جـلسه 14

ملكوتيان عالم قدس

كسانى كه از آغاز تكليف، به علت داشتن معرفت به وجود مقدس حق و عشق به حضرت او، به اداى واجبات برخاسته‏اند، چه واجبات بدنى، نماز، روزه، حج و جهاد، چه واجبات اخلاقى و چه واجبات مالى، مانند خمس، زكات، انفاق و صدقه، و محرّمات خدا را در زمينه‏هاى عملى و اخلاقى ترك كرده‏اند. آنان با ملكوتيان عالم قُدس، هماهنگ و بالاتر از ملائكه‏اند.

آنانى كه از اول تكليف، دچار نافرمانى، عصيان و شهوترانى بوده‏اند و اين مسير را تا زمان مرگشان ادامه دادند، بنا بر فرموده خدا، بايد آنان را شيطان محض شمرد.

«لَهُمْ خِزْىٌ فِى الدُّنْيَا وَلَهُمْ فِى الاْءَخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ »¹.

اين براى آنان رسوايى و خوارى در دنياست ، و براى آنان در آخرت عذابى بزرگ است .

اما آنانى كه اهل گناه بودند، ولى پس از رويارويى با جرقه‏هايى چون آيات قرآن، روايات و اخبار و داستان زندگىِ پاكان، توبه كردند، بايد گفت كه فرزندان واقعى و جانشينان حضرت آدمند. آنان در حقيقت، از پدر بزرگوار با كرامت هدايت شده خود ارث برده‏اند.

توبه عالى‏ترين عبادت

وجود مقدس حضرت آدم، وقتى در بهشت قرار گرفت و نفس او تحريك به حرص شد و حرص او را وادار كرد به درخت ممنوع نزديك شود، با نزديك شدن به آن درخت، قرآن مجيد مى‏فرمايد: به خودش ظلم كرد و او را از بهشت بيرون كردند.

در آثار اسلامى آمده است كه بهترين كارى كه حضرت آدم در طول عمرش انجام داد و آن كار، منبع همه كارهاى خير او شد، توبه بود. او نزديك به نهصد يا هزار سال در دنيا زندگى كرد. همه اين مدت را هم با مقام باعظمتِ عصمت گذراند و در اين دنيا به انجام دادن عالى‏ترين عبادات و اعمال خير اقدام كرد و بهشت ابدى را نصيب خود ساخت ؛ اما باارزش‏ترين كارش توبه بود.

«رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنفُسَنَا وَإِن لَّمْ‏تَغْفِرْ لَنَا وَ تَرْحَمْنَا لَنَكُونَنَ‏مِنَ‏الْخَاسِرِينَ »².

گفتند : پروردگارا ! ما بر خود ستم ورزيديم ، و اگر ما را نيامرزى و به ما رحم نكنى مسلماً از زيانكاران خواهيم بود .

خدايا! ما به خودمان ظلم كرديم. ظلم ما اين بود كه فرمان تو را گوش نداديم. ظلم ما اين بود كه هدايت تو را نپذيرفتم و به دلسوزىِ تو درباره خودمان توجهى نكرديم. اكنون اگر اين خط سياه، در پرونده ما بماند و تو به ما رحم نكنى و ما را نيامرزى، من و همسرم، «لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ »، از خسارت‏ديدگان و از ضرركنندگان خواهيم بود.

تا كسى از درِ توبه وارد نشود و خود را به قبولى وجود مقدس او نرساند و رحمت و مغفرت خدا را جلب نكند، زيان كرده است. براى همين بود كه حضرت آدم، به پروردگار گفت : «ظَلَمْنَا أَنفُسَنَا». حقيقت توبه‏اش اين بود كه هزار سال در اين دنيا ماند و هيچ چيزى او را از مرز بندگى خارج نكرد. البته گناهى كه او مرتكب شده بود، شكستنِ يك نهىِ ارشادى بود، نه گناه كبيره. او فقط از چنين عملى توبه كرد و خود را به رنج انداخت.

حال، كه فرزندان او هستيم، با چنين اعمالى، چگونه بايد توبه كنيم؟

آدم در حق خود ظلم كرده بود و آن گونه توبه كرد. واى به حال آنانى كه در حق ديگران ظلم مى‏كنند!

«وَإِن لَّمْ تَغْفِرْ لَنَا وَ تَرْحَمْنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ ».

عنايت خداوند به توبه كنندگان

خداوند به توبه كننده، سه چيز عنايت مى‏كند كه اگر آن‏ها را ميان همه اهل آسمان و زمين پخش كنند، همه خير دنيا و آخرت را صاحب مى‏شوند. علامه طباطبايى در تفسير الميزان مى‏فرمايد : هر شب، چندين هزار مَلَك به زمين مى‏آيند. اول غروب، خانه كعبه را طواف مى‏كنند، بعد بر سر قبر پيغمبر صلي الله عليه و آله مى‏روند و از آن جا بر سر قبر اميرالمؤمنين عليه السلام مى‏روند. همه اين كارها يك لحظه طول مى‏كشد. سپس به كربلا مى‏روند. خطاب مى‏رسد كه سر قبر حسين من تا صبح بمانيد. آن جا را زيارت مى‏كنند و صبح كه باز مى‏گردند، تا روز قيامت، ديگر نوبت به اين‏ها نمى‏رسد.

«إِنَّ اللّه‏َ يُحِبُّ التَّوَّ بِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ »³.

يقيناً خدا كسانى را كه بسيار توبه مى‏كنند ، و كسانى را كه خود را [ با پذيرش انواع پاكى‏ها از همه آلودگى‏ها ] پاكيزه مى‏كنند، دوست دارد .

يعنى به محض اين كه بنده‏اى توبه مى‏كند، خدا عاشق او مى‏شود و او را تنها براى خود مى‏بيند. پيامبر صلي الله عليه و آله در ترجمه اين آيه شريفه مى‏فرمايد :

« التّائبُ حبيبُ اللّه‏»⁴.

كسى كه توبه مى‏كند، حبيب اللّه‏ مى‏شود.

خداوندا! تو گفته‏اى كه اگر همه اهل زمين غرق در گناه شوند و يك مؤمن، بيش‏تر در عالم نباشد، من آن بنده را به بهشت مى‏برم و همه گناهكاران را به جهنم ؛ يعنى هرگز براى تو مهم نيست و از فضل و كرم تو به علت وجود گناهكاران، كم نمى‏شود ؛ اما آن جا كه گناهكارى توبه مى‏كند، مى‏گويى كه اين بنده، براى خودم هست، او را تنها براى خود مى‏دانى.

توبه كننده حبيب خداست

در سوره فرقان، خداوند مى‏فرمايد كه اگر بنده‏اى گناهان بزرگى را مرتكب گردد، آن گاه پشيمان شود و بخواهد با خدا آشتى كند، خدا او را حبيب خود مى‏داند :

«إِلاَّ مَن تَابَ وَ ءَامَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صَالِحاً فَأُولَئِكَ يُبَدِّلُ اللّه‏ُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ »⁵.

مگر آنان كه توبه كنند و ايمان آورند و كار شايسته انجام دهند ، كه خدا بدى‏هايشان را به خوبى‏ها تبديل مى‏كند ؛ و خدا بسيار آمرزنده و مهربان است.

از پيامبر صلي الله عليه و آله مى‏پرسند : وقتى خداوند توبه را مى‏پذيرد، آيا انسان را وارد بهشت مى‏كند؟

حضرت صلي الله عليه و آله مى‏فرمايد : آرى، انسان وارد بهشت مى‏شود ؛ اما در اين جا خداوند مرحمتى ديگر براى انسان دارد و آن اين است كه گناهان را كه انسان مرتكب شده است از خاطره او مى‏زدايد تا او با يادآورىِ آن‏ها شرمنده نشود. البته مرحمت ديگرى هم هست :

«الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ»⁶.

فرشتگانى كه عرش را حمل مى‏كنند و آنان كه پيرامون آن هستند ، همراه سپاس و ستايش ، پروردگارشان را تسبيح مى‏گويند و به او ايمان دارند و براى اهل ايمان آمرزش مى‏طلبند ، [ و مى‏گويند : ] پروردگارا ! از روى رحمت و دانش همه چيز را فراگرفته‏اى ، پس آنان را كه توبه كرده‏اند وراه تو را پيروى نموده‏اند بيامرز، وآنان را از عذاب دوزخ نگه دار.

زمانى كه گناهكارى توبه مى‏كند، نورى از او ساطع مى‏شود كه همه حاملان عرش مى‏گويند : «رَبَّنَا وَسِعْتَ كُلَّ شَىْ‏ءٍ رَّحْمَةً وَ عِلْماً» ؛ اى پروردگارى كه علم و رحمتت بر همه چيز احاطه دارد! بنده‏اى با تو آشتى كرده است. ما از تو مى‏خواهيم او را از عذاب جهنم محفوظ دارى. خوشا به حال اين بنده، كه همه اهل آسمان، براى او طلب مغفرت مى‏كنند!

كلام خداوند با بنده خدا

خداوند به بندگان خود مى‏گويد : بندگان من! بارها پيش آمده است كه مشكلات و گرفتارى‏هايى دامنگيرتان شده است : و «ناديتمونى فلبيّتكم»، تا سرتان را بلند كرديد و مرا صدا زديد من هم لبّيك گفتم: «سألتمونى فأعطيتكم» و از من درخواست كرديد، حاجتتان را برآورده ساختم : «بارزتمونى فامهلتكم» ؛ اما باز در برابر من ايستاديد و من هيچ نگفتم و بر شما خشم نگرفتم: «عصيتمونى فسترتكم» ؛ گناهان بسيارى مرتكب شديد كه اگر بر شما خشم مى‏گرفتم يا يكى از پنهان كارى‏هايتان را آشكار مى‏ساختم، ديگر آبرويى براى شما نمى‏ماند ؛ اما باز هيچ نگفتم و آنها را پوشاندم و خطاب به شما گفتم :«ان رجعتم إلىّ قبلتكم» ؛ اگر بخواهيد بازگرديد، آغوش من باز است. «إن أذكرتم عنّى أنتظرتم» اگر باز نياييد، من منتظرتان مى‏مانم تا روزى برگرديد. خدايا! من مى‏دانم كه تو بسيار بخشنده‏اى! آن جا كه مى‏گويى : «أنا أجود الأجودين وأكرم الأكرمين وأرحم الرّاحمين».

پى‏نوشتها:‌