جهاد با نفس

شيخ حر عاملى قدس سره
مترجم : على افراسيابى

- ۱۲ -

حديث :
525 - عن ابى جعفر عليه السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله : من كف نفسه عن اعراض الناس اقال الله نفسه يوم القيامه و من كف غضبه عن الناس كف الله تبارك و تعالى عنه عذاب يوم القيامه .
ترجمه :
525 - امام باقر عليه السلام فرمود: رسول خدا صلى الله عليه و آله فرموده است : كسى كه خود را از (ريختن ) آبروى مردمان نگهدارى كند خداوند نيز در روز قيامت از (عذاب ) او خوددارى مى كند و كسى كه خشمش را از مردمان باز دارد خداوند تبارك و تعالى در روز قيامت عذابش ‍ را از وى باز مى دارد.
حديث :
526 - عن ابى عبدالله عليه السلام فى حديث قال : سمعت ابى يقول : اتى رسول الله صلى الله عليه و آله رجل بدوى فقال انى اسكن الباديه فعلمنى جوامع الكلم فقال : امرك ان لاتغضب فاعاد عليه الاعرابى المساله ثلاث مرات حتى رجع الرجل الى نفسه فقال : لااسال عن شى ء بعد هذا ما امرنى رسول الله صلى الله عليه و آله الا بالخير قال و كان ابى يقول : اى شى ء اشد من الغضب ؟ ان الرجل ليغضب قيقتل النفس التى حرم الله و يقذف المحصنه .
ترجمه :
526 - امام صادق عليه السلام در حديثى فرمود: از پدرم شنيدم كه فرمود: مردى بيابانى نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله آمد و عرض كرد: من در بيابان زندگى مى كنم به من سخنى بياموز كه الفاظ آن اندك و معانى آن بسيار باشد. حضرت فرمود: تو را امر مى كنم كه خشمگين نشوى . پس آن بيابان نشين سوال خود را تا سه مرتبه تكرار كرد تا اينكه آن مرد به خود بازگشت و با خود گفت : ديگر پس از اين چيزى نمى پرسم زيرا رسول خدا صلى الله عليه و آله جز به خير مرا دستور نداده است . امام صادق عليه السلام فرمود: پدر مى فرمود: چه چيزى از غضب كردن سخت تر و بدتر است ؟ زيرا شخص غضب مى كند و در نتيجه نفسى را كه خداوند آن را محترم دانسته مى كشد و يا در حالت غضب ، به زن شوهردار نسبت ناروا مى دهد.
حديث :
527 - عن عبد الاعلى قال : قلت لابى عبدالله عليه السلام : علمنى عظه اتعظ بها فقال : ان رسول الله صلى الله عليه و آله اتاه رجل فقال : يا رسول الله صلى الله عليه و آله علمنى عظه اتعظ بها فقال : انطلق فلا تغضب ثم عاد اليه فقال انطلق فلا تغضب ثلاث مرات .
ترجمه :
527 - عبدالاعلى گويد: به امام صادق عليه السلام عرض كردم : مرا موعظه اى بياموز تا از آن اندرز گيرم و عبرت پذيرم . حضرت فرمود: مردى به خدمت رسول خدا صلى الله عليه و آله آمد و همين درخواست را از ايشان نمود و رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: برو و خشمناك مشو. سپس آن مرد تا سه مرتبه درخواست خود را تكرار نمود و حضرت نيز در هر بار فرمود: برو و خشمگين مشو.
حديث :
528 - عن سيف بن عميره عمن سمع ابا عبدالله عليه السلام يقول : من كف غضبه ستر الله عورته .
ترجمه :
528 - سيف بن عميره از كسى كه از امام صادق عليه السلام شنيده بود روايت كند كه حضرت فرمود: كسى كه جلو خشمش را بگيرد خداوند نقصها و كاستى هاى او را مى پوشاند.
حديث :
529 - عن ابى جعفر عليه السلام قال : مكتوب فى التوراه فيما ناجى الله به موسى عليه السلام يا موسى نن امسك غضبك عمن ملكتك عليه اكف عنك غضبى .
ترجمه :
529 - امام باقر عليه السلام فرمود: در كتاب تورات در ضمن رازگويى خداوند با حضرت موسى عليه السلام آمده است : اى موسى ! جلو خشمت را درباره كسى كه تو را صاحب اختيار او گردانيده ام بگير تا من نيز خشمم را از تو باز دارم .
حديث :
530 - قال ابو عبدالله : الغضب ممحقه لقلب الحكيم و قال : من لم يملك غضبه لم يملك عقله .
ترجمه :
530 - امام صادق عليه السلام فرمود: خشم ، قلب شخص حكيم را تباه مى كند و فرمود: كسى كه مالك خشم خود نباشد مالك عقل خود نيست .
حديث :
531 - عن ابى جعفر عليه السلام قال : ان هذا الغضب جمره من الشيطان توقد فى قلب ابن آدم و ان احدكم اذا غضب احمرت عيناه و انتفخت اوداجه و دخل الشيطان فيه فاذا خاف احدكم ذلك من نفسه فليلزم الارض فان رجز الشيطان ليذهب عنه عند ذلك .
ترجمه :
531 - امام باقر عليه السلام فرمود: همانا اين خشم ، پاره آتشى از شيطان است كه در قلب فرزند آدم افروخته مى شود و همانا كسى از شما آنگاه كه خشمگين مى شود چشمانش سرخ و رگهايش بر آمده مى شود و شيطان در درون او وارد مى گردد پس هرگاه يكى از شما درباره خود از اين حالت خشم ترسان باشد به زمين بنشيند زيرا پليدى شيطان در اين هنگام از وجود او مى رود.
حديث :
532 - عن ابى جعفر عليه السلام قال : من كف غضبه عن الناس كف الله عنه عذاب يوم القيامه .
ترجمه :
532 - امام باقر عليه السلام فرمود: كسى كه خشمش را از مردمان باز دارد خداوند نيز در روز قيامت عذابش را از او باز مى دارد.
حديث :
533 - محمد بن على بن الحسين عليه السلام قال : مر رسول الله صلى الله عليه و آله بقوم يتشايلون حجرا فقال : ما هذا؟ فقالوا: نختبر اشدنا و اقوانا فقال : الا اخبركم باشدكم و اقواكم ؟ قالوا: بلى يا رسول الله قال : اشدكم و اقواكم الذى اذا رضى لم يدخله رضاه فى اثم و لا باطل و اذا سخط لم يخرجه سخطه من قول الحق و اذا ملك لم يتعاط ما ليس له بحق .
ترجمه :
533 - امام محمد باقر عليه السلام فرمود: رسول خدا صلى الله عليه و آله به گروهى گذر كرد كه سنگى را بلند كرده و حمل مى كردند، حضرت فرمود: اين چيست ؟ عرض كردند: با اين كار مقاوم ترين و قوى ترين را مى آزماييم . حضرت فرمود: آيا شما را خبردار سازم كه مقاوم ترين و قوى ترين شما كيست ؟ عرض كردند: آرى اى رسول خدا. حضرت فرمود: مقاوم ترين و تواناترين شما كسى است كه هرگاه خوشنود باشد خوشنودى اش او را به گناه و باطل نيفكند و هرگاه خشمگين باشد خشمش او را از گفتن حق بيرون نبرد و هرگاه استيلا و تسلط پيدا كند چيزى را كه حق او نيست به ناحق نگيرد.
حديث :
534 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : قال الحواريون لعيسى عليه السلام : اى الاشياء اشد؟ قال : اشد الاشياء غضب الله عزوجل . قالوا: بما نتقى غضب الله ؟ قال : بان لاتغضبوا. قالوا: و بدء الغضب ؟ قال : الكبر و التجبر و محقره الناس .
ترجمه :
534 - امام صادق عليه السلام فرمود: حواريون به حضرت عيسى عليه السلام عرض كردند: سخت ترين چيز چيست ؟ حضرت فرمود: سخت ترين چيزها خشم خداوند عزوجل است . عرض كردند: به چه وسيله اى از خشم خدا در امان باشيم ؟ فرمود: به اينكه بر ديگران خشم مگيريد. عرض كردند: آغاز و نقطع شروع خشم چيست ؟ فرمود: خود بزرگ بينى و تكبر و كوچك شمردن مردمان .
حديث :
535 - عن ابى جعفر عليه السلام قال : من كف نفسه عن اعراض ‍ الناس كف الله عنه عذاب يوم القيامه و من كف غضبه عن الناس اقاله الله نفسه يوم القيامه .
ترجمه :
535 - امام باقر عليه السلام فرمود: كسى كه خود را از (ريختن ) آبروى مردمان باز دارد خداوند عذاب روز قيامت را از او باز خواهد داشت و كسى كه خشمش را از مردم نگاه دارد خداوند در روز قيامت او را حفظ مى كند.
حديث :
536 - عن الصادق جعفر بن محمد عن ابيه عليه السلام اله ذكر عنده الغضب فقال : ان الرجل ليغضب حتى ما يرضى ابدا و يدخل بذلك النار فايما رجل غضب و هو قائم فليجلس فانه سيذهب عنه رجس الشيطان و ان كان جالسا فليقم و ايما رجل غضب على ذى رحم فليقم اليه و ليدن منه و ليمسه فان الرحم اذا مست الرحم سكنت .
ترجمه :
536 - امام صادق عليه السلام از پدر بزرگوارش روايت كند كه در نزد ايشان درباره غضب سخن به ميان آمد و ايشان فرمود: همانا (گاه باشد كه ) مرد خشمگين مى شود تا جايى كه هرگز خشمش فرو نمى نشيند و خوشنود نمى شود و به خاطر آن به دوزخ داخل مى گردد پس هر مردى كه در حال ايستاده به خشم آمد بايد بنشيند زيرا در اين صورت به زودى پليدى شيطان از او بيرون مى رود و اگر نشسته بود بايد بايستد و هر مردى كه بر خويشاوند خود خشم گرفت بايد به سوى او رود و به او نزديك شود و با او تماس گيرد زيرا خويشاوند هنگامى كه خويشاوند خود را لمس كند آرامش مى يابد.
حديث :
537 - قال رسول الله صلى الله عليه و آله : ثلاث من كن فيه يستكمل خصال الايمان الذى اذا رضى لم يدخله رضاه فى باطل و اذا غضب لم يخرجه غضبه من الحق و اذا قدر لم يتعاط ما ليس له .
ترجمه :
537 - رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: سه چيز هست كه هر كس ‍ اين سه چيز در او باشد خصلتهاى ايمان را به صورت كامل دارا گشته است : اينكه كسى در هنگام خوشنودى ، خوشنودى اش او را در باطل وارد نكند و اينكه در هنگام خشم ، خشمش او را از حق بيرون نبرد و اينكه در هنگام قدرت و توانايى چيزى را كه از آن او نيست به ناحق نگيرد.
54 - باب وجوب ذكر الله عند الغضب  
54 - باب وجوب ياد كردن خداوند در هنگام خشم 
حديث :
538 - قال ابو عبدالله عليه السلام : اوحى الله عزوجل الى بعض انبيا ئه يا ابن آدم اذكرنى فى غضبك اذكرك فى غضبى لا امحقك فيمن امحق و ارض بى منتصرا فان انتصارى لك خير من انتصارك لنفسك .
ترجمه :
538 - امام صادق عليه السلام فرمود: خداى عزوجل به يكى از پيامبرانش وحى فرستاد كه : اى فرزند آدم ! مرا در هنگام خشمت ياد كن تا من نيز تو را در هنگام خشمم ياد كنم و تو را در زمره كسانى كه نابودشان مى سازم نابود نگردانم و به اينكه من انتقامت را از دشمنت بستانم راضى و خوشنود باشد زيرا انتقام گيرى من براى تو بهتر است از اينكه خودت دست بكار شوى و انتقام خود از وى بستانى .
حديث :
539 - و فى حديث آخر زاد: و اذا ظلمت بمظلمه فارض بانتصارى لك فان انتصارى لك خير من انتصارك لنفسك .
ترجمه :
539 - و در حديث ديگرى اضافه نموده است كه : و هرگاه مورد ستمى قرار گرفتى به انتقام گيرى من از آن ستمكار خوشنود باش زيرا انتقامى كه من به نفع تو مى گيرم بهتر از انتقامى است كه تو خود مى گيرى .
حديث :
540 - عن اسحاق بن عمار قال سمعت ابا عبدالله عليه السلام يقول : ان فى التوراه مكتوبا يا ابن آدم اذكرنى حين تغضب اذكرك عند غضبى فلا امحقك فيمن امحق و اذا ظلمت بمظلمه فارض بانتصارى لك فان انتصارى لك خير من انتصارك لنفسك .
ترجمه :
540 - اسحاق بن عمار گويد: از امام صادق عليه السلام شنيدم كه مى فرمود: همانا در تورات نوشته شده است كه : اى فرزند آدم ! مرا در هنگام خشمت به ياد آور تا تو را در هنگام خشمم به ياد آورم پس تو را در زمره هلاك شوندگان به هلاكت نمى رسانم و هرگاه مورد ستمى قرار گرفتى به انتقام من از دشمنت خوشنود باش زيرا انتقامى كه من به نفع تو از وى مى كشم بهتر از انتقامى است كه تو خود مى گيرى .
55 - باب تحريم الحسد و وجوب الجتنابه دون الغبطه  
55 - باب حرام بودن حسد و وجوب دورى از حسد و عدم حرمت غبطه  
حديث :
541 - قال ابو جعفر عليه السلام : ان الرجل لياتى باذنى بادره فيكفر و ان الحسد لياكل الايمان كما تاكل النار الحطب .
ترجمه :
541 - امام باقر عليه السلام فرمود: همانا (گاه باشد كه ) مردم كوچكترين تندى و تيزى خشم را به جاى مى آورد و در نتيجه كارش به كفر مى انجامد و همانا حسد ايمان را مى خورد همچنانكه آتش هيزم را مى خورد.
حديث :
542 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : ان الحسد لياكل الايمان كما تاكل النار الحطب .
ترجمه :
542 - امام صادق عليه السلام فرمود: همانا كه حسد ايمان را مى خورد چنانكه آتش هيزم را مى خورد.
حديث :
543 - عن داود الرقى قال : سمعت ابا عبدالله عليه السلام يقول : اتقوا الله و لايحسد بعضكم بعضا.
ترجمه :
543 - داود رقى گويد: از امام صادق عليه السلام شنيدم كه مى فرمود: از خدا بترسيد و كسى از شما بر ديگرى حسد نورزد.
حديث :
544 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله : كاد الفقر ان يكون كفرا كاد الحسد ان يغلب القدر.
ترجمه :
544 - امام صادق عليه السلام روايت كند كه : رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: نزديك است كه فقر به كفر بيانجامد و نزديك است كه حسد بر قضا و قدر چيره شود.
حديث :
545 - قال ابو عبدالله عليه السلام : آفه الدين الحسد و العجب و الفخر.
ترجمه :
545 - امام صادق عليه السلام فرمود: آفت ديندارى حسد و خودبينى و فخر فروشى است .
حديث :
546 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله : قال الله عزوجل لموسى بن عمران : يا ابن عمران لا تحسدن الناس على ما اتينهم من فضلى و لاتمدن عينيك الى ذلك و لاتتبعه نفسك فان الحاسد ساخط لنعمتى صاد لقسمى الذى قسمت بين عبادى و من يك كذلك فلست منه و ليس منى .
ترجمه :
546 - امام صادق عليه السلام روايت كند كه : رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: خداوند عزوجل به حضرت موسى بن عمران عليه السلام فرمود: اين پسر عمران ! بر مردم به آنچه كه من از فضل خود به آنان داده ام حسد مبر و بر داشته هاى آنان چشم مدوز و نفست را در پى آنها نفرست زيرا شخص ‍ حسود بر نعمت من خشمگين و ناخشنود است و از آن قسمتى كه بين بندگانم روا داشته ام روى گردان است و كسى كه چنين باشد نه من از آن اويم و نه او از براى من است .
حديث :
547 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : ان المومن يغبط و لا يحسد و المنافق يحسد و لايغبط.
ترجمه :
547 - امام صادق عليه السلام فرمود: همانا مومن غبطه ⁽¹⁴²⁾ مى خورد ولى حسد نمى ورزد و منافق حسد مى ورزد ولى غبطه نمى خورد.
حديث :
548 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : ثلاثه لم ينج منها نبى فمن دونه التفكر فى الوسوسه فى الخلق و الطيره و الحسد الا ان المومن لا يستعمل حسده .
ترجمه :
548 - امام صادق عليه السلام سه چيز است كه هيچ پيامبر و پايين تر از پيامبرى از آن سه چيز خلاصى ندارد: يكى انديشيدن در تحريكات شيطانى درباره امر آفرينش و ديگرى فال بد زدن و ديگرى حسد، جز اينكه مومن حسدش را اعمال نمى كند.
حديث :
549 - عن جعفر بن محمد عن آبائه عليه السلام فى وصيه النبى صلى الله عليه و آله لعلى عليه السلام قال : يا على انهاك عن ثلاث خصال الحسد و الحرص و الكبر.
ترجمه :
549 - امام صادق عليه السلام از پدران بزرگوارش روايت كند كه : در وصيت پيامبر صلى الله عليه و آله به على عليه السلام آمده است كه : اى على ! تو را از داشتن سه خصلت نهى مى كنم : حسد ورزيدن و حرص و خودبزرگ بينى .
حديث :
550 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : اصول الكفر ثلاثه الحرص و الاستكبار و الحسد.
ترجمه :
550 - امام صادق عليه السلام فرمود: ريشه هاى كفر سه چيز است : حرص و بزرگ منشى نمودن و حسد ورزيدن .
حديث :
551 - عن ابى الحسن على به موسى الرضا عليه السلام عن آبائه عليه السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله : دب اليكم داء الامم قلبكم البغضاء و الحسد.
ترجمه :
551 - امام رضا عليه السلام از پدران بزرگوارش روايت كند كه : رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: درد امت هاى پيشين به شما هم سرايت كرده است كه آن درد دشمنى نمودن و حسد ورزيدن است .
حديث :
552 - عن اميرالمؤمنين عليه السلام انه قال : حسد الصديق من سقم الموده .
ترجمه :
552 - اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: حسد ورزيدن دوست ، ناشى از ناسلام بودن دوستى است .
حديث :
553 - و قال عليه السلام : صحه الجسد من قله الحسد.
ترجمه :
553 - اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: سلامت بدن نشانه كمى حسد است .
حديث :
554 - على بن جعفر عن اخيه موسى به جعفر عليه السلام عن ابيه عن جده قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله ذات يوم لاصحابه : الا انه قد دب اليكم داء الامم من قبلكم و هو الحسد ليس بحالق الشعر لكنه خالق الدين و ينجى فيه ان يكف الانسان يده و يخزن لسانه و لايكون ذا غمر على اخيه المومن .
ترجمه :
554 - على بن جعفر از برادرش موسى بن جعفر عليه السلام و ايشان از پدرش و ايشان از جدش روايت كند كه : رسول خدا صلى الله عليه و آله روزى به اصحابش فرمود: آگاه باشيد كه مرض امتهاى گذشته به شما نيز سرايت كرده و آن مرض حسد است اين مرض موى را نمى سترد (نمى تراشد) بلكه دين را مى تراشد و چيزى كه در حال حسد نجات بخش ‍ است اين است كه آدمى دستش را (از تجاوز به محسود) باز دارد و زبانش را نگاه دارد و نسبت به برادر مومن خود كينه نداشته باشد.
56 - باب جمله مما عفى عنه 
56 - باب برخى از خصلتهايى كه مورد عفو و بخشش قرار گرفته اند
حديث :
555 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله : رفع عن امتى تسعه اشياء الخطا و النسيان و ما اكرهوا عليه و ما لايعلمون و ما لا يطيقون و ما اضطرو اليه و الحسد و الطيره و التفكر فى الوسوسه فى الخلق ما لم ينطقوا بشقه .
ترجمه :
555 - امام صادق عليه السلام روايت كند كه : رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: از امت من (عقوبت بر) نه چيز برداشته شده است : خطا و فراموشى و كارى كه بر انجام آن مجبور شوند و آنچه كه نمى دانند و آنچه كه از توان و طاقت آنان بيرون است و آنچه كه در حال اضطرار انجام مى دهند و حسد (تا زمانى كه در دل باشد و آن را اعمال نكنند) و فال بد زدن و تفكر در انديشه هاى پريشان در امر آفرينش تا زمانى كه بر زبان نياورند (و در حد فكر باقى بماند).
حديث :
556 - عن ايب عبدالله عليه السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله : رفع عن امتى اربع خصال خطوها و نسيانها و ما اكرهوا عليه و ما لم يطيقوا و ذلك قول الله عزوجل : (ربنا لا تواخذنا ان نسينا او اخطانا ربنا و لا تحمل علينا اصرار كما حملته على الذين من قبلنا ربنا و لا تحملنا ما لا طاقه لنا به ) و قوله : (الا من اكره و قلبه مطمئن بالايمان ).
ترجمه :
556 - امام صادق عليه السلام روايت كند كه : رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: از امت من (عقوبت بر) چهار خصلت برداشته شده است : خطاى آنان و فراموش نمودنشان و آنچه كه بر انجام آن مجبور مى شوند و آنچه كه طاقت آن را ندارند و گفتار خداى عزوجل همين است كه مى فرمايد: (اى پروردگار ما! اگر فراموش كرديم يا به خطا رفتيم ما را مواخذه مكن . اى پروردگار ما! بار آنگونه كه بر پيشينيان ما حمل نمودى بر ما حمل مكن و آنچه را كه طاقت و توان آن را نداريم بر گرده ما مگذار) ⁽¹⁴³⁾ و گفتار خدا كه مى فرمايد: (مگر كسى كه مجبور شده است در حالى كه قلبش به ايمان آرميده است ) ⁽¹⁴⁴⁾.
حديث :
557 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله : وضع عن امتى تسع خصال الخطا و النسيان و ما لا يعلمون و ما لا يطيقون و ما اضطروا اليه و ما استكرهوا عليه و الطيره و الوسوسه فى التفكر فى الخلق و الحسد ما لم يظهر بلسان او يد.
ترجمه :
557 - امام صادق عليه السلام روايت كند كه : رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: از امت من (عقوبت بر) نه خصلت برداشته شده است : خطا و فراموشى و آنچه كه نمى دانند و آنچه كه طاقتش را ندارند و آنچه كه در حال اضطرار انجام مى دهند و آنچه كه بر انجام آن مجبور مى شوند و فال بد زدن و انديشه هاى پريشان در امر آفرينش و حسد تا زمانى كه آثار حسد بر زبان يا دست آشكار نگردد.
57 - باب تحريم التعصب على غير الحق 
57 - باب حرمت تعصب ورزيدن درباره امور ناحق  
حديث :
558 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : من تعصب او تعصب له فقد خلع ربقه الايمان من عنقه .
ترجمه :
558 - امام صادق عليه السلام فرمود: كسى كه از چيزى طرفدارى مصرانه و نابجا كند يا اينكه از جانب ديگران به نفع او طرفدارى نابجا شود (و او خوشنود باشد) محققا كه ريسمان ايمان را از گردن خويش باز كرده است .
حديث :
559 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله : من كان فى قلبه حبه من خردل من عصبيه بعثه الله يوم القيامه مع اعراب الجاهليه .
ترجمه :
559 - امام صادق عليه السلام روايت كند كه : رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: هر كس در دلش به اندازه دانه اى خردل تعصب كوركورانه و نابجا باشد خداوند در روز قيامت او را با اعراب زمان جاهليت بر مى انگيزد.
حديث :
560 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : من تعصب عصبه الله بعصابه من نار.
ترجمه :
560 - امام صادق عليه السلام فرمود: كسى كه تعصب و طرفدارى كوركورانه و نابجا بورزد خداوند او را به دستارى از آتش مى پيچد.
حديث :
561 - عن على بن الحسين عليه السلام قال : لم يدخل الجنه حميه غير حميه حمزه بن عبدالمطلب و ذلك حين اسلم غضبا للنبى صلى الله عليه و آله فى حديث السلى الذى القى على النبى صلى الله عليه و آله .
ترجمه :
561 - امام سجاد عليه السلام فرمود: هيچ حميت و خشمى داخل بهشت نمى شود بجز خشمى كه حمزه بن عبدالمطلب اعمال نمود و آن زمانى بود كه در جريان انداخته شدن بچه دان گوسفند بر سر مبارك پيامبر صلى الله عليه و آله از طرف مشركين ، حضرت حمزه به خشم آمد و اسلام آورد.
حديث :
562 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : ان الملائكه كانوا يحسبون ان ابليس منهم و كان فى علم الله انه ليس منهم فاستخرج ما فى نفسه بالحميه و الغضب و قال خلقتنى من نار و خلقته من طين .
ترجمه :
562 - امام صادق عليه السلام فرمود: همانا فرشتگان مى پنداشتند كه ابليس از آنان است ولى در علم خداوند ابليس از فرشتگان نبود و او به خاطر غيرت نابجا و خشم ، آنچه را كه در درون داشت بيرون ريخت و گفت : خدايا تو مرا از آتش آفريدى و آدم را از گل (بنابراين من از او برترم و در مقابل او سجده نمى كنم ).
حديث :
563 - قال اميرالمؤمنين عليه السلام : ان الله يعذب السته بالسته العرب بالعصبيه و الدهاقين بالكبر و الامراء بالجور و الفقهاء بالحسد و التجار بالخيانه و اهل الرساتيق بالجهل .
ترجمه :
563 - اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: همانا خداوند شش گروه را به خاطر شش خصلت عذاب مى كند: عرب را به خاطر تعصب نابجا و روسا را به خاطر تكبر و خود بزرگ بينى و اميران را به خاطر ستمكارى و دانشمندان را به خاطر حسد و بازرگانان را به خاطر خيانت و ناراستى و روستائيان را به خاطر نادانى .
حديث :
564 - سئل على بن الحسين عليه السلام عن العصبيه فقال : العصبيه التى ياثم عليها صاحبها ان يرى الرجل شرار قومه خيرا من خيار قوم آخرين و ليس من العصبيه ان يحب الرجل قومه و لكن من العصبيه ان يعين الرجل قومه على الظلم .
ترجمه :
564 - از امام سجاد عليه السلام درباره تعصب سوال شد. حضرت فرمود: آن تعصبى كه دارنده آن گناهكار است اين است كه مردى بدان قوم خود را بهتر از خوبان قوم ديگران بپندارند اما اينكه مردى قوم خود را دوست بدارد از تعصب نيست بلكه تعصب آن است كه مردى قوم خود را بر انجام ستم يارى كند.
حديث :
565 - عن العمى رفعه قال : من تعصب حشره الله يوم القيامه مع اعراب الجاهليه .
ترجمه :
565 - عمى از معصوم عليه السلام روايت كند كه : كسى كه تعصب نابجا داشته باشد خداوند در روز قيامت او را با اعراب زمان جاهليت محشور خواهد ساخت .
58 - باب تحريم التكبر  
58 - باب تحريم خود بزرگ بينى 
حديث :
566 - عن حكيم قال سالت ابا عبدالله عليه السلام عن اذنى الالحاد قال : ان الكبر اذناه .
ترجمه :
566 - حكيم گويد: از امام صادق عليه السلام درباره پايين ترين درجه كفر و بى دينى پرسيدم . حضرت فرمود: همانا پايين ترين درجه كفر تكبر ورزيدن است .
حديث :
567 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال قال ابوجعفر عليه السلام العز رداء الله و الكبر ازاره فمن تناول شيئا منه اكبه الله فى جهنم .
ترجمه :
567 - امام صادق عليه السلام روايت كند كه : امام باقر عليه السلام فرمود: ارجمندى بالاپوش خدا و بزرگ منشى زير پوش اوست پس هر كس چيزى از آن دو را براى خود برگيرد خداوند او را به رو در آتش جهنم مى افكند.
حديث :
568 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : الكبر رداء الله فمن نازع الله شيئا من ذلك اكبه الله فى النار.
ترجمه :
568 - امام صادق عليه السلام فرمود: بزرگ منشى بالاپوش خداست پس ‍ كسى كه با خداوند در اين باره به كشمكش برخيزد خداوند او را به رو در آتش خواهد افكند.
حديث :
569 - عن ابى جعفر و ابى عبدالله عليه السلام قالا: لا يدخل الجنه من فى قلبه مثقال ذره من كبر.
ترجمه :
569 - از امام باقر و امام صادق عليه السلام روايت است كه : كسى كه در قلبش به اندازه ذره اى كبر و خود بزرگ بينى باشد به بهشت وارد نمى شود.
حديث :
570 - عن ابى جعفر عليه السلام قال : الكبر رداء الله و المتكبر ينازع الله رداءه .
ترجمه :
570 - امام باقر عليه السلام فرمود: كبر و بزرگ منشى بالا پوش خداوند است و كسى كه تكبر مى ورزد با خداوند درباره آن به كشمكش بر مى خيزد.
حديث :
571 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : ان فى جهنم لواديا للمتكبرين يقال له سقر شكا الى الله عزوجل شده حره و ساله عزوجل ان ياذن له ان يتنفس فتنفس فاحرق جهنم .
ترجمه :
571 - امام صادق عليه السلام فرمود: همانا كه در جهنم صحرايى براى متكبران است كه به آن (سقر) گفته مى شود كه اين صحرا از شدت گرمايش به خداوند عزوجل شكايت مى كند و از خداوند درخواست مى كند كه به او اجازه دهد كه نفسى بكشد پس چون نفس مى كشد جهنم شعله ور مى گردد.
حديث :
572 - عن داود بن فرقد عن اخيه قال : سمعت ابا عبدالله عليه السلام يقول : ان المتكبرين يجعلون فى صور الذر تتوطوهم الناس حتى يفرغ الله من الحساب .
ترجمه :
572 - داود بن فرقد از برادرش روايت كند كه گفت : از امام صادق عليه السلام شنيدم كه فرمود: همانا افراد متكبر در روز قيامت به صورت مورچه در مى آيند و مردم آنان را پايمال مى كنند تا اينكه خداوند از حساب خلايق فارغ شود.
حديث :
573 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : ما من عبد الا و فى راسه حكمه و ملك يمسكها فاذا تكبر قال له : اتضع وضعك الله فلا يزال اعظم الناس فى نفسه و اصغر الناس فى اعين الناس و اذا تواضع رفعها الله عزوجل ثم قال له : انتعش نعشك الله فلا يزال اصغر الناس فى نفسه و ارفع الناس فى اعين الناس .
ترجمه :
573 - امام صادق عليه السلام فرمود: هيچ بنده اى نيست جز اينكه در سر او دهانه و لگامى هست كه فرشته اى آن را نگاهداشته است پس هرگاه بنده اى تكبر نمايند آن فرشته به وى مى گويد (نفرين كند): فرود آى كه خداوند تو را فرومايه و پست كند، پس او پيوسته در نفس خودش خود را بلند مرتبه ترين مردم مى داند در حالى كه در چشم مردمان كوچكترين مردم است . و هنگامى كه تواضع و فروتنى نمايد خداوند عزوجل او را بلند مرتبه مى گرداند سپس فرشته به او مى گويد (دعا مى كند): فراز آى كه خداوند تو را بلند مرتبه گرداند، پس وى پيوسته در درون خود خود را كوچكترين مردم مى داند در حالى كه در چشم مردمان بلند پايه ترين مردم است .
حديث :
574 - عن ابى عبدالله عليه السلام فى وصيته لاصحابه قال : و اياكم و العظمه و الكبر فان الكبر رداء الله عزوجل فمن نازع الله رداءه قصمه الله و اذله يوم القيامه .
ترجمه :
574 - امام صادق عليه السلام در سفارشى به اصحابش فرمود: از بزرگى نمودن و كبر بر حذر باشيد زيرا بزرگ منشى بالاپوش خداوند عزوجل است پس كسى كه در بزرگ منشى با خداوند به كشمكش برخيزد خداوند او را درهم مى شكند و در روز قيامت وى را خوار مى سازد.
حديث :
575 - عن جعفر بن محمد عن ابيه عليه السلام : ان عليا عليه السلام قال : ما احد من ولد آدم الا و ناصته بيد ملك فان تكبر جذبه بناصيته الى الارض ثم قال له : تواضع وضعك الله و ان تواضع جذبه بناصيته ثم قال له ارفع راسك رفعك الله و لاوضعك بتواضعك لله .
ترجمه :
575 - امام صادق عليه السلام از پدر بزرگوارش روايت كند كه : همانا على عليه السلام فرمود: هيچكس از فرزندان آدم نيست جز اينكه موى پيشانى اش در دست فرشته اى است پس اگر تكبر ورزد وى را با موى پيشانى اش به زمين مى كشد سپس به او مى گويد: فروتن باش ، خدا فرودت آورد. و اگر فروتنى كند موى پيشانى اش را مى كشد سپس به او مى گويد: سرت را بلند كن ، خدا تو را بالا برد و تو را به خاطر فروتنى ات فرود نياورد.
حديث :
576 - عن ابى جعفر عليه السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله : ان لابليس كحلا و لعوقا و سعوطا فكحله النعاس و لعوقه الكذب و سعوطه الكبر.
ترجمه :
576 - امام باقر عليه السلام فرمود: رسول خدا صلى الله عليه و آله فرموده است : همانا شيطان سرمه اى دارد (كه در چشم مى ريزد) و داروى ليسيدنى دارد (كه در دهان مى ريزد) و دارويى دارد كه در بينى مى ريزد. اما سرمه او چرت زدن است و داروى ليسيدنى او دروغ است و دارويى كه در بينى مردمان مى ريزد كبر و بزرگى نمودن است .
حديث :
577 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : ثلاثه لاينظر الله اليهم ثانى عطفه و مسبل ازاره خيلاء و المنفق سلعته بالايمان و الكبر ان الكبرياء لله رب العالمين .
ترجمه :
577 - امام صادق عليه السلام فرمود: سه گروهند كه خداوند به آنها نظر (رحمت ) نمى افكند: يكى آنكه متكبرانه روى خود را از ديگران بر مى گرداند و ديگرى آنكه از روى تكبر جامه بلند خويش بر زمين مى كشد و ديگرى آنكه كالاى خود را با سوگند خوردن و بزرگى نمودن رواج مى دهد. همانا بزرگ منشى مخصوص خداست كه پروردگار جهانيان است .
حديث :
578 - عن ابى جعفر عليه السلام قال : الكبر مطايا النار.
ترجمه :
578 - امام باقر عليه السلام فرمود: كبر و بزرگى نمودن (به منزله ) مركبى است كه سوار خود را به سوى آتش مى برد.
حديث :
579 - قال رسول الله صلى الله عليه و آله : يحشر المتكبرون يوم القيامه فى خلق الذر فى صور الناس يوطئون حتى يفرغ الله من حساب خلقه ثم يسلك بهم الى النار يسقون من طينه خبال من عصاره اهل النار.
ترجمه :
579 - رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: افراد متكبر در روز قيامت به صورت انسانهايى به كوچكى مورچه محشور مى گردند و مردم آنان را پايمال مى كنند تا وقتى كه خداوند از حساب خلق فارغ گردد سپس آنان به سوى آتش روانه مى شوند و از چرك تن دوزخيان كه عصاره اهل دوزخ است به آنان نوشانده مى شود.
حديث :
580 - قال رسول لله صلى الله عليه و آله : اكثر اهل جهنم المتكبرون .
ترجمه :
580 - رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: بيشترين اهل جهنم متكبران هستند.
حديث :
581 - عن جعفر بن محمد عليه السلام عن ابيه عن آبائه عليه السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله ان احبكم الى و اقربكم منى يوم القيامه مجلسا احسنكم خلقا و اشدكم تواضعا و ان ابعدكم منى يوم القيامه الثرثارون و هم المستكبرون .
ترجمه :
581 - امام صادق عليه السلام از پدران بزرگوارش و ايشان از پدران گرامى خود روايت كند كه : رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: همانا دوست داشتنى ترين شما در نزد من و نزديكترين شما به من در روز قيامت كسى است كه اخلاقش نيكوتر و فروتنى اش بيشتر باشد و همانا دورترين شما از من در روز قيامت ياوه گويان كه همان خود خواهانند مى باشند.
حديث :
582 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : كانت لرسول الله صلى الله عليه و آله ناقه لاتسبق فسابق اعرابيا بناقته فسبقها فاكتاب لذلك المسلمون فقال : رسول الله صلى الله عليه و آله : انها ترفعت و حق على الله ان لايرتفع شى ء الا وضعه الله .
ترجمه :
582 - امام صادق عليه السلام فرمود: رسول خدا صلى الله عليه و آله ماده شترى (تندرو) داشت كه شترى بر او پيشى نمى گرفت پس (روزى ) در مسابقه با شتر عربى از شتر آن عرب عقب ماند، مسلمين از اين واقعه افسرده خاطر شدند پس رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: همانا اين شتر ماده خود را برتر شمرد ⁽¹⁴⁵⁾ و بر خداند سزاوار است كه هيچ چيزى خود را برتر از ديگرى نشمرد جز اينكه خداوند او را فرود آورد.
59 - باب تحريم التجبر و التيه و الاختيال  
59 - باب حرام بودن تكبر و لاف زدن و بزرگ منشى  
حديث :
583 - عن ابى جعفر عليه السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله : ثلاثه لايكلمهم الله و لاينظر اليهم يوم القيامه و لايزكيهم و لهم عذاب اليم شيخ زان و ملك جبار و مقل مختال .
ترجمه :
583 - امام باقر عليه السلام روايت كند كه : رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: سه گروهند كه خداوند با آنان سخن نگويد و در روز قيامت به آنان نظر نمى كند و آنان را پاك نمى گرداند و عذاب دردناكى براى آنان مى باشد: يكى پيرمرد زناكار و ديگرى پادشاه ستمگر و ديگرى فقير متكبر.
حديث :
584 - قال ابو عبدالله عليه السلام : ما من احد يتيه الا من ذله يجدها فى نفسه .
ترجمه :
584 - امام صادق عليه السلام فرمود: هيچ كسى نيست كه لاف بزرگى بزند مگر به خاطر ذلتى كه در نفس خود مى يابد.
حديث :
585 - و فى حديث آخر عن ابى عبدالله عليه السلام ما من رجل تكبر او تجبر الا لذله يجدها فى نفسه .
ترجمه :
585 - و در حديث ديگرى از امام صادق عليه السلام روايت است كه فرمود: هيچ مردى نيست كه تكبر بورزد يا خود را بزرگ بشمرد مگر به خاطر ذلتى كه در نفس خود مى يابد.
حديث :
586 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : سمعته يقول : الكبر قد يكون فى شرار الناس من كل جنس و الكبر رداء الله فمن نازع الله رداء لم يزده الا سفالا ان رسول الله صلى الله عليه و آله مر فى بعض طرق المدينه و سوداء تلقط السرقين فقيل لها: تنحى عن طريق رسول الله صلى الله عليه و آله فقالت : ان الطريق لمعرض فهم بها بعض القوم ان يتناولها فقال رسول الله صلى الله عليه و آله : دعوها فانها جباره .
ترجمه :
586 - راوى گويد از امام صادق عليه السلام شنيدم كه فرمود: كبر در وجود بدترين كسان از هر جنسى مى باشد و كبر بالاپوش خداوند است پس ‍ هر كس در آن با خداوند به ستيز پردازد جز پستى و فرومايگى چيزى بر او افزوده نمى گردد. همانا كه رسول خدا صلى الله عليه و آله از يكى از كوچه هاى مدينه عبور مى كرد و زنى سياه سركين حيوانات را از روى زمين جمع مى كرد. به آن زن گفته شد: از جلو راه رسول خدا صلى الله عليه و آله كنار رو. زن گفت : كوچه پهن و عريض است . برخى از اطرافيان پيامبر قصد كنار زدن زن را نمودند. پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: او را واگذاريد زيرا او متكبر و سركش است .
حديث :
587 - عن ابى عبدالله عليه السلام فى وصيته لاصحابه انه قال : و اياكم و التجبر على الله و اعلموا ان عبدا لم يبتل بالتجبر على الله الا تجبر على دين الله فاستقيموا لله و لاتريدوا على ادباركم فتنقلبوا خاسرين اجارنا الله و اياكم من التجبر على الله .
ترجمه :
587 - امام صادق عليه السلام در توصيه به اصحابش فرمود: از تكبر و سركشى نمودن در برابر خداوند بر حذر باشيد و بدانيد كه هيچ بنده اى گرفتار تكبر ورزيدن بر خدا نمى شود جز اينكه بر دين خدا تكبر ورزيده است پس به خاطر خدا پايدارى كنيد و عقبگرد نكنيد كه زيانكار مى گرديد، خداوند ما و شما را از تكبر ورزيدن بر خدا برهاند.
حديث :
588 - عن جعفر بن محمد عليه السلام قال : ان الله تبارك و تعالى ليبغض البيت اللحم و اللحم السمين فقال له بعض اصحابنا: يا ابن رسول الله انا لنحب اللحم و ما تخلو بيوتنا عنه فكيف ذلك فقال : ليس حيث تذهب انما البيت اللحم الذى توكل لحوم الناس فيه بالغيبه و اما اللحم السمين فهو المتجبر المتكبر المختال فى مشيته .
ترجمه :
588 - امام صادق عليه السلام فرمود: همانا خداوند تبارك و تعالى خانه پر گوشت و شخص پر گوشت چاق را دشمن مى دارد. راوى گويد: يكى ازاصحاب ما به حضرت عرض كرد: اى پسر رسول خدا! ما هم گوشت را دوست داريم و خانه هاى ما از گوشت خالى نيست پس چگونه است ؟ (آيا اين گفته شما شامل ما هم مى شود؟) حضرت فرمود: اينگونه نيست كه تو مى پندارى بلكه مراد از (خانه پرگوشت ) خانه اى است كه در آن گوشت مردمان با غيبت نمودن آنان خورده مى شود و مراد از (پرگوشت چاق ) سركش متكبر است كه در راه رفتنش با خودپسندى راه مى رود.
حديث :
589 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : الجبارون ابعد الناس من الله عزوجل يوم القيامه .
ترجمه :
589 - امام صادق عليه السلام فرمود: دورترين مردم از خداوند عزوجل در روز قيامت سركشان متكبر هستند.
حديث :
590 - عن ابى جعفر عليه السلام قال : ان فى جهنم لجبلا يقال له الصعداو ان فى الصعدا لواديا يقال له سقر و ان فى سقر لجبا يقال له هبهب كلما كشف عطاء ذلك الجب ضج اهل النار من حره ذلك منازل الجبارين .
ترجمه :
590 - امام باقر عليه السلام فرمود: همانا در جهنم كوهى است كه به آن (صعدا) گفته مى شود و در آن كوه دره اى است كه به آن (سقر) گويند و به راستى كه در آن دره چاهى است كه آن را (هبهب ) گويند كه هرگاه در آن چاه برداشته شود اهل دوزخ از گرماى آن به ناله و فرياد آيند، آن چاه منزلگاه متكبران است .
حديث :
591 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله : من مشى فى الارض اختيالا لعنته الارض و من تحتها و من فوقها.
ترجمه :
591 - امام صادق عليه السلام روايت كند كه : رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: هر كس با تكبر بر روى زمين گام بردارد زمين و آنچه در زير و زبر آن است او را لعنت مى كنند.
حديث :
592 - عن ابى جعفر عليه السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله : ويل لمن يختال فى الارض يعاند جبار السماوات و الارض .
ترجمه :
592 - امام باقر عليه السلام روايت كند كه : رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: واى به حال كسى كه با حالت تكبر بر روى زمين گام بردارد چنين كسى با خداى آسمانها و زمين به دشمنى پرداخته است .
حديث :
593 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله : ان فى السماء ملكين موكلين بالعباد فمن تجبر وضعاه .
ترجمه :
593 - امام صادق عليه السلام روايت كند كه : رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: همانا در آسمان فرشته هستند كه بر بندگان گمارده شده اند پس ‍ هر كسى كه تكبر ورزد فرودش مى آورند.