فرهنگ قرآن ، جلد ۱
(كليات راهيابي به موضوعات و مفاهيم قرآن كريم)

اكبر هاشمي رفسنجاني
و جمعي از محققان مركز فرهنگ و معارف قرآن

- ۳۹ -


آل‌موسى

معناى آل در آل‌ابراهيم(عليه السلام) گذشت. مراد از آل‌موسى(عليه السلام) خود موسى(عليه السلام) و خواص خاندان آن حضرت هستند.[1]

ميراث آل‌موسى(عليه السلام)

1. بازگشت صندوقچه آل‌موسى(عليه السلام) به سوى بنى‌اسرائيل، نشانه زمامدارى طالوت:
وقال لهم نبيّهم إنّ اللّه قد بعث لكم طالوت ملكا قالوا أنّى يكون له الملك علينا...‌. ‌‌بقره‌(2)‌247
و قال لهم نبيّهم إنّ ءاية ملكه أن يأتيكم التابوت فيه سكينة من ربّكم و بقيّة ممّا ترك ءال موسى...‌. ‌‌بقره‌(2)‌248
2. اخبار غيبى پيامبر بنى‌اسرائيل به بازگشت صندوقچه آل‌موسى(عليه السلام)به سوى آنان:
و قال لهم نبيّهم إنّ ءاية ملكه أن يأتيكم التابوت فيه سكينة من ربّكم و بقيّة ممّا ترك ءال موسى...‌. ‌‌بقره‌(2)‌248
3. اشياى صندوقچه عهد، ميراث و يادگار باقى‌مانده از آل‌موسى(عليه السلام):
و قال لهم نبيّهم إنّ ءاية ملكه أن يأتيكم التابوت فيه سكينة من ربّكم و بقيّة ممّا ترك ءال موسى و ءال هرون...‌. ‌‌بقره‌(2)‌248
4. بازگرداندن صندوقچه آل‌موسى(عليه السلام) از آيات خداوند براى بنى‌اسرائيل:
و قال لهم نبيّهم إنّ ءاية ملكه أن يأتيكم التابوت فيه سكينة من ربّكم و بقيّة ممّا ترك ءال موسى و ءال هرون تحمله الملئكة إنّ فى ذلك لأية لكم...‌. ‌‌بقره‌(2)‌248
5. ارزشمندى اشياى باقى‌مانده در صندوقچه آل‌موسى(عليه السلام) براى بنى‌اسرائيل:
و قال لهم نبيّهم إنّ ءاية ملكه أن يأتيكم التابوت فيه سكينة من ربّكم و بقيّة ممّا ترك ءال موسى...‌. ‌‌بقره‌(2)‌248
6. صندوقچه آل‌موسى(عليه السلام) مايه آرامش بنى‌اسرائيل:
و قال لهم نبيّهم إنّ ءاية ملكه أن يأتيكم التابوت فيه سكينة من ربّكم و بقيّة ممّا ترك ءال موسى...‌. ‌‌بقره‌(2)‌248
7. ملائكه، بازگرداننده ميراث آل‌موسى به بنى‌اسرائيل:
و قال لهم نبيّهم إنّ ءاية ملكه أن يأتيكم التابوت فيه سكينة من ربّكم و بقيّة ممّا ترك ءال موسى...‌. ‌‌بقره‌(2)‌248

آل‌هارون

معناى آل در آل‌ابراهيم(عليه السلام) گذشت. مقصود از آل‌هارون(عليه السلام) ممكن است خود هارون(عليه السلام)يا پيامبران بنى‌اسرائيل از نسل يعقوب(عليه السلام) كه پس از هارون(عليه السلام) آمدند، يا هارون(عليه السلام) و فرزندان وى باشند.[2]

ميراث آل‌هارون(عليه السلام)

1. ملائكه، بازگرداننده ميراث آل‌هارون(عليه السلام)به بنى‌اسرائيل:
وقال لهم نبيّهم إنّ ءاية ملكه أن يأتيكم التّابوت فيه سكينة مّن رّبّكم وبقيّة مّمّا ترك ءال موسى وءال هـرون تحمله الملـئكة إنّ فى ذلك لأية لّكم إن كنتم مّؤمنين.[3] ‌‌بقره‌(2)‌248
2. صندوقچه يادگارى آل‌هارون(عليه السلام) مايه آرامش بنى‌اسرائيل:
و قال لهم نبيّهم إنّ ءاية ملكه أن يأتيكم التابوت فيه سكينة من ربّكم و بقيّة ممّا ترك ءال موسى و ءال هرون...‌. ‌‌بقره‌(2)‌248
3. اشياى صندوقچه عهد، ميراث و يادگار باقى‌مانده از آل‌هارون(عليه السلام):
و قال لهم نبيّهم إنّ ءاية ملكه أن يأتيكم التابوت فيه سكينة من ربّكم و بقيّة ممّا ترك ءال موسى و ءال هرون...‌. ‌‌بقره‌(2)‌248
4. بازگرداندن صندوقچه آل‌هارون(عليه السلام) آيه خداوند براى بنى‌اسرائيل:
و قال لهم نبيّهم إنّ ءاية ملكه أن يأتيكم التابوت فيه سكينة من ربّكم و بقيّة ممّا ترك ءال موسى و ءال هرون تحمله الملئكة إنّ فى ذلك لأية لكم...‌. ‌‌بقره‌(2)‌248
5. ارزشمندى اشياى باقى مانده در صندوقچه آل‌هارون(عليه السلام)براى بنى‌اسرائيل:
و قال لهم نبيّهم إنّ ءاية ملكه أن يأتيكم التابوت فيه سكينة من ربّكم و بقيّة ممّا ترك ءال موسى و ءال هرون...‌. ‌‌بقره‌(2)‌248
6. بازگشت صندوقچه آل‌هارون(عليه السلام) به سوى بنى‌اسرائيل نشانه زمامدارى طالوت(عليه السلام):
وقال لهم نبيّهم إنّ اللّه قد بعث لكم طالوت ملكا قالوا أنّى يكون له الملك علينا ونحن أحقّ بالملك منه ولم يؤت سعة مّن المال قال إنّ اللّه اصطفـيه عليكم وزاده بسطة فى العلم والجسم واللّه يؤتى ملكه من يشاء واللّه وسع عليم. ‌‌بقره‌(2)‌247
و قال لهم نبيّهم إنّ ءاية ملكه أن يأتيكم التابوت فيه سكينة من ربّكم و بقيّة ممّا ترك ءال موسى و ءال هرون...‌. ‌‌بقره‌(2)‌248
7. اخبار غيبى پيامبر بنى‌اسرائيل، به بازگشت صندوقچه آل‌هارون(عليه السلام) به سوى آنان:
و قال لهم نبيّهم إنّ ءاية ملكه أن يأتيكم التابوت فيه سكينة من ربّكم و بقيّة ممّا ترك ءال موسى و ءال هرون...‌. ‌‌بقره‌(2)‌248

آلهه=> بت‌پرستى

آل‌يعقوب

معناى آل در آل ابراهيم(عليه السلام) گذشت. مقصود از آل يعقوب(عليه السلام) خود يعقوب(عليه السلام) و همسر و ساير فرزندان آن حضرت هستند كه يوسف(عليه السلام)آنها را در خواب ديده بود.[4]

توصيه به آل‌يعقوب(عليه السلام)

1. پيروى از آيين توحيد، سفارش يعقوب(عليه السلام) به فرزندان خويش:
و وصّى بها إبرهيم بنيه ويعقوب يـبنىّ إنّ اللّه اصطفى لكم الدّين فلاتموتنّ إلاّ وأنتم مّسلمون. ‌‌بقره‌(2)‌132
2. گزينش دين توحيدى از سوى خدا، منشأ سفارش يعقوب(عليه السلام) به پذيرش آن:
و وصّى بها إبرهيم بنيه ويعقوب يـبنىّ إنّ اللّه اصطفى لكم الدّين فلاتموتنّ إلاّ وأنتم مّسلمون. ‌‌بقره‌(2)‌132
3. تسليم هميشگى در برابر دين الهى، سفارش يعقوب(عليه السلام) به فرزندان خويش:
و وصّى بها إبرهيم بنيه ويعقوب يـبنىّ إنّ اللّه اصطفى لكم الدّين فلاتموتنّ إلاّ وأنتم مّسلمون.[5] ‌‌بقره‌(2)‌132
4. آل‌يعقوب، انسان‌هايى يكتاپرست در زمان حيات يعقوب(عليه السلام):
و وصّى بها إبرهيم بنيه ويعقوب يـبنىّ إنّ اللّه اصطفى لكم الدّين فلاتموتنّ إلاّ وأنتم مّسلمون. ‌‌بقره‌(2)‌132
أم كنتم شهداء إذ حضر يعقوب الموت إذ قال لبنيه ما تعبدون من بعدى قالوا نعبد إلـهك وإلـه ءابائِك إبرهيم وإسمـعيل وإسحـق إلـها وحدا ونحن له مسلمون. ‌‌بقره‌(2)‌133
5. يعقوب(عليه السلام) نگران باورهاى دينى آل خويش پس از مرگ خود:
و وصّى بها إبرهيم بنيه ويعقوب يـبنىّ إنّ اللّه اصطفى لكم الدّين فلاتموتنّ إلاّ وأنتم مّسلمون. ‌‌بقره‌(2)‌132
أم كنتم شهداء إذ حضر يعقوب الموت إذ قال لبنيه ما تعبدون من بعدى قالوا نعبد إلـهك وإلـه ءابائِك إبرهيم وإسمـعيل وإسحـق إلـها وحدا ونحن له مسلمون. ‌‌بقره‌(2)‌133
6. اطمينان بخشيدن آل‌يعقوب(عليه السلام) به پدر خويش در ملازمت بر آيين توحيدى:
أم كنتم شهداء إذ حضر يعقوب الموت إذ قال لبنيه ما تعبدون من بعدى قالوا نعبد إلـهك وإلـه ءابائِك إبرهيم وإسمـعيل وإسحـق إلـها وحدا ونحن له مسلمون. ‌‌بقره‌(2)‌133

نعمت‌هاى آل‌يعقوب(عليه السلام)

7. اتمام نعمت از طرف خداوند بر آل‌يعقوب(عليه السلام):
و كذلك يجتبيك ربّك و يعلّمك من تأويل الأحاديث و يتمّ نعمته عليك و على ءال‌يعقوب‌...‌. ‌‌يوسف‌(12)‌6

وارث آل‌يعقوب(عليه السلام)

8. يحيى(عليه السلام)، وارث آل‌يعقوب(عليه السلام):
ذكر رحمت ربّك عبده زكريّآمريم‌ * و إنّى خفت المولى من وراءى و كانت امرأتى عاقرا فهب لى من لدنك وليّا‌ * يرثنى و يرث من ءال يعقوب...‌ * يـزكريّا إنّا نبشّرك بغلم اسمه يحيى...‌.[6] ‌‌مريم‌(19)‌2‌و‌5‌-‌7

آمادگى نظامى

آمادگى نظامى تدارك نيروها و امكانات لازم اعمّ از مادّى و معنوى براى رويارويى با دشمنان موجود يا احتمالى است. در اين مدخل از واژه‌هاى «اِعداد»، «أخذ حِذْر»، «أخذ اسلحه»، «رباط»، «مرابطه»، «صافنات الجياد»، «تبوّى»، «جمعُوا» و... استفاده شده است.
اهمّ عناوين: آمادگى نظامى در نماز، آمادگى نظامى سليمان(عليه السلام)، اهميّت آمادگى نظامى، پاداش آمادگى نظامى.

آثار آمادگى نظامى

1. ترس دشمن

1. آمادگى نظامى و دفاعى مسلمانان، سبب هراس دشمن:
و أعدّوا لهم ما استطعتم من قوّة و من رباط الخيل ترهبون به عدوّ الله و عدوّكم...‌. ‌‌انفال‌(8)‌60

2. شكست دشمن

2. شكست زبونانه كافران، در گرو هوشيارى و آمادگى مجاهدان:
و إذا كنت فيهم فأقمت لهم الصلوة فلتقم طائفة منهم معك و ليأخذوا أسلحتهم فإذا سجدوا فليكونوا من ورائكم و لتأت طائفة أخرى لم‌يصلّوا فليصلّوا معك و ليأخذوا حذرهم و أسلحتهم ودّ الّذين كفروا لو تغفلون عن أسلحتكم و أمتعتكم... و خذوا حذركم إنّ الله أعدّ للكفرين عذابا مهينا.[7] ‌‌نساء‌(4)‌102

3. مانع هجوم دشمن

3. آمادگى نظامى و هوشيارى مجاهدان، مانع از هجوم غافلگيرانه دشمن:
و إذا كنت فيهم فأقمت لهم الصلوة فلتقم طائفة منهم معك و ليأخذوا أسلحتهم فإذا سجدوا فليكونوا من ورائكم و لتأت طائفة أخرى لم يصلّوا فليصلّوا معك و ليأخذوا حذرهم و أسلحتهم ودّ الّذين كفروا لو تغفلون عن أسلحتكم و أمتعتكم فيميلون عليكم ميلة وحدة...‌. ‌‌نساء‌(4)‌102

آمادگى نظامى براى غزوه اُحد=>همين مدخل، محمّد(صلى الله عليه وآله)و آمادگى نظامى

آمادگى نظامى براى غزوه تبوك

4. آماده نبودن منافقان براى غزوه تبوك موجب سرزنش شدن آن‌ها از سوى خداوند:
إنّما يستئذنك الّذين لايؤمنون بالله و اليوم الأخر و ارتابت قلوبهم...‌ * و لو أرادوا الخروج لأعدّوا له عدّة...‌. ‌‌توبه‌(9)‌45‌و‌46

آمادگى نظامى براى غزوه حمراءالاسد

5. آمادگى مجاهدان پس از جنگ اُحد براى غزوه حمراءالاسد به رغم آسيب ديدن در جنگ قبلى (اُحد):
الّذين استجابوا للّه والرّسول من بعد مآ أصابهم القرح‌للّذين أحسنوا منهم واتّقوا أجر عظيم.[8] ‌‌آل‌عمران‌(3)‌172

آمادگى نظامى بنى‌اسرائيل

6. آمادگى نظامى بنى‌اسرائيل براى پيكار با دشمنان، پس از پذيرش زمامدارى طالوت، با مشاهده تابوت:
و قال لهم نبيّهم إنّ ءاية ملكه أن يأتيكم التابوت...‌ * فلمّا فصل طالوت بالجنود...‌. ‌‌بقره‌(2)‌248‌و‌249
7. بزرگان بنى‌اسرائيل، مدّعى آمادگى نظامى در برابر دشمنانشان:
ألم تر إلى الملأ من بنى إسرئيل من بعد موسى إذ قالوا لنبىّ لهم ابعث لنا ملكا نقتل فى سبيل الله قال هل عسيتم إن كتب عليكم القتال ألاّ تقتلوا قالوا و ما لنا ألاّ نقتل فى سبيل الله و قد أخرجنا من ديرنا و أبنائنا...‌. ‌‌بقره‌(2)‌246

آمادگى نظامى در صدر اسلام

8. اسب‌هاى سوارى در عصر بعثت، كارآمدترين و مهم‌ترين وسيله براى تقويت بنيه نظامى:
وأعدّوا لهم مّا استطعتم مّن قوّة ومن رّباط الخيل ترهبون به عدوّ اللّه وعدوّكم...‌.[9] ‌‌انفال‌(8)‌60

آمادگى نظامى در نماز

9. لزوم آمادگى نظامى جهادگران در حال نماز:
وإذا كنت فيهم فأقمت لهم الصّلوة فلتقم طـآئِفة مّنهم مّعك وليأخذوا أسلحتهم فإذا سجدوا فليكونوا من ورائِكم ولتأت طـآئِفة أخرى لم يصلّوا فليصلّوا معك وليأخذوا حذرهم وأسلحتهم ودّ الّذين كفروا لو تغفلون عن أسلحتكم وأمتعتكم فيميلون عليكم مّيلة وحدة ولا جناح عليكم إن كان بكم أذىً مّن مّطر أو كنتم مّرضى أن تضعوا أسلحتكم وخذوا حذركم...‌. ‌‌نساء‌(4)‌102

آمادگى نظامى سليمان(عليه السلام)

10. آمادگى نظامى سليمان(عليه السلام) با تربيت اسب‌هاى نفيس و تيزرو:
و وهبنا لداو د سليمـن...‌ * إذ عرض عليه بالعشىّ الصّفنـت الجياد‌ * فقال إنّى أحببت حبّ الخير...‌.[10] ‌‌ص‌(38)‌30‌و‌31‌و‌32

آمادگى نظامى براى غزوه خندق=>همين مدخل، حفظ آمادگى نظامى

اهميّت آمادگى نظامى

11. آمادگى نظامى براى جهاد، نشانه ايمان:
لايستـذنك الّذين يؤمنون باللّه واليوم الأخر أن يجـهدوا بأمولهم وأنفسهم واللّه عليم بالمتّقين‌ * إنّما يستـذنك الّذين لايؤمنون باللّه واليوم الأخر وارتابت قلوبهم فهم فى ريبهم يتردّدون. ‌‌توبه‌(9)‌44‌و‌45
12. انفاق امكانات براى تقويت بنيه نظامى جامعه اسلامى، از مصاديق انفاق فى سبيل‌الله:
وأعدّوا لهم مّا استطعتم مّن قوّة ومن رّباط الخيل ترهبون به عدوّ اللّه وعدوّكم وءاخرين من دونهم لاتعلمونهم اللّه يعلمهم وما تنفقوا من شىء فى سبيل اللّه يوفّ إليكم وأنتم لاتظـلمون. ‌‌انفال‌(8)‌60
13. اهتمام ويژه پيامبر(صلى الله عليه وآله) به آماده‌سازى سپاه اسلام:
و إذ غدوت من أهلك تبوّىء المؤمنين مقعد للقتال...‌.[11] ‌‌آل‌عمران‌(3)‌121
14. آمادگى نظامى مسلمانان پس از جنگ، مورد ستايش خداوند:
الّذين استجابوا للّه والرّسول من بعد مآ أصابهم القرح‌للّذين أحسنوا منهم واتّقوا أجر عظيم‌ * فانقلبوا بنعمة مّن اللّه وفضل لّم يمسسهم سوء واتّبعوا رضون اللّه واللّه ذو فضل عظيم. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌172‌و‌174
15. ضرورت آمادگى نظامى مؤمنان در برابر متجاوزان:
يأيّها الّذين ءامنوا اصبروا و صابروا و رابطوا...‌.[12] ‌‌آل‌عمران‌(3)‌200
و إذا كنت فيهم فأقمت لهم الصلوة فلتقم طائفة منهم معك و ليأخذوا أسلحتهم فإذا سجدوا فليكونوا من ورائكم و لتأت طائفة أخرى لم يصلّوا فليصلّوا معك و ليأخذوا حذرهم و أسلحتهم ودّ الّذين كفروا لو تغفلون عن أسلحتكم و أمتعتكم فيميلون عليكم ميلة وحدة...‌. ‌‌نساء‌(4)‌102
و أعدّوا لهم ما استطعتم من قوّة و من رباط الخيل...‌. ‌‌انفال‌(8)‌60
...فاقتلوا المشركين حيث وجدتموهم و خذوهم و احصروهم و اقعدوا لهم كلّ مرصد...‌. ‌‌توبه‌(9)‌5
16. لزوم آمادگى كامل نيروهاى رزمنده، پيش از حركت براى نبرد با دشمن:
يأيّها الّذين ءامنوا خذوا حذركم فانفروا ثبات أوانفروا جميعا. ‌‌نساء‌(4)‌71
17. لزوم آمادگى نظامى جامعه اسلامى در برابر دشمنان شناخته شده و ناشناخته:
و أعدّوا لهم ما استطعتم من قوّة و من رباط الخيل ترهبون به عدوّ الله و عدوّكم و ءاخرين من دونهم لاتعلمونهم...‌. ‌‌انفال‌(8)‌‌60
18. ضرورت فراهم آوردن ابزار و وسايل رزم هنگام جهاد:
و أعدّوا لهم ما استطعتم من قوّة و من رباط الخيل...‌. ‌‌انفال‌(8)‌‌60

پاداش آمادگى نظامى

19. آمادگى رزمى و انجام كارهاى مقدّماتى جهاد، داراى پاداش الهى:
ولاينفقون نفقة صغيرة ولا كبيرة ولايقطعون واديا إلاّ كتب لهم ليجزيهم اللَّه أحسن ما كانوا يعملون.[13] ‌‌توبه‌(9)‌121
20. آمادگى رزمى به همراه تقوا و احسان، سبب برخوردارى از پاداش بزرگ الهى:
الّذين استجابوا للّه والرّسول من بعد مآ أصابهم القرح‌للّذين أحسنوا منهم واتّقوا أجر عظيم. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌172

حفظ آمادگى نظامى

21. ضرورت آمادگى و آرايش نظامى در برابر هجوم دشمن:
و إذ غدوت من أهلك تبوّىء المؤمنين مقعد للقتال...‌. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌121
و إذا كنت فيهم فأقمت لهم الصلوة فلتقم طائفة منهم معك و ليأخذوا أسلحتهم فإذا سجدوا فليكونوا من ورائكم و لتأت طائفة أخرى لم‌يصلّوا فليصلّوا معك و ليأخذوا حذرهم و‌أسلحتهم ودّ الّذين كفروا لو تغفلون عن أسلحتكم و أمتعتكم فيميلون عليكم ميلة وحدة...‌. ‌‌نساء‌(4)‌102
22. آمادگى مجاهدان پس از جنگ احد، به‌رغم آسيب ديدگى آنان:
الّذين استجابوا لله و الرسول من بعد ما أصابهم القرح...‌.[14] ‌‌آل‌عمران‌(3)‌172
23. فرمان خداوند به مؤمنان، مبنى بر آمادگى نظامى و حركت به سوى دشمن:
يأيّها الّذين ءامنوا خذوا حذركم فانفروا ثبات أوانفروا جميعا. ‌‌نساء‌(4)‌71
24. حفظ آمادگى نظامى با جمع‌آورى تجهيزات و تسليحات جنگى:
و أعدّوا لهم ما استطعتم من قوّة و من رباط الخيل ترهبون به عدوّ الله و عدوّكم...‌. ‌‌انفال‌(8)‌60
25. آمادگى مؤمنان در غزوه خندق براى مقابله با احزاب متجاوز:
و لمّا رءا المؤمنون الأحزاب قالوا هذا ما وعدنا الله و رسوله و صدق الله و رسوله و ما زادهم إلاّ إيمنا و تسليما.[15] ‌‌احزاب‌(33)‌22

شايعه آمادگى نظامى

26. نشر شايعه آمادگى نظامى دشمن براى حمله دوباره به مسلمانان پس از جنگ اُحد، از سوى منافقان:
الّذين قال لهم النّاس إنّ النّاس قد جمعوا لكم فاخشوهم فزادهم إيمـنا وقالوا حسبنا اللّه ونعم الوكيل. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌173

محمّد(صلى الله عليه وآله) و آمادگى نظامى

27. اهتمام ويژه پيامبر(صلى الله عليه وآله) به آماده‌سازى سپاه اسلام براى غزوه اُحد:
وإذ غدوت من أهلك تبوّئ المؤمنين مقـعد للقتال واللّه سميع عليم. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌121

منافقان و آمادگى نظامى

28. تظاهر به آمادگى براى جهاد و فداكارى، پس از پايان يافتن دشوارى‌هاى نبرد، خصلتى منافقانه:
فإن رّجعك اللّه إلى طـآئِفة مّنهم فاستـذنوك للخروج فقل لّن تخرجوا معى أبدا ولن تقـتلوا معى عدوًّا إنّكم رضيتم بالقعود أوّل مرّة فاقعدوا مع الخــلفين. ‌‌توبه‌(9)‌83
29. سوگند منافقان صدر اسلام جهت اثبات آمادگى خود براى جهاد:
وأقسموا باللّه جهد أيمـنهم لـئن أمرتهم ليخرجنّ قل لاّ‌تقسموا طاعة مّعروفة إنّ اللّه خبير بما تعملون.[16] ‌‌نور‌(24)‌53
30. آماده نبرد نبودن منافقان، در غزوه احزاب به رغم ادّعاى آمادگى براى آن:
و لقد كانوا عهدوا الله من قبل لايولّون الأدبر...‌ * قل لن‌ينفعكم الفرار إن فررتم من الموت أو القتل...‌. ‌‌احزاب‌(33)‌15‌و‌16
31. منافقان، مورد سرزنش خداوند به دليل آماده نبودن براى جهاد:
إنّما يستئذنك الّذين لايؤمنون بالله و اليوم الأخر و ارتابت قلوبهم...‌ * و لو أرادوا الخروج لأعدّوا له عدّة...‌. ‌‌توبه‌(9)‌45‌و‌46

نقش آمادگى نظامى => همين مدخل، آثار آمادگى نظامى

آمال => آرزو

آمر => امر الهى

آمرزش=> مغفرت

آموزش =>تعليم




[1]. الميزان، ج2، ص291.
[2]. الكشّاف، ج1، ص293; التحريروالتّنوير، ج2، ص494.
[3]. ضمير «لهم» به بنى‌اسرائيل در آيه 246 بر مى‌گردد.
[4]. الميزان، ج11، ص84و85‌; كشف‌الاسرار، ج5‌، ص8‌; مجمع‌البيان، ج5‌، ص321.
[5]. «مسلمون» در اينجا به معناى لغوى آن است.
[6]. طبق آيه 2 همين سوره، زكريا(عليه السلام) از خداوند تقاضاى جانشينى كرد كه وارث او و آل‌يعقوب(عليه السلام)بشود. بر‌اساس آيه 7، خداوند به او بشارت يحيى(عليه السلام)را داده‌است كه اجابت دعاى زكريا(عليه السلام) است.
[7]. آمدن جمله «إنّ الله‌...» پس از دستور به گرفتن سلاح و آمادگى نظامى مى‌تواند بيانگر اين باشد كه تحقّق اراده حتمى الهى به شكست دشمنان، در همين تهيه عوامل و اسباب آن، يعنى همان آمادگى نظامى است و مقصود از «عذاب مهين» شكست دشمنان به دست مسلمانان است.
[8]. بيش‌تر مفسّران، اين آيات را درباره غزوه حمراءالاسد ذكر كرده‌اند. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)
[9]. عطف «رباط الخيل» بر «قوّه»، عطف خاص بر عام است و كاربرد چنين عطفى به طور معمول براى رساندن اهميّت معطوف ونقش اساسى‌تر آن در مقايسه ديگر مصاديق معطوفٌ عليه است.
[10]. «صافنات» جمع «صافنه» به اسب‌هايى گفته مى‌شود كه بر روى سه دست و پا ايستاده، دست راست خود را كمى بلند مى‌كنند و تنها نوك جلوى سم را بر زمين مى‌گذارند. (اين حالت مخصوص اسب‌هاى نجيب و اصيل است) «جياد» هم جمع «جيد» (در مقابل ردى) و به معناى نفيس و هم جمع «جواد» است كه وقتى در وصف اسب به كار مى‌رود، به معناى اسب‌هاى تندرو خواهد بود. در آيه فوق هريك از دو معنا مى‌تواند مقصود باشد. تربيت چنين اسب‌هايى ودوست داشتن و سان ديدن از آن‌ها، به‌منظور آمادگى نظامى و جهاد در راه خدا بوده است. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)
[11]. خروج پيامبر(صلى الله عليه وآله) در صبحگاهان براى تعيين پايگاه‌هاى نظامى در برابر دشمن، بيانگر آمادگى نظامى است.
[12]. «رابطو» از «ربط» به معناى محكم كردن چيزى براى حفظ و نگه‌دارى آن است; از اين رو به مكانى كه نگاهبانان در آن استقرار مى‌يابند، «رباط» گفته مى‌شود و منظور از «رابطوا» بنابر احتمالى، حفظ مرزهاى سرزمين‌هاى اسلامى است. (مفردات راغب)
[13]. با توجّه به اين‌كه آيات در زمينه جنگ تبوك است. (مجمع‌البيان، ذيل آيه) و در تبوك، جنگى صورت نگرفت و نيز چون انفاق و پيمودن دره‌ها از مقدّمات جنگ است، نكته فوق برداشت مى‌شود.
[14]. اين آيه در شأن مجاهدان و مجروحان غزوه حمراءالاسد نازل شده و در صدد ستايش از مجاهدانى است كه به‌رغم شكست و آسيب ديدن در غزوه احد، با‌شنيدن نداى پيامبر(صلى الله عليه وآله) به صورت شگفت آورى پاسخ دادند و آمادگى خود را براى نبرد با دشمن اعلام كردند. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)
[15]. اين آيه در برابر آيه‌اى است كه در آن گزارش شده منافقان با ديدن سپاهيان احزاب بشدّت وحشت زده شدند. به قرينه مقابله و نيز جمله «من المؤمنين رجال‌...» دلالت مى‌كند كه مجاهدان غزوه احزاب با شعار «هذا ما‌وعدنا‌الله» آمادگى خود را براى نبرد اعلام كردند.
[16]. مقصود از خروج در جمله «ليخرجن»، طبق نظر مفسّران، خروج براى جهاد است. (مجمع‌البيان، ذيل‌آيه)