 |
|
الغدير جلد ۸ علامه شیخ عبدالحسین احمد
امينى نجفی (ره) - ۲۱ -
خاندان پيامبر، خيمه و خرگاه عظمت بر سما افراشته اند. - مسكينى به سوال برخاست، از پس او يتيم درمانده، آنگاه اسيرى دربند گرفتار. - رستاخيز شان بياد آمد، با هول و هراسى عظيم، چهره كريه و مصيبت بار. - نان خود ايثار كردند، و خدايشان از هراس رستاخيز امام بخشيد. - در بهشت عدن جاى كنند، آنجا كه نه تابش خورشيد باشد، نه سوز زمهرير. - پسران خوش سيما در گوشه و كنار بخدمت شتابان، گويا مرواريد غلتان نثار كرده باشند. - جامه حرير بر تن كنند، سبز و ديبا. اين است پاداش پروردگار، شكرانه تلاش در خدمت، ثبات و پايمردى در ناملايمات. و در همين معنى گويد: - نيكان از جام شرابى سرمست شوند كه با كافورپالوده باشند. - خداى مهيمن بخاطرشان چشمه اى برآورد كه چون دست يازند، بر جوش و خروش بيفزايد. - رهبرى فرمود تا به نذر خود وفا كردند. كيست كه چو آنان وفاى به نذر نمايد. - از هنگامه رستاخيزشان بيم باشد كه شعله هاى آن پرواز گيرد. - از اين رو طعام خود در راه خدا بخشيدند، يتيم را و هم بمسكين و اسير. - بدين شعار مترنم شدند كه مابخاطر روى حق شما را طعام بخشيم، نه جوياى دعا باشيم و نى شكر و ثنا. - به خشيت پروردگارمان اندر، كه روزى سهمگين در پيش داريم با چهره دژم. - خدايشان از شر آن روز بر كنار فرمود، خرمى و شادى به ارمغان افزود. - از آن رو كه در ناملايمات صبور آمدند، بهشت و جامه حرير بپاداش گرفتند. - بر تخت عزت لميده، نه خورشيد تابان و نه زمهرير سوزان. - سايه افراشته، ميوه هاى آويزان. - جامهاى نقره فام از بلورهاى شفاف، ساخته از دست قدرت. - پسران سيمتن خوش سيما بخدمت شتابان، چو دانه هاى در شاهوار غلتان. - در دست جامهاى شراب، پالوده با زنجبيل، لذيذ و دلپذير، آرام بخش سينه دردمندان. - با دستبندهاى سيمين و زرين زيور گيرند، خدايشان از شراب پاك نوشانيد. - جامه ديبا در بر از سندس سبز، جاودانه در لمعان. - اين است پاداش بردبارى و تحمل، مساعى شماست مشكورو مقبول. و باز همين معنى گويد:
- خداى ثنايشان گفت: آنگاه كه وفا به نذر نمودند. - ويژه و مخصوص. و با بهشت و جامه هاى حرير خلعت داد. - نه با تابش خورشيد آشنا شوند، و نه سرماى زمهرير بينند. - از شراب ناب سيراب شوند، شرابى پالوده با كافور. و باز در همين معنى:
- در سوره " هل اتى" اگر آن سوره بر خوانى، مساعى جميله آنان را مشكور يابى. - از آنجا كه مسكين درمانده را طعام بخشيدند، در شب بعد يتيم و دگر شب اسير. - بزير لب زمزمه كردند: بخاطر روى خدايتان طعام بخشيم، در پاداش، نه دعاى خير خواهيم و نى تشكر و معذرت. - از آنكه بيمناكيم و از خداى بپرهيزيم. از ترس آنروز كه چهره كريه و دژم دارد. - بدين لحاظ، از شر رستاخيز در امان شدند، و هم چهره خرم و مسرور، بپاداش گرفتند. - پروردگارشان در برابر صبر و شكيبائى، باغستانهاى بهشت عدن بخشيد، جامه هاى ديبا و حرير. - از رود سلسبيل جامى نوشاند، كه چون برگيرند، بجوش و خروش آيد. - جام دگر از شراب ناب، در پوشى از مشك و عبير، آميخته بكافور. - جامها و پياله ها از نقره خالص، در اندازه هاى مختلف. - بر دست پسران خدمتكار جرخان، كز سپيدى و رخشندگى چون در غلتان. وباز هم در همين معنى گفته: - هل اتى فيهم تنزل فيها فضلهم محكما و فى السورات - " هل اتى " در شان اين خاندان نزول گرفت، در آن سوره فضل ومنقبت آنان استوار گشت. و هم در ساير آيات قرآن. - طعام سفره خود به فقير بخشند و هم يتيم و اسير در بند. - بخاطر روى خدا طعام خود بشما بخشيم. نى باميد پاداش دنيا. - ازين ره خدايشان بهشت جاويد بخشيد، با حوريان خدمتكار. ملك صالح، در يكى از قصائد خود، سروده مشهور دعبل خزاعى را باستقبال رفته كه مى گويد:
قصيده ملك صالح چنين شروع شده است:
- اى نكوهشگر زبان در گام گير كه من پند نگيرم. نه اين است كه توبه پيرى گناه جوانى بزدايد؟ - بر گذشته، نارواى خود بيتابى نكنم، زيرا كه آينده اى تابناك و حسن دارم. - با وجود اين، از شبهات گريختم،از فرو رفتن درياى مهالك پرهيز گرفتم. - از دنيا رو بر تافتم و دل به مهركسانى سپردم كه به آبروى آنان خداى رحمن از گناهان من در گذرد. و در آخر قصيده گويد:
- در سروده هايم گرچه من در مدح و ثنا زبانى كوتاه دارم، قصيده دعبل را استقبال نموده ام كه گويد:
در " انوار الربيع " ص 312 گويد: از صنعت بديع " استثنا " كه از آن لطيفتر گوش كسى در نيافته، سرورده ملك صالح " طلايع" است. امير ابن سنان را كه متولى وكارگزار او بود، بپرداخت مالى وافرجريمه كرد، و چون از عهده بر نيامد، توقيف شد، از زندان نامه اى به ملك نگاشت و حق خدمت قديم و توافق در مذهب تشيع را ياد كرد. ملك صالح در پاسخ او نگاشت:
- ابن سنان بمن تهمت رفض بست، تا بنام دين و مذهب، گنجينه اموال خود پاس دارد - از مذهب رفض بيزارم، آز بپاسدارى او. از عداوت اهل بيت هم نادم و پشيمانم، جز بر كين او. ميزان جريمه شصت هزار دينار دينار طلا بود، دوازده هزار دينار آن را استيفا نمود، و بقبه را بر او بخشيد. ملك صالح، به فرمانرواى روم: قليچ ارسلان بن مسعود، در مورد تفاخرى كه ميان او و ميان نور الدين محمود بن رنگى وجود داشت، چنين نگاشت:
مى گويم: اما كيست كه بفهمد، و راه صواب را با آنكه تيره باشد، باز شناسد. - نه هر كه شدائد زندگى را بيازمايد، به كارهاى شايسته تر توفيق يابد. - هيچكس پابنده و بر قرار نيست، احدى از فرمان قضا گريز ندارد. - رواست پس از سالها گير و دار كه دشمن تلخى جنگ و جدال را چشيد. - بدين اميد كه با هم كنار آئيد، راه مراوده و گفتگوى صلح باز كنيد؟ - پرهيزكارى نيست كه تنها خدا را بياد آرد؟ در جمع شما مسلمانى يافت نشود؟ - بيائيد تا يار همدگر باشيم، باشد كه خداى عزيز دين مارا يارى دهد. - با عزمى راسخ سوى دشمن تاخت آريم، بلاد آنان پى سپر سم ستور سازيم. قسمتى از اشعار ملك صالح در ضمن شرح حال فقيه عماره يمنى خواهد آمد، و تا انجا كه من واقف شده ام، بيش از هزار و چهار صد بيت از اشعار او در باره خاندان رسول است، چه در زمينه مدح و ستايش، و يا درسوك و ماتم، كه تمام آنرا سرورمان،علامه، سيد احمد عطار، در كتابش " رائق " ثبت كرده، و گويا چيزى كه معتنابه باشد، از او فوت نشده است. شرح حال ملك صالح در بسيارى از كتابهاى تاريخى و فرهنگ رجال مضبوط است از جمله: وفيات الاعيان 259/1 كامل ابن اثير 103/11 خطط مقريزى 81/4 تاريخ ابن كثير 243/12 روض المناظر، ابن شحنه تاريخ ابو الفداء40/3 مرآه الجنان 310/3 انوار الربيع312 تحفه الاحباب سخاوى 176 شذرات الذهب 177/4 نسمه السحر ج 2 خواص عصر فاطمى 234 دائره فريد وجدى 771/5 اعلام زركلى 449/2 تاريخ مصر، جديد جرجى زيدان 298/1 شهداء الفضيله 57. ملك عادل: از ملك صالح فرزند ستوده كردارى بنام رزيك بن طلايع، ملقب به " ملك ناصر " " عادل " بجا ماند كه پس از پدر بزرگوارش، مدت شانزده ماه و چند روز، پست وزارت را عهده دار بود، پدرش سفارش كرده بود كه در اوضاع وزراتخانه خصوصا نسبت به منصب " شاور " تبديل و تغييرى ندهد، چون از عصيان و شورش آنان، در امان نخواهد بود. اتفاقا حدس او صحيح و بجا بود، زيرا دوستان و نزديكان ملك عادل، چنين راى زدند كه اگر " شاور " را معزول ندارد و ديگرى از دوستان و نزديكان خود را در پست او منصوب نكند، شاور،سر بعصيان و شورش بر خواهد كشيد. عادل، حكم عزل او را صادر كرده و ارسال داشت، و او سپاهى انبوه بر انگيخت و بسوى قاهره تاخت آورد، و روز يكشنبه، بيست و دوم محرم سال 558 وارد قاهره شد، و ملك عادل با نزديكان خود شب بيستم محرم، بناچار از قاهره گريختند، اما بالاخره گرفتار و مقتول گشت، و شاور بر بلادمصر مسلط گشت. ملك عادل را در كنار مزار پدرش ملك صالح بخام سپردند، همراه جماعتى ديگر. فقيه،عماره يمنى در كتابش " نكت عصريه " ص 53، بشرح حال عادل پرداخته و در ص 66 گويد: به سالن پنهانى وزارتخانه قاهره وارد گشتم، طى بن شاور، ضرغام، با جماعتى از امراء: مانند، عز الزمان، مرتفع الظهير، مجتمع بودندو سر بريده " رزيك بن صالح " در ميان طشت برابرشان بود. بمجرديكه چشمم بر سر بريده افتاد، صورت خود با آستين پوشيدم و به قهقرا بازگشتم، نتوانستم ديده بديدار آن سر بدوزم، و از عجايب روزگار كه هيچيك از حضار آن مجلس كه سر بريده رزيك را در برابر نهاده بودند، با مرگ طبيعى نمرد، بلكه مقتول شد، و سر از پيكرش جدا گشت. طى بن شاور، دستور داد مرا به مجلس باز گرداندند، من گفتم: بخدا سوگند كه وارد مجلس نشوم، جز موقعى كه سر رزيك را از ميان مجلس برگيرند، طشت را برداشتند. ضرغام بمن گفت: چرا باز پس رفتى؟ گفتم: ديروز صاحب اين سر فرمانرواى ما و سلطان وقت بود، و جميعا در چمنزار نعمت او مى خراميديم، چگونه اينك بسر بريده او بنگريم؟ پاسخ دادكه اگر رزيك بر فرمانده سپاه دست مى يافت، همه را از دم تيغ مى گذرانيد، من گفتم: از عزت و شوكت را چه ارج است كه سرانجام آدمى از تخت به طشت كشد؟ خارج شدم و گفتم:
ناگوار است كه پيشانى ترا آلوده بخون در ميان طشت بنگرم. - اين حال ناگوار با دستهاى كسانى انجام گرفت كه سوى نعمتها و عطاى تو دراز بود. فقيه، عماره يمنى، اشعار فراوانى در ستايش ملك عادل رزيك بن طلايع سروده كه در كتاب " نكت عصريه " و هم در ديوان شعرش ثبت نموده. از اين جمله قصيده اى كه مطلع آن چنين است:
- با مجد و كرامت كنار اختران جوزا، خيمه و خرگاه بپا كن و بر همه بلنديها بر شو. و قصيده ديگرى با اين مطلع:
قصيده سوم با اين سر آغاز:
قصيده چهارم و سر آغازش:
و سر آغاز پنجمين قصيده:
و مطلع ششمين سروده:
و هفتمين قصيده:
و هشتمين آنها:
و نهمين قصيده:
و بالاخره، دهمين قصيده، اينگونه شروع مى شود:
- اگر آن چشمان جادو، با سياهى توتيا فتان نمى شد. - مژگان دلدوزش از تيرانداز پارتى سبق نمى برد. - مرواريد دندانش چون تگرگ آب شده طعم عسل نمى گرفت. - همگان از شيخ وشاب، تشنه وصال او نبودند.
- با اين پيمان شكن، پيمان نمى بستم كه چون سخن بجد گويم، پاسخ بشوخى آرد. - چنان سر نزاع دارد، كه اگر خواهد راه هجران پويد، با وصل خود مرا بكام رساند. - باريك اندام، نرم تن كه هر چه قامتش راست كند، از پيچ و تاب نكاهد. - وچون سرين او به جنبش آيد، شمشاد قدش بر اهتزاز فزايد. - چنان فريبا كه اگر با سر انگشت لمس شود، از شدت آزرم سر بزير افكند. - رعنا، پر ناز وادا، آهووش، گريز پا.
- هواى آن كردم كه از لعل لبش شرابى نوشم، رخصت نيافتم. - جام شرابى پيمودمش، رام گشت، بر سر نشاط آمد. - صيد گريز پا خود سوى دام آمد، سر مست و خراب از شراب ناب. - شبانگاه شكوه نياورد، گوهر گرانبها را تسليم كرد. - سر خوش آرميد، اما گوشوار گوشش با آويزه گردن
در جدال.
- چندان لبانش مكيدم كه سرخى آنرا زدودم. - جانم فداى آن لب و دندان كه از بوسيدنش ملال نگيرم. - پندارى سرانگشت " مجدالاسلام " ملك عادل بزرگوار است. - كه عطا و نوالش، هماره بر روى آرزوها خندان است. و با قصيده ديگرى او را ثنا گفته كه سرآغازش چنين است:
- اى گوش روزگار.لختى بناله اين دردمند زار گوش بسپار. - بآوازى كه در فضا پيچد، هوش بسپار، كه گوش ناشنوا را ارج و مقدار نباشد. در اين قصيده است كه گويد:
- شاهانى كه حريم مرا محترم شناختند، اما گياهش پس سپر حوادث گشت. - خورشيد عطا و نوالشان، بخاطر ميهمان از پرده افق بازگشت، چونانكه خورشيد سما درباره على و يوشع. امينى گويد: بيت اخير، در ديوان فقيه عماره، چاپ المان، ص 288 بدين صورت تصحيف شده "كما قال قوم فى على و توسع" وشگفت تر آنكه با حروف مشكل از اعراب هم دريغ نكرده اند، با آنكه شاعر گرانمايه، در اين بيت شعر، به حديث" رد شمس " كه درباره على وصى رسول خدا محمد و يوشع وصى موسى ابن عمران، اتفاق افتاده، نظر دارد، و اين مطلب چنان روشن است كه نيازى به توضيح ندارد. اما طفيلى هاى خوان ادبيات عرب، تا اين حد از درك معنى، بى نصيب مانده اند كه كلمه " يوشع " را تصحيف كرده " توسع " خوانده و ضبط كرده اند، و خدا كند كه حسن ظن ما بجا باشد، و تعمدى در كار نباشد.
|
