[1]. سوره ى آل عمران، آيه ى 185.
[2]. سوره ى مومنون، آيه ى 112.
[3]. ر.ك: عبدالله جوادى آملى، معاد در قرآن، ج 4، ص 90، و محمدحسين طباطبايى،
الميزان. ج 15، ص 72.
[4]. سوره ى جاثيه، آيه ى 26.
[4]. ر.ك: عبدالله جوادى آملى، همان، ص 72 ـ 73 و معاد، ص 162 ـ 163، و محمد
حسين طباطبايى، همان، ج 14، ص 27. حديث عبارت است از: «اِنَّ اوحش مايكون هذا الخلق
فى ثلاثة مواطن: يوم ولد ويخرج من بطن امِّه فيرى الدّنيا و يوم يموت فيعاين الاخرة
واهلها، و يوم يبعث فيرى احكاماً لم يرها فى دار الدنيا و قد سلّم الله عزوّجل على
يحيى فى هذه الثلاثة المواطن و آمن روعته فقال «و سلام عليه يوم ولد و يوم يموت و
يوم يبعث حيّاً» و قد سلّم عيسى بن مريم على نفسه فى هذه الثلاثة المواطن فقال
«والسلام على يوم ولدت و يوم اموت و يوم ابعث حيّاً».
[5]. سوره ى مريم، آيه ى 15.
[6]. سوره ى آل عمران، آيه ى 185 و سوره ى حديد، آيه ى 20.
[7]. سوره ى توبه، آيه ى 38.
[8]. سوره ى عنكبوت، آيه ى 64.
[9]. نهج البلاغه، خطبه ى 203.
[10]. همان، حكمت 103.
[11]. ابن ابى جمهور احسائى، عوالى اللآلى، ج 1، ص 267.
[12]. نهج البلاغه، حكمت 131.
[13]. ر.ك،: مرتضى مطهرى، مجموعه آثار، ج 16، ص 583.
[14]. ر.ك: عبدالله جوادى آملى، معاد در قرآن، ج 4، ص 58، و محمد تقى مصباح
يزدى، راهيان كوى دوست، ص 132.
[15]. ر.ك: عبدالله جوادى آملى، معاد در قرآن، ج 4، ص 181 و ده مقاله پيرامون
مبدأ و معاد، ص 299; مرتضى مطهرى، مجموعه آثار، ج 2، ص 505 و ج 4، ص 625; محمد حسين
طباطبايى، الميزان، ج 16، ص 252 ـ ذيل آيه ى 11 از سوره ى سجده و شيعه در اسلام، ص
155; جعفر سبحانى، اصالت روح از نظر قرآن، ص 47 و راه خداشناسى و شناخت صفات او، ص
514.
[16]. ر.ك: عبدالله جوادى آملى، معاد در قرآن، ج 4، ص 181 ـ 182 و ده مقاله
پيرامون مبدأ و معاد، ص 303; مرتضى مطهرى، مجموعه آثار، ج 2، ص 505 ـ 506; محمد
حسين طباطبايى، همان، ص 252 و ج 7، ص 130 و انسان از آغاز تا انجام، ص 65 ـ 66;
محمد تقى مصباح يزدى، آموزش عقايد، ص 358 ـ 359 و معارف قرآن ص 450 ـ 451 و جعفر
سبحانى، آئين و هابيّت، ص 236 ـ 241.
[17]. ر.ك: جعفر سبحانى، منشور جاويد، ج 9، ص 210 ـ 211 و الالهيات، ج 4، ص 222
و مرتضى مطهرى، مجموعه آثار، ج 4، ص 51.
[18]. ر.ك: جعفر سبحانى، اصالت روح از نظر قرآن، ص 34 ـ 35.
[19]. ر.ك: محمد حسين طباطبايى، شيعه در اسلام، ص 152 و الميزان، ج 7، ص 130، ج
2، ص 113، ج 1، ص 350 ـ 352 و 365; عبدالله جوادى آملى، ده مقاله پيرامون مبداء و
معاد، ص 307 و معاد در قرآن، ج 4، ص 175 ـ 177 و صورت و سيرت انسان در قرآن، ج 14،
ص 214; محمد تقى مصباح يزدى، آموزش عقايد، ص 349 ـ 350; جعفر سبحانى، اصالت روح از
نظر قرآن، ص 35.
[20]. ر.ك: محمد تقى مصباح يزدى، ره توشه، ج 1، ص 39 ـ 40، و معارف قرآن، ج 1 ـ
3، ص 451. ر.ك: محمد حسين طباطبايى، الميزان، ج 11، ص 273.
[21]. سوره ى زمر، آيه ى 42.
[22]. سوره ى انعام، آيه ى 60.
[23]. ر.ك: محمد حسين طباطبايى، همان، ج 17، ص 269، ج 7، ص 130، ج 11، ص 273;
مرتضى مطهرى، مجموعه آثار، ج 4، ص 646 ـ 647 و جعفر سبحانى، معاد انسان و جهان، ص
81 ـ 82.
[24]. عبدالله جوادى آملى، حيات حقيقى انسان در قرآن، ج 15، ص 49 ـ 50.
[25]. عبدالله جوادى آملى، معاد در قرآن، ج 4، ص 185 ـ 186، محمد باقر مجلسى،
بحار الانوار، ج 6، ص 154.
[26]. ر.ك: عبدالله جوادى آملى، صورت و سيرت انسان در قرآن، ج 14، ص 216.
[27]. محمد حسين طباطبايى، انسان از آغاز تا انجام، ص 63.
[28]. عبدالله جوادى آملى، صورت و سيرت انسان در قرآن، ج 14، ص 217 و 220.
[28-1]. ر.ك: جعفر سبحانى، منشور جاويد، ج 9، ص 212 ـ 213 و الالهيات، ج 4، ص 223
ـ 224.
[28-2]. ر.ك: جعفر سبحانى، منشور جاويد، ج 9، ص 255 ـ 257 و مرتضى مطهرى، مجموعه
آثار، ج 1، ص 532 ـ 533.
[28-3]. سوره ى احقاف، آيه ى 3.
[28-4]. محمد حسين طباطبايى، الميزان (ترجمه)، ج 18، ص 284.
[28-5]. ر.ك: محمد تقى مصباح يزدى، آموزش عقايد، ص 403 ـ 404; جعفر سبحانى، منشور
جاويد ج 9، ص 213 ـ 214 و عبدالله جوادى آملى، معاد در قرآن، ج 4، ص 189 ـ 190.
[28-6]. سوره ى انبياء، آيه ى 35; سوره ى آل عمران، آيه ى 185.
[28-7]. سوره ى انبياء، آيه ى 34.
[28-8]. شايان ذكر است كه آيت الله مصباح يزدى كلى بودن قانون مرگ براى همه ى
جانداران جهان را از همين آياتى كه اختصاص به انسان دارد استفاده كرده است. ايشان
مى گويد: قرآن مجيد تأكيد مى فرمايد كه همه ى انسان ها (بلكه همه ى جانداران)
خواهند مرد و در اين عالم هيچ كس جاودانه نخواهد زيست. (آيات: الرحمن / 26، آل
عمران / 185، دهر / 30، انبياء / 34) بنابراين مى توان مردن را يك قانون كلّى و
استثناناپذير براى همه ى جاندارانِ جهان دانست. آموزش عقايد، ص 403 ـ 404.
[29]. ر.ك: محمد تقى مصباح يزدى، اخلاق در قرآن، ج 2، ص 153 ـ 166 و جعفر
سبحانى، منشور جاويد، ج 9، ص 214 ـ 215.
[30]. ر.ك: محمد تقى مصباح يزدى، همان، ص 153 ـ 173; جعفر سبحانى، الالهيات، ج
4، ص 224; مرتضى مطهرى، عدل الهى، ص 205 ـ 211 و محمد تقى جعفرى، مجموعه مقالات، ص
281 ـ 292.
[31]. محمد تقى جعفرى، عرفان اسلامى، ص 76 ـ 77، و مثنوى معنوى، ج 8، ص 405 ـ
406.
[32]. ر.ك: محمد تقى مصباح يزدى، همان، ص 171 ـ 174.
[33]. ر.ك: محمد حسين طباطبايى، الميزان، ج 19، ص 267 ـ 268; عبدالله جوادى
آملى، تسنيم، ج 5، ص 562 و جعفر سبحانى، منشور جاويد، ج 9، ص 215، و الالهيات، ج 4،
ص 224.
[34]. سوره ى مائده، آيه ى 18.
[35]. سوره ى جمعه، آيه ى 6 ـ 7.
[36]. ر.ك: محمد حسين طباطبايى، الميزان، ج 19، ص 267; مرتضى مطهرى، آشنايى با
قرآن، ج 7، ص 60 ـ 72 و جعفر سبحانى، منشور جاويد، ج 9، ص 215 ـ 216.
[37]. ر.ك: مرتضى مطهرى، همان، ص 60 ـ 71.
[38]. ر.ك: محمد تقى مصباح يزدى، اخلاق در قرآن، ج 2، ص 174 ـ 176، و مرتضى
مطهرى، همان، ص 72 ـ 73.
[39]. ر.ك: عبدالله جوادى آملى، تسنيم، ج 5، ص 568 ـ 572.
[40]. ر.ك: همو، ياد معاد، ص 181 ـ 187; محمد تقى مصباح يزدى، بردرگاه دوست، ص
246 ـ 247; محمد تقى جعفرى، ترجمه و تفسير نهج البلاغه، ج 20، ص 282 ـ 283.
[41]. ر.ك: محمد تقى مصباح يزدى، بردرگاه دوست، ص 246 ـ 248، و محمد تقى جعفرى،
ترجمه و تفسير نهج البلاغه، ج 20، ص 282 ـ 283.
[42]. ر.ك: محمد حسين طباطبايى، مجموعه مقالات، ج 2، ص 130، و محمد تقى مصباح
يزدى، پند جاويد، ص 286.
[43]. ر.ك: محمد حسين طباطبايى، همان، ص 132.
[44]. ر.ك: محمد حسين طباطبايى، همان، ص 132 ـ 134; محمد تقى مصباح يزدى، پند
جاويد، ص 285 ـ 289 و پندهاى امام صادق به ره جويان صادق، ص 157 و ره توشه، ج 2، ص
110 ـ 112; جعفر سبحانى، معاد انسان و جهان، ص 17; عبدالله جوادى آملى، معاد در
قرآن، ج 4، ص 22، 24، 29 ـ 30 و 34 و ياد معاد، ص 99، 101 و 112، و محمد تقى جعفرى،
ترجمه و تفسير نهج البلاغه، ج 10، ص 131 ـ 133.
[45]. سوره ى بقره، آيه ى 45 ـ 46.
[46]. عبدالله جوادى آملى، معاد در قرآن، ج 4، ص 52 ـ 53.
[47]. ر.ك: جعفر سبحانى، معاد انسان و جهان، ص 19
[48]. ر.ك: محمد حسين طباطبايى، مجموعه مقالات، ج 2، ص 132; محمد تقى جعفرى،
ترجمه و تفسير نهج البلاغه، ج 10، ص 133، و عبدالله جوادى آملى، مراحل اخلاق در
قرآن، ج 11، ص 130 ـ 131.
[49]. سوره ى زمر، آيه ى 42
[50]. سوره ى سجده، آيه ى 11
[51]. سوره ى انعام، آيه ى 61
[52]. ر.ك: محمد حسين طباطبايى، الميزان، ج 7، ص 132، ج 17، ص 269، ج 20، ص 182
ـ 184; محمد تقى مصباح يزدى، آموزش عقايد، ص 404 ـ 405 و معارف قرآن، ج 1 ـ 3، ص
450 ـ 451; جعفر سبحانى، محاضرات الالهيات، ج 4، ص 231 ـ 232 و منشور جاويد، ج 9، ص
229 ـ 231; محمد تقى جعفرى، ترجمه و تفسير نهج البلاغه، ج 20، ص 297 ـ 300; مرتضى
مطهرى، آشنايى با قرآن، ج 3، ص 117 ـ 119.
[53]. آيت الله جوادى آملى از همين آيات سه گانه (زمر / 42، سجده / 11، انعام /
61) براى تبيين وجود اختلاف در قابض ارواح به لحاظ اختلاف مراتب انسانى استفاده
كرده اند، ولى علامه طباطبايى (ره) با توجه به روايتى از اميرالمؤمنين (عليه
السلام) كه درباره ى همين آيات سه گانه وارده شده است، وجود اختلاف رابرداشت فرموده
اند.
[54]. در كتاب توحيد صدوق روايتى از اميرالمؤمنين(عليه السلام) آمده كه در آخر
آن روايت حضرت مى فرمايد: «... وانما يكفيك ان تعلم ان الله المحيى المميت و انه
يتوفّى الانفس على يدى من يشاء من خلقه من ملائكته و غيرهم» آن گاه حضرت علامه
طباطبايى (ره) فرموده اند: از ظاهر عبارت «غيرملائكه» در كلام امام برمى آيد كه
خداوند سبحان گاهى نفوس را به دست غيرملائكه «توفّى» مى كند. چنين معنايى غريب به
نظر مى رسد. ممكن است مراد از «غيرملائكه» بعضى از اولياى مقرّب باشد كه از لحاظ
مرتبه از ملائكه نيز بالاترند و هم ممكن است مراد آن باشد كه خداوند گاه بعضى نفوس
را خود بدون هيچ گونه واسطه اى از ملائكه توفى مى نمايد گرچه مرجع هر دو احتمال يكى
است.» آن گاه علامه در آخر با تعبير «بالجمله» هر سه مرتبه ى اختلاف قبض روح را
بيان مى كنند. ر.ك: انسان از آغاز تا انجام، ص 67 ـ 68.
[55]. ر.ك: محمد حسين طباطبايى، انسان از آغاز تا انجام، ص 66 ـ 68، عبدالله
جوادى آملى، صورت و سيرت انسان در قرآن، ج 14، ص 228 ـ 229.
[56]. ر.ك: الحويزى، تفسير نورالثقلين، ج 4، ص 226.
[57]. ر.ك: محمد تقى مصباح يزدى، معارف قرآن، ص 244 ـ 246; محمد حسين طباطبايى،
الميزان، ج 17، ص 13 و رسائل توحيدى، ص 194.
[58]. ر.ك: محمد حسين طباطبايى، الميزان، ج 17، ص 13.
[59]. سوره ى مريم، آيه ى 17.
[60]. ر.ك: محمد حسين طباطبايى، الميزان، ج 14، ص 36 ـ 40، و عبدالله جوادى
آملى، سيره ى پيامبران در قرآن، ج 7، ص 365.
[61]. ر.ك: عبدالله جوادى آملى، صورت و سيرت انسان در قرآن، ج 14، ص 319.
[62]. ر.ك: محمد حسين طباطبايى، انسان از آغاز تا انجام، ص 66 ـ 67، و شيخ صدوق،
من لا يحضره الفقيه، ج 1، ص 134.
[63]. ر.ك: جعفر سبحانى، منشور جاويد، ج 9، ص 218; محمد تقى مصباح يزدى، آموزش
عقايد، ص 405، و عبدالله جوادى آملى، معاد در قرآن، ج 4، ص 204.
[64]. سوره ى نحل، آيه ى 32.
[65]. ر.ك: عبدالله جوادى آملى، معاد در قرآن، ج 4، ص 199 ـ 200، و شيخ صدوق، من
لا يحضره الفقيه، ج 1، ص 135.
[66]. ر.ك: عبدالله جوادى آملى، همان، ص 205 ـ 207.
[67].سوره ى انفال، آيه ى 50.
[68]. ر.ك: محمد تقى مصباح يزدى، آموزش عقايد، ص 405; جعفر سبحانى، منشور جاويد،
ج 9، ص 218، و عبدالله جوادى آملى، معاد در قرآن، ج 4، ص 204 ـ 205.
[69]. ر.ك: عبدالله جوادى آملى، همان، ص 205.
[70]. سوره ى فرقان، آيه ى 22.
[71]. سوره ى نساء، آيه ى 97.
[72]. سوره ى انعام، آيه ى 93.
[73]. ر.ك: محمد تقى جعفرى، ترجمه و تفسير مثنوى معنوى، ج 6، ص 271 ـ 272.
[74]. سوره ى آل عمران، آيه ى 154.
[75]. ر.ك: عبدالله جوادى آملى، صورت و سيرت انسان در قرآن، ج 14، ص 215 ـ 220.
[76]. سوره ى انعام، آيه ى 94.
[77]. ر.ك: عبدالله جوادى آملى، معاد در قرآن، ج 4، ص 89.
[78]. عبدالله جوادى آملى، مراحل اخلاق در قرآن، ج 11، ص 125.
[79]. نكاتى درباره ى «تقديرالهى»: الف) تقدير به ايجاد علل ناقصه برمى گردد;
يعنى خداوند مقدماتى را ايجاد مى كند كه در پيدايش يك پديده مؤثرند و وجود آن پديده
متوقّف بر همان مقدمات است. ب) تقدير تغييرپذير است. گاهى بعضى مقدمات يك شىء به
وجود مى آيند،ا ئولى مقدمات ديگر بدان ضميمه نمى شوند، يعنى موانعى وجود دارد كه
مانع انضمام مقدمات ديگر به مقدمات موجود اوّلى مى گردد كه در اين هنگام پديده محقق
نمى شود. ج) تقدير مرحله ى اندازه گيرى و فراهم نمودن اسباب و زمينه ى كار است.
ر.ك: محمد تقى مصباح يزدى، معارف قرآن (3ـ1)، ص 209 ـ 210; جعفر سبحانى، الالهيات،
ج 2، ص 183 ـ 187; محمد حسين طباطبايى، رسائل توحيدى، ص 91; مرتضى مطهرى، مجموعه
آثار، ج 1، ص 381 ـ 383 و محمد حسين طباطبايى، شيعه در اسلام، ص 124 ـ 125.
[80]. نكاتى درباره ى «قضاى الهى»: مرحله ى قضاى الهى (به خلاف مرحله ى قَدَر
الهى كه مرحله ى اندازه گيرى و فراهم نمودن اسباب و زمينه ى كار بود) مرحله ى
پايانى و يك سره شدن كار است و لذا تقدير الهى هميشه قبل از قضاى الهى است و جزء
مقدمات انجام كار محسوب مى شود. اگر پديده اى تمام اجزاى علّت تامّه اش محقق نشده
باشد، در مرحله قَدَر به سر مى برد و قابليّت تغيير را دارد، ولى هنگامى كه به
مرحله ى نهايى مى رسد و قطعى مى گردد، ديگر حالت انتظارى نخواهد داشت و به مرحله ى
اتمام رسيده و آن پديده محقق مى شود. از اين مرحله ى نهايى به «قضاى الهى» تعبير مى
كنند. ر.ك: محمد تقى مصباح يزدى، معارف قرآن (3ـ1)، ص 215; جعفر سبحانى، الالهيات،
ج 2، ص 183 ـ 187; محمد حسين طباطبايى، شيعه در اسلام، ص 123 ـ 125 و رسائل توحيدى،
ص 91، و مرتضى مطهرى، مجموعه ى آثار، ج 1، ص 381 ـ 383.
[81]. ر.ك: محمد تقى مصباح يزدى، معارف قرآن (3ـ1)، ص 212 ـ 214; جعفر سبحانى،
منشور جاويد، ج 9، ص 224 ـ 225 و الالهيات، ج 4، ص 228، 229; محمد حسين طباطبايى،
الميزان، ج 7، ص 9، و محمد تقى جعفرى، ترجمه و تفسير نهج البلاغه، ج 13، ص 18 ـ 19.
[82]. سوره ى منافقون، آيه ى 11.
[83]. ر.ك: محمد حسين طباطبايى، رسائل توحيدى، ص 186; عبدالله جوادى آملى، حكمت
ا ئعبادات، ص 218; محمد تقى مصباح يزدى، معارف قرآن، ص 310 ـ 311; الميزان، ج 7، ص
9 ـ 14، و عبدالله جوادى آملى، صورت و سيرت انسان در قرآن، ج 14، ص 311.
[84]. ر.ك: محمد تقى مصباح يزدى، معارف قرآن، ص 310 ـ 311 و محمد حسين طباطبايى،
الميزان، ج 7، ص 9 ـ 14.
[85]. ر.ك: عبدالله جوادى آملى، صورت و سيرت انسان در قرآن، ج 14، ص 311.
[86]. ر.ك: عبدالله جوادى آملى، معاد در قرآن، ج 4، ص 242.
[87]. ر.ك: شيخ عباس قمى، سفينة البحار، ماده ى اصل، ج 1، ص 121.
[88]. ر.ك: جعفر سبحانى، منشور جاويد، ج 9، ص 228 و الالهيات، ج 4، ص 231.
[89]. ر.ك: جعفر سبحانى، منشور جاويد، ج 9، ص 229 و الالهيات، ج 4، ص 231، و
محمد تقى مصباح يزدى، پند جاويد، ج 1، ص 289 ـ 290.
[90]. سوره ى لقمان، آيه ى 34.
[91].ر.ك: محمد حسين طباطبايى، الميزان، ج 16، ص 238.
[92]. نهج البلاغه، حكمت 419.
[93]. سوره ى جن، آيه ى 26.
[94]. ر.ك: محمد حسين طباطبايى، الميزان، ج 20، ص 53 ـ 54، و عبدالله جوادى
آملى، معاد درا ئقرآن، ج 4، ص 242.
[95]. ر.ك: محمد حسين طباطبايى، الميزان، ج 20، ص 58 ـ 59.
[96]. سوره ى ص، آيه ى 76.
[97]. به استناد بيان حضرت اميرالمؤمنين(عليه السلام) كه فرمودند: «و كان قد
عَبَدَالله ستة الاف سنة»، نهج البلاغه، خطبه ى 192.
[98]. سوره ى ص، آيه ى 82.
[99]. سوره ى اعراف، آيه ى 17.
[100]. ر.ك: عبدالله جوادى آملى، مراحل اخلاق در قرآن، ج 11، ص 53، 108 ـ 109،
157، 240 ـ 241 و 358 ـ 359، و حيات حقيقى انسان در قرآن، ج 15، ص 38 و 165.
[101]. كلينى، فروع كافى، ج 3، ص 123، حديث 6.
[102]. ر.ك: محمد حسين طباطبايى، الميزان، ج 12، ص 64، انسان از آغاز تا انجام، ص
74 ـ 75.
[103]. ر.ك: علامه مجلسى، بحار الانوار، ج 7، ص 198، و محدث قمى، مفاتيح الجنان،
ص 179 (بعد از دعاى عديله).
[104]. ر.ك: عبدالله جوادى آملى، معاد در قرآن، ج 4، ص 200، و شيخ صدوق، من لا
يحضره الفقيه، ج 6، ص 196.
[105]. ر.ك: محمد حسين طباطبايى، انسان از آغاز تا انجام، ص 73، و الميزان، ج 20،
ص 287 ـ 288، و كلينى، فروع كافى، ج 3، ص 127، حديث 2.
[106]. ر.ك: عبدالله جوادى آملى، معاد در قرآن، ج 4، ص 201.
[107]. ر.ك: محمد حسين طباطبايى، انسان از آغاز تا انجام، ص 74، و علامه مجلسى،
بحارالانوار، ج 6، ص 188. حديث 25.
[108]. ر.ك: عبدالله جوادى آملى، معاد در قرآن، ج 4، ص 216، و محمد حسين
طباطبايى، انسان از آغاز تا انجام، ص 80.
[109]. سوره ى ق، آيه ى 19.
[110]. ر.ك: محمد حسين طباطبايى، الميزان، ج 18، ص 348 ـ 349.
[111]. نهج البلاغه، خطبه ى 109. لازم به ذكر است كه آيت الله جوادى آملى «سكرات
موت» را چنين تبيين مى كند. انسانى كه گرفتار دنياست با فرارسيدن مرگش، گرفتار
شكنجه و عذاب درونى است; چون كه جدايى او از آنچه بدان تعلّق داشته بسى سخت و دشوار
است. تعلّق به دنيا هنوز بر جان او حاكم است ولى با فرارسيدن مرگش، محبوب را از او
مى گيرند. از فاصله ى بين مرگ طبيعى و مرگ حقيقى (يعنى انتقال از دنيا به برزخ) كه
توأم با حيرت و سرگردانى است، تعبير به «سكرات موت» مى شود. صورت و سيرت انسان در
قرآن، ج 14، ص 217.
[112]. سوره ى واقعه، آيه ى 83: (إِذا بَلَغَتِ الْحُلْقُومَ).
[113]. ر.ك: مرتضى مطهرى، معاد، ص 48 و مجموعه آثار، ج 4، ص 653 ـ 654.
[114]. ر.ك: عبدالله جوادى آملى، معاد در قرآن، ج 4، ص 211.
[115]. ر.ك: همو، تسنيم، ج 5، ص 571.
[116]. ر.ك: عبدالله جوادى آملى، معاد در قرآن، ج 4، ص 211، 212 و 207.
[117]. ر.ك: مرتضى مطهرى، گفتارهاى معنوى، ص 108 ـ 123.
[118]. عبدالله جوادى آملى، مراحل اخلاق در قرآن، ج 11، ص 162.
[119]. ر.ك: مرتضى مطهرى، گفتارهاى معنوى، ص 144 ـ 151; نهج البلاغه، حكمت 417.
[120]. ر.ك: محمد حسين طباطبايى، الميزان، ج 4، ص 240 ـ 241; جعفر سبحانى، منشور
جاويد، ج 9، ص 225 ـ 227، و محمد تقى مصباح يزدى، آموزش عقايد، ص 405 ـ 407.
[121]. سوره ى نساء، آيه ى 17.
[122] سوره ى نساء، آيه ى 18.
[123]. ر.ك: محمد حسين طباطبايى، الميزان، ج 4، ص 242 ـ 243، و محمد تقى مصباح
يزدى، آموزش عقايد، ص 405 ـ 408.
[124]. ر.ك: عبدالله جوادى آملى، صورت و سيرت انسان در قرآن، ج 14، ص 216، حكمت
عبادات، ص 64 ـ 65، و معاد در قرآن، ج 4، ص 207 ـ 208.
[125]. ر.ك: محمد حسين طباطبايى، الميزان، ج 7، ص 286، و عبدالله جوادى آملى،
صورت و سيرت انسان در قرآن، ص 240.
[126]. سوره ى انعام، آيه ى 94.
