جـلسه 22

رابطه نفس با بدن

خداى تبارك و تعالى فرمود :

«إِنَّ النَّفْسَ لاَءَمَّارَةُ بِالسُّوءِ إِلاَّ مَا رَحِمَ رَبَّى ...»¹.

از زمانى كه انسان از مادر متولد مى‏شود تا به دوران شكوفايى عقل و قوه تمييز و تشخيص برسد، فقط با مسائل محسوس عالَم و با ظاهر زندگى مادى سر و كار دارد.

در اين خطّ سير، يعنى از هنگام ولادت تا رسيدن به قوه تشخيص و تمييز و شكوفايى عقل، نفس رابطه شديد و اتصال سختى با مسائل دنيايى پيدا مى‏كند.

به عبارت واضح‏تر بايد گفت كه نفس با مسائلى كه فقط در ارتباط با بدن است، سر و كار پيدا مى‏كند. مى‏دانيم بدن هم از هيچ برنامه‏اى به جز عوامل لذت خوشحال نمى‏شود، آن چه در طبع بدن هست، فقط لذت‏خواهى است، البته اين لذت‏خواهى بدن ريشه در همان خواسته‏هاى نفسى انسان دارد، چون بدن با همه اعضايى كه در اختيار دارد، فرمانبر نفس است.

بعد از اين كه انسان به قوّه تمييز مى‏رسد و خوب و بد را تشخيص مى‏دهد و عقل در وجود انسان تا حدّى شكوفا شد، پاى تكاليف الهى به ميان مى‏آيد.

وجود مقدّس حضرت مولا هم بنا نداشتند كه انسان را از زمانى كه متولد مى‏شود تا از دنيا بيرون مى‏رود، رهايش كنند، آزادش بگذارند و بنا هم نداشتند كه زندگى انسان به بازى با ظواهر دنيا تمام شود. انسان، انسان است نه حيوان :

«أَيَحْسَبُ الاْءِنسانُ أَن يُتْرَكَ سُدى »².آيا انسان گمان مى‏كند بيهوده و مهمل [ و بدون تكليف و مسئوليت ] رها مى‏شود ؟ !

انسان گمان مى‏كند كه او را به طور آزاد رهايش كردم، كارى با او ندارم، تنها كارم اين بوده كه او را به دنيا بياورم و روزى هم در لحظه‏اى او را از دنيا ببرم و از به دنيا آمدن تا خروج از دنيا ديگر كارى با او ندارم؟!

اگر اين طور گمان كرده، اين گمان درستى نيست، چراكه او انسان است. آرى، اگر حيوان بود، عيبى نداشت، متولد مى‏شد و مى‏مُرد، بين ولادت و مرگ هم هر كارى مى‏خواست مى‏كرد، هر چه مى‏خواست مى‏خورد، هر جا مى‏خواست مى‏رفت، هر جا مى‏خواست مى‏خوابيد، به هر شكلى كه خودش ميلش مى‏كشيد شهوتراتى مى‏كرد، حيوانات هم همين كارها را مى‏كنند، كارى هم به آنها ندارم، يك وقت از كنار زمين زارع و دهقانى، حيوانات ردّ مى‏شوند و دهانشان را هم باز مى‏كنند، هر چه دلشان مى‏خواهد مى‏خورند تا زارع يك مرتبه چشمش بيفتد، نهيبى بزند و كنارشان بزند، اما حال اينكه مال مردم را خورده‏اند يا زمين مردم را خراب كرده‏اند، خداوند متعال از آنها حساب بكشد، نه، چرا حساب نمى‏كشد؟ چون آنها نه خليفه حق هستند، نه صاحب تمييز و نه صاحب عقل و نه صاحب وجدان و فطرت، بلكه بدنى متحرّك هستند:

هدف آفرينش انسان

«أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْناكُمْ عَبَثاً ...»³.آيا پنداشته‏ايد كه شما را بيهوده و عبث آفريديم ، و اينكه به سوى ما بازگردانده نمى‏شويد ؟

گمان كرديد كه من شما را بيهوده و بى‏هدف و بى‏نتيجه آفريدم؟ بدون علت و بدون حكمت آفريدم؟ اين طور نيست، در آفرينش شما، خاك مرده‏اى را زنده كردم و هدفم اين است كه اين خاك مرده زنده شده به من برسد، اين هدف بسيار بزرگى است.

وقتى كه خاك بوديم كه خاك بوديم، كسى با ما كارى نداشت، اين قدر لگد به سر ما كوبيدند و رد شدند و ما هم متوجه نشديم، اما حالا كه انسان شده‏ايم، اصلاً حق نداريم بگذاريم كسى به سر ما لگد بزند، تنها بايد دست خدا روى دست ما باشد. حالا زنده شده‏ايم، خلقت ما هم كه به اجازه خودِ ما نبود كه بگوييم اگر از ما مى‏پرسيدى مى‏گفتيم كه نه، ما را به دنيا نياور، از ما كه نپرسيدند، به اراده حكيمانه و عاشقانه و عالمانه خودش خاك را به اين صورت زنده كرد. در اين ظرف خاك عالى‏ترين سرمايه‏هاى هستى را قرار داد و مى‏گويد، با اين عالى‏ترين سرمايه‏هاى هستى و به كار گرفتن عالى‏ترين سرمايه‏هاى هستى، عشقم اين است كه خودت را به من برسانى. انسان بايد اين انتظار و اميد الهى را جواب بدهد و نبايد اين انتظار و اميد حضرت دوست را ناديده بگيرد.

انسان، زيباترين موجود خلقت

آخرين حرف اين است كه ما را براى خودش ساخته، ما زينت آفرينش حق هستيم، ما جمال حق هستيم، ما زيبايى خلقت هستيم و اين زيبايى بايد كمال و رشد پيدا بكند، اين غنچه بايد شكفته شود و شكفته شدن آن هم تنها در سايه مسائل الهى ميسّر است. در ذهن ما باشد كه ما انسان هستيم نه حيوان، چون انسان هستيم با ما كار دارند، ما رها شده نيستيم. زندگى ما هم بايد بسيار دقيق باشد.

آيا مى‏توان امام زمان را ديد؟

دو نفر با همديگر نشستند صحبت كردند و گفتند: آيا ديدن امام عصر در زمان غيبت از محالات است يا از مسائل ممكن؟ هيچ دليل عقلى و شرعى نداريم كه از محالات باشد. هر چيزى در عالَم ممكن است، مگر چيزى كه قدرت به او تعلّق نگيرد. آن چه در آفرينش قدرت به آن تعلّق مى‏گيرد، از ممكنات است. ديدن ايشان هم از ممكنات است، آيا مى‏توان ايشان را ديد؟ چه بايد كرد كه ايشان را ببينيم؟ گفتند: بايد در اوج معرفت و تقوا قرار بگيريم. بنابراين، بياييم با همديگر حركت كنيم تا خود را به اوج معرفت و تقوا برسانيم.

على بن مهزيار و ديدن يار

على بن مهزيار مى‏گويد: وقتى بالاى عقبه طائف رسيدم تا نماينده‏اى كه از طرف امام عصر دنبال من آمده بود، مرا خدمت ايشان ببرد، وقتى جاى حضرت را نشان داد، گفت كه اين خيمه‏اى كه وسط صحراست، مركز زندگى ايشان است.

بعد رو به سوى من كرد و گفت: اين جا جاى پرهيزكاران است، هر چشمى را راه نمى‏دهند، هر نفسى را راه نمى‏دهند، خودشان هم كه ظاهر مى‏شوند، تمام نفوس خبيثه را از بين مى‏برند، دنيا پر از عدل و داد مى‏شود تا لايق ديدن ايشان باشد.

وقتى ايشان ظاهر مى‏شود، با بودن ايشان ديگر ظلم و جورى نيست. الان چشم ايشان را دور ديده‏اند كه ظلم به طور مارپيچى در دنيا حركت مى‏كند به گونه‏اى كه من مى‏توانم ظالم باشم يا مى‏توانم ظلم كنم، ولى وقتى ايشان بيايند، خدا به دست ايشان و يارانشان تمام جهان را پاك مى‏كند.

امام باقر عليه السلام مى‏فرمايند: زمانى كه ايشان بيايد، عرب با آن آتش شهوتش در زمان ايشان بسيار آرام مى‏شود.

امام باقر عليه السلام مى‏فرمايد: اگر زيباترين دختر با روى باز از بازار بغداد شترى را بار كند، يك طرف طلا و يك طرف نقره و اين دختر زيبا با پاى پياده تا شام پشت سر شتر برود، يك دور بين، بين اين عرب‏ها بگردد نه چشمى پيدا مى‏شود كه او را نظر كند و نه دستى كه به مالش دست بزند. اين قدر دنيا پاك مى‏شود.

به دست او و 313 تن از ياران اوليّه او كه يك عرب هم بين آنها نيست و تمام آنها ايرانى هستند، چون ايران هميشه سعى كرده بهترين بندگان را براى خدا داشته باشد، بهترين فقيه را داشته باشد، بهترين مفسّر قرآن را داشته باشد، بهترين عارف را داشته باشد، عالى‏ترين اولياى خدا را داشته باشد، شما به هر برنامه مثبتى كه روى بياوريد، شاهكار انسانى آن برنامه مثبت ايرانى است. نبايد دچار غرور شود، چون هر چه دارد از خدا دارد نه از خودش، كسى به خودش نبندد كه چون ايرانى هستم، چنين هستم، اين تعصّب ايرانيّت او، به قول خارجى‏ها، گرايش به ناسيوناليزمى كافرانه است، بلكه فقط بايد بگويد: «هَذَا مِن فَضْلِ رَبَّى»⁴ ؛ آن چه دارم مال مولايم است نه مال خودم.

حضرت سليمان و تخت بلقيس

قرآن مى‏گويد: هُدهُد وقتى از مملكت سبا پيش سليمان برگشت و درباره تخت بلقيس توضيح داد، سليمان كه در فلسطين حكومت مى‏كرد ـ به كسانى كه در بارگاه نشسته بودند، فرمود: چه كسى مى‏تواند آن تخت را از مملكت سبا⁵ به اين جا بياورد. قرآن مجيد مى‏گويد: يك نفر بلند شد و گفت: اگر اجازه بدهيد من آن تخت را مى‏آورم. پرسيد : چه قدر طول مى‏كشد؟ جواب داد : از جايتان بلند شويد، قبل از اين كه بنشينيد برمى‏گردم.

اين متن قرآن است ؛ يعنى موجود اگر الهى شود، مى‏تواند اين چنين قدرت پيدا كند.

ديگرى گفت: من تخت را به اين جا مى‏آورم، قبل از اين كه پلك بالاى شما به پلك پايين برسد و اين تخت گوشه بارگاه حاضر شد. سليمان وقتى چشمش به تخت افتاده نگفت دولت من، حكومت من، قدرت من، خواسته من، اراده من، امر من، فرمان همايونى من، بلكه گفت:

«هَذَا مِن فَضْلِ رَبَّى»⁶ ؛ مولايم اين كار را كرد. ما غير از خدا چيزى در عالَم نداريم و اگر سرى تكان مى‏دهيم، نمايشى از وجود هستيم، ما خودِ وجود نيستيم، بلكه سايه‏اى از وجود هستيم.

تنها يك وجود حق در عالم

تمام اين غرورهاى ما دروغى است، تكبّرهاى ما قلاّبى است، همه منيّت‏هاى ما بى‏پايه است، در عالم فقط يك وجود هست كه حقّ است، بقيّه همه نمايش وجود هستند، چون ما مى‏توانيم درباره سه مسئله حرف بزنيم: وجود، عدم، نمود ؛ يعنى آن چيزى كه نمايش وجود را دارد، تمام عالَم يك نقشى، نمايشى و هوايى از وجود هستند كه تازه همين هوا و نقش هم هيچ چيزشان مال خودشان نيست :

«وَللّه‏ِِ مُلْكُ السَّماوَاتِ وَالاْءَرْضِ»⁷.و مالكيّت و فرمانروايى آسمان‏ها و زمين فقط در سيطره خداست .

و :

«وَللّه‏ِِ مِيراثُ السَّمَاوَ تِ وَالاْءَرْضِ»⁸.و ميراث آسمان‏ها و زمين فقط در سيطره مالكيّت خداست .

«يَاأَيُّهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَآءُ إِلَى اللّه‏ِ وَ اللّه‏ُ هُوَ الْغَنِىُّ الْحَمِيدُ »⁹.اى مردم ! شماييد نيازمندان به خدا ، و فقط خدا بى‏نياز و ستوده است .

هيچ چيزى، هيچ كس ندارد.

ابن خضيب و نماز نيكو

خداوند ابن خضيب را رحمت كند، به علت اين كه نماز را نيكو به جا مى‏آورد و قرآن را نيكو تلاوت مى‏كرد. نماز نيكو چيست؟ پيغمبر مى‏گويد: نمازى نماز است كه انسان وضويش كامل باشد، نه وضو از روى دل سيرى، وضوى زورى نباشد، وضويى كه فقط يك دستى خيس كند و برود، نباشد، بلكه وضوى كامل باشد. بعد كه مى‏خواهد وارد نماز شود، اول بايد بگويد: «اللّه‏ اكبر». حقيقت اكبريّت بايد در نفس يك مرتبه روشن شود، عين كليدى كه انسان براى روشن كردن برق اتاق مى‏زند، اين حقيقت در اول نماز روشن شود. در اين صورت، مجموعه آفرينش از يك ارزن پيش انسان كوچك‏تر مى‏شود: «عَظُمَ الخالِقُ فى أنفُسِهِم فصَغُرَ ما دونَهُ فى‏أعيُنِهِم»¹⁰ ؛ يعنى انسان حالى پيدا مى‏كند كه انگار عالَمى وجود ندارد و فقط خودش هست كه مشغول نماز است و حق به نماز نگاه مى‏كند. «اللّه‏ اكبر».

حقيقت رحمان و رحيم در نماز

بسم اللّه‏ الرحمن الرحيم، به نام تو، به ياد تو، براى تو، اى مستجمع جميع صفات كمال، اى رحمان ؛ يعنى من علاقه به رحمانيّت دارم؟ اين دل تو بايد تجلّى‏گاه رحمانيّت حق باشد. دل بايد به تمام مؤمنين حالت رحمت داشته باشد، از هيچ مؤمنى بدت نيايد، به قيافه ظاهر مؤمن نگاه نكنيد كه اين خوش قيافه است و آن بد قيافه، اين سياه است و آن سپيد، اين شهرى است، آن دهاتى، اين دولتى است و آن آزاد. فقط مؤمن براى تو مطرح باشد و رحمانيّت وجود مقدّس او درون را روشن كند. رحيم، يعنى خدايى كه در قيامت فقط به مؤمن نظر دارد، با غير مؤمن كارى ندارد. الان كه رحيم مى‏گويى، يك مرتبه بايد خودت را در دادگاه قيامت ببينى. ببينى آيا مولا تو را مى‏خواهد يا نمى‏خواهد؟ مى‏پسندد يا نمى‏پسندد؟ عشق به تو دارد يا خشم به تو؟ در رحيميّت در بسم اللّه‏ الرحمن الرحيم، در دادگاه.

معناى ستايش خدا

«الْحَمْدُ للّه‏ِِ رَبِّ الْعَالَمِينَ »¹¹ ؛ يعنى به هر جا رسيدم، از نعمت تو رسيدم. پدر، مادر، دولت، ملت، مملكت، ميز، پول، نان، قدرت و عبادت من، هيچ كدام استقلالى در رساندن من به اين جايى كه الان هستم، نداشته‏اند. فقط تو بودى، پس شكر مخصوص توست، بقيّه همه ابزار دست تو بودند، چه كاره بودند كه من الان در مقابل كسى كمر خم كنم كه مبادا مرا بيرون كنند يا نگه ندارند يا نانم قطع شود. آنها چه كسى هستند؟ عالَم چيست؟ ديگران كه هستند؟ تنها تويى، فقط بايد شكر تو را انجام دهم: «الْحَمْدُ للّه‏ِِ رَبِّ الْعَالَمِينَ * الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ * مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ »¹² ؛ اى همه كاره روز قيامت اين جا حالا يك جزئى كار دست اين و آن داده‏اى، اما قيامت كه خودت فرياد مى‏زنى: «لِمَنِ الْمُلْكُ الْيَوْمَ»¹³ ؛ امروز ديگر كه چه كاره است؟ «للّه‏ِ الْوَ حِدِ الْقَهَّارِ »¹⁴ خودم، فقط خودم هستم.

معناى عبوديت

«إِيَّاكَ نَعْبُدُ»¹⁵ ؛ يعنى مرگ بر كافر، مرگ بر منافق، مرگ بر زنديق، مرگ بر فاسق، مرگ بر هواى نفس، مرگ بر شهوات، مرگ بر شيطان، مرگ بر ابليس، مرگ بر ضدّ تو، فقط خودت براى من باشى، من مطيع تو هستم. براى هيچ كس ديگر ارزش قائل نيستم كه از او اطاعت كنم:

«وَ إِيَّاكَ نَسْتَعِينُ »¹⁶ ؛ اى خدا فقير هستم، شكسته‏ام، ندارم، ناقص هستم، چيزى ندارم، كمكم كن، چون همه كمك‏ها را تو بايد برايم انجام بدهى.

معناى صراط مستقيم

«اهْدِنَا الصِّرَ طَ الْمُسْتَقِيمَ »¹⁷ ؛ يعنى اى خدا، مرا در آمدن به سوى خودت شانه به شانه على قرار بده، همان جاده‏اى كه على در آن رفت، مرا همان جا ببر: «اهْدِنَا الصِّرَ طَ الْمُسْتَقِيمَ » آخر پيش پيغمبر مى‏آمدند و مى‏گفتند كه اين «اهْدِنَا الصِّرَ طَ الْمُسْتَقِيمَ » نماز، يعنى چه؟ فرمود: يعنى على، صراط خدا على است، چون بعد از مرگ پيغمبر هم به ادعاى ارتباط با پيغمبر چند ميليون جاده تاكنون باز كرده‏اند، اما پيغمبر گفت: بعد از مرگ من همه جاده‏ها كافرانه است، فقط راهى كه على مى‏رود، درست است: «صِرَ طَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ»¹⁸ ؛ آن راهى كه نعمت به راهروانش دادى، چه نعمتى؟ نعمت عشق خودت را، نعمت ياد خودت را، نعمت ذكر خودت را، منظور از اين نعمت سيب و پرتقال نيست، اينها را كفّار بيش از ما دارند، آمريكا در و ديوارش پر از ميوه است: «صِرَ طَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَ لاَ الضَّالَّينَ »¹⁹ نه مسير راستى‏ها، نه مسير چپى‏ها، فقط صراط مستقيم. گفت: نماز را نيكو به جا مى‏آورد. وقتى در نماز بود پيش خدا بود، براى خدا بود، واقعا با معشوقش حرف مى‏زد، خدا نماز را قسمت كرده است. در روايات ديده‏ايد كه بنده يك تكّه مى‏گويد: «الْحَمْدُ للّه‏ِِ رَبِّ الْعَالَمِينَ »²⁰. تا انسان مى‏آيد نفس بكشد، خدا جواب مى‏دهد كه شكر تو را قبول كردم:

«الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ »²¹ خدا جواب مى‏دهد: آرى، بنده من همان را كه مى‏گويى من هستم، با تو هم همان طور هستم، رحمانم، رحيمم :

«قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ * الَّذِينَ هُمْ فِى صَلاَتِهِمْ خَاشِعُونَ »²².بى‏ترديد مؤمنان رستگار شدند . * آنان كه در نمازشان [ به ظاهر ]فروتن [ و به باطن با حضور قلب ]اند .

اهميت وضو

امام صادق مى‏فرمايد وضو كه مى‏گيرى يادت باشد آب كه روى صورتت مى‏ريزى فقط پوستش را نشوى، پوستش را نشوى، پوست شستن كه بى‏وضو هم مى‏توان پوست را شست. حضرت مى‏فرمايد: چشمت را بشوى، بگو اى خدا ديگر اين چشمم مال توست، جاى ديگر نمى‏رود. احتياط اين است كه كناره‏هاى صورتت را هم بشويى ؛ يعنى امام مى‏فرمايد: گوشَت را هم از شنيدن آن چه خدا نمى‏خواهد، بشوى. بعد كه دستت را مى‏خواهى بشويى، بگو: دستم را از خيانت، از غصب، از سرقت، از حرام، از زدن در گوش مظلوم، از اين كه عصبانى شوم سر صاحب مقامم قدمم را كج بگذارم، حقى را ناحق كنم بشوى ديگر از همه چيز. واى بر وضوهايى كه تاكنون گرفته‏ام، اين وضو با غسلى كه مرده شوى به من مى‏دهد، چه فرقى مى‏كند؟ آن گاه كه مرا غسل مى‏دهند، در هيچ چيز غسل نيستم، يا اين طرف مى‏اندازند يا آن طرف، نه نيّت مى‏كنم و نه توجه به حقيقتش دارم. كس ديگرى مرا مى‏شويد و داخل چاله مى‏اندازد. اين وضو، وضوى مرده‏هاست كه من مى‏گيرم نه وضوى زنده‏ها.

وضوى اميرالموءمنين عليه السلام

امام حسن عليه السلام مى‏گفت: پدرم هر وقت مى‏خواست وضو بگيرد، رنگش مى‏پريد كه گاهى من لب حوض مى‏دويدم، مى‏پرسيدم كه بابا چه شده است؟! مى‏گفت: حسن جان مى‏دانى كجا مى‏خواهم بروم؟ اين چه وضويى است؟ خدايا ما وقتى توبه مى‏كنيم، از عباداتمان هم بايد توبه كنيم، ما را ببخش، محدود بوديم، كوچك بوديم، متوجه نبوديم كه چه كار مى‏كنيم؟ تو لطفى به ما بكن، قدرتى به ما بده تا بنده خوبى باشيم، فردا شب، شب جمعه است، امير المؤمنين چه التماسى مى‏كند : «وَاجْعَلْنى مِنْ أحسَنِ عِبادِكَ نَصيبا عِنْدَك»²³ ؛ بنده خوبى باشيم.

پيغمبر فرمود: وضو نور مى‏آورد، نور هم وضو مى‏آورد، مگر من وضو گرفته‏ام كه نور برايم بياورد؟

«فِى صَلاَتِهِمْ خَاشِعُونَ »²⁴.

دنباله موضوع ابن خضيب و نماز نيكو

گفت: نماز را نيكو به جاى مى‏آورد، قرآن را نيكو تلاوت مى‏كرد. نه قرائت، تلاوت يعنى چه؟ خواندن و فهميدن و عمل كردن هر سه را روى همديگر تلاوت مى‏گويند، بخوانم، بفهمم، بشوم، اين مى‏شود تلاوت.

گفت: حالا ديدن امام زمان محال است؟ نه، چگونه مى‏توان او را ديد؟ بايد از ماوراى همه اين حرف‏ها او را ديد، بايد از حجاب‏ها ردّ شد، حجاب نَفْس، حجاب هوا، حجاب حرام، حجاب تاريكى، حجاب اخلاق بد، حجاب رذايل، حجاب مفاسد، حجاب گناهان و ... بعضى از ما پشت چه حجاب‏هايى قرار گرفته‏ايم؟ چه موقع مى‏خواهيم اين پرده‏ها را كنار بزنيم؟ يكايك آنها را بايد كنار بزنيم، چون خدا، نور، واقعيّات و ... پشت اين پرده‏ها هستند، مى‏گويند : امام غايب است. مردم مى‏گويند كه پشت پرده غيب است؟ پرده غيبش چيست؟ همين‏هاست، اينها پرده غيب هستند. خدا غايب است، از ما غايب است، از خودش كه غايب نيست. خودش كه ظاهرترين ظاهرهاست: «يا مَنْ هُوَ اخْتَفى لِفَرْطِ نُورِه، الظاهِرُ الباطِنُ فى‏ظُهُورِهِ»²⁵ آشكارترين آشكارهاست، روشن‏ترين نورهاست.

پدر و پسر و خانه خدا

پسرى داشت به پدرش مى‏گفت: دارى بقچه درست مى‏كنى، زمينه‏سازى مى‏كنى، كجا مى‏خواهى بروى؟

گفت : خانه خدا.

گفت : مرا هم ببر.

گفت : تو سيزده چهارده ساله هستى، نمى‏شود.

گفت : اگر مرا نبرى، من مى‏ميرم، بايد مرا ببرى.

نمى‏دانست كه مكّه چيست، بيت چيست، همين كه پدرش گفت: خانه خدا، خيال كرد هر كس برود خانه خدا خودِ خدا را هم مى‏بيند. اين به عشق ديدن صاحبخانه سخت به سرش زده بود كه مرا هم بايد ببرى.

پسر جان آخر الان وقت سفر تو نيست. گفت: نه، مرا هم بايد ببرى. به هر زحمتى بود پدر را راضى كرد. مادر گفت : اين بچّه را هم ببر، زياد گريه مى‏كند.

به مسجد شجره آمدند و مُحرِم شدند. هر دو با احرام به مكّه آمدند، هر دو به در مسجد الحرام رسيدند، آن جا دعايى دارد. پدر صورتش را به ديوار گذاشت، بچه هم به دنبال پدر اين كار را كرد: «الّلهُمَّ هذا البَلَدُ بَلَدُكَ والحَرَمُ حَرَمُكَ والعَبْدُ عَبْدُكَ والبَيْتُ بَيْتُك»²⁶. از در مسجد الحرام كه وارد شدند تا چشم پسر به بيت و به آن فضاى مسجد افتاد، نعره‏اى زد و روى زمين افتاد، پدر بالاى سرش نشست و ديد كه بچه مُرده است. بر سرش زد و واى بچّه واى خدا سر داد و گفت : من و اين بچه كه مهمان تو بوديم، بچه‏ام كجا رفت؟ صدايى شنيد كه بچه‏ات به عشق ديدن من آمد، تو به عشق ديدن خانه، هر دو نفر شما هم به هدفتان رسيديد، تو به عشق ديدن بيت آمدى، اين هم بيت، او هم به عشق ديدن من آمد و به من رسيد، ديگر چه مى‏خواهى؟

خوشا آنان كه اللّه‏ يارشان بى	كه حمد و قل هو اللّه‏ كارشان بى
خوشا آنان كه دائم در نمازند	بهشت جاودان بازارشان بى27

دو دوست در مسجد الحرام

واقعا هم هر دو خودشان را به اوج تقوا و معرفت رساندند و حركت كردند و به مسجد الحرام آمدند. شبى در حال طواف مستحبى يك نفرشان ديد كه شخصى به كنارش آمد و دستش را گرفت، عجب دست گرمى دارد، آقا كجا شما را زيارت كرده‏ام؟

فرمود: اولين بار است كه مرا زيارت مى‏كنى. من همان كسى هستم كه هر دو نفر شما دنبال من مى‏گشتيد.

گفت : فداى تو، تو حجّة بن الحسن هستى؟

فرمود : آرى .

گفت: آقا رفيقم هم شما را مى‏بيند؟

فرمود : نه، او با ما مى‏آيد، ولى مرا نمى‏بيند.

گفتم: من شما را معرفى بكنم؟

فرمود: مرا نمى‏بيند.

گفت: مگر آدم بدى است؟

فرمود : نه آدم خوبى است، ولى او لياقت ديدن مرا ندارد.

گفت: آقا جان چرا؟

فرمود : در راه كه دو نفرتان مى‏آمديد، كنار يك زمين زراعت هر دو روى اسب سوار بوديد. او خم شد يك دانه گندم را از خوشه چيد تا ببيند رسيده است يا نه، بعد هم همان دانه را در همان زمين انداخت. دستى كه به مال مردم دراز شده، چشمش ديگر لياقت ديدن مرا ندارد. نه، لازم نيست مرا معرفى كنى.

كسى كه به دليل دست‏درازى به يك دانه گندم نتواند جمال بنده صالح را ببيند، آيا با اين همه اعمال مى‏تواند جمال خود او را ببيند و به او برسد؟

عنايت الهى در مبارزه با نفس

با نفس بايد كار كرد، نفس تا وقت شكوفايى عقل با ظواهر دنيا سر و كار دارد و به دنيا چسبيده است. پاى تكليف كه به ميان مى‏آيد، مى‏خواهند او را بِبُرند، نمى‏بُرد، اين جا نقطه «إِنَّ النَّفْسَ لاَءَمَّارَةُ بِالسُّوءِ»²⁸ است. خدا مى‏گويد، بيا، دنيا مى‏گويد، نرو، شهوت مى‏گويد، نرو، مال مى‏گويد، نرو، زن مى‏گويد، نرو، مرد مى‏گويد، نرو، مقام مى‏گويد، نرو، چه زمانى مى‏توان رفت؟ «إِلاَّ مَا رَحِمَ رَبَّى»²⁹، وقتى دست خودش دراز شود و دست ما را بگيرد. دست خودش چه زمانى دراز مى‏شود؟ قرآن دستش است، انبيا دست حق هستند، ائمّه دست حق هستند، ماه رمضان دست حق است، محرّم دست حق است، عاشورا دست حق است، جهاد دست حق است، حلال دست حق است، عبادت دست حق است، ما بياييم دستمان را به دست خدا بدهيم، خدايى او كه دستش دراز است : «يا باسِطَ اليَدَينِ بالعَطِيَّةِ»³⁰. او كه دائم مى‏گويد: بنده من بيا عطاى خودم را به تو بدهم. بنابراين، من بايد دستم را دراز كنم تا به من بدهد، اين رَحْم خداست، قرآن رَحْم خداست، انبياء رَحْم خدا هستند، ائمّه رَحْم خدا هستند: «إِنَّ النَّفْسَ لاَءَمَّارَةُ بِالسُّوءِ إِلاَّ مَا رَحِمَ رَبّى ...». خدايا ماه رمضان در حال تمام شدن است، باز هم ما بايد بمانيم، باز هم بايد معطّل شويم، باز هم بايد در آرزويمان همين جورى بمانيم، باز هم بايد حركت نكنيم، به تو نرسيم، تو را با جان و وجودمان لمس نكنيم .

پى‏نوشتها:‌