جان جهان
در مقدمه بالا موقعيت خورشيد به طور فشرده ، تجزيه و تحليل گرديد و ضمنا معلوم شد كه قانون خلقت و ناموس طبيعت براساس ‍ هسته مركزى استوار است ، و در ميان هر هسته از موجودات جهان محور و هسته اى وجود دارد كه عامل بقاى آن مجموعه از موجودات مى باشد، و به ((هسته مركزى )) موسوم است . اينك ببينم جهان انسانها كه شريفترين و گرامى ترين موجود جهان هستى است ، به دور كدام محور مى چرخد و در پرتو كدام هسته مركزى به زندگى خود ادامه مى دهند؟
بديهى است كه قلب عالم امكان و هسته مركزى جهان هستى وجود مقدس امام زمان - عجل الله تعالى فرجه الشريف - مى باشد. از اينجا نكته تشبيه امام زمان (عليه السلام ) به خورشيد فروزان در زبان اخبار روشن مى شود. زيرا كه امام زمان (عليه السلام ) بسان آفتاب جهان تاب رمز بقاى جهان انسانيت و جهان انسانها به دور آن محور مى چرخد.
و اگر يك لحظه پيوند انسانها از آن ((هسته مركزى )) قطع شود، همگى محكوم به فنا و سقوط در دره هلاكت مى باشند. و تعبير پيشوايان دين به همين معنى ناظر است ، آنجا كه مى فرمايد: لولا الحجه لساخت الارض باهلها: ((اگر لحظه اى حجت خدا در روى زمين نباشد زمين ساكنان خود را در كام خود فرو مى برد)).
اين حقيقت در احاديث فراوانى از رسول گرامى اسلام و پيشوايان معصوم (عليه السلام ) در مقام تبيين نقش حجج الهى در نگهدارى نظام هستى به ما رسيده است كه به چند نمونه آن اشاره مى كنيم :
1- رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) خطاب به اميرمؤ منان (عليه السلام ) فرمود:
انى واحد عشر من ولدى و انت يا على زر الارض - اءعنى اوتادها و جبالها - بنا اوتد الله الارض ان تسيخ باهلها، فاذا ذهب الاثناعشر من ولدى ساخت الارض باهلها و لم ينظروا:
((و من يازده تن از فرزندانم و تو اى على ! لنگرهاى زمين هستيم ، خداوند به وسيله ما زمين را استوار كرده كه ساكنانش را در دل خود فرو نبرد، هنگامى كه دوازده فرزندم از روى زمين بروند، زمين ساكنانش را در دل خود فرو مى برد و به آنها مهلت داده نمى شود)).⁽³⁶³⁾
اين حديث با اندك تغييرى در صدر آن ، در منابع فراوانى از رسول اكرم (صلى الله عليه و آله ) روايت شده است .⁽³⁶⁴⁾
2- و در حديث ديگرى فرمود:
لن يزال هذا الدين قائما الى اثناعشر من قريش ، فاذا مضوا ساخت الارض باهلها:
((تا پايان [امامت ] دوازده تن از قريش ، اين دين پا برجاست . هنگامى كه آنها رخت بربندند، زمين ساكنانش را در كام خود فرو برد)).⁽³⁶⁵⁾
3- و در خطبه اى كه در آخرين روزهاى عمر خود ايراد كرد فرمود:
معاشر الناس كانى ادعى فاجيب ، و انى تارك فيكم الثقلين : كتاب الله و عترنى اهل بيتى ، ما ان تمسكتم بهما لن تضلوا، فتعلموا منهم و لا تعلموهم ، فانهم اعلم منكم ، لاتخلو الارض منهم ، ولو خلت اذا لساخت باهلها:
((اى توده هاى مردم ! گويى نزديك است كه فراخوانده شوم و دعوت حق را لبيك گويم . من در ميان شما دو امانت گرانبها نهادم : كتاب خدا و عترت خود اهلبيتم را. اگر به آن دو چنگ بزنيد هرگز گمراه نخواهيد شد. از آنها فرا گيريد و در صدد تعليم آنها نباشيد كه آنها از شما داناترند. روى زمين از آنها خالى نمى ماند، و اگر خالى بماند اهل خود را در كام خود فرو برد)).⁽³⁶⁶⁾
4- پس از نزول آيه شريفه انما انت منذر و لكل قوم هاد: ((تو بيم دهنده اى و براى هر قومى هدايتگرى هست )).⁽³⁶⁷⁾ رسول گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله ) فرمود:
((آن بيم دهنده من هستم ، آيا مى دانيد كه هدايتگر كيست ؟)).
عرضه داشتند: ((نه يا رسول الله )).
به امير مؤ منان (عليه السلام ) اشاره فرمودند و بخشى از فضائل امير مؤ منان و اهلبيت عصمت و طهارت را باز گو كردند و در پايان فرمودند:
هو الامام ، ابو الائمه الزهر:
((او امام است و پدر امامان نور فشان )).
پرسيدند: يا رسول الله امامان بعد از شما چند نفر هستند؟ فرمود:
اثناعشر عدد نقباء بنى اسرائيل ، و منا مهدى هذه الامه ، يملا الله به الارض قسطا و عدلا كما ملثت جورا و ظلما، لايخلو الارض ‍ منهم الا ساخت باءهلها:
دوازده تن به تعداد نقباء بنى اسرائيل مى باشند. مهدى امت نيز از ماست . خداوند به وسيله او زمين را پر از عدل و داد مى كند، به طورى كه پر از جور و ستم شده است . زمين از آنها خالى نخواهد شد، مگر اين كه اهل خود را در كام خود فرو برد)).⁽³⁶⁸⁾
5- امام زين العابدين (عليه السلام ) در يك روايت طولانى از نقش امامان در رخدادهاى جهان به تفصيل سخن گفته ، در فرازى از آن مى فرمايد:
و بنا يمسك الارض ان تميد باهلها، و بنا ينزل الغيث ، و بنا ينشر الرحمه و يخرج بركات الارض ، و لولا ما فى الارض منا لساخت باءهلها:
((خداوند به وسيله ما نمى گذارد كه زمين اهل خود را پريشان سازد، و به وسيله ما باران مى فرستد، و به وسيله ما رحمتش را مى گستراند، و به وسيله ما بركات زمين را خارج مى سازد، و اگر نبود امامى از ما در روى زمين ، زمين اهل خود را در كام خود فرو مى برد)).⁽³⁶⁹⁾
6- امام باقر (عليه السلام ) در همين رابطه فرمود:
لو ان الامام رفع من الارض ساعه لماجت باهلها، كما يموج البحر باهله :
((اگر يك ساعت امام از روى زمين برداشته شود، زمين ساكنانش را در نوردد، آن چنانكه دريا - به هنگام طوفان - ساكنانش را در مى نوردد)).⁽³⁷⁰⁾
اين حديث با اندك اختلافى در تعبير به سند ديگرى نيز از امام باقر (عليه السلام ) روايت شده است .⁽³⁷¹⁾
7- پيشواى پنجم شيعيان در حديث ديگرى فرمود:
لو بقيت الارض يوما بلا امام منا لساخت باهلها:
((اگر يك روز امامى از ما در روى زمين نباشد، زمين اهل خود را در كام خود فرو برد)).⁽³⁷²⁾
8- امام صادق (عليه السلام ) در همين رابطه مى فرمايد:
و لولا من على الارض من حجج الله ، لنفضت الارض ما فيها و القت ما عليها، ان الارض لاتخلو ساعه من الحجه :
((اگر آن حجتهاى پروردگار در روى زمين نبودند، زمين هر چه در درون دارد بيرون مى ريخت ، و آنچه بر فراز خود دارد دور مى انداخت ، زمين حتى يك ساعت از حجت خدا خالى نمى شود)).⁽³⁷³⁾
9- ابوحمزه ثمالى به خدمت امام صادق (عليه السلام ) عرض كرد:
((آيا ممكن است كه روى زمين خالى از حجت باشد؟)).
امام صادق (عليه السلام ) فرمود:
لو بقيت الارض بغير امام لساخت :
((اگر زمين خالى از امام بماند فرو ريزد)).⁽³⁷⁴⁾
10- و در نقلى ديگر فرمود:
لوبقيت الارض بغير امام ساعه لساخت :
((اگر يك ساعت روى زمين خالى از امام بماند فرو ريزد)).⁽³⁷⁵⁾
11- امام صادق (عليه السلام ) در فرازى از يك حديث طولانى در همين رابطه فرمود:
و لو خلت الارض ساعه واحده من حجه لله لساخت باهلها:
((اگر زمين يك ساعت از حجت خدا خالى باشد اهل خود را در كام خود فرو مى برد))⁽³⁷⁶⁾
12- به خدمت امام رضا (عليه السلام ) عرض شد:
((آيا ممكن است روى زمين خالى از حجت بماند؟)) فرمود: ((نه )).
راوى گفت : از امام صادق (عليه السلام ) براى ما روايت شده كه فرمود: ((زمين خالى از حجت نمى ماند، مگر اين كه خداوند بر اهل زمين غضب فرمايد)).
امام هشتم فرمود:
لا تبقى اذا لساخت :
((خالى نمى ماند وگرنه فرو مى ريزد)).⁽³⁷⁷⁾
13- در حديث ديگرى از امام رضا (عليه السلام ) پرسيده اند:
((آيا ممكن است كه زمين باشد و امامى بر فراز آن نباشد؟)).
امام (عليه السلام ) فرمود:
لا، اذا لساخت باهلها:
((نه ، زيرا در آن صورت اهل خود را در كام خود فرو برد)).⁽³⁷⁸⁾
14- امام رضا (عليه السلام ) در فرازى از يك حديث طولانى در همين رابطه فرمود:
لو خلت يوما بغير حجه لماجت باهلها، كما يموج البحر با هله :
((اگر يك روز زمين خالى از حجت باشد، اهل خود را در نوردد، آن چنانكه دريا - به هنگام طوفان - اهل خود را درمى نوردد)).⁽³⁷⁹⁾
15- و در حديث ديگرى در پاسخ پرسشى فرمود:
معاذ الله ، لاتبقى ساعه ، اذا لساخت )):
((به خدا پناه مى بريم ، حتى يك ساعت هم باقى نمى ماند، بلكه اهل خود را در كام خود فرو مى برد)).⁽³⁸⁰⁾
16- و در همين رابطه فرمود:
لو خلت الارض طرفه عين من حجه لساخت باهلها:
((اگر زمين به مقدار يك چشم بر هم نهادن خالى از حجت باشد، اهل خود را در كام خود فرو مى برد)).⁽³⁸¹⁾
17- علامه مجلسى قدس سره در جلد ((السماء و العالم )) احاديثى را از كتاب ((تاريخ قم )) در مورد شرافت و جلالت قم نقل مى كند، در اين ميان دو حديث از امام صادق (عليه السلام ) نقل كرده كه در آنها نقش قم در زمان غيبت و نشر احاديث و علوم آل محمد (صلى الله عليه وآله ) از قم به همه اكناف جهان به تفصيل بيان شده ، در اين دو حديث تاءكيد شده كه در زمان غيبت حضرت بقيه الله - ارواحنا فداه - شهر قم و ساكنان آن جايگزين حجت خدا مى شوند، سپس آمده است :
و لولا ذلك لساخت الارض باهلها:
((اگر چنينن نبود، زمين ساكنانش را در كام خود فرو مى برد)).⁽³⁸²⁾
18- و در فرازى از زيارتنامه امام حسين (عليه السلام ) خطاب به آن حضرت مى خوانيم :
و بكم يمسك الارض ان تسيخ باهلها:
((خداوند به وسيله شما زمين را نمى گذارد كه ساكنانش را در كام خود فروبرد)).⁽³⁸³⁾
پس اگر آفتاب عالمتاب ، مدتى در پشت ابرهاى تيره و تار پنهان شود نور و حرارت آن كاملا به انسانها و جانوران و گياهان نرسد، باز هم يك اثر مهمش همواره عايد جهانيان هست و آن اين كه در پرتو جاذبه آن ، تمام كرات منظومه به زندكى خود ادامه مى دهند و رهسپار ديار نيستى نمى شوند.
و اگر خورشيد فروزان جهان انسانيت قائم آل محمد (عليه السلام ) مدتى در پشت پرده غيبت نهان شود، و آن دست نيرومند الهى در آستين غيبت فرو رود و دست انسانها از دامن پر فيضش كوتاه گردد. يك فيض بسيار عظيمش همواره شامل حال جهانيان مى باشد، و آن اين كه در پرتو آن وجود مقدس ، جهان هستى به بقاى خود ادامه مى دهد و زمين ساكنانش را در كام خود فرو نمى برد. و آسمان بر سر انسانها فرو نمى ريزد. و خداوند متعال به بركت وجود او رشته فيوضاتش را از انسانها قطع نمى كند.
روى اين بيان در زمان غيبت نيز جهان از وجود مقدس امام زمان (عليه السلام ) برخوردار است و در پرتو وجودش ديار نيستى را نمى پيمايند و به زندگى خود ادامه مى دهند. و از اينجا نكته تشبيه امام زمان (عليه السلام ) در زمان غيبت به خورشيد نهان در پشت ابر روشن مى گردد.
علاوء بر اين : ((امام چنان كه وظيفه راهنمائى ظاهرى را به عهده دارد، ولايت و رهبرى باطنى اعمال را نيز به عهده دارد و حيات معنوى مردم را تنظيم مى كند و حقايق اعمال را به سوى خدا سوق مى دهد)).⁽³⁸⁴⁾
در پرتو همين رابطه درونى و پيوند معنوى انسانها با امام است كه از جهان چهار پايان پا فراتر نهاد، در زمره انسانها قرار گرفته اند. و اگر يك لحظه اين پيوند درونى قطع شود به عهد جاهليت برگشته ، در زمره حيوانات قرار مى گيرند.
و حديث معروف به همين مطالب اشاره مى كند، آنجا كه مى فرمايد:
من مات و لم يعرف امام زمانه ، مات ميته جاهليه :
((هركس بميرد و امام زمانش را نشناسد بر عهد جاهليت مرده است )).⁽³⁸⁵⁾