـا مـؤ مـن پـس از بيست سال بياد گناهش افتد تا از خدا آمرزش خواهد و خدا گناهش را بيامرزد، و كافر همان ساعت آنرا فراموش كند.