5 - تسبيح و تحميد 
از حضرت صادق - عليه السلام - روايت شده است كه فرمود:
672 - قال امير المومنين : التسبيح نصف الميزان ، و التحميد يملا الميزان ، ولا الا الله و الله اكبر ما بين السماوات و الارض .
يعنى : امير المومنين - عليه السلام - فرمود: سبحان الله ، نصف ترازو را مى گيرد و الحمد الله ، آن را پر مى سازد و لا اله الا الله و الله اكبر، ما بين آسمانها و زمين را پر مى كند.
6 - ذكر ذيل 
637 - اشهد ان لا اله الا الله و حده لا شريك له الها و احدا فردا صمدا لم يتخذ صاحبه ولا ولدا .
يعنى : شهادت مى دهم كه معبودى جز الله نيست تنهاست و شريكى ندارد، معبودى يگانه و يكتا و فرد و بى نيازى است كه نه همسرى اختيار كرده و نه فرزندى .
امام صادق - عليه السلام - فرمود:
- من قالها خمسا و اربعين مره كتب الله له خمسا و اربعين الف حسنه ، و محى عنه خمسا و اربعين الف سيئه و رفع له خمسا و اربعين الف درجه ، و كان كمن قرا القران فى يومه اثنى عشر الف مره ، و بنى الله له بيتا فى الجنه .
يعنى : هر كس اين (اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شريك له ...) را چهل و پنج بار بگويد، خداوند متعال برايش چهل و پنج هزار حسنه مى نويسد و چهل و پنج هزار سيئه را از او محو مى نمايد و چهل پنج هزار درجه او را بالا مى برد، او چون فردى خواهد بود كه قرآن را در يك روز دوازده هزار بار خوانده باشد و ( بالاخره ) خداوند سبحان خانه اى در بهشت برايش ‍ مى سازد).
7 - كلمات پنجگانه 
پيامبر اكرم - صلى الله عليه و آله و سلم - فرمود:
674 - الا اعلمكم خمس كلمات خفيفات على اللسان ، ثقيلات فى الميزان ، يرضين الرحمن ، و يطردن الشيطان ، و هن من كنوز الجنه و من تحت العرش ، و هن الباقيات الصالحات . قالوا: بلى يا رسول الله ، فقال - صلى الله عليه و آله و سلم -: قولوا سبحان الله ، و الحمد الله ، ولا اله الا الله ، والله اكبر، ولا حول ولا قوه الا بالله العلى العظيم و قال خمس بخ بخ لهن ما اثقلهن فى الميزان .
يعنى : آيا پنج كلمه به شما بياموزم كه بر زبان ، سبك باشد و در ميزان ، عمل سنگين ، كلماتى كه خداوند رحمان را راضى كرده شيطان را طرد نمايند، كلماتى كه رسول الله ! فرمود: بگوييد: سبحان الله و... منزه است خداوند! سپاس و ستايش مخصوص خداوند است ! معبودى جز خداوند نيست ، خداوند بزرگتر است و هيچ دگرگونى و قدرتى جز به واسطه خداوند بلند مرتبه با عظمت ، وجود ندارد آنگاه پنج مرتبه فرمود: به به به اين كلمات كه چقدر ميزان را سنگين مى سازند.
8 - تسبيحات اربعه 
از امام باقر - عليه السلام - روايت شده است كه فرمود:
675 - مر رسول الله - صلى الله عليه و آله و سلم - برجل يغرس ‍ غرسا فى حائط له فوقف عليه و قال : الا ادلك على غرس اثبت اصلا و اسرع ايناعا و اطيب ثمرا و ابقى ؟ قال : فدلنى يا رسول الله ، فقال ، اذا اصبحت و امسيت فقل : سبحان الله ، و الحمد لله ، ولا اله الا والله اكبر، فان لك بذلك ان قلته بكل تسبيحه عشر شجرات فى الجنه من انواع الفاكهه و هن من الباقيات الصالحات . قال : فقال الرجل : فانى اشهدك يا رسول الله ، ان حائطى هذا صدقه مقبوضه على فقراء المسلمين اهل الصدقه ، فانزل الله تبارك و تعالى ايات من القران : فاما من اعطى و اتقى و صدق بالحسنى فسنيسره لليسرى ⁽²³⁶⁾.
يعنى : رسول خدا - صلى الله عليه و آله و سلم - از كنار مردى گذر مى كردند كه رد باغش مشغول كاشتن درختى بود، حضرت ايستاد و به او فرمود: آيا درختى به تو معرفى كنم كه ريشه اش استوارتر باشد و زودتر برسد و ميوه هاى پاكتر و با دوامتر بدهد؟. عرض كرد: راهنماى كن مرا اى رسول خدا!
فرمود: هرگاه وارد صبح و شام شدى ، بگو: سبحان الله والحمد لله ولا اله الا الله و اكبر، كه اگر اين را بگويى براى تو در برابر هر يك تسبيح ، از هر ميوه اى ده درخت در بهشت خواهد بود و اين كلانم يكى از مصاديق باقيات صالحات است .
آن مرد گفت : اى رسول خدا! من تو را شاهد مى گيرم و اين باغم را تحويل تو مى دهم تا براى مسلمين صدقه باشد - آنانى كه اهل صدقه اند - در اينجا خداوند تبارك تعالى آياتى از قرآن را نازل فرمود: هر كس عطا و احسان كرد و تقوا داشته ، نيكى را تصديق نمود، ما كار او را سهل و آسان مى گردانيم .
محمد بن خالد برقى از حضرت صادق از پدرش از جدش - عليهم السلام - نقل كرده است كه :
676 - قال رسول الله - صلى الله عليه و آله و سلم -: من قال : سبحان الله ، غرس الله له بها شجره فى الجنه ، و من قال : الحمد لله ، غرس الله له بها شجره فى الجنه و من قال لا اله الا الله غرس الله له بها شجره فى الجنه و من قال : الله اكبر، غرس الله له بها شجره فى الجنه : فقال له رجل من قريش : اذا شجرنا فى الجنه لكثير. قال - صلى الله عليه و آله و سلم -: نعم ، ولكن اياكم ان ترسلوا عليها نيرانا فتحر قوها، و ذلك قول الله عزوجل : يا ايها الذين امنوا اطيعوا الله و اطيعوا الرسول ولا تبطلوا اعمالكم ⁽²³⁷⁾.
يعنى : رسول خدا - صلى الله عليه و آله و سلم - فرمود:
هر كسى بگويد: سبحان الله خداوند در برابر آن ، درختى در بهشت برايش مى كارد.
هر كسى بگويد: الحمد لله خداوند در برابر آن ، درختى در بهشت برايش مى كارد،
هر كس بگويد لا اله الا الله خداوند در برابر آن ، درختى در بهشت برايش مى كارد،
و هر كسى بگويد: الله اكبر خداوند در برابر آن درختى در بهشت برايش مى كارد.
در اينجا مردى از قريش به آن حضرت گفت : بنابر اين ، درختان ما در بهشت زياد خواهد بود، رسول خدا - صلى الله عليه و آله و سلم - فرمود: بله اما مبادا به سوى آن درختها آتش بفرستيد و آنها را بسوزانيد كه خداوند عزيز و جليل مى فرمايد: اى اهل ايمان ! خدا و رسولش را اطاعت كنيد و اعمالتان را باطل ننماييد.
و از آن حضرت است كه :
677 - ان النبى قال لا صحابه ذات يوم : ارايتم لو جمعتم ما عندكم من الثياب و الابنيه و الامتعه ثم وضعتم بعضه على بعض اكنتم ترون انه يبلغ السماء؟ قالوا: لا يا رسول الله ، قال : افلا ادلكم على شى ء اصله فى الارض و فرعه فى السماء؟ قالوا: بلى ، قال : يقول احدكم اذا فرغ من الفريضه : سبحان الله و الحمد لله ولا اله الا الله اكبر ثلاثين مره فان اصلهن فى الارض و فرعهن فى السماء، وهن يدفعن الهم الهدم ، و الحرق ، و لغرق ، و التردى فى البئر، و اكل السبع ، و ميته السوء و البليه التى تنزل من السماء فى ذلك اليوم على العبد و هن الباقيات الصالحات .
يعنى : پيامبر اكرم - صلى الله عليه و آله و سلم - روزى به ياران خود فرمود: اگر تمامى لباسها و ساختمانها و وسايل زندگى خود را جمع كنيد و روى هم بگذاريد، آيا خيال مى كنيد به آسمان مى رسد؟ گفتند: نه ، يا رسول الله ! فرمود: آيا شما را به چيزى راهنمايى كنم كه ريشه اش در زمين و شاخه اش در آسمان باشد؟ گفتند: بلى . فرمود: هر يك از شما آنگاه كه از نماز واجب فارغ شد، سى مرتبه بگويد: سبحان الله والحمد الله ولا اله الا الله والله اكبر ، كه ريشه اين كلمات در زمين است و شاخ برگش در آسمان و همين كلام است كه قمر و فرو ريختن ديوار و آتش گرفتن و غرق شدن و افتادن در چاه و خوردن درندگان و مرگ بد و بلاهايى كه از آسمان نازل مى شود را در آن روز از بنده دفع مى كنند و همين كلمات ، باقيات صالحاتيد.
حماد بن عثمان از امام صادق - عليه السلام - از پدرانش از حضرت على عليه السلام نقل كرده است كه فرمود:
678 - قال رسول لله - صلى الله عليه و آله و سلم - لم اسرى بى الى السماء دخلت الجنه فرايت فيها فيعانا بقعا من مسك ، و رايت فيها ملائكه يبنون لبنه ذهب و لبنه فضه و ربما امسكوا فقلت لهم : ما لكم ربما بنيتم و ربما امسكتم ؟ فقالوا: امسكنا حتى تجيئنا النفقه ، قلت : و ما نفقتكم ؟ قالوا: قول المومن : سبحان الله ، والحمدلله ، ولا اله الا الله ، و الله اكبر، و اذا قالهن بنينا، و اذا سكت و امسك امسكنا .
يعنى : رسول خدا - صلى الله عليه و آله و سلم - فرمود: وقتى به آسمان برده شدم ؛ بهشت را ديدم كه در آن سرزمين بود و بقعه هايى از مشك در آن قرار داشت ، ملائكه اى را ديدم كه خشتهايى از طلا و خشتهايى از نقره را روى هم مى چيدند و گاهى دست نگه مى داريد؟ گفتند: دست نگه مى داريم تا خرجى ما برسد. گفتم : مكر خرجى شما چيست ؟ گفتند: سخن مومن كه مى گويد: سبحان الله والحمد لله ولا اله الا الله والله اكبر هر وقت اينها را بگويد: بنا را مى چينم و هر وقت ساكت شود و دست نگه دارد ما نيز دست نگه مى داريم .
9 - استغفار 
سكونى از حضرت صادق - عليه السلام - روايت كرده است كه فرمود:
679 - قال رسول الله - صلى الله عليه و آله و سلم -: خير الدعاء الاستغفار .
يعنى : رسول خدا - صلى الله عليه و آله و سلم - فرمود بهترين دعا استغفاره است .
و فرمود:
680 - ان للقلوب صدا كصدا النحاس فاجلوها بالاستغفار .
يعنى : قلبها را زنگ كارى است چون زنگ مس كه بايد با استغفار، جلايش ‍ دهيد.
و فرمود:
681 - من اكثر الاستغفار جعل الله له من كل هم فرجا، و من كل ضيق مخرجا، و رزقه من حيث لا يحتسب .
يعنى : هر كه استغفارش را زياد كند، خداوند متعال برايش از هر غمى ، گشايشى و از هر تنگنايى ، راه عبورى فراهم مى كند و از راهى كه گمان نمى برد، به او روزى مى رساند.
زراره از حضرت صادق - عليه السلام - روايت كرده است كه :
682 - اذا اكثر العبد من الاستغفار رفعت صحيفته و هى تتلالا .
يعنى : هرگاه بنده ، استغفارش را زياد كند، نامه اعمالش به حالت نورانيت بالا مى رود.
از حضرت رضا - عليه السلام - نقل شده است كه فرمود:
683 - مثل الاستغفار مثل ورقه على شجره تحرك فتناثر و المستغفر من ذنب و هو يفعله كالمستهزى ء بربه .
يعنى : استغفار مانند اين است كه درختى حركت داده شود و برگهايش ‍ بريزد، اما كسى كه گناه را انجام مى دهد و در همان حال ، استغفار مى نمايد، مانند كسى است كه پروردگارش را به تمسخر گرفته است ⁽²³⁸⁾.
و فرمود:
684 كان رسول الله - صلى الله عليه و آله و سلم - لا يقوم من مجلس ‍ و ان خف حتى يستغفر الله خمسا و عشرين مره .
يعنى : رسول خدا - صلى الله عليه و آله و سلم - از مجلسى - ولوكم و سبك - بر نمى خاست مگر اينكه بيست و پنج بار از خدا طلب مغفرت مى نمود.
و از آن حضرت نقل شده است كه :
685 - كان رسول الله - صلى الله عليه و آله و سلم - يسيتغفره غداه كل يوم سبعين مره و يتوب الى الله سبعين مره ، قلت : و كيف كان يقول : استغفر الله و اتوب اليه ؟ فقال - عليه السلام -: كان يقول : استغفر الله سبعين مره ، و يقول : اتوب الى الله سبعين مره .
يعنى : رسول خدا - صلى الله عليه و آله و سلم - صبح هر روز، هفتاد مرتبه استغفاره و هفتاد مرتبه توبه مى نمود راوى گويد: پرسيدم : چگونه ؟ مى گفت استغفر الله و اتوب اليه ؟ فرمود: هفتاد مرتبه مى فرمود: استغفر الله و هفتاد مرتبه مى فرمود: اتوب الى الله .
و فرمود:
686 - الاستغفار و قول لا اله الا الله خير العباه ، قال الله العزيز الجبار: فاعلم انه لا اله الا الله و استغفر لذنبك ⁽²³⁹⁾.
يعنى : استغفار و كلام لا اله الا الله ، بهترين عبادت است كه خداى عزيز و جبار فرمود: بدانكه معبودى جز الله نيست و براى گناه خود، طلب آمرزش ‍ نما.
فصل : بهترين اوقات ذكر 
بهترين اوقات ذكر وقت سحر است و بعد از صبح و عصر. از امام باقر و امام صادق - عليهماالسلام - روايت شده است كه فرمودند:
687 - املاوا اول صحائفك خيرا واخرها خيرا يغفره لكم ما بينهما .
يعنى : ابتدا و انتهاى نامه هاى اعمالتان را پر از خير كنيد تا ما بينشان بخشيده گردد.
هارون بن موسى تلعكبرى از امام صادق - عليه السلام - روايت كرده است كه فرمود:
688 - قال رسول الله - صلى الله عليه و آله و سلم -: من قال بعد العصر فى كل يوم مره واحده : استغفر الله الذى لا اله الا هو الحى القيوم ذولجلال و الاكرام و اساله ان يتوب على توبه عبد ذليل خاضع فقير بائس ‍ مستجير مستكين لا يملك لنفسه نفعا ولا ضرا ولا حياه ولا موتا ولا نشورا، امر الله الملكين بتحريق صحيفته كائنا ما كانت .
يعنى : رسول خدا - صلى الله عليه و آله و سلم - فرمود: كسى كه در هر روز بعد از عصر، يك بار بگويد: استغفر الله الذى ... طلب آمرزش مى كنم از خدايى كه معبودى جز او نيست ، زنده و پا برجاست ، صاحب جلالت و تكريم است و از او مى خواهم كه رحمتش را بر من بر گرداند كه بنده اى خوار و خاضع و فقير و بى چيز و زمينگير و هيچ ندارم ، (بنده اى كه ) نه منفعتش به دست خويش است و نه مضرتش ، نه حيات ، نه ممات و نه نشر روز قيامت ، خداوند متعال به دو فرشته فرمان مى دهد كه نامه اعمالش را - هر چه در آن باشد - آتش بزنند.
و از معصومين - عليهم السلام - روايت شده است كه فرمودند:
689 - الا صلوات الله على المستحرين والمستغفرين بالاسحار .
يعنى : هان ! درود خدا بر سحر خيزان و استغفار كنندگان در سحرها.
گويند ابا قمقام كه مرد بدبختى بود، نزد امام ابو الحسن موسى بن جعفر - عليه السلام - آمد و از كارش به حضرت شكايت كرد كه به دنبال هر كارى رفت برايش انجام نشد، امام - عليه السلام - به او فرمود: بعد از فجر، ده مرتبه بگو:
690 - سبحان الله العظيم و بحمده استغفر الله و اساله من فضله .
يعنى : منزه است خداى عظيم و سپاس و ستايش او راست ، از خدا طلب آمرزش مى كنم و بخششهاى مخصوصش را درخواست مى نمايم .
ابو قمقام گويد اين كار از انجام دادم به خدا قسم ! اندكى نگذشت كه عده اى از باديه آمده به من خبر دادند كه مردى از بستگانم مرده و وارثى غير از من ندارد، رفتم و ميراثش را تحويل گرفتم و (در اثر آن ) هنوز بى نياز هستم .
فصل : دعاهاى مختص به اوقات مخصوص  
1 - امير المومنين - عليه السلام - هنگام ورود به صبح ، سه بار مى فرمود:
691 - سبحان الله الملك القدوس .
يعنى : منزه است خداوند! آن پادشاه مقدس .
(آنگاه مى فرمود:.
اللهم انى اعوذ بك من زوال نعمتك و تحويل عافيتك ، و من فجاه نقتمك ، ون من درك الشقاء، و من سوء القضاء، و من شر ما سبق فى الكتاب . اللهم انى اسالك بعزه ملكك ، و شده قوتك ، و بعظم سلطانك ، و بقدرتك على خلقك .
يعنى : خدايا! به تو پناه مى برم از زايل شدن نعمت و دگرگونى عافيتت ، از عقوبت ناگهانى و رسيدن به شقاوت ، از سر نوشت بد و از شر هر آنچه برايم نوشته و مقدار گرديده است . بار الها! از تو درخواست مى كنم و تو را قسم مى دهم به عزت حكومتت و نيروى شديدت و سلطنت عظيمت و قدرت بر خلقت .
آنگاه حاجت خود را طلب نما
2 - على - عليه السلام - صبح كه مى كرد مى فرمود:
692 - مرحبا بكما من ملكين حفيظين كريمين ، املى عليكما ما تختاران ان شاء الله .
يعنى : آفرين بر شما اى دو فرشته حافظ و كريم ! به خواست خداوند چيزى را بر شما املا مى كنم كه آن را براى من ذخيره سازيد.
آنگاه تا طلوع آفتاب به تسبيح و تهليل مشغول بود و همين كار را بعد از عصر نيز انجام مى داد.
3 - از حضرت باقر - عليه السلام - روايت شده است كه فرمود:
693 - قال رسول الله - صلى الله عليه و آله و سلم -: من سره ان يلقى الله يوم القيامه و فى صحيفته شهاده ان لا اله الله و ان محمدا رسول الله و يفتح له ثمانيه ابواب الجنه فيقال له : يا ولى الله ، ادخل الجنه من ايها شئت فليقل اذا اصبح و اذا امسى :
اكتبا بسم الله الرحمن الرحيم ، اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شريك له ، و اشهد ان محمدا عبده و رسوله ، و اشهدان ان الساعه اتيه لا ريب فيها، و ان الله يبعث من فى القبور، على ذلك احيى ، و على ذلك اموت ، و على ذلك ابعث حيا ان شاء الله ، اقرءا محمدا منى السلام ، الحمد لله الذى اذهب الليل مظلما بقدرته ، وجاء بالنهار مبصرا برحمته خلقا جديدا، مرحبا بالحافظين ، و يلتقت عن يمينه وحياكم الله من كاتبين ، و يلتفت عن شماله .
يعنى : رسول خدا - صلى الله عليه و آله و سلم - فرمود: هر كسى كه دوست دارد روز قيامت خدا را ملاقات كند در حالى كه در نامه عملش ‍ شهادت لا اله الا الله و محمد رسول الله باشد و تمامى هشت درب بهشت به رويش گشوده گشته به او گفته شود: اى دوست خدا! از هر درى كه مى خواهى وارد بهشت شو، وقت دخول در صبح و دخول در شب بگويد:
(اى دو فرشته )! بنويسيد: به نام خداوند رحمان و رحيم ، شهادت مى دهم كه معبودى جز خداوند نيست ، تنهاست و شريكى ندارد و محمد - صلى الله عليه و آله و سلم - بنده و فرستاده اوست و شهادت مى دهم كه بى ترديد، لحظه قيامت آمدنى است و خداوند هر كس كه در قبر باشد را بر مى انگيزاند. بر اين اعتقاد زنده ام و بر همين مى ميرم و بر آن ، دوباره زنده شده و مبعوث مى گردم ان شاء الله . از جانب من به محمد - صلى الله عليه و آله و سلم - سلام برسانيد. ستايش مخصوص خدايى است كه شب تاريك را به قدرتش برد و روز روشن را به رحمتش آورد و خلقت جديدى به او بخشيد. آفرين بر دو حافظ - در اين حال رو به سمت راست نمايد - و خداوند شما دو نويسنده را باقى بدارد - در اين حال رو به سمت چپ نمايد -.
4 - حماد بن عثمان از اما صادق - عليه السلام - روايت كرده است كه فرمود:
694 - من قال فى دبر كل صلاه الفجر قبل كلامه : رب صل على محمد و اهل بيته و قى الله وجهه من نفحات النار .
يعنى : هر كسى كه بعد از نما صبح قبل از سخن گفتن ، بگويد: رب صل على محمد و اهل بيته ، خداوند متعال چهره اش را از بادهاى آتش حفظ مى كند.
5 - از امام رضا - عليه السلام - روايت شده است كه فرمود:
695 - من قال فى دبر صلاه الغداه لم يلتمس حاجه الا تيسرت له و كفاه الله ما اهمه : بسم الله ، و صلى الله على محمد واله ، و افوض امر الى الله ، ان الله بصير بالعباد، فوقاه الله سيئات ما مكروا، لا اله الا انت سبحانك انى كنت من الظالمين فاستجبنا له و نجيناه من الغم و كذلك ننجى المومنين حسبنا الله و نعم الوكيل فانقلبوا بنعمه من الله و فضل لم يمسسهم سوء ما شاء الله لا ما شاء الناس ، ما شاء الله و ان كره الناس ، حسبى الرب من المربوبين ، حسبى الخالق : المخلوقين ، حسبى الرازق من المرزوقين ، حسبى الله رب العالمين ، حسبى من هو حسبى ، حسيبى من لم يزل حسبى ، حسبى من كان منذ كنت لم يزل حسبى ، حسبى الله لا اله الا هو عليه توكلت و هو رب العرش العظيم .
يعنى : هر كس كه بعد از نماز صبح اين جملات را بگويد، حاجتى التماس ‍ نكند مگر آنكه برايش آسان گردد و خداوند سبحان كارهاى مهمش را بر عهده خود مى گيرد: بسم الله و... به نام خدا و درود خداوند بر محمد و آلش ، كارم را به خدا واگذار مى كنم كه او نسبت به بندگان بيناست . خداوند هم اين فرد را از حيله هاى بد آنان (دشمنان ) نگه داشت ⁽²⁴⁰⁾. معبودى جز تو نيست ، تو منزهى ! من به خود ظلم كردم . پس اجابتش نموديم و از اندوه ، نجاتش داديم و اين چنين ، مومنين را نجات مى دهيم ⁽²⁴¹⁾. خدا ما را بس ‍ است و او بهترين وكيل مى باشد. پس آن گروه مومن به نعمت و فضل خدا روى آوردند و بر آنان هيچ رنجى پيش نيامد ⁽²⁴²⁾.
هر چه خدا بخواهد نه آنچه مردم بپسندند، هر چه خدا بخواهد اگر چه مردم را خوش نيايد. خدايى كه پرورنده است ، مرا بس است و نيازى به ديگران كه همه پروريده اند، ندارم . خدايى كه خالق است ، مرا بس است و نياز به ديگران كه همه مخلوقند، ندارم . خدايى كه روزى رسان است ، مرا بس است و نيازى به ديگران كه همه روزى خورند، ندارم خدايى كه رب العالمين است ، مرا بس است .
بس است مرا كسى كه او مرا كفايت مى كند. بس است مرا كسى كه هميشه مرا كفايت مى كرد. بس است مرا كسى كه تا كنون هميشه مرا كفايت مى كرد. بس است مرا خدايى كه معبودى جز او نيست ، بر او توكل مى كنم كه او پروردگار عرش عظيم است .
6 - با فضيلت ترين دعاى وقت زوال (اين است ):
696 - اللهم انك لست باله استحد ثناك ... ⁽²⁴³⁾.
و بهترين دعا براى لحظات پايانى روز جمعه ، دعاى سمات و دعاى بعد از آن است كه گذشت ⁽²⁴⁴⁾.
7 - از امام باقر - عليه السلام - روايت شده است كه فرمود:
697 - كان رسول الله - صلى الله عليه و آله و سلم - اذا حمرت الشمس على راس قله الجبل هملت عيناه دموعا، ثم قال : امسى ظلمى مستجيرا بعفوك ، و امست ذنوبى مستجيره بمغفرتك ، و امسى خوف مستجيرا بامانك ، و امسى ذلى مستجيرا بعزك ، و امسى فقرى مستجيرا بغناك ، و امسى وجهى البالى الفانى مستجيرا بوجهك الدائم الباقى . اللهم البسنى عافيتك ، و غشنى رحمتك ، و جللنى كرامتك ، وقنى شر خلقك من الجن و الانس ، يا الله ، يا رحمن ، يا رحيم .
يعنى : وقتى كه خورشيد بر قله كوه ، سرخ مى شد اشك از چشمان رسول خدا - صلى الله عليه و آله و سلم - روان گشته ، آنگاه ، مى فرمود: امسى ظلمى ... ظلم من شب مى كند در حالى كه به عفو تو پناهنده شده ، گناهانم شب مى كنند، در حالى كه به آمرزش تو پناهنده شده ، ترس من شب مى كند، در حالى كه به امان تو پناهنده شده ، خوارى من شب مى كند، در حالى كه به عزت تو پناهنده شده ، فقر من شب مى كند، در حالى كه به بى نيازى تو پناهنده شده ، صورت كهنه و مرده من شب مى كند، در حالى كه به چهره دائم و باقى تو پناهنده شده . خدايا! لباس عافيت بر تنم بنما و با رحمتت مرا بپوشان ، مجلل به لباس كرامتم نما و مرا از شر خلقت - جن و انس - نگاهدارى بفرما، اى خدا، اى رحمان ! و اى رحيم !.
8 - از سليمان جعفرى روايت شده است كه گويد: شنيدم حضرت كاظم - عليه السلام - مى فرمود:
698 - اذا امسيت فنظرت الى الشمس فى غروب و ادبار فقل : بسم الله و بالله و الحمد لله الذى لم يتخذ صاحبه ولا ولدا ولم يكن له شريك فى الملك و لم يكن له ولى من الذل و كبره تكبيرا. و الحمد لله الذى يصف ولا يوصف . و الحمد لله الذى يعلم ولا يعلم ، خائنه الاعين و ما تخفى الصدور، و اعوذ بوجه الله الكريم و بسم الله العظيم من شر ما ذرء و برء، و من شر ما تحت الثرى ، و من شر ما ظهر و ما بطن ، و من شر ما وصفت و ما لم اصف ، والحمد لله رب العالمين .
يعنى : هنگام دخولت در شب ، وقتى ديدى خورشيد در حال غروب و پشت كردن است بگو: بسم الله و... به نام خدا و به كمك او، ستايش ‍ مخصوص خدايى است كه نه همسرى اختيار كرد، و نه فرزندى ، نه شريكى در حكومتش دارد و نه از روى ذلت ، ياورى گرفته ، او را بزرگ بدان . و ستايش مخصوص خدايى است كه او ديگران را توصيف مى كند ولى خود وصف نايد، ستايش مخصوص خدايى است كه مى داند ولى ذاتش ‍ ناشناخته است ، نگاههاى نارواى چشمها و (رازهاى ) نهان در سينه ها را مى داند.
پناه مى برم به روى با كرامتش و به نام با عظمتش از شر هر چه آفريد و خلق كرد، از شر هر چه زير گل مى باشد از هر آشكار و پنهان ، از شر هر چه گفتم و نگفتم و ستايش مخصوص خدايى است كه پروردگار عالمين مى باشد.
(آنگاه ) فرمود:
انها امن من كل سبع ، و من الشيطان الرجيم ، و من ذريته ، وكل ما عظ ولسع ، ولا يخاف صاحبها اذا تكلم بها لصا ولا غولا .
يعنى : اين امان است از هر درنده اى و از شيطان رانده شده و فرزندانش و از شر هر چه به دندان گيرد و بگزد، صاحب اين كلام اگر آن را بگويد، نه از دزد بترسد و نه از جن و شيطان .
رواى گويد: عرض كردم : من حيوانات درنده را شكار مى كنم و شبها در خرابات مى خوابم ، لذا در وحشت بسر مى برم ، فرمود:
قل اذا دخلت : بسم الله و بالله و ادخل رجلك اليمنى ، و اذا خرجت فاخرج رجلك اليسرى و سم الله فانك لا ترى مكروها .
يعنى : وقتى وارد مى شوى با پاى راستت داخل شو و بگو: بسم الله و بالله ، و وقتى هم كه خارج مى گردى ، نام خدا را ذكر كن ، و با پاى چپ خارج شو كه ناگوارى نخواهى ديد.
9 - صدوق (ره ) با سندش تا عبد الله انصارى از خليل بكرى نقل كرده است كه كفت : شنيدم يكى از ياران ما مى گفت : على بن ابى طالب - عليه السلام - در هر روز از دهه ذيحجه اين كلمات را مى گويد:
699 - لا اله الا الله عدد الليالى و الدهور، لا اله الا الله عدد امواج البحور، لا اله الا الله و رحمته خير مما يجمعون ، لا اله الا الله عدد الشوك و الشجر، لا اله الا الله عدد الشعر و الوبر، لا اله الا الله عدد القطر و المطر ، لا اله الا الله عدد الحجر و لمدر، لا اله الا الله عدد لمح العيون ، لا اله الا الله فى الليل اذا عسعس و فى الصبح اذا تنفس ، لا اله الا الله عدد الرياح فى البرارى و الصخور، لا اله الا الله من اليوم الى يوم ينفخ فى الصور .
يعنى : لا اله لا الله ، به تعداد شبها و روزها.
لا اله الا الله ، به تعداد موجهاى درياها.
لا اله الا الله ، در حالى كه رحمتش از آنچه كه ديگران جمع مى كنند بهتر است .
لا اله الا الله ، به تعداد خارها و درختها.
لا اله الا الله ، به تعداد موها و كركها.
لا اله الا الله ، به تعداد قطره ها و بارانها.
لا اله الا الله ، به تعداد سنگها و كلوخها.
لا اله الا الله ، به تعداد چشم بر هم زدنها.
لا اله الا الله ، در شب آن هنگام كه مى گذرد و در صبح آن هنگام كه مى درخشد و نور مى دهد.
لا اله الا الله ، به تعداد بادها در صحراها و صخره ها.
لا اله الا الله ، از امروز تا روزى كه در صور دميده شود .
سپس فرمود:
من قال ذلك فى كل يوم من ايام العشره عشر مرات ، اعطاه الله بكل تهليله درجه فى الجنه من الدر و الياقوت ، ما بين كل درجتين مسيره مائه عام للراكب المسرع ، فى كل درجه مدينه فيها قصر من جوهر واحد لا فصل فيها، فى كل مدينه من تلك المدائن من الدور و الحصون و الغرف و البيوت و الفرش و الازواج و السرر و الحور العين و من النمارق و الزرابى و الموائد و الخدم و الانهار و الاشجار و الحلى و الحلل ما لا يصف خلق من الواصفين ، فاذا خرج من قبره اضاءت كل شعره منه نورا و ابتدره سبعون الف ملك يمشون امامه و عن يمينه و شماله حتى ينتهى الى باب الجنه ، فاذا دخلها قاموا خلفه و هو امامهم حتى ينتهى الى مدينه ظاهرها ياقوت حمراء و باطنها زبرجد خضراء فيها من جميع اصناف ما خلق الله عزوجل فى الجنه ، و اذا انتهوا اليها قالوا: يا ولى الله ، هل تدرى ما هذه المدينه بما فيها؟ قال : لا، قال : فمن انتم ؟ قالوا: نحن الملائكه الذين شهدناك فى الدنيا يوم هللت الله عزوجل بالتهليل ، هذه المدينه بما فيها ثوابا لك ، و ابشر بافضل من هذا ثواب الله عزوجل حين ترى ما اعد الله لك فى داره دار السلام فى جواره عطاء الله لا ينقطع ابدا .
يعنى : هر كه ، اين را در هر روز از دهه ، ده بار بگويد: خداوند متعال در برابر هر تهليلش يك درجه در بهشتى از دو ياقوت به او عطا مى كند كه فاصله بين هر دو درجه از آن درجات به اندازه مسيرى است كه يك سوار كار تيز رو و به مدت صد سال بپيمايد، در هر درجه اش شهرى است ، در آن ، شهر، قصرى از گوهر يكپارچه اى كه فاصله اى در آن نيست ، ساخته شده است . در هر شهر از آن شهرها آنقدر خانه ها، قلعه ها، غرفه ها، اتاقها، فرشها، همسرها، تختها، حورالعين ، بالشها، بساطها، سفره ها، خادمها، نهرها، درختها، زيورها و لباسها وجود دارد كه هيچ توصيف كننده اى نتواند آن را به وصف آورد، و چنين فردى وقتى از قبرش خارج شد، هر مويى از موهاى بدنش ، نورى مى دهد، هفتاد هزار ملك در مقابل و سمت راست و سمت چپش به حركت مى آيند تا او را به درب بهشت برسانند و وقتى وارد بهشت شد، آنان همه پشت سرش رفته او را در جلوشان قرار مى گيرد تا به شهرى مى رسند كه ظاهرش ياقوت سرخ است و باطنش زبرجد سبز، در اين شهر هر آنچه كه خداوند عزيز و جليل در بهشت خلق فرموده ، وجود دارد، وقتى بدان رسيدند مى گويند:
اى ولى خدا! آيا مى دانى اين شهر با محتوياتش چيست ؟ مى گويد: خير، شما كيستيد؟ مى گويند: ما فرشتگانى هستيم كه در دنيا روزى كه خداوند عزيز و جليل را تهليل مى كردى شاهد تو بوديم ، اين شهر با محتوياتش ، ثواب تو خواهد بود و تو را بشارت نيز بدهيم به برتر از اين و آن ثواب خداوند عزيز و جليل است ، هنگامى كه ببينى آنچه را كه خداوند در خانه خودش - كه دار السلام است - برايت در جوارش فراهم كرده ، عطايى الهى كه هرگز قطع نخواهد گرديد.
10 - روايت شده است كه روزى به ابن درداء گفته شد خانه ات آتش ‍ گرفت .
گفت : آتش نگرفت .
مخبر ديگرى آمد و گفت : خانه ات آتش گرفت .
گفت : آتش نگرفت .
فرد سومى آمد و باز اين جواب را از او شنيد. بعد روشن شد كه هر چه دور و بر خانه او بوده آتش گرفته بجز خانه ابن درداء به او گفتند: از كجا اين را فهميدى ؟
گفت : شنيدم پيامبر اكرم - صلى الله عليه و آله و سلم - مى فرمود :
700 - من قال هذه الكلمات صبيحه يومه لم يصبه سوء فيه ، و من قالها فى مساء ليلته لم يصبه سوء فيها و قد قلتها وهى هذه :
اللهم انت ربى لا اله الا انت ، عليك توكلت و انت رب العرش العظيم ، ولا حول ولا قوه الا بالله العلى العظيم ، ما شاء الله كان و ما يشا لم يكن ، اعلم ان الله على كل شى قدير، و ان الله قد احاط بكل شى ء علما، اللهم انى اعوذ بك من شر نفسى ، و من شر قضاء السوء، و من شر كل ذى شر، و من شر الجن والانس ، و من شر كل دابه انت اخذ بناصيتها، ان ربى على صراط مستقيم .
يعنى : هر كس كه اين كلمات را صبح هر روز بگويد، در آن روز بدى به او نمى رسد و هر كس كه در ابتداى هر شب آن را بگويد، در آن شب به او بدى نخواهد رسيد، من هم آن كلمات را گفتم كه اين چنين است : اللهم ... با خدايا! تو پروردگار من هستى ، معبودى جز تو نيست ، بر تو توكل مى كنم در حالى كه تو رب عرش عظيمى ، هيچ تحول و قوتى جز به واسطه خداوند على و عظيم نيست ، هر چه او بخواهد انجام شده و آنچه را كه او نخواهد انجام نمى گيرد. مى دانم كه خداوند بر هر چيزى قادر است و علم او بر هر چيزى احاطه دارد.
بار الها! به تو پناه مى برم از شر نفس خود، از شر سرنوشت بد، از شر هر صاحب شر، از شر جن و انس ، از شر هر جنبنده اى كه اختيار همه آنها به دست تو است ، همانا پروردگار من به صراط مستقيم است .
فصل : شفا خواستن به واسطه دعا و نوشتن آن 
شفا خواستن به واسطه دعا بر چند قسم است :
اول - دفع امراض كه خود شامل دعاهايى است : 
الف - ابو نجران و ابن فضال از يكى از اصحاب ما از امام صادق - عليه السلام - روايت كرده اند كه آن حضرت هنگام مريضى مى فرمود:
701 - اللهم انك قد غيرت اقواما فقلت :قل ادعوا الذين زعمتم من دونه فلا يملكون كشف الضرع عنكم ولا تحويلا ⁽²⁴⁵⁾ فيا من لا يملك كشف ضرى ولا تحويله عنى احد غيرك صل على محمد واله و اكشف ضرى و حوله الى من يدعو معك الها اخر لا اله غيرك .
يعنى : خدايا! تو اقوامى را تغيير داده (به مرض و سختى مبتلايشان كردى و) به آنان گفتى : بگو بخوانيد غير از خدا هر كه را گمان داريد كه نه توان بر طرف كردن ضرر را از شما دارند و نه توان دگرگون ساختن آن را. پس اى كسى كه غير تو كسى توان بر طرف كردن سختى من و برگرداندن آن را ندارد، درود بر محمد و آلش بفرست و سختى مرا برطرف نما و آن را بر كسى بينداز كه به همراه تو معبود ديگرى هم دارد كه معبودى جز تو نيست .
ب - يونس بن عبد الله الرحمن از داود بن زيد روايت كرده است كه گفت :
در مدينه مرض شديدى مرا فرا گرفت ، اين خبر كه خبر كه به حضرت صادق - عليه السلام - رسيد برايم نوشت :
702 - قد بلغنى علتك فاشتر صاعا من بر ثم استلق على قفاك و انثره على صدرك كيف ما انتشر و قل : .
يعنى : مرض تو به من رسيده است ، يك صاع ⁽²⁴⁶⁾ گندم خريدارى كن و بر پشت بخواب و آن گندمها را بر سينه ات بريز - هر طور ريخته شود - آنگاه بگو:.
اللهم انى اسالك باسمك الذى اذا سالك به المضطر كشفت ما به من ضر، و مكنت له فى الارض ، و جعلته خليفتك على خلقك ، ان تصلى على محمد و اهل بيته و ان تعافينى من علتى .
يعنى : بار خدايا! از تو درخواست مى كنم و تو را سوگند مى دهم به آن نامت كه اگر انسان مضطرى تو را بدان بخواند، ضرر را از او دفع مى نمايى و بر زمين ، جايگاه مناسبى به او مى دهى و جانشين خود در زمينش ‍ مى نمايى ، بر محمد و خاندانش درود بفرست و مرا از مرضم عافيت ببخشاى .
- ثم استو جالسا و اجمع البر من حولك و قل مثل ذلك و اقسمه مدا مدا لكل مسكين و قل مثل ذلك .
يعنى : آنگاه بنشين و گندمها را از اطراف خود جمع نما و همان را دوباره ، بگو بعد آن را ده سير ده سير تقسيم كن و به هر مسكينى بده و همان دعا را مجددا بگو.
داوود گويد: من اين را گفتم ، گويا از عمال ⁽²⁴⁷⁾ رهايى يافتم و افراد ديگر نيز آن را گفتند و از آن بهره بردند.
ج - (دعاى ذيل :)
703 - بسم الله الرحمن الرحيم ، الحمد لله رب العالمين ، حسبنا الله و نعم الوكيل ، تبارك الله احسن الخالقين ، لا حول ولا قوه الا بالله العلى العظيم .
يعنى : به نام خداوند رحمان و رحيم ، سپاس مخصوص خدايى است كه پروردگار عالمين است ، خدا ما را كافى است و خوب وكيلى است ، تبريك باد بر خدا كه بهترين خلق كننده است ، هيچ تحول و نيرويى جز به واسطه خداوند على و عظيم وجود ندارد.
اين دعا را چهل مرتبه بعد از نماز صبح بخواند و بر محل درد بكشد كه هر چه باشد خصوصا شكافتگى و پارگى ، به اذن خداوند متعال خوب خواهد شد كه اين عمل انجام گرديد و از آن بهره ها برده شد.
د - يونسى بن عمار گويد: به حضرت صادق - عليه السلام - عرض ‍ كردم فدايت شوم ! مردم گمان مى كنند اين چيزى كه در چهره ام ظاهر گرديده ، خداوند متعال بنده اى را كه به او حاجتى دارد، بدان مبتلا نمى سازد، فرمود:
704 - قد كان مومن آل فرعون مكنع الاصابع و كان يقول هكذا و يمد يده و يقول : يا قوم اتبعوا المرسلين ⁽²⁴⁸⁾.
يعنى : آن مرد مومن از آل فرعون ، انگشتانش بريده بود، دست خود را مى كشيد و مى گفت : اى مردم ! از انبيا تبعيت كنيد.
سپس فرمود:
اذا كان الثلث الاخير من الليل فى اوله فتوضا و قم الى صلائك التى تصليها فاذا كنت فى السجده الاخيره من الركعتينن الاوليين فقل و انت ساجد: يا على ، يا عظيم ، يا رحمن ، يا رحيم ، يا سامع الدعوات ، يا معطى الخيرات ، صل على محمد و ال محمد و اعطنى من خير الدنيا ولاخره ما انت اهله ، و اصرف عنى من شر الدنيا و الاخره ما انت اهله ، و اذهب عنى هذا الوجع فانه قد اغاظنى و احزننى ، والح فى الدعاء .
يعنى : در ابتداى يك سوم آخر شب ، وضو بساز و به نمازت بايست ، به آخرين سجده از دو ركعت اول كه رسيدى در حال سجده بگو: يا على يا عظيم ... اى بلند مرتبه ! اى با عظمت ! اى رحمان ! اى رحيم ! اى شنونده دعاها! و اى بخشنده خيرها! بر محمد و آل محمد درود فرست و از خير دنيا و آخرت آنچه خودت سزاوار آنى به من عطا فرما و از شر دنيا و آخرت نيز آنچنان كه خودت سزاوار آنى از من دور بگردان و اين درد را هم از من بردار كه مرا خشمگين ساخته و ناراحت كرده است . بايد در دعايت مصر باشى .
يونس بن عمار گويد: هنوز به كوفه نرسيده بودم كه خداوند متعال تمام آن را از من برداشت .
ه - داود بن زربى از حضرت صادق - عليه السلام - روايت كرده است كه فرمود:
705 - تضع يدك على الموضع الذى فيه الوجع و تقول ثلاث مرات : الله ، الله ، الله ربى حقا لا اشرك به شيئا، اللهم انت لها ولكل عظيمه ففرقها عنى .
يعنى : دست خود را بر محلى كه درد در آن است بگذار و سه بار بگو: الله ! الله ! الله خدا! خدا پروردگار حقيقى من است ! كه چيزى را شريكش قرار نمى دهم ، خدايا! براى اين كار و هر كار بزرگى ، تو ملجا و پناهى ، پس آن را از من جدا نما.
و - مفضل از حضرت صادق - عليه السلام - روايت كرده است كه فرمود:
706 - قل للاوجاع : بسم الله و بالله كم من نعمه لله فى عرق ساكن و غير ساكن على عبد شاكر و غير شاكر. و تاخذ بلحيتك اليمنى بعد الصلاه المفروضه و تقول : اللهم فرج عنى كربتى ، و عجل عافيتى ، و اكشف ضرى - ثلاث مرات - و احرص ان يكون ذلك مع بكاء و دموع .
يعنى : براى دردها بگو: بسم الله و بالله به نام خدا و بياورى او چه بسا نعمتى كه در رگهاى ساكن و غير ساكن بنده شاكر موجود است !. و بعد از نماز واجب ، محاسنت را با دست راست خود بگير و سه مرتبه بگو: اللهم ... خدايا! اندوه را از من بر طرف سا و در سلامتى ام عجله بفرما و سختى ام را بر طرف نما.
و سعى كن اين كار تو با گريه و اشك همراه باشد.
ز - ابو حمزه گويد در زانويم دردى عارضم شد آن را به حضرت باقر - عليه السلام - عرضه داشتم ، فرمود:
707 - اذا انت صليت فقل : يا اجود من اعطى ، و يا خير من سئل و يا ارحم من استرحم ، ارحم ضعفى و قله حيلتى و اعفنى من وجعى .
يعنى : وقتى نماز گزاردى بگو: يا اجود... اى بخشنده ترين عطا كننده ! اى بهترين درخواست شونده ! و اى رحيم ترين كسى كه از او طلب رحمت مى شود! بر ضعف و بيچارگى من رحم كن و مرا از دردم معاف فرما.
ابو حمزه گويد: اين را گفتم و عافيت يافتم .
ح - امام باقر - عليه السلام - فرمود:
708 - مرض على - عليه السلام - فاتاه رسول الله - صلى الله عليه و آله و سلم - فقال له : قل : اللهم اين سالك تعجيل عافيتك ، او صبرا على بليتك ، او خروجا الى رحمتك .
يعنى : على - عليه السلام - مريض شد، رسول خدا - صلى الله عليه و آله و سلم - نزدش آمده فرمود بگو: بارالها! يا عافيتت را تسريع گردان ، يا به من صبر در بلايت را عنايت كن و يا روح مرا به سوى جوار رحمتت خارج فرما.
ط - ابراهيم بن عبد الحميد از مردى نقل كرده است كه گفت : به حضرت صادق - عليه السلام - وارد شدم و از دردى كه داشتم به حضرت شكايت بردم ، فرمود:
709 - قل : بسم الله ، ثم امسح يدك عليه ثم قل : اعوذ بعزه الله ، و اعوذ بقدره الله ، و اعوذ برحمه الله ، و اعوذ بجلال الله ، و اعوذ بعظمه الله ، واعوذ بجمع الله ، و اعوذ برسول الله ، و اعوذ باسماء الله ، من شر ما احذر و من شر ما اخاف على نفسسى ، تقولها سبع مرات .
يعنى : بگو بسم الله ، آنگاه دست را بر آن بكش و سپس هفت مرتبه بگو: اعوذ پناه مى برم به عزت خدا! پناه مى برم به قدرت خدا! پناه مى برم به رحمت خدا! پناه مى برم به جلال خدا! پناه مى برم به عظمت خدا! پناه مى برم به جمع خدا! پناه مى برم به رسول خدا! و پناه مى برم به اسمهاى خدا از شر هر چه از آن حذر دارم و از شر هر چه كه از آن بر خود بيمناكم !.
آن مرد گويد: اين كار را كردم و درد از من رخت بربست .
ى - ابراهيم بن اسرائيل از حضرت رضا - عليه السلام - نقل كرده است كه فرمود:
710 - خرج بجاريه لنا خنازير فى عنقها فاتانى ات فقال لى : يا على ، قل لها فلتقل : يا رووف ، يا رحيم ، يا رب ، يا سيدى ، قال : فقالته فاذهب الله عنها. قال : و قال : هذا الدعاء الذى دعا به جعفر بن سليمان .
يعنى : در گردن كنيزى از كنيزان ما غده هايى پديدار شد، ندايى غيبى به سوى من آمد و گفت : اى على ! به آن كنيز بگو كه بگويد: يا رئوف ! يا رحيم ! يا رب ! يا سيدى ! كنيز اين را گفت و خداوند سبحان نيز آن مرض را از دفع كرد.
آنگاه فرمود: اين همان دعايى است كه جعفر بن سليمان ، خدا را بدان مى خواند.