عنايات و كرامات
از شـاگـردان مـرحـوم آيـت الله قـاضـى طـبـاطـبـايـى حـكـايـتـهـايـى نـقـل شـده اسـت كـه گـويـاى روح لطـيف ، ديده آينده نگر و قدرت نفسانى ايشان است . در بـخـشـهـاى قـبـلى نـمـونـه هـايـى از ايـن قـبـيـل بـيان شد و اكنون نيز خاطرات ديگرى را نقل مى نماييم :
1. حضرت آيت الله علامه ، سيد محمد حسين طباطبايى مى فرمايند:
مـن و هـمـسـرم از خـويـشـاونـدان نزديك مرحوم حاج ميرزا على آقا قاضى بوديم . او در نجف بـراى صـله رحم و تفقد از حال ما به منزل ما مى آمد. ما كرارا صاحب فرزند شده بوديم ، ولى هـمـگـى در هـمـان دوران كـوچـكـى فـوت كـرده بـودنـد. روزى مـرحـوم قـاضـى بـه منزل ما آمد در حالى كه همسرم حامله بود و من از وضع او آگاه نبودم . موقع خداحافظى به هـمسرم گفت : دختر عمو! اين بار اين فرزند تو مى ماند و او پسر است و آسيبى به او نـمـى رسـد و نـام او عـبـدالبـاقـى اسـت . مـن از سـخـن مـرحـوم قـاضـى خـوشحال شدم و خدا به ما پسرى لطف كرد و بر خلاف كودكان قبلى ماند و آسيبى به او نرسيد و نام او را عبدالباقى گذارديم .⁽¹²¹⁾
2. جـنـاب حـجـت الاسـلام و المسلمين شيخ محمود قوچانى ، فرزند آيت الله قوچانى (وصى مرحوم قاضى ) مى فرمايند:
مرحوم آيت الله قوچانى روحيه شان طورى بود كه به آسانى به كسى گرايش ‍ و اعتقاد پـيـدا نمى كردند و علاقه شديد ايشان به آقاى قاضى حاكى از مقام بسيار والاى مرحوم آقاى قاضى بود. مى فرمودند: آقاى قاضى از كملين هستند. جريان ديگرى را در رابطه با حضرت امام خمينى نقل مى كردند و مى فرمودند: يك روز در نجف در جلسه اى كـه آقـاى قـاضـى و حضرت امام هم تشريف داشتند، مرحوم قاضى با امام يك برخورد غير مترقبه اى داشتند. آقاى قاضى در برخوردها بسيار مؤ دب به آداب بودند و تناسب مجلس را رعـايـت مـى كـردند. ولى در آن جلسه سخنانى را به امام گفتند كه كاملا نامناسب بود، بـه طـورى كـه مـا را مـتـعـجـب كـرد و هـم چـيـزى از سخنانشان نفهميديم . (مرحوم ابوى مى فـرمـودنـد:) مـن حـالا مـى فـهـمـم كـه آن صحبتها راجع به نهضت حضرت امام (قدس سره ) بود.
در سـال 1343 كـه ما به قم آمده بوديم و مراجع به ديدار مرحوم والد مى آمدند، حضرت امـام هم تشريف آورده بودند. مرحوم والد خدمت ايشان عرض كردند كه : به خاطر داريد كـه يـك روز در نـجـف به منزل آقاى قاضى تشريف آورديد؟ فرمودند: بله . مـجـددا سـؤ ال كـردنـد كـه : آيـا از سـخـنـان قـاضـى هـم چـيـزى به خاطر داريد؟ فـرمـودنـد: نـه ، از مـطـالب چـيـزى به خاطرم نيست . آنگاه مرحوم والد فرمودند: آن سـخـنـان آقـاى قـاضـى نـاظـر بـه نـهـضـت و وضـع امـروز حـضـرت عـالى بود.⁽¹²²⁾
3. ايـن خـاطـره نـيـز پـيـشـگـويـى ديگرى از آن مرحوم است . آقاى سيد محمد حسن قاضى ، فرزند مرحوم آيت الله قاضى مى فرمايند:
مـن خـيـلى جـوان بودم . در نجف برق به تازگى در دسترس مردم قرار گرفته بود. با ورود برق ، راديو هم آمد، ولى چنين نبود كه هر كس برق داشته باشد و بتواند از راديو اسـتـفـاده بـكـنـد. از زمـانـى كه اسم برق و روشنايى را شنيدم ، براى من بسيار جالب و ديـدنـى بـود؛ هـمـچـنـيـن راديو و كيفيت صحبت كردن آن كه اصلا باورمان نمى شد كه چنين چيزى ممكن است . يكى از افراد فاميل به ما وعده داد كه اگر برويم به منزلشان ، به ما هـم جـريـان بـرق را نـشـان بـدهـد و هم راديو و سر آن را براى ما كشف نمايد. ما هم شايد مـخـفـيـانـه رفـتـيـم مـنـزل آن فـامـيـل و ديـديـم آنـچـه نديده بوديم و آن دستگاه شگفت آور انتقال صوت را، يعنى راديو را هم ديديم و برخى آهنگهايى را كه پخش مى كرد شنيديم . در اين ميان ، نمى دانم به چه مناسبت بحث و صحبت از خدا و پيامبران خدا به ميان آمد و اين شـخـص صـاحـبخانه چنان وانمود كرد كه منكر هم شده است ، حتى حقانيت خدا و معاد را. خيلى شگفت زده شدم و قدرى بحث و مناقشه كردم ؛ ولى فايده اى نداشت . قرار بر اين شد كه روز بعد با مهيا شدن بيشتر، به بحث و مناقشه بپردازيم .
روز بـعد، در صحن مطهر حضرت على عليه السلام كه ميعادگاه همگان بود، در زاويه اى نـشـسـتـه بودم و منتظر فاميل كه بيايد و با هم برويم منزلشان . در اين اثنا و به طور غـيـره مـنتظره پدرم رسيد و پرسيد: منتظر كسى هستى ؟ من كه مى دانستم پدرم از اين فرد فـامـيـل و پـدرش خـوشـش نـمـى آيـد، نخواستم بگويم كه منتظر چه كسى هستم . و ايشان فـرمـودنـد: بيا با من ! و من همراه ايشان به راه افتادم . در صحن مطهر درى هست به سوى بـازار عبادوزها. وارد بازار شديم و رفتيم نشستيم در مغازه يكى از دوستان قديمى ايشان و با هم مشغول صحبت شديم . من گاهى دلم شور مى زد كه نكند فلانى سر وعده بيايد و مـن خـلاف وعـده كـردم بـاشـم . ايـشـان در فـرصـتـى كـه صـاحـب مـغـازه مـشغول صحبت با مشترى بود، به من رو كرد و گفت : او را فراموش ‍ كن ، او نخواهد آمد و حـتـى اگـر بـيـايـد، بحثهاى شما نتيجه اى ندارد جز ضياع وقت . او با متانت از آن عـبـادوز خـواسـت كـه عـبـاى زيـبـا و مـد آن روز را بـراى مـن بـدوزد و مـن هـم خـيـلى خوشحال شدم و روز بعد رفتم و عبا را گرفتم و ايشان هم ديد و از من پرسيد: از اين عـبا خوشت آمد؟ گفتم : آرى گفت : به اندازه خوشحالى اى كه از غلبه بر فلان حـاصـل مـى شـد، يا كمتر يا بيشتر؟ يك مرتبه من متوجه شدم كه گويا پدر از تمام مـسـائل روز قـبـل آگـاه اسـت و غـرض از رفـتـن بـه خـانـه فـامـيـل و ديـدن بـرق و شـنـيـدن راديـو را بـراى مـا نـقـل مـى كـنـد، بدون كم و كاست ! پرسيدم : چه كسى اين مطلب را براى شما بازگو كرده است ؟ سكوت حاكم شد و چيزى نگفت .⁽¹²³⁾
4. مرحوم آيت الله سيد محمد حسين حسينى تهرانى در كتاب معادشناسى مى نويسند:
چـنـديـن نـفـر از رفـقـا و دوسـتان نجفى ما از يكى از بزرگان علمى و مدرسين نجف اشرف نـقـل كـردنـد كـه او مـى گـفـت : مـن دربـاره مـرحـوم اسـتـاد العـلمـاء العـامـليـن و قـدوة اهـل الحـق و اليـقـيـن و السيد الاعظم و السند الافخم و طوء اسرار رب العالمين ، آقاى حاج مـيـرزا عـلى آقـا قـاضـى طـبـاطـبايى - رضوان الله عليه - و مطالبى كه از ايشان احيانا نـقـل مى شد و احوالاتى كه به گوش ‍ مى رسيد در شك بودم . با خود مى گفتم : آيا اين مـطـالبـى كـه ايـنها دارند درست است يا نه ؟ اين شاگردانى كه تربيت مى كنند و داراى چـنـيـن و چـنـان از حـالات و مـلكـات و كـمـالاتـى مـى گـردنـد، راسـت اسـت يـا تخيل ؟ مدتها با خود در اين موضوع حديث نفس مى كردم و كسى هم از نيت من خبر نداشت تا يك روز رفتم براى مسجد كوفه براى نماز و عبادت و به جا آوردن بعضى از اعمالى كه براى آن مسجد وارد شده است .
مـرحـوم قـاضـى قـدس سـره به مسجد كوفه زياد مى رفتند و براى عبادت در آنجا حجره خاصى داشتند و زياد به اين مسجد و مسجد سهله علاقمند بودند و بسيارى از شبها را به عـبـادت و بـيدارى در آنها به روز مى آوردند. در بيرون مسجد به مرحوم قاضى برخورد كـرده و سـلام كـرديـم و احـوال پـرسى از يكديگر نموديم و به قدرى با يكديگر سخن گـفـتيم تا رسيديم پشت مسجد. در اين حال در پاى آن ديوارهاى بلندى كه ديوارهاى مسجد را تشكيل مى دهد، در طرف قبله در خارج مسجد، در بيابان هر دو با هم روى زمين نشستيم تا قـدرى رفـع خـسـتـگـى كـرده و سپس به مسجد برويم . با هم گرم صحبت شديم و مرحوم قـاضـى قـدس سـره از اسـرار و آيـات الهـيـه بـراى ما داستانها بيان مى فرمود و از مقام جـلال و عـظـمـت توحيد و قدم گذاردن در اين راه و در اينكه يگانه هدف خلقت ، انسان است ، مـطـالبـى را بـيـان مـى نـمـود و شـواهـدى اقـامـه مـى نـمـود مـن در دل بـا خـود حـديـث نفس كرده و گفتم كه واقعا ما در شك و شبهه هستيم و نمى دانيم چه خبر اسـت . اگـر عـمـر ما بدين منوال بگذرد واى بر ما! اگر حقيقتى باشد و به ما نرسد واى بـر مـا! و از طـرفـى هـم نـمـى دانـم كـه واقـعـا راسـت اسـت تـا دنبال كنم .
در ايـن حال مار بزرگى از سوراخ بزرگى بيرون آمد و در جلوى ما خزيده ، به موازات ديـوار مـسـجـد حركت كرد. چون در آن نواحى مار بسيار است و غالبا مردم آنها را مى بينند، ولى تـا بـه حـال شـنـيـده نـشـده اسـت كـه كـسـى را گـزيـده بـاشـد. هـمـيـن كـه مـار بـه مقابل ما رسيد و من فى الجمله وحشتى كردم . مرحوم قاضى اشاره اى به مار كرد و فرمود: مـت بـاذن الله ؛ بـمـيـر بـه اذن خدا مار فورا در جاى خود خشك شد. مرحوم قاضى بـدون ايـنـكـه اعـتـنـايـى كـنـد، شـروع كـرد بـه دنـباله صحبتى كه با هم داشتيم و سپس برخاستيم و به داخل مسجد رفتيم .
مرحوم قاضى اول دو ركعت نماز در ميان مسجد گذارده و پس از آن به حجره خود رفتند و من هـم مـقـدارى از اعـمـال مـسـجـد را بـه جاى آوردم و در نظر داشتم كه بعد از به جا آوردن آن اعـمـال ، بـه نـجـف اشـرف مـراجـعت كنم . در بين اعمال ناگاه به خاطرم گذشت كه آيا اين كـارى كـه اين مرد كرد، واقعيت داشت يا چشم بندى بود مانند سحرى كه ساحران مى كنند؟ خـوب اسـت بـروم بـبينم مار مرده است يا زنده شده و فرار كرده است . اين خاطره به سخت بـه من فشار مى آورد تا اعمالى كه در نظر داشتم به اتمام رسانيدم و فورا آمدم بيرون مـسـجـد در هـمـان مـحـلى كه با مرحوم قاضى نشسته بوديم . ديدم مار خشك شده و بر زمين افـتـاده اسـت . پـا زدم بـه آن ؛ ديـدم ابـدا حـركـتـى نـدارد. بـسـيـار منقلب و شرمنده شدم . برگشتم به مسجد كه چند ركعتى نماز گذارم ، نتوانستم و اين فكر مرا گرفته بود كه واقـعا اگر اين مسائل حق است ، پس چرا ما ابدا به آنها توجهى نداريم . مرحوم قاضى در حـجره خود بود و به عبادت مشغول بود كه بيرون آمد و از مسجد خارج شد براى نجف و من نـيـز خـارج شدم . در مسجد كوفه باز هم به هم برخورد كرديم آن مرحوم لبخندى به من زد و فرمود:
خوب است آقاجان ؛ امتحان هم كردى ، امتحان هم كردى !⁽¹²⁴⁾
5. شواهد و دلايلى وجود دارد مبنى بر اينكه آن عالم ربانى طى الارض ‍ مى نمودند. يكى از ايـن دلايـل داسـتـانـى اسـت كـه مـا پـيش از اين در بيان چگونگى آغاز نخستين مرحله درس اخـلاق و عرفان آن بزرگوار بيان نموديم . در اين مورد، علامه طباطبايى و نيز آيت الله حـاج شـيـخ عـبـاس ‍ قـوچـانـى ، وصـى مـرحـوم قـاضـى نـقـل فـرمـوده انـد كـه عـادت مـرحـوم قـاضـى ايـن بـود كـه در دو دهـه اول مـاهـهـاى مـبـارك رمـضـان ، چـهـار سـاعـت پـس از شـب ، دوسـتـان را در مـنـزل مـى پـذيـرفـتـنـد و مـجـلس درس اخـلاق ايـشـان تـا شـش ‍ سـاعـت پـس از شـب طـول مـى كـشـيـد، اما در دهه سوم درس را تعطيل مى فرمود و تا آخر ماه مبارك رمضان كسى ايـشـان را پـيـدا نـمـى كـرد. ايـشـان چـهـار هـمـسـر داشـتـنـد و در ايـن دهـه ، در منزل هيچ يك از آنها نبودند و حتى در مسجد كوفه و سهله نيز كه بسيارى از شبها را در آن مـسـجـد بـيـتـوتـه مـى نـمـود مـشـاهـده نـمـى شـدنـد.⁽¹²⁵⁾ ايـن حـادثـه كـه هـر سال رخ مى داد و حوادثى ديگر، احتمال طى الارض داشتن آن مرحوم را تقويت مى كرد.
حـكـايـت ديـگـرى كـه عـلامـه طـبـاطـبـايـى در ايـن مـورد نـقل فرموده اند، اين احتمال را تقويت مى نمايد. مرحوم آيت الله سيد محمد حسين تهرانى از قول ايشان چنين نقل مى كنند:
برادر ما، مرحوم آقا سيد محمد حسن الهى قاضى يك روز به وسيله شاگردى كه داشت و او احضار ارواح مى نمود نه با آينه و نه با ميز سه گوش ، بلكه دستى به چشم خود مى كـشـيـد و فـورا احضار مى كرد، از روح مرحوم حاجى ميرزا على آقاى قاضى راجع به طى الارض سـؤ ال كـرده بـود. مـرحـوم قـاضـى جواب داده بودند كه طى الارض ، شش آيه از اول سوره طه است .⁽¹²⁶⁾
مرحوم آيت الله تهرانى مى افزايند:
مـن از عـلامه طباطبايى پرسيدم : مراد از اين آيات چيست ؟ آيا مرحوم قاضى خواسته اند بـه طـور رمـز صـحـبـت كـنـنـد و مـثـلا بـگـويـنـد طى الارض با اتصاف به صفات الهيه حاصل مى شود؟
علامه طباطبايى فرمودند: نه ؛ برادر ما مردى باهوش و چيزفهم بود و طورى مطلب را بـيـان مـى كرد مثل آنكه دستور العمل براى طى الارض را خودش از اين آيات فهميده است و ايـن آيـات بسيار عجيب است ، به خصوص آيه الله لا اله الا هو له الاسماء الحسنى ؛ خـداونـد هـيچ معبودى جز او نيست ؛ تمام نامهاى نيكو تنها براى او است ، چون اين آيه تمام اسماء را در وجود مقدس حضرت مقدس حضرت حق جمع مى كند و مانند جامعيت اين آيه در قرآن كريم نداريم .
و نيز علامه طباطبايى مى فرمودند:
مـعـمـولا ايـشـان (مرحوم قاضى ) در حال عادى يك ده ، بيست روزى در دسترس بودند و مثلا رفقا مى آمدند و مى رفتند و مذاكراتى داشتند و صحبتهايى مى شد و آن وقت ، دفعة ايشان غيب مى شدند و يك چند روزى از چشم مردم دور بودند، نه در خانه و نه در مدرسه و نه در مسجد و نه در كوفه و نه در سهله ، ابدا از ايشان خبرى نبود و عيالاتشان هم نمى دانستند كـجـا مـى رفـتـنـد چـه مـى كـردنـد. هـيـچ كـس خبر نداشت . رفقا در اين روزها به هر جا كه احتمال مى دادند، مرحوم قاضى را مى جستند؛ ولى نمى يافتند. بعد از چند روزى باز پيدا مى شد و درس و جلسه هاى خصوصى را در منزل و مدرسه داير مى كردند.⁽¹²⁷⁾
6. علامه طباطبايى مى فرمايند:
بـرادر مـا (مـرحـوم آيـت الله سـيد حسن الهى ) به وسيله شاگردش از حضرت قاضى سؤ ال كـرده بـود كـه قاليچه حضرت سليمان كه آن حضرت روى آن مى نشست و به مشرق و مـغـرب عـالم مـى رفـت ، آيـا روى اسباب ظاهريه ، چيز ساخته شده اى بود و يا از مبدعات الهـيـه بـود و هـيـچ گـونـه بـا اسباب ظاهريه ربطى نداشت ؟ آن شاگرد چون از مرحوم قـاضـى سـؤ ال مـى كند، ايشان فرموده بودند: فعلا چيزى در نظرم نمى آيد، وليكن يـكـى از مـوجـوداتى كه در زمان حضرت سليمان بودند و در اين كار تصدى داشتند، الان زنـده انـد، مـى روم از او مـى پـرسـم . در ايـن حـال مـرحوم قاضى روانه شدند و مقدارى راه رفتند تا آنكه منظره كوهى نمايان شد چون بـه دامنه كوه رسيدند، يك شبحى در وسط كوه كه شباهت به انسان داشت ديده شد. مرحوم قـاضـى از آن شـبـح سـؤ ال و مـقدارى با هم گفتگو كردند. آن شاگرد از مكالماتشان هيچ نـفـهميد؛ ولى چون مرحوم قاضى برگشتند، گفتند: مى گويد از مبدعات الهيه بود و هيچ گونه اسباب ظاهريه در آن دخالتى نداشته است .⁽¹²⁸⁾
7. علامه طباطبايى مى فرمايند:
در روايـت اسـت كـه چـون حـضـرت قـائم ظـهـور كـنـنـد، اول دعوت خود را از مكه آغاز مى كنند؛ بدين طريق كه بين ركن و مقام ، پشت به كعبه نموده و اعـلان مـى فـرمـايـنـد و از خـواص آن حـضرت ، 360 نفر در حضور آن حضرت مجتمع مى گـردنـد. مـرحـوم اسـتـاد مـا قـاضـى رحـمـة الله عـليـه - مـى فـرمـودنـد كـه : در ايـن حـال ، حـضـرت بـه آنـهـا مطلبى مى گويند كه همه آنها در اقطار عالم متفرق و منتشر مى گـردنـد و چـون همه آنها داراى طى الارض هستند، تمام عالم را تفحص مى كنند و مى فهمند كـه غير از آن حضرت ، كسى داراى مقام ولايت مطلقه الهيه و مامور به ظهور و قيام و حاوى هـمـه گـنـجـيـنـه هـاى اسـرار الهـى و صـاحـب الامـر نـيـسـت . در ايـن حال همه به مكه مراجعت مى كنند و به آن حضرت تسليم مى شوند و بيعت مى نمايند. مـرحـوم قـاضـى (ره ) مـى فـرمـودنـد: من مى دانم آن كلمه اى را كه حضرت به آنها مى فرمود و همه از دور آن حضرت متفرق شدند چه بود. و من در روايت ديده ام كه حضرت صادق عليه السلام مى فرمايند: من آن كلمه را مى دانم .⁽¹²⁹⁾
آرى ، بنده اى كه تمام لحظات عمر خويش را در انديشه دوست سپرى كرده و به مقام قرب او نايل شده باشد، محل ظهور و بروز امور خارق عادتى خواهد شد كه براى همگان عجيب و شـگـفت آور است . اما چه عجب ! اين خداوند است كه چشم و گوش و زبان و دست و پاى بنده مـقـرب خـويـش ‍ شـده اسـت ، چـنـان كه در روايتى از امام صادق عليه السلام مى خوانيم كه رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمودند: