دريـاى عـرفـان
زنـدگـى نـامـه و شـرح احوال آيت الله سيد على قاضى

هادى هاشميان

- ۹ -


و فـصـل دوم در امـور آخرت و عمده آنها توحيد است . خداى تعالى مى فرمايد: ان الله لا يـغـفر ان يشرك به و يغفر ما دون ذلك لمن يشاء (نساء 48) همانا خداوند شرك به خود را نمى بخشد و جز آن را براى هر كه بخواهد مى بخشد. و اين مطلب حقيقتش به سـهـولت بـه دسـت نـمـى آيـد و از اولادهـاى بـنـده كـسـى تـا حال مستعد تعليم آن نديده ام و از رفقا هنوز وصى آخرتى معين نكرده است كه شما را به پـيـروى او امـر كـنـم . عـجـالتـا ايـن شـهـادت را از بـنـده تحمل نماييد:

اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شريك له كما شهد الله لنفسه و ملائكته و اولوا العلم من خلقه لا اله الا هو العزيز الحكيم الها واحدا احدا صمدا لم يتخذ صاحبة و لا ولدا و لا شريك له فـى الوجـود و لا فـى الالوهـيـة و لا فـى العـبـوديـة و اشـهد الله سبحانه و ملائكته و انـبـيـاءه و سـمـاءه و ارضـه و مـن حضرنى من خلقه و ما يرى و لا يرى و اشهدكم يا اهلى و اخوانى على هذه الشهادة بل كل من قرا هذا الكتاب و بلغه شهادتى و اتخذكم جميعا شاهدا و اشـهـد ان محمدا عبده و رسوله جاء بالحق من عنده و صدق المرسلين و ان اوصياءه من عترته اثنا عشر رجلا اولهم اميرالمؤ منين على بن ابى طالب و آخرهم الامام منتظر لدولة الحق و انه يـَظـهـر و يُظهر دين الحق - صلى الله عليه و عليهم - و اشهد ان البعث حق و النشور حق و كـلمـا جـاء بـه رسول الله او قاله اوصياؤ ه - صلى الله عليه و عليهم - حق لا ريب فيه . اسـال الله المـوت عـلى هـذه الشـهـادة و هـو حـسـبـنـا جـمـيـعـا و نـعـم الوكيل . الحمد لله رب العالمين .
امـا وصـيـتـهـاى ديـگـر، عـمـده آنـهـا نـمـاز اسـت . نـمـاز را بـازارى نـكـنـيـد، اول وقـت بـه جـا بـيـاوريـد بـا خضوع و خشوع ! اگر نماز را تحفظ كرديد، همه چيزتان مـحـفـوظ مـى مـاند و تسبيحه صديقه كبرى سلام الله عليها و آية الكرسى در تعقيب نماز تـرك نـشـود؛... واجـبـات اسـت و در مـسـتـحبات تعزيه دارى و زيارت حضرت سيدالشهداء مسامحه ننماييد و روضه هفتگى ولو دو سه نفر باشد، اسباب گشايش امور است و اگر از اول عـمـر تـا آخرش در خدمات آن بزرگوار از تعزيت و زيارت و غيرهما به جا بياوريد، هـرگـز حـق آن بـزرگـوار ادا نـمـى شـود و اگـر هـفـتـگـى مـمـكـن نـشـد، دهـه اول محرم ترك نشود.
ديـگـر آنـكـه ، اگـر چـه ايـن حرفها آهن سرد كوبيدن است ، ولى بنده لازم است بگويم ، اطـاعـت والدين ، حسن خلق ، ملازمت صدق ، موافقت ظاهر با باطن و ترك خدعه و حيله و تقدم در سلام و نيكويى كردن با هر بر و فاجر، مگر در جايى كه خدا نهى كرده . اينها را كه عـرض كـردم و امـثـال ايـنـهـا را مـواظـبـت نـمـايـيـد! الله الله الله كـه دل هيچ كس را نرنجانيد!

تا توانى دلى به دست آور

دل شكستن هنر نمى باشد

و عن تقرير الاحقر،
على بن الحسين الطباطبايى

(محل مهر)
در زيـر وصـيت نامه ، مرحوم سيد هاشم حداد، آيت الله شيخ عباس هاتف قوچانى ، آيت الله سـيـد جـمـال مـوسـوى گـلپـايـگانى و آيت الله عبدالنبى عراقى آن را تاييد نموده و به درستى آن گواهى داده اند.

فرزندان آيت الله سيد على قاضى طباطبايى
فرزندان ذكور آن مرحوم عبارتند از:
1. سـيـد تـقـى ؛ 2. سـيـد مـهدى ؛ 3. سيد محمد حسن ؛ 4. سيد كاظم ؛ 5. سيد جواد؛ 6. سيد باقر، 7. سيد محمد على ؛ 8. سيد صادق 9. سيد جعفر؛ 10. سيد آقا.
و دامادهاى ايشان عبارتند از:
1.آيـت الله سـيـد عـلى عـيـنكى طباطبايى ؛ 2. آيت الله ميرزا ابراهيم شريفى ؛ 3. آيت الله شيخ محمد سرابى ؛ 4. سيد كاظم رفيقى ؛ 5. ميرزا محمد حسين تبريزى .

6 - تاءليفات ، اشعار، نامه ها
مقدمه
هـمـان طـور كـه پـيش از اين بيان شد، آيت الله العظمى قاضى بخشى از قرآن را تفسير نـمـوده بودند و نيز تاءليفاتى در فقه و اصول داشتند كه متاسفانه بيشتر آنها از بين رفـتـه اسـت . يـكـى از نـوشـتـه هـاى به جا مانده از ايشان ، تعليقه اى بر كتاب ارشاد، تـاءليـف شـيـخ مـفـيـد - اعـلى الله مـقـامـه الشـريـف - و نـيـز شـرح حـال مـؤ لف آن كـتـاب وزيـن است كه در دوران جوانى به زبان عربى نگاشته شده و در ابـتـداى هـمـان كـتـاب بـه چـاپ رسـيـده اسـت . در ايـنـجـا مـتـن شـرح حال شيخ مفيد به قلم مرحوم آيت الله قاضى طباطبايى قدس سره را مرور مى كنيم .

شرح حال شيخ مفيد (قدس سره )
هـو الشـيـخ الامـام ابـو عبدالله محمد بن النعمان بن عبدالسلم بن جابر بن النعمان بن سـعـيـد بـن جبير بن وهيب بن بلال بن اوس بن سعيد بن سنان بن عبدالدار بن الرباب بن فطر بن زياد بن الحرث بن مالك بن ربيعة بن كعب بن الحرث بن كعب بن علة بن جلد بن مـالك بـن ازد بـن زيـد بـن كـهلان بن سبا بن يشجب بن يعرب بن قحطان . ذكر هذا النسب تـلمـيـذه ابـوالعـبـاس ، احـمـد بـن عـلى بـن احـمـد بـن العـبـاس النـجـاشـى صـاحـب كـتـاب الرجـال - رحـمـة الله تـعـالى - و نـقـله عـنـه فـى مـجـالس المـؤ مـنـيـن و الشـيـخ الجـليـل يوسف بن احمد بن ابراهيم البحرانى صاحب الحدائق فى كتاب المسمى بلؤ لؤ ة البحرين و قال العلامه - قدس الله تعالى سره العزيز - فى الخلاصة فى ترجمته : مـحـمد بن محمد بن النعمان ، يكنى ابا عبدالله و يلقب بالمفيد و له حكاية فى تسميته بـالمـفـيـد ذكـرنـاهـا فـى كـتـابـنـا الكـبـيـر و يـعـرف بـابـن المـعـلم ، مـن اجـل مـشـايـخ الشـيـعة و رئيسهم و استاذهم و كل من تاخر عنه استفاد منه و فضله اشهر من ان يـوصـف فى الفقه و الكلام و الرواية ؛ اوثق اهل زمانه و اعلمهم . انتهت رئاسة الامامية فى وقته اليه و كان حسن الخاطر دقيق الفطنة حاضر الجواب ؛ له قريب من مائتى مصنف صغار و كـبـار. مات قدس الله روحه ليلة الجمعة لثلاث خلون من شهر رمضان سنة ثلث عشرة و اربـع مـائة و كـان مـولده يـوم الحـادى عـشر من ذى القعده سنة ست و ثلاثين و ثلث مائة و قـيـل سـنـة ثـمان و ثلاثين و ثلاثمائة و صلى عليه الشريف المرتضى ، ابوالقاسم ، عـلى بـن الحـسـيـن بـمـيـدان الاشـنـان و ضـاق عـلى النـاس مع كبره و دفن فى داره سنين و نـقـل الى مـقـابـر قريش بالقرب من السيد الامام ابى جعفر عليه السلام عند الرجلين الى جانب قبر شيخه الصدوق ، ابى القاسم جعفر بن محمد بن قولويه . قلت : و قد ذكر ابـن ادريـس - رحـمـه الله تـعـالى - فـى آخـر السـرائر الحـكاية التى اشار اليها فى الخـلاصـة و مـلخـصـهـا انـه كـان فـى ايـام اشـتـغـاله عـلى ابـى عـبـدالله المـعـروف بالجعل فى مجلس على بن عيسى الرمانى فسال رجـل بـصـرى عـلى بـن عـيـسـى عـن يـوم الغـديـر و الغـار فـقـال : امـا خـبـر الغـار فدراية و اما خبر الغدير فرواية و الرواية ما توجب ما يوجبه الدرايـة . ثـم انـصـرف البـصـرى ؛ فـقـال المـفـيـد: مـا تـقـول فـى مـن قـاتـل الامـام العـادل ؟ قـال : كـافـر. ثـم اسـتـدرك و قـال : فـاسـق . قـال : مـا تـقـول فـى امـيـرالمـؤ مـنـيـن عـلى ؟ فـقـال : امـام . قـال : مـا تـقـول فـى طـلحـة و الزبـيـر و يـوم الجـمـل ؟ قـال : تـابـا. قـال : امـا خـبـر الجـمـل فـدرايـة و امـا خـبـر التـوبـة فـروايـة . فـقـال له : اءكـنـت حـاضـرا حـيـن سـاءلنـى البـصـرى ؟ قـال : نـعـم . فـدخـل مـنـزله و اخـرج مـعـه ورقـة قـد الصـقـهـا و قـال : اوصـلهـا الى شـيـخك ابى عبدالله فجاء بها اليه فقراها و هو يضحك ثم قـال : قـد اخـبرنى بما جرى بينك و بينه و لقبك بالمفيد. و يروى له قريب من هذا مع القاضى عبدالجبار المعتزلى و قال اليافعى فى تاريخه عند ذكر سنة ثلاث عشرة و اربـعـمـائة : و فـيـهـا تـوفى عالم الشيعة و امام الرافضة صاحب النصانيف الكثيرة ، شـيـخـهـم المـعـروف بـالمـفـيـد و بـابـن المـعـلم ايـضـا، البـارع فـى الكـلام و الجـدل و الفـقـه و كـان يـنـاظـر اهـل كـل عقيدة مع الجلالة و العظمة فى الدولة البويهية . قـال ابـن ابـى طـى : و كـان كـثـيـر الصـدقات عظيم الخشوع كثير الصلوة و الصوم خشن اللبـاس و قـال غـيره : و كان عضدالدوله ربما زار الشيخ المفيد و كان شيخا ربعة نحيفا اسـمـره . عاش ستا و سبعين سنة . و له اكثر من ماءتى مصنف و كانت جنازته مشهودة و شيعته ثـمـانـون الفـا مـن الرافـضـة و الشـيـعـة و اراح الله مـنـه . انـتـهى كلام اليافعى . اقـول : و هـذا الرجـل مـن اكـابـر العـامـة و مـتـعـصـبـهـم و قـد رايـت مـن آخـر كـلامـه مـا يـدل عـلى عـنـاده و شـدة بـغـضـه لمـثـل هذا الشيخ و مع ذلك لم يمكنه جحد مناقبه الدينية و الدنيوية و العلمية و العملية : فالان حق ان يقال كمال قال :

و مليحة شهدت لها ضراتها

و الفضل ما شهدت به الاعداء



و عـن الشـيـخ يـحيى بن البطرين الحلى - رحمة الله تعالى - فى كتاب نهج العلوم الى نـفـى المعدوم انه ذكر فى تزكية المفيد طريقين : احدهما صحة نقله عن الائمة الطاهرين بما هـو مـذكـور فـى تـضـاعـيـفـه مـن المـقـنـعـة و غـيـرهـا مـن كـتـبـه الى ان قـال : و امـا طـريـق الثـانـى فـى تـزكـيـتـه فـهـو مـا يـرويـه كافة الشيعة و يتلقاه بـالقـبـول من ان صاحب الامر - صلوات الله عليه و على آبائه - كتب اليه ثلاث كتب فى كل سنة كتابا و كان نسخة عنوان الكتاب : للاءخ السديد و المولى الرشيد الشيخ المفيد، ابـى عـبـدالله محمد بن محمد بن النعمان ، ادام الله اعزازه ! ثم ذكر بعض ما اشتملت عـليـه الكـتـب مـمـا يـدل عـلى عـلو شـانـه و ارتـفـاع مـقـامـه ؛ ثـم قـال : و هـذا اوفـى مـدح و تـزكـيـة و ازكـى ثـنـاء و نـظـريـة بقول امام الامة و خلف الائمة . انتهى .

و قال فى مجالس المؤ منين : هذه الابيات منسوبة الى صاحب الامر صلوات الله عليه و على آبائه - و وجدت مكتوبة على قبر الشيخ قدس ‍ سره

 

لا صـوت النـاعـى بـفـقـدك انـه يـوم عـلى آل الرسول عظيم
ان كنت قد غيبت فى جدث الثرى فالعدل و التوحيد فيك مقيم
و القائم المهدى يفرح كلما تليت عليك من الدروس علوم



قـال صـاحـب الحدائق بعد نقل هذه الابيات عنه : و ليس هذا ببعيد بعد خروج ما خرج عنه عـليـه السـلام فـى التـوقـيـقـات للشـيـخ المـذكـور المـشـتـمـلة عـلى مـزيـد التـعـظـيم و الاجـلال . ثـم ذكـر نـسـخ التـوقـيـقـات عـن الشـيخ ابى منصور، احمد بن ابى طالب الطبرسى فى كتاب الاحتجاج .
هـذا؛ و ان مناقب الشيخ - روح الله روحه - كثيره و فضائله جمة لا يتسع المقام ذكرها و انها مشهورة و فى القليل منها كفاية و الله ولى التوفيق .
بـخـش ديـگرى از نوشته هاى به جا مانده از مرحوم آيت الله سيد على قاضى طباطبايى ، اشعارى است كه به مناسبتهاى مختلف سروده اند، در اينجا بعضى از سروده هاى ايشان را نقل مى كنيم :

غديريه به زبان فارسى

شاد باش اى دل كه شاد آمد غدير هم مخورانده كه آيد دير دير
روزهايت زوجه نوروز است عيد ليلة القدر است شبها بى نظير
كى توانى مدح اين فرخنده گفت يا كه گردد لطف يزدان دستگير
بس درود كردگار اول بگوى تا شود مدح و ثنايت دلپذير
گفتمش اينجا دويى از جادويى است چشم خود سرمه نكردستى تو دير
پس غدير اى جان در او اسرارهاست نقطه او، عالم به گردش ‍ مستدير
مـدح مـداحـان عـالم آن اوسـت كـه فـرو مـانـد در اوعقل دبير
روز فـضـل و فـصـل و اصـل روزهـاسـت شـادى عـشـاق جـان ودل اسير
روز الطاف است از يزدان پاك فرشى از سندس ، لباسى از حرير
روز جنات است و غلمان و قصور سلسبيل جارى از عرش ‍ كبير
باغها از قدرت حق ساخته نه در او حَر و نه ضدش ‍ زمهرير

 

بازگو آخر چه بود اى جان دل
از چه از شادى نتانى گشت سير


كه پس از پيرى تو خندانى و خوش
اى عجب سور و سرور از كهنه پير


رو تو خاك خويش آماده بكن
تا يكى وردى كنى موى چو شير


گفت از آن شادم كه اللهم خداست
پس پيمبر احمد و حيدر وزير


از چه پژمان كردم و آشفته رنگ
مى رسد در سر بشارات بشير

پير بودم گشتم از يوسف جوان
كور بودم گشتم از نورش ‍ بصير


پس به ملك فقر عين سلطنت
مى ز يم به از كيان و اردشير


سر بنهفته همان ناگفته به
حوروش آن به كه باشد در ستير(134)


بانگ ناى و جنگ گوش و گاو و خر
خوش نيايد صوتشان صوت الحمير


هـمـچـو كـركـس كـو بـه مـردارى خـوش اسـت
هـسـت از لوز و شـكـر بـىميل و سير


لوز و شكر طوطى خوش لهجه است
كه شد از صوت حسن در دار و گير


اين چنين بدبخت و جيز و تنگ چشم
چون نيفتد از غدير اندر زحير


شرح نهج و آن حكايتها ببين
بشنوى تا شرشر شر شرير


با پيمبر يا كه قرآن مجيد
يا على كارى ندارند اين نفير(135)


جمله عالمهاى جاويد خداى
پيش اينان خورده تر از يك نقير(136)


خويش را مسكين رها كن زين مقال
حيف مى دان ياد سگ در نزد شير


خويش را مى كن فداى خاندان
حسبك الرحمن ذوالعرش ‍ الكبير

مرحوم قاضى اين اشعار را نيز در سن 20 سالگى سروده است :

وادى السلام ام بقيع الغرقد
اول اولى عدة الى الغد


فـيـه وصـى المـصـطـفـى و المـهـتـدى
فـىكل امر ذوالسبيل الارشد


لا هجعت عينى بغير ارضه
و ليتنى فى غيرها لم ارقد


تـطـايـرت قـلوبـنـا نـحـو الحـمـى
تـطـايـر الفـراشحول المرقد


يهيم قلبى نحوه منذ الجسا
كما تهيم النيب نحو المورد


اعـد سـاعـاتـى صـبـاحـا و مـسـا
يـا رب قـربل لرحيل موعدى

شعر زير نشان دهنده عشق و علاقه مرحوم آيت الله قاضى به نجف اشرف است :

مستنقع يشفى لظى الاكباد
ابرذ بعيش وفقوا برشاد


و اذا اخذت الكاس ثمة طمها
و على الحمى فاذكر و جيب فوادى


واذكر بها وقفاتنا و منازلا
و مرابعا فيها بجنب الوادى


و استنظرونا بالمآب فاننا
نرجو معاودة مع العواد


فـالقـرب بـعـد البـعـد احـلى مـطـعـمـا
و العـود احـمـد عـنـداهل البادى

...

نامه ها و دستورالعمل هاى عرفانى
آنـچـه پـيـش روى شـماست ، قطره اى از درياى معارف آن حكيم عارف و رهرو راهنما است كه بـراى گروهى از شاگردان خويش بيان مى فرمود تا نفوس آنان را از ظلمت ناسوت به عالم ملكوت پرواز دهد. اينك دريچه دل را بر مقدم نفس قدسى او مى گشاييم تا اندرزهاى ملكوتى زنگار را از قلبمان بزدايد و ما را جانى تازه بخشد.

بسم الله الرحمن الرحيم
الحـمـد لله رب العـالمـيـن و الصـلوة و السـلام عـلى الرسـول المبين و وزير الوصى الامين و ابنائهما الخلفاء الراشدين و الذرية الطاهرين و الخلف الصالح و الماء المعين ، صلى الله و سلم عليهم اجمعين !

تنبه فقد و افتكم الاشهر الحرم
تيقظ لكى تزداد فى الزاد و اغتنم


فقم فى لياليها و صم فى نهارها
لِشكر اله تم فى لطفه و عم


و لا تـهـجـعـن فـى الليـل الا اقـله
تـهـجـذ و كـم صـب مـن الليل لم ينم


و رتل كتاب الحق و اقراه ماكثا
باحسن صوت نوره يشرق الظلم


فلم تحظ بل لم يحظ قط بمثله
و اخطا من غير الذى قلته زعم


و سـلم عـلى اصـل القـران و فـضـله
بـقـيـة ال الله كن عبده السلم


فـمـن دان للرحـمـن فـى غـيـر حـبـهـم
فـقـد صل فى انكاره اعظم النعم


فحبهم حب الاله استعذ به
هم العروة الوثقى فبالعروة اعتصم


و لا تك باللاهى عن القول و اعتبر
معانيه كى ترقى الى ارفع القمم


عـليـك بـذكـر الله فـى كـل حالة
و لا تن فيه لا تقل كيف ذا و كم


فهذا حمى الرحمن فادخل مراعيا
لحرمانه فيهما و عظمه و التزم


فمن يعتصم بالله يهد صراطه
فان قلت ربى الله يا صاح فاستقم

قـال عـز مـن قـائل : و من يعتصم بالله فقد هدى الى صراط مستقيم (137) و قال : واستقم كما امرت (138) و قال جـل جـلاله العـظـيـم : ان الذيـن قـالو ربـنـا الله ثـم اسـتـقـامـو تتنزل عليهم الملائكة ...(139)
انـتـبـهوا اخوانى الاءعزة - وفقكم الله لطاعته ! - فقد دخلنا فى حمى الاشهر الحرم ؛ فما اعـظـم نـعـم البـارى عـليـنـا و اتـم ! فـالواجـب عـليـنـا قـبـل كـل شـى ء التـوبـة بـشروطها اللازمة و صلواتها المعلومه ثم الاحتماء من الكبائر و الصغائر بقدر القوة . فليلة الجمعة او يوم الاحد تصلون صلوة التوبة ليلة الجمعة او نـهـارهـا، ثـم يـعـيـدونـهـا يوم الاحد فى اليوم الثانى من الشهر، ثم تلتزمون المراقبة الصـغـرى و الكـبـرى و المـحـاسبة و المعاقبة بما هو احرى ، فان فيها تذكرة لمن اراد ان يـتـذكـر او يخشى ، ثم اقبلوا بقلوبكم و داووا امراض ذنوبكم و هونوا بالاستغفار خطوب عيوبكم و اياكم و هتك الحرمات ! فان من هتك - و ان لم يهتك الكريم عليه - فهو مهتوك .
و انـى يـرجـى النـجـاة لقـلب ارتـبـكـت فـيـه الشـكـوك حـتـى يـسـلك سـبـيـل المتقين و يشرب من الماء المعين مع المحسنين و الله المستعان على نفسى و انفسكم و هو خير معين .
1. عليكم بالفرائض فى احسن ... اوقاتها و هى مع نوافلها الاحدى و الخمسين ... فان لم تـتـمـكـنـوا فـبـاءربـع و اربـعـيـن و ان مـنـعـتـكـم شـواغـل الدنـيـا فـلا اقل من صلوة الاوابين .
2. امـا صـلوة الليـل فـلا مـحـيـص عـنـهـا عـنـد المـؤ مـنـيـن و العـجـب مـمـن يـروم مـرتـبـة مـن الكمال و هو لا يقوم الليال و ما سمعنا احدا نال مرتبة منه الا بقيامها.
3. و عـليـكـم بـقـراءة القرآن الكريم فى الليل بالصوت الحسن الحزين ؛ فهو شراب المؤ منين .
4. و عـليـكـم بـالتـزام الاوراد المـعـتـادة التـى هـى بـيـد كـل واحـد مـنـكـم ... و السـجـدة المعهودة من خمسمائة الى الف و زيارة المشهد الاعظم لمن كان مجاورا كل يوم و اتيان المساجد المعظمة ما امكن و كذا سائر المساجد؛ فان المومن فى المسجد كالسمكة فى الماء.
5. و لا تتركوا بعد الصلوات المفروضات تسبيحة الصديقة صلوات الله عليها... فانها من الذكر الكبير... و لا اقل فى كل مجلس دورة .
6. و مـن اللازم المـهـم الدعـاء لفـرج الحـجـة صـلوات الله عـليـه فـى قـنـوت الوتـر، بـل فـى كـل يـوم و فـى جـمـيـع الدعـوات و قـراءة الجـامـعـة فـى كل يوم جمعة ؛ اعنى الجامعة المشروحة المعروفة .
7. و لا تكون التلاوة اقل من جزء.
8. و اكـثروا من زيارة الاخوان الابرار، فانهم الاخوان فى الطريق و الرفيق فى المضيق و زيارة القبور فى النهار غبا و تزوروا ليلاة .
مـا لنـا و للدنـيـا! قـد غـرتـنـا و شـغـلتـنـا و اسـتـهـوتـنـا ليـسـت لنـا؛ فـطـوبـى لرجال ابدانهم فى الناسوت و قلوبهم فى اللاهوت ! اولئك الاقلون عددا...
اقول ما تسمعون .... و استغفر الله .

سلخ ج 2/1357 ه .
نـوشته زير پاسخ مرحوم آيت الله سيد على قاضى طباطبايى به نامه مرحوم ، آيت الله سيد حسن الهى ، برادر علامه بزرگوار، آيت الله طباطبايى مى باشد.

بسم الله الرحمن الرحيم
بعد حمد الملك العلام و الصلوة و السلام على سيد الانام و اله الكرام

و قد كان قلبى قبل ذا عنك لاهيا
و لكنه شوقته فتشوقا


فـلا تـعـجـلن ، لا تـبـخـلن و تـوكـلن
و رفـقـا لعل الله يجعل مرفقا!


و لا تعجلن فالامر قسم مقدر
سياتيك ما ترضى و تاخذ فى الرقى


توكل ... الا ترى
كفايته من قد توكل و اتقى ؟


اليك كتاب الحق فاقراه ماكثا
لترقى به حتى تلذذ باللقا


و فـى الصـبـح فـاسـجـد شـاكـرا و مـسـبـحـا
تـراك تـراب الارض للاصل ملصقا

عـزيـز دلم ! مـورخـه هـفـتـم شـوال كـه هـشت در بهشت را تنقيح و لآلى درر علوم و معارف را تصفيه و تجليه و تلميح و اشكالات عويصه را به لسان فصيح اشارت و رسيدن بعض احـوال شـريـفه را بشارت و در سكوت از جواب فى الجمله هم از خسارت خائف است و لابد است هر چه باشد دو سه كلمه جواب به نحو اختصار عرض شود.
اولا خـودتـان مـى دانـيد - والا بدانيد - كه اين مطلب فى الحضور به نحو اشاره القا مى شـود... در نـوشتن كه احتمال مى رود به غير اهل برسد و تمام مطالب حضرت عالى را در ايـن چـنـد بـيـت جـواب عـرض شـد و فـى الجـمـله بـيـانـى لازم اسـت ، ذكـر بـعـضـهـم قـال : كـنـت اتـعـبـد فـى مـكـان خـال اذ دخـل عـلى احـد فـذعـرت مـنـه فـقـال لى : لا تـخـف ؛ فـان مـن انـس بـالله لا يـخـاف فـقـلت : يـا سـيـدى ! بـمـاذا يصير الابـدال ابـدالا؟ فـقـال : بـالسـت الذى ذكـرنـا و مـنـهـا التوكل ... و الله حسبك و كفى .
بـلى ، كـارى كـه شـده زود بـه آن كـلمـه جـليـله چـسـبـيـده ايد. بهتر است به اذكار مركبه بـرگـرديـد. در پـارچـه كـاغـذى عـلى حـده عـرض مـى شـود و بـعـد از قـدرى حـصـول اسـتـعـداد هـم تـرقـى بـه جـور ديگر است كه عرض مى شود. به اين كلمه جليله مراجعه ننماييد تا استعداد كامل شود. از تربيتى كه آگاهان فرموده اند نمى شود تخلف نـمود و حرف را بر خود راه ندهيد و عجله هم ننماييد و رفق را شعار خود نماييد و از... به دادن ديگران مضايقه نيست ، الا اينكه محل را ملاحظه نماييد؛ تا طلب صادق نديديد ندهيد و اذاعـه اسـرار حرام است و اجازه ديگر لازم نيست و بنده به قرآن كريم استخاره نمى كند و تـمام طريق ، توسل به ائمه اطهار با توجه تام به مبدء است . چون كه صد آمد، نود هم پـيـش مـاست و با دراويش و طريقه آنها كارى نداريم . طريقه ، طريقه علما و فقهاست به صـدق و صـفا. بلى ، صحبت ... لازم است ؛ اگر نشد، مكاتبه ، و دستور كلى به مراجعات كـثـيـره مـعـلوم شـود و يك دفعه دادنش چطور مى شود؟ و كتابها را به پست ندهيد و هر كه چـرنـد بـاشـد، قيمتش از... و بنده در مدرسه هندى نيست . نوشتن اسم بنده روى پاكت ... و كـاغـذ... و اخـوى و اولاد گـرامـش سـلام مـا،... يـك نـفـر مـخـل نـامـحـرم تـشـريـف دارد، حـال بـنـده ببينيد چه است ! كاغذ را جورى مى گردانم كه او نبيند... خيلى عفو فرماييد...
در انتهاى نامه ، مطالب را با ابياتى از محى الدين عربى به پايان رسانده اند:

فديتك لو عرضت عليك شوقى
يمل السمع من طول الكلام


فانى ... كشمس
لقد كسفت و صارت فى ظلام

بسم الله الرحمن الرحيم
الحـمـد لله المـلك العـلام و الصـلوة و السـلام عـلى السـيـد المرسل و آله الكرام الفخام .

و بـعـد... جـعـلت فـداك ! در رقيمه فخيمه قلمى شده بود كه اگر مطالب علمى عرفانى باشد، به جناب عالى عريضه نگار شود، والا منتظر جواب نيستيد. اين فرمايش از صفاى ذات مـلكـوتـى آن جناب است ، ولى واضح است كه مطالب عاليه در طى مراتب جاريه به نحو اشاره به اهلش معلوم است .

وه چه خوش باشد كه سر دلبران
گفته آيد در حديث ديگران


فـانـظـر الى الذكـر الحـكـيـم و سـره
ذكـر و عـن هـم الجهول مكنم


قصص و اخبار و ذكر جهنم
او جنة و نعيمها لا يعدم


حكم و احكام و ذكرى مؤ من
او كافر و منافق لا يسلم


ما فيه من شى ء سوى توحيده
من لم يكن من اهله لا يعلم

خود را به شعر مقيد نمودن ، زشت است .
عزيز دلم ! الطرق الى الله - جل اسمه - بعدد انفس الخلائق او انفاسها.
عـرض مـى شود كسانى را كه به جهت ضعف و عدم استعداد قوه خياليه كه مسكنش دماغ است كـشـف حـجـب ... خـياليه تعذر يا تعسر دارد، مناسب يا متعين است كه پس از فراغ از مزاوات اعـمـال بـدنـيـه ، مـن الصـلوة و الصوم و الحج و الخمس و اشباهها، به عوالم قلبيه اخـتـياريه ، مثل ترك اراده به قدر طاقت و دوام حضور و ترك هم و غم و سرور و اشباه آنها بپردازد و كم كم در خود فرا گرفته تا ملكه شود - ان شاء الله تعالى - و لازم است مع ذلك حـال كـه رفـيـق و هـمـسـفـر نـيـسـت ، كـتـاب يـا كـتـابـهـا مثل آن كتاب كه در نجف نداشتيد داشته باشيد كه جوهر ملكه ... اعظم است .

اى ضياء الحق حسام الدين زاد
اوستادان جهان را اوستاد

و السلام عليكم و رحمة الله

بسم الله الرحمن الرحيم
الى حضرة الولى الحميم و الاخ الكريم ، آشيخ ابراهيم ، رزقه الله الرشاد و التسليم
و امـا بـعـد حـمـد الله الملك العلام و الصلوة و السلام على سيد رسوله و آله الكرام سادة الانام .

بلغ الكتاب و بشر الاصحاب
عمرى و ان شفاءنا لكتاب


فكتابنا فى طيه لمراتع
و مراجع لاولى النهى اخصاب


عميت عيون لا تراها انهم
صم و بكم ما لهم الباب

...

والطالبون من الكتاب ربوعه
فى خصب عيش ما له اجداب


حلو المذاق و لا تمر بمرة
الا حلت و اولئك الانجاب


ولننظر الاسما و ما اسمى بها
... علم ما لها اسباب


فاسمى مع اسمك واحد فاعرف به
ان كان فيك من الطهور شراب


و لباسمى العالى السمى لعبرة
فيها اعتبر هب اننى مغتاب


فاصفح هويت عن العذول تكرما
ما عندنا للعادلين خراب