 |
|
ملكوت اخلاق سيد حسين اسحاقى - ۲ -
سال چهارم هجرى مردى از اميرالمؤمنين على (عليه السلام) درخواست كرد اخلاق پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله ) را برايش بشمارد. آن حضرت فرمود: تو نعمت هاى دنيا را بشمار تا من نيز اخلاق آن جناب را برايت بشمارم . عرض كرد: چگونه ممكن است نعمتهاى دنيا را احصا كرد، با اينكه خداوند در قرآن مى فرمايد: و ان تعدوا نعمه الله لا تحصوها؛ ((اگر نعمتهاى خدا را بشماريد، نمى توانيد به پايان رسانيد)). على (عليه السلام) فرمود: خداوند تمام نعمتهاى دنيا را كم مى داند در اين آيه كه مى فرمايد: قل متاع الدنيا قليل ؛ ((گو متاع دنيا اندك است )) و اخلاق پيامبر اعظم (صلى الله عليه و آله ) را در اين آيه عظيم شمرده است ، چنان كه مى فرمايد: انك لعلى خلق عظيم ؛ ((تو را خوبى بسيار بزرگ است )). اينك تو چيزى را كه اندك است ، نمى توانى بشمارى ، من چگونه چيزى را كه بزرگ است ، احصا كنم . با اين حال ، همين قدر بدان كه اخلاق نيكوى تمام پيامبران به وسيله رسول اكرم (صلى الله عليه و آله ) تمام شد. هر يك از پيامبران ، مظهر يكى از اخلاق پسنديده بودند. چون نوبت به پيامبر رسيد، تمام اخلاق پسنديده را جمع كرد. از اين رو، فرمود: انى بعثت لاتمم مكارم الاخلاق ؛ ((من برانگيخته شدم تا اخلاق نيكو را تمام كنم (70))). آينه نبى (صلى الله عليه و آله ) ((نه درازى باريك بود و نه كوتاهى خرد، بلكه ميانه اين هر دو بود: راست اندام تمام پشت . رويى داشت نه گرد و برآمده چون روى فربهان و نه خشك و نزار چون روى نحيفان ، بلكه روى گرد به قاعده بود، سپيد و روشن و لطيف . چشمى داشت سپيده ها سپيد و سياهه سياه . مژگانى راست به هم در رسته ، دراز و بسيار. انگشتانش ، هم از آن دست و هم از آن پاى ، درشت و بزرگ . كف هاى وى نرم چون حرير بود و چون از جاى خود برخاستى و مى رفتى ، از چستى همانا كه مرغ بود كه مى پريد و ميان دو كتفش ، مهر نبوت بودى . و او خود خاتم پيغامبران و مهتر عالميان بود و در سخا از همه بهتر بود و در شجاعت از همه بيشتر بود و در فصاحت از همه نيكوتر و تمام تر بود و در عهد و پيمان از همه درست تر بود و در خوى و خلق از همه نيكوتر بود و در تعيش با مردم ، از همه بزرگتر. بر بديهه ، چون وى را بديدندى ، از وى هيبت داشتندى و چون با وى مخالطت كردندى ، وى را چون جان و دل دوست گرفتندى . نه پيش از وى ، مثل وى كسى توانستندى ديدن و نه بعد از وى ، كسى مثل وى تواند يافتن (71))). 1 - لباس و پوشش بيان نمونه هايى از سيره پيامبر اعظم (صلى الله عليه و آله ) در مورد پوشيدن جامه ، جنس لباس ، رنگ و اندازه آن و شيوه پوشيدن پيراهن و كفش و مانند آن مى تواند الگويى مناسب براى همگان باشد. رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) هم به سلامت و عافيت جسمى ، هم به سادگى و هم به نوع سالم تر پارچه لباس توجه داشت . لباس پنبه اى مورد علاقه آن حضرت بود. حضرت على (عليه السلام) مى فرمايد: البسوا الثياب القطن فانها لباس رسول الله (72). لباسهاى پنبه اى بپوشيد؛ چرا كه آن ، لباس پيامبر خداست . رنگ سبز، رنگ مورد پسند پيامبر براى لباس بود: كان يعجبه الثياب الخضر(73). از سوى ديگر، رنگ سرخ ، رنگى بود كه آن را براى لباس نمى پسنديد: انه كره الحمره فى اللباس (74). در پوشيدن لباس همواره به پاكيزگى آن توجه مى كرد، به گونه اى كه مى فرمود: هر كس لباسى را مى پوشد، بايد در آراستگى و پاكيزگى آن بكوشد: من اتخذ ثوبا فلينظفه (75). رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) هر گاه لباس تازه مى پوشيد، خدا را شكر و سپاس مى گفت : كان من فعله اذا لبس الثوب الجديد حمد الله (76). در روايت ديگرى آمده است ايشان وقتى جامه نو بر تن مى كرد، چنين دعا مى فرمود: خدايى را سپاس كه بر تن من چيز پوشاند تا پوشش من باشد و ميان مردم آراسته باشم (77). از نشانه هاى وارستگى آن حضرت در پوشيدن جامه آن بود كه ايشان فخر خويش را به جامه و نوع آن نمى دانست . اين است كه نقل شده هر نوع لباسى كه فراهم مى شد، مى پوشيد؛ از لنگ و پيراهن يا جبه يا هر چيز ديگر(78). ايشان هر چه كه فراهم بود، مى پوشيد؛ چه قطيفه اى باشد كه به بر كند يا برد عالى كه بپوشد، چه جبه پشمين : ما وجد من المباح لبس ؛ ((هر چه از حلال مى يافت ، مى پوشيد)). پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله ) به ابوذر غفارى فرمود: اى ابوذر! من لباس خشن و سخت مى پوشم ، روى زمين مى نشينم ؛ انگشتانم را بعد از غذا مى ليسم ؛ بر چهار پاى بى زين سوار مى شوم و كسى را همراه خود سوار مى كنم . اينها از سنتهاى من است . هر كس از سنتهاى من روى گردان شود، از من نيست (79). پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله ) در بيشتر موارد، عمامه بر سر مى نهاد. هنگام نماز و خطبه و جهاد به تناسب شرايط، سر را با چيزى مى پوشاند و گاهى هم سر برهنه بود. به روايت امام صادق (عليه السلام)، پيامبر اسلام عرقچين و كلاه سفيد و راه راه مى پوشيد و هنگام جنگ ، عرقچين بر سر مى گذاشت (80). در روايت ديگرى است كه آن حضرت دستمال و حوله اى داشت كه پس از وضو، چهره خود را با آن خشك مى كرد و اگر حوله و دستمالى همراه نمى داشت ، با گوشه لباس خود، صورت را خشك مى كرد(81). پيامبر هر گاه لباس و پيراهن مى پوشيد، ابتدا سمت راست را بر تن مى كرد و از سمت چپ جامه را از تن در مى آورد(82). آن حضرت انجام كار را با دست راست و شروع از سمت راست را در همه كارهايش دوست مى داشت ، حتى در پوشيدن جامه و كفش يا شانه كردن مو(83). امام صادق (عليه السلام) از پدران خويش روايت مى كند كه رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) مردان را از اينكه در لباس پوشيدن ، خود را شبيه زنان سازند، باز مى داشت و زنان را نهى مى كرد كه در لباس پوشيدن شبيه مردان شوند(84). 2 خوردن و آشاميدن اولياى الهى همواره از اسارت شكم آزاد بودند. به فرموده امام صادق (عليه السلام): نزد پيامبر خدا، هيچ چيز محبوب تر از اين نبود كه پيوسته گرسنه و از خدا ترسان باشد(85). كسى از امام صادق (عليه السلام) پرسيد: آيا اين روايت صحيح است كه پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله ) از نان گندم ، سير نخورد؟ فرمود: نه . ((اصلا نان گندم نمى خورد، بلكه نان جو مصرف مى كرد(86))). مقيد نبودن آن حضرت به نوع خاصى از غذا، نشان دهنده اين وارستگى است : كان رسول الله ياءكل الاصناف من الطعام ؛ ((پيامبر خدا هر نوع غذايى را مى خورد(87))). بدگويى از غذا، نوعى ناسپاسى در برابر نعمت الهى است كه اين رويه هرگز در زندگى پيامبر ديده نشد: ما ذم طعاما قط، كان اذا اعجبه اكله و اذا كرهه تركه و لا يحرمه على غيره (88). هرگز از طعامى بدگويى نكرد. اگر از غذايى خوشش مى آمد، مى خورد و اگر دوست نداشت ، نمى خورد و براى ديگران هم ممنوع نمى ساخت . ايشان ظرف غذا را با انگشتانش پاك مى كرد و مى فرمود: ((بركت غذاى آخر ظرف بيشتر است (89).)) هر گاه طعام و سفره را در مقابل حضرت مى نهادند، چنين دعا مى كرد: اللهم اجعلها نعمه مشكوره تصل بها نعمه الجنه (90). خدايا، اين را نعمتى سپاس گزارى شده قرار بده ؛ نعمتى كه آن را به نعمت بهشت پيوند دهى . امام صادق (عليه السلام) مى فرمايد: ((آن حضرت از آغاز بعثت تا دم مرگ ، هرگز در حال تكيه دادن غذا نخورد(91))). رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) در آغاز و پايان غذا خوردن و آب نوشيدن ((بسم الله )) و ((الحمد الله )) مى گفت . هر گاه آب مى نوشيد، آب را به صورت مكيدن مى نوشيد، نه با يك نفس و به صورت بلعيدن و مى فرمود: ((درد كبد، از بلعيدن آب به يك نفس پديد مى آيد)). ابن مسعود مى گويد: ((حضرت رسول ، آب را با سه نفس مى نوشيد، نه يك سره و پيوسته و در هر بار ((بسم الله )) مى گفت و در پايانش خدا را شكر مى كرد.)) ابن عباس نيز روايت كرده كه آن حضرت را ديده كه با دو نفس آب مى خورد(92). رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) گاه در ظرفهاى بلورى كه از شام مى آوردند، آب مى نوشيد. گاهى نيز در كاسه هاى چوبى يا سفالى و زمانى در مشتهاى خويش آب مى نوشيد و مى فرمود: ((هيچ ظرفى به گوارايى دست نيست )). گاهى هم از دهانه مشك آب مى نوشيد. گاهى ايستاده ، گاهى سواره و در هر ظرفى كه پيش مى آمد. شربت خنك هم دوست داشت ، ولى مى فرمود: سيد الاشربه فى الدنيا و الاخره الماء(93). آب ، سرور و سالار همه نوشيدنى ها در دنيا و آخرت است . امام حسين (عليه السلام) فرموده است : رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) وقتى غذايى مى خورد، مى گفت : بار خدايا! در آن به ما بركت عطا كن و بهتر از آن را روزى ما گردان . هنگامى كه شير يا شربتى مى نوشيد، مى گفت : بار خدايا! در آن به ما بركت عطا كن و از آن روزى ما گردان (94). حضرت امام رضا (عليه السلام) فرمود: رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) فرمود: برترين خوردنى اهل دنيا و آخرت ، گوشت است و پس از آن ، برنج . و فرمود: شربت عسل را هر كس به شما تعارف كرد، رد نكنيد. فرمود: انار بخوريد كه هر دانه آن در معده قرار مى گيرد، دل را روشن مى سازد و شيطان را چهل روز بيرون مى راند. و فرمود: سركه ، نان خورش نيكويى است . خانواده اى كه سركه داشته باشند، فقير نمى شوند. و فرمود: بر شما باد به روغن زيتون كه آن تلخى صفرا و سودا را مى گشايد و بلغم را مى برد و عصب را قوى مى سازد و بيمارى را برطرف مى كند و اخلاق را نيكو و وجود (يا نفس ) را پاكيزه و غم را برطرف مى سازد. و فرمود: برترين خوراك دنيا و آخرت ، گوشت است و برترين نوشيدنى دنيا و آخرت ، آب است و من سرور فرزندان آدمم و فخر نمى كنم (95). پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله ) سركه و روغن زيتون را بيشتر از نان خورش ها دوست مى داشت . يك بار بر ام سلمه وارد شد و آن بانو پاره نانى خدمت پيامبر آورد. پيامبر فرمود: خورشى دارى ؟ عرض كرد: نه اى رسول خدا، جز سركه چيزى ندارم . فرمود: ((سركه ، خورش خوبى است . خانه اى كه در آن سركه باشد، بى چيز نيست (96))). پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله )، خربزه را با شكر و خرما مى خورد و خوردن هندوانه را نيز با خرما دوست مى داشت و از سبزى ها، ريحان را دوست داشت و از نگاه كردن به ترنج سبز و سيب سرخ خوشش مى آمد(97). روزى غذاى بسيار گرم براى پيامبر آوردند. حضرت فرمود: خداوند آتش را طعام ما نساخته است . بگذاريد خنك و قابل خوردن شود كه غذاى داغ ، بى بركت است و شيطان در آن بهره اى دارد(98). گفته اند: پيامبر شامگاه پنج شنبه در مسجد قبا روزه اش را گشود و فرمود: آيا چيزى براى نوشيدن هست ؟ اوس بن خولى الانصارى قدح بزرگى از شربت شير و عسل براى ايشان آورد. پيامبر آن را چشيد و از دهان دور كرد و فرمود: اين دو نوشيدنى است ؛ يكى از آنها كافى است . من آن را نمى خورم و بر ديگران حرام هم نمى كنم ، ولى خودم براى خدا فروتنى مى ورزم و هر كس براى خدا فروتنى كند، خدا او را بالا مى برد و هر كس تكبر كند، خداوند او را پايين مى كشد و هر كس در معاش به اقتصاد و ميانه روى عمل كند، خدا به او روزى مى بخشد و هر كس تبذير و زياده روى كند، خدا او را محروم مى سازد و هر كس از مرگ بسيار ياد كند، خدا او را دوست مى دارد(99). 3 - بهداشت دين اسلام ، همگان را به رعايت بهداشت و سلامت جسم فرا خوانده است . پيامبر گرامى اسلام نيز كه رفتارش همواره الگوى مسلمانان است ، در مورد بهداشت تن و جان ، سيره پسنديده اى داشت . در اين باره آمده است : كان رسول الله لا يتنفس فى الاناء اذا شرب فاذا اراد اءن يتنفس ابعد الاناء عن فيه ، حتى يتنفس (100). رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) وقتى آب مى نوشيد، در ظرف آب ، نفس نمى كشيد، (بازگشت نفس را در آب داخل نمى كرد) بلكه هر وقت مى خواست نفس بكشد، آن را از دهان دور نگه مى داشت . ايشان در پاسخ به اين پرسش كه چرا مسلمانان كمتر بيمار مى شوند، فرمود: نحن قوم لا ناءكل حتى نجوع و اذا اكلنا لا نشبع (101). ما جمعيتى هستيم كه تا وقتى كاملا گرسنه نشويم ، غذا نمى خوريم و چون غذا مى خوريم ، خود را كاملا سير نمى كنيم . ايشان به مسواك دهان و دندان بسيار توجه مى كرد، به گونه اى كه : لم ير رسول الله (صلى الله عليه و آله ) قط خارجا من الغائط الا توضاء و يبتدى ء بالسواك (102). ديده نشد رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) قضاى حاجت كند، مگر اينكه پس از آن وضو مى ساخت و وضو را با مسواك زدن آغاز مى كرد. رسول گرامى اسلام با گرفتن ناخن ، ماليدن روغن به بدن ، سرمه كشيدن ، زدودن موهاى زايد و كوتاه كردن شارب ، مسلمانان را به اهميت دادن به بهداشت فرا مى خواند. ايشان درباره كوتاه كردن ناخن مى فرمايد:
|
