41 - ابو عماره - عبد خير بن يزيد همدانى كوفى مخضرمى، ابن معين و عجلى بطوريكه در " خلاصه " صفحه 269 مندرج است. او را توثيق نموده اند و ابن حجر در " التقريب " صفحه 225 او را توثيق نموده و نامبرده را از بزرگان تابعين بشمار آورده و طريق منسوب باو بلفظ سعيد در داستان "مناشده" رحبه خواهد آمد

42 - عبد الرحمن بن ابى ليلى متوفاى 4 / 3 / 82 - طبق مندرج در جلد 2 " الميزان " صفحه 115 نامبرده از پيشوايان و موثقين تابعين است و در " تذكره " فقه ناو مورد ستايش قرار گرفته و در " التقريب " توثيق شده، حديث مناشده در رحبه بطرق بسيار از او خواهد آمد و حديث از او در صفحه 41 و 79 گذشت.

43 - عبد الرحمن بن سابط. "عبد الرحمن بن عبد الله بن سابط نيز گفته شده" جمحى، مكى - ابن حجر در " التقريب " او را توثيق نموده و نامبرده را از طبقه متوسط تابعين بشمار آورده - وفات او در سال 118 ثبت شد. طرق منسوب باو در صفحات 77 و 78 گذشت

44 - عبد الله بن اسعد بن زراره - بصفحه 44 مراجعه شود.

45 - ابو مريم عبد الله بن زياد اسدى كوفى - ابن حبان "بطوريكه در صفحه 168 خلاصه خزرجى مذكور است" او را توثيق كرده و ابن حجر در صفحه 130 " التقريب " وثوق و اعتماد باو را اشعار نموده بصفحه 102 مراجعه شود.

46 - عبد الله بن شريك عامرى كوفى. بشرح مندرج در صفحه 202 " التقريب " مردى است موصوف بصداقت، ولى شيعه بودن او جوزجانى را بافراط نسبت باو افكنده و او را تكذيب نموده احمد و ابن معين و غيرهما بطوريكه در جلد 2 " ميزان ذهبى " صفحه 46 مذكور است او را موثق دانسته اند، طريق منسوب باو در صفحه 80 گذشت.

47 - ابو محمد عبد الله بن محمد بن عقيل هاشمى مدنى، تاريخ وفات او بعد از يكصد و چهل هجرى ثبت شده، در خلاصه خزرجى و در تقريب. از ترمذى نقل شده كه نامبرده در حديث، موصوف براستى بوده و احمد و اسحق و حميدى بحديث منسوب باو استدلال مينمودند، بطريق جابر در صفحه 50 مراحعه شود. در جلد 5 " البدايه و النهايه " صفحه 213 از ابن جريرى طبرى مذكور است كه او از قول مطلب بن زياد از عبد الله بن محمد بن عقيل "مذكور" روايت نموده و او از جابر بن عبد الله شنيده كه او گفت، در جحفه، در غديرخم بوديم كه رسول خدا صلى الله عليه و آله از چار يا خيمه اى بيرون شد، پس دست على عليه السلام را گرفت و فرمود : من كنت مولاه فعلى مولاه، استاد ما. ذهبى گفت اين حديث "از نظر راويانش" حسن است و بتحقيق آنرا ابن لهيعه روايت نموده بطوريكه در صفحه 50 گذشت و در داستان مناشده مردى عراقى با جابر انصارى خواهد آمد.

48 - عبد الله بن يعلى بن مره، طرق منسوب باو در حديث مناشده خواهد آمد و بعضى از طرق نامبرده در صفحه 91 گذشت.

49 - عدى بن ثابت انصارى كوفى خطمى، متوفاى 116، ذهبى در جلد 2 " الميزان " صفحه 193 درباره او مينگارد : دانشمند، راستگو، و محقق شيعه و امام شيعه آنها است و اگر شيعه مانند او بودند، هر آينه بد آنها كم بود، احمد و عجلى و نسائى او را موثق دانسته اند. طرق روايات منسوب باو در صفحه 45 و 46 گذشت و در - حديث "تهنيت" خواهد آمد.

50 - ابوالحسن عطيه بن جناده عوفى. كوفى - تابعى مشهور. متوفاى 111، سبط ابن جوزى در صفحه 25 تذكره خود و همچنين حافظ هيثمى در جلد 9 " محمع الزوايد " صفحه 109 بنقل از ابن معين، و يافعى در جلد 1 " مرآت الجنان " صفحه. 242 نامبرده را توثيق نموده اند، حجاج بن يوسف "لعنه الله" او را چهار صد تازيانه زد كه به على عليه السلام دشنام گويد و او اين كار را نكرد، طرق روايات منسوب باو در صفحه 63 و 72 گذشت و در آيه تبليغ خواهد آمد.

51 - على بن زيد بن جدعان بصرى متوفاى 131 / 129 ابن ابى شيبه او را موثق دانسته و از ترمذى نقل شده كه نامبرده موصوف بصداقت است، و ذهبى او را به پيشوائى ستوده، بانچه از او در صفحه 45 و 46 و 47 گذشت مراجعه نمائيد. و طرق بسيارى از او در داستان " تهنيت " خواهد آمد و خطيب در جلد 7 تاريخ خود صفحه 377 با دقت در سند روايت نموده و گفته : عبد الرحمن معدل در اصفهان بما خبر داد، از محمد بن عمر تميمى حافظ : از حسن بن على بن سهل عاقولى، از حمدان ابن مختار. از حفص بن عبد الله بن عمر از سفيان ثورى از على بن زيد. از انس كه او گفت : از رسول خدا صلى الله عليه و آله شنيدم كه ميفرمود : من كنت مولاه فعلى مولاه، اللهم وال من والاه و عاد من عاداه.

52 - ابو هارون، عماره بن جوين عبدى متوفاى. 134 طرق روايات منسوب باو در صفحه 47 گذشت و بعض آن در آيه اكمال دين و در داستان " تهنيت " خواهد آمد.

53 - عمر بن عبد العزيز، خليفه اموى. متوفاى 101، استدلال و احتجاج او بحديث غدير خواهد آمد.

54 - عمر بن عبد الغفار. در داستان سوگند دادن جوانى بر ابى هريره، از او روايتى خواهد آمد.

55 - عمر بن على "اميرالمومنين عليه السلام" طبق مندرج در صفحه 281 " التقريب " نامبرده مورد وثوق و اعتماد است و از طبقه سوم از تابعين است، در زمان وليد و بقولى پيش از آن وفات يافته بصفحه 102 مراجعه نمائيد.

56 - عمرو بن جعده بن هبيره. حديث او در صفحه 44 گذشت.

57 - عمرو بن مره. ابو عبد الله كوفى همدانى متوفاى. 116 باو : ذو مره گفته ميشود، در جلد 8 " تهذيب التهذيب " از عجلى نقل نموده كه نامبرده تابعى مورد اعتماد و وثوقى است. و ذهبى در جلد 1 تذكره اش صفحه 108 شرح حال او را ثبت و او را بموثق بودن و نهايت دقت و پيشوائى ستايش نموده، حديث منسوب باو در صفحه 103 گذشت و در داستان "مناشده" رحبه طرق بسيارى كه باو منتهى ميشود خواهد آمد كه تعدادى از آنها صحيح است و رجال سند آن مورد وثوق و اعتماد ميباشند.

58 - ابو اسحقاق عمرو بن عبد الله سبيعى همدانى، بقول ذهبى در ميزانش : نامبرده در زمره تابعين كوفه از پيشوايان و اهل دقت نظر است و در جلد 1 تذكره خود در صفحه 101 شرح حال او را نگاشته و او را ستايش نموده و در " التقريب " نامبرده مردى مورد وثوق و اهل عبادت و پر فيض ذكر شده، در سال 127 و بقولى بيشتر وفات يافته، حديث او در صفحه 67 و 72 گذشت و در داستان "مناشده" و "تهنيت" طرق بسيارى كه باو منتهى ميشود خواهد آمد.

59 - ابو عبد الله عمرو بن ميمون اودى. ذهبى در جلد 1 تذكره صفحه 56 او را به پيشوائى و مورد اعتماد و وثوق ذكر كرده و در صفحه 288 " التقريب " بعنوان ثقه و عابد ثبت شده. نامبرده در كوفه مسكن گرفته و بسال 74 و بقولى بعد از آن در گذشته، طرق منسوب باو در صفحه 97 گذشت و احتجاج او بحديث غدير خواهد آمد.

60 - عميره بن سعد همدانى كوفى. ابن حبان او را توثيق نموده و در " التقريب " صفحه 291 محدث مقبولى ياد شده. طرق حفاظ كه باو منتهى ميشود و بسيار است در داستان "مناشده" رحبه خواهد آمد و بعضى از آنها در صفحات و گذشت.

61 - عميره بنت سعد بن مالك مدنى. خواهر سهل و مادر رفاعه بن مبشر، طرق منسوب باو در داستان "مناشده" اميرالمومنين عليه السلام در رحبه خواهد آمد و ما در اين سند نظرى داريم كه در محل خود بدان اشعار خواهيم نمود.

62 - عيسى بن طلحه بن عبيد الله تميمى. ابو محمد مدنى. يكى از دانشمندانيست كه ابن معين او را توثيق نموده، و بموجب شرح حالى كه خزرجى در صفحه 257 خلاصه اش نگاشته، نامبرده در خلافت عمر بن عبد العزيز وفات يافته. طريق منسوب باو در صفحه 88 گذشت.

تابعين پيغمبر كه ابتداي نام آنها با "حرف ف- ق" شروع مي شود

63 - ابوبكر فطر بن خليفه مخزومى "آزاد شده بنى مخزوم" حناط - مرد مورد وثوق و متصف براستى است، احمد و ابن معين و عجلى و ابن سعد او را توثيق نموده اند، طبق مندرج در " تهذيب التهذيب " در سال 153 / 150 يا بيشتر وفات يافته، حديثى از او در مورد "مناشده" در رحبه بطرق بسيار و صحيح كه رجال سند آنها مورد وثوق هستند خواهد آمد و طريق منسوب باو در صفحه 92 و 101 گذشت.

64 - قبيصه بن ذويب، ذهبى در جلد 1 تذكره خود صفحه 52 شرح حال او را نوشته و او را ستايش نموده و ابن حبان بطوريكه در صفحه 268 خلاصه مذكور است، او را توثيق نموده، طريق منسوب باو در صفحه 50 گذشت.

65 - ابو مريم. قيس ثقفى مدائنى. بطوريكه در صفحه 395 خلاصه خزرجى مذكور است. نسائى او را توثيق نموده طريق منسوب باو در صفحه 102 گذشت و رجال سند آن مورد وثوق هستند.

تابعين پيغمبر كه ابتداي نام آنها با "حرف م - تا آخرين حروف" شروع مي شود

66 - محمد بن عمر بن على اميرالمومنين عليه السلام. در خلافت عمر بن عبد العزيز و بقولى سال 100 هجرت وفات يافته. ابن حبان او را توثيق نموده و ابن حجر گفته كه نامبرده از طبقه ششم و متصف براستگوئى است. بعد از "سى" وفات يافته. بطرق منسوب باو در صفحات 103 - 102 مراجعه نمائيد.

67 - ابو الضحى. مسلم بن صبيح همدانى كوفى عطار. بطوريكه در صفحه 321 " خلاصه التهذيب " و صفحه 422 " التقريب " مذكور است ابن معين و ابو زرعه او را توثيق نموده اند. طرق منسوب باو در صفحه 73 گذشت.

68 - مسلم ملائى. طرق منسوب باو در صفحات 54 و 78 گذشت.

69 - ابو زراره مصعب بن سعد بن ابى وقاص زهرى مدنى. طبق مندرج در صفحه 334 " التقريب " موثق است در سال 103 وفات يافته. بصفحه 79 مراجعه نمائيد.

70 - مطلب بن عبد الله قرشى مخزومى مدنى. ابو زرعه و دار قطنى او را توثيق نموده اند. حديث او در صفحه 94 گذشت.

71 - مطر وراق - شرح حال و حديث او درباره روز غدير و در مورد آيه اكمال دين و حديث تهنيت خواهد آمد.

72 - معروف بن خربوذ. ابن حبان او را توثيق نموده، بصفحه 58 مراجعه نمائيد. حديث او بعدا نيز خواهد آمد انشاء الله تعالى.

73 - منصور بن ربعى. حديث او در موضوع آيه "سئل سائل" و شرح حال او خواهد آمد.

74 - مهاجر بن مسمار زهرى مدنى. ابن حبان او را توثيق نموده. طرق منسوب باو در صفحات 77 و 82 گذشت.

75 - موسى بن اكيل بن عمير نميرى - طريق منسوب باو در صفحه 89 گذشت.

76 - ابو عبد الله ميمون بصرى آزاد كرده عبد الرحمن بن سمره، ابن حبان بطوريكه در جلد 9 " مجمع الزوايد " صفحه 111 مذكور است او را توثيق نموده و ابن حجر در صفحه 17 " القول المسدد " گويد : ميمون مورد توثيق عده واقع شده و نسبت بحفظ او بعضى از علماء رجال سخن گفته اند و ترمذى حديثى از او را تصحيح نموده - طرق حفاظ منسوب باو بسيار است و در صفحات 64 و 65 و 68 و 73 گذشت و ابن كثير طرق او را تصحيح نموده.

77 - نذير الضبى كوفى. از بزرگان تابعين است. حديثى منسوب باو در داستان "مناشده" اميرالمومنين عليه السلام در روز جمل - در مورد خود ذكر خواهد شد.

78 - هانى بن هانى همدانى كوفى. بطوريكه در تقريب مذكور است، نسائى گفته است باكى بر او نيست، حديث او در موضوع "مناشده" رحبه خواهد آمد.

79 - ابو بلج يحيى بن سليم فزارى واسطى. ابن معين و نسائى و دار قطنى بطوريكه در صفحه 383 خلاصه خزرجى - مذكور است او را توثيق نموده اند و حافظ هيثمى در جلد 9 " مجمع الزوايد " صفحه 109 او را توثيق نموده طرق منسوب باو در صفحات 95 و 97 گذشت و حديثى كه بطريق او از ابن عباس روايت شده صحيح است و تمام رجال سند آن ثقه و مورد اعتمادند.

80 - يحى بن جعده بن هبيره مخزومى، بر حسب مندرج در صفحه 389 " التقريب " مورد اعتماد و وثوق است و از طبقه سوم است. بصفحه 72 مراجعه نمائيد.

81 - يزيد بن ابى زياد كوفى - يكى از پيشوايان كوفه است، در سال 136 در سن نود سالگى يا نزديك بان وفات يافته، حديث او در "مناشده" رحبه خواهد آمد.

82 - يزيد بن حيان تيمى كوفى. عاصمى در " زين الفتى " و نسائى طبق مندرج در صفحه 370 " خلاصه خزرجى " او را توثيق نموده اند و ابن حجر در تقريب خود او را موثق دانسته و در شمار طبقه وسطى از تابعين معرفى نموده است. طريق منسوب باو در صفحات 65 و 73 گذشت و حافظ عاصمى در " زين الفتى " باسنادش از اسحق بن ابراهيم مروزى " ثقه " از يزيد بن حيان كوفى "ثقه در حرم" روايت نموده كه : رسول خدا صلى الله عليه و آله در غديرخم بپا خاست. پس موعظه و تذكر فرمود، سپس فرمود : اى مردم : اينست و جز اين نيست كه من بشرى هستم همانند شما، نزديك است كه فرستاده حق مرا برسد و اجابت كنم... تا آخر حديث.

83 - ابو داود يزيد بن عبد الرحمن بن اودى كوفى، بر حسب مندرج در صفحه 372 " خلاصه خزرجى " ابن حبان او را توثيق نموده، طرق منسوب باو در صفحه 40 گذشت و در داستان " مناشده " جوانى با ابى هريره حديث او خواهد آمد.

84 - ابو نجيح يسار ثقفى متوفاى 109 هجرى - بر حسب مندرج در صفحه 384 " خلاصه خزرجى " ابن معين او را توثيق نموده. طرق منسوب باو در ص 78 گذشت. آخر دعوانا ان الحمد لله رب العالمين

طبقات راويان حديث غدير از علماء

بترتيب تاريخ وفاتشان

توجه و عنايت بموضوع مهم غديرخم در انحصار صحابه و تابعين نبوده و بلكه علماء قرن هاى بعدى نيز در حفظ و اجراء اين سيره مهم و اثر زوال ناپذير نهايت مراقبت را داشته اند و با بررسى تاريخ مربوط، ملاحظه ميشود كه در هر قرنى گروه بسيارى از حفاظ با دقت نظر اين نشانه نمايان دين را از گروه پيشين دريافت و بر طبق تحقيقاتى كه در اين امر خطير نموده اند بطبقه بعدى كه جايگزين آنها شده اند با خضوع و تسليم بصحت آن، سپرده اند. اينك تعدادى از آنان را براى اثبات اين مدعى نام مى بريم، كه در هر قرنى گواه بر تحقق اين داستان ميباشند، و احاطه بهمه راويان اين حديث از طبقه علماء موكول بدامنه قدرت خواننده بزرگوار است كه در حدود كوششى كه داير بشناسائى اساتيد فن حديث بكار خواهند برد، به منظور خود نائل گردند.

علماء قرن 02

1 - ابو محمد عمرو بن دينار جمحى مكى متوفاى 115 ر 116، بطوريكه در ص 244 خلاصه خزرجى مندرج است : مسعر، سه بار "كه حاكى از تاكيد است" موثق بودن نامبرده را تصديق و اعلام داشته. بحديثى كه نامبرده از طاوس تابعى در ص 120 روايت نموده مراجعه شود.

2 - ابوبكر محمد بن مسلم بن عبيد الله قرشى زهرى متوفاى. 124 نامبرده يكى از پيشوايان بنام و مشهور است و او عالم حجاز و شام است، بسيارى از صاحبان تذكره شرح حال او را ثبت و نسبت باو ستايش نموده اند، ذهبى در جلد 1 تذكره خود ص 96 مينگارد : مناقب اين دانشمند بزرگ "زهرى" در خور آنست كه "لااقل" در چهل ورق درج و شرح داده شود، حديث او در ص 53 و 68 گذشت.

3 - عبد الرحمن بن قاسم بن محمد بن ابى بكر تيمى - ابو محمد مدنى متوفاى 126، احمد و ابن سعد و ابو حاتم او را توثيق نموده اند و خزرجى در صفحه 197 خلاصه اش او را به پيشوائى و موثق بودن ستوده است، نامبرده مناشده جوانى را با ابى هريره بحديث غدير روايت نموده است، كه خواهد آمد.

4 - بكر بن سواده بن ثمامه بصرى متوفاى 128، طبق مندرج در صفحه 44 خلاصه خزرجى، يكى از فقهاء و پيشوايان است، ابن معين و ابن سعد و نسائى او را توثيق نموده اند، طريق روايت او كه منتهى بجابر ميشود صحيح و همه رجال سندش ثقه و مورد اعتمادند - در ص 50 گذشت.

5 - عبد الله بن ابى نجيح يسار ثقفى - ابو يسار مكى - متوفاى 131، بطوريكه در ص 183 " خلاصه " و ص 145 " التقريب " مندرج است، احمد او را توثيق نموده. حديث او كه طريق آن صحيح و رجال سند آن مورد اعتماد و وثوقند در صفحه 78 گذشت.

6 - حافظ. مغيره بن مقسم ابو هشام ضبى كوفى "از مادر نابينا متولد شده" متوفاى 133، طبق مندرج در جلد 1 تذكره ذهبى ص 128 و خلاصه خزرجى ص 320 عرزمى و عجلى او را توثيق نموده اند، حديث او در ص 64 گذشت.

7 - ابو عبد الرحيم خالد بن زيد جمحى مصرى متوفاى 139، فقيهى است اهل فتوى، ابو زرعه و عجلى و يعقوب بن سفيان و نسائى او را توثيق نموده اند و ابن حبان او را در شمار افراد مورد وثوق و اعتماد ياد كرده، شرح حال او در جلد 3 " تهذيب التهذيب " ص 129 مندرج است، روايت او در داستان "مناشده" بلفظ زاذان و باسناد صحيح كه رجال سند آن همگى ثقه هستند، خواهد آمد.